Từ tr ớc đến nay, vốn không có nhiều tác phẩm dành cho độc giả thiếu nhi. Nhà văn Tô Hoài đã dành tặng
“Dế Mèn phiêu l u kí” cho các em nhỏ nh ng ngay cả những ng ời lớn cũng hết sức yêu thích bộ truyện này. Tác phẩm thiếu nhi đó đã đ ợc đón nhận nồng nhiệt ngay từ khi mới ra đời, cho đến ngày nay và chắc hẳn rất lâu sau ng ời ta vẫn tìm đọc nó và dành tặng nó cho các em nhỏ. Nguyên nhân vì sao tác phẩm này lại có sức hút đến nh vậy?
I. Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm
Em biÕt g× vÒ nhµ v¨n T« Hoµi.
1. T¸c gi¶
Xem thªm SGK
2. Tác phẩm
Dế Mèn phiêu l u kí là tác phẩm nổi
Tiếng nhất của Tô Hoài viết về loài vật dành cho thiếu nhi. Truyện viết về thế giới loài vật nhỏ bé ở đồng quê, rất sinh
động và hóm hỉnh đồng thời cũng gợi ra những hình ảnh của xã hội con ng ời và thể hiện những khát vọng đẹp đẽ của tuổi trẻ.
Em đã từng đọc tác phẩm này ch a? Dựa vào những gì em biết, hãy kể tóm tắt
ngắn gọn tác phẩm?
Tác phẩm có 10 ch ơng. Ch ơng đầu kể lai lịch và bài học đ ờng đời đầu tiên của Dế Mèn. Hai ch ơng tiếp theo kể chuyện Dế Mèn bị bọn trẻ con bắt đem đi chọi nhau với các con dế khác. Dế Mèn trốn thoát. Trên đ ờng tìm về nhà gặp chị Nhà Trò bị sa vào l ới bọn nhện độc ác, Dế Mèn đã đánh tan bọn Nhện cứu thoát chị Nhà Trò yếu ớt.
Bảy ch ơng còn lại kể về các cuộc phiêu l u của Dế Mèn.
- Dế Mèn cùng Dế Trũi kết nghĩa anh em rồi lên đ ờng phiêu l u trên một cái bè kết bằng lá sen. Họ trôi dạt vào vùng n ớc mênh mông, miền đầm lầy, xứ sở của loài ếch, Nhái, Cua, sau đó lại
đến vùng cỏ may của các loài Chuồn Chuồn, Châu Chấu. Hai bạn dự hội thi võ và đánh thắng đối thủ là Bọ Muỗm và Bọ Ngựa, đ ợc tôn làm chánh, phó thủ lĩnh Tổng Châu Chấu. Khi dân c Tổng Châu Chấu đi tìm nơi trú đông, họ đánh nhau với Châu Chấu Voi và Trũi bị Châu Chấu Voi bắt đem đi theo.
- Trên đ ờng đi tìm Trũi, Dế Mèn gặp lại Xiến Tóc, biết đ ợc tin tức về Trũi và Châu Chấu Voi, rồi bị lão Chim Trả bắt giam vào hang tối để canh giữ hang cho hắn. May có bọn Châu
Chấu Voi, Xiến Tóc, Dế Trũi đi ngang qua, cứu thoát Dế Mèn.
- Cả bọn đi đến vùng Kiến để nhờ Kiến truyền đi mọi nơi mong muốn tốt đẹp là hòa bình và thân thiện giữa các loài.
Do mét sù hiÓu nhÇm mµ x¶y ra chiÕn tranh víi c¸c loµi KiÕn. Bän DÕ MÌn bÞ bao v©y vµ r¬i vµo t×nh thÕ khã kh¨n. Tròi tho¸t ra vµ ®i t×m qu©n cøu viÖn. May nhê mét sù ngÉu nhiªn mµ vßng v©y cña KiÕn bÞ ph¸, DÕ MÌn t×m gÆp ® îc KiÕn Chóa, gi¶i táa ® îc mäi sù hiÓu lÇm. KiÕn truyÒn
®i mäi n¬i lêi hÞch kªu gäi mu«n loµi kÕt lµm anh em vµ ® îc kh¾p n¬i h ëng øng. DÕ MÌn vµ DÕ
Tròi trë vÒ quª, th¨m mé mÑ cña DÕ MÌn, nghØ ng¬i vµ dù tÝnh mét cuéc phiªu l u míi trong hßa b×nh.
Đánh giá chung
Mặc dù còn có ít nhiều tính chất bồng bột, ngây thơ trong nhận thức; lí giải xung đột và ớc mơ “muôn loài kết làm anh em”
cũng còn có tính chất không t ởng, nh ng Dế Mèn là một hình t ợng đẹp về tuổi trẻ giàu ớc mơ tốt đẹp, say mê lí t ởng, trung thực và dũng cảm, quý trọng tình bạn và thích phiêu l u, ham hiểu biết, một hình ảnh
đáng yêu, đáng mên, gần gũi với tuổi trẻ.
II, Đọc- hiểu văn bản Cho biết văn bản đ ợc trích từ ch ơng mấy của tác phẩm?
Bố cục?
Đoạn trích trong SGK đ ợc trích từ ch ơng 1 của tác phẩm. Bố cục: có hai đoạn chính:
• Đoạn 1: miêu tả hình ảnh Dế Mèn- một chàng dế thanh niên c ờng tráng.
