BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