• Đoạn 2: câu chuyện về trò đùa ngỗ nghịch của Dế Mèn trêu chị Cốc gây ra cái chết thảm th ơng cho Dế Choắt.
1. Hình ảnh Dế Mèn
Tác giả đã dùng những chi tiết nào để tả về ngoại
hình của Dế Mèn?
Nhận xét về ngoại hình Dế Mèn và nghệ thuật miêu tả
của nhà văn?
Mèn là một chú dế c ờng tráng Tác giả tập trung miêu tả khá kĩ ngoại hình Dế Mèn: đôi càng mẫm bóng, những cái vuốt nhọn hoắt, cái đầu nổi từng tảng rất b ớng, hai cái răng đen nhánh nhai ngoàm ngoạp nh hai l ỡi liềm máy, sợi râu dài và uốn cong…
Vẻ đẹp c ờng tráng còn đ ợc thể hiện ở sức
mạnh trong từng điệu bộ, động tác của Dế Mèn:
co cẳng lên, đạp phanh phách vàc các ngọn cỏ;
lúc đi bách bộ thì cả ng ời rung rinh một màu nâu bóng mỡ; hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp; chốc chốc lại trịnh trọng khoan thai đ a cả hai chân lên vuốt râu.
Nhận xét
Cách miêu tả của tác giả là vừa tả hình dáng chung làm nổi bật các chi tiết quan trọng của
đối t ợng, vừa miêu tả ngoại hình, vừa diễn tả
cử chỉ, hành động để bộc lộ đ ợc một vẻ đẹp rất sống động, c ờng tráng và cả tính nết của Dế Mèn.
Tác giả sử dụng rất nhiều tính từ ấn t ợng nhằm miêu tả Dế Mèn một cách sinh động nhất.
Việc miêu tả ngoại hình còn bộc lộ đ ợc tính nết, thái độ của nhân vật. Tất cả những chi tiết đều thể hiện đ ợc vẻ đẹp c ờng tráng, trẻ trung, chất chứa sức sống mạnh mẽ của tuổi trẻ ở Dế Mèn. Nh ng
đồng thời cũng cho thấy những nét ch a đẹp, ch a hoàn thiện trong tính nết, trong nhận thức và hành
động của một chàng dế thanh niên ở tuổi mới lớn.
Đó là tính kiêu căng tự phụ về vẻ đẹp và sức mạnh của mình, xem th ờng mọi ng ời, hung hăng, xốc nổi. Những nét ch a đẹp ấy thể hiện rõ trong các
động tác, hành vi đ ợc tả và kể lại trong phần sau, lúc mà Dế Mèn nhận đ ợc bài học đ ờng
đời đầu tiên.
2. Bài học đ ờng đời đầu tiên
Nhận xét về cách x ng hô, lời lẽ, giọng điệu của Dế
Mèn với Dế Choắt?
Dế Mèn đã làm hại Dế Choắt ra sao? Phân tích diễn biến thái độ và tâm lí của Dế Mèn
tr ớc và sau khi hại Dế Choắt.
Dế Mèn huênh hoang vì vẻ c ờng tráng của mình và coi th ờng Dế Choắt ốm yếu. Dế Mèn trêu chị Cốc nh ng Dế Choắt lại là nạn nhân, dẫn đến cái chết thảm th ơng của Choắt. Khi Dế Choắt bị chị Cốc mổ, Mèn nằm im thin thít, sau khi Cốc bay đi mới dám mon men ra khỏi hang. Tr ớc cái chết thảm th ơng của Choắt, Mèn ân hận về lỗi của mình và thấm thía bài học đ ờng đời đầu tiên.
Em có suy nghĩ gì về bài học của Dế Mèn? Bài học ấy đ ợc nói lên qua lời
khuyên của Dế Choắt, điều đó có ý nghĩa nh thế nào?
3. Nội dung ý nghĩa và nghệ thuật của đoạn trích Bài học đ ờng đời đầu tiên của Dế Mèn chính là bài học quý giá mà mỗi chúng ta phải luôn ghi nhớ: “ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy . ” Bài học này đã đ ợc minh chứng cụ thể qua nhân vật Dế Mèn, rất chân thực, không hề mang tính chất giáo điều.
Cách viết truyện của nhà văn Tô
Hoài gây ấn t ợng, hấp dẫn nh thế nào?
Dế Mèn phiêu l u kí không chỉ hấp dẫn ng ời đọc bởi những bài học về cuộc sống rất thực mà còn bởi cách viết rất hấp dẫn của nhà văn. Truyện đ ợc viết theo lối đồng thoại, nhân vật chính là những con vật nhỏ bé, bình th ờng rất gần gũi với các em. Loài vật ở đây cũng biết nói năng, suy nghĩ, cũng có tình cảm nh con ng ời nh ng chúng không bị biến thành những biểu t ợng thuần túy nhằm nêu lên những bài học về luân lí đạo đức nh trong truyện ngụ ngôn mà vẫn là những hình t ợng sống động, đúng với hình
ảnh trong tự nhiên.
LuyÖn tËp 1.Bµi tËp 2 (SGK)
2. Ph©n vai diÔn l¹i ®o¹n trÝch trong v¨n b¶n.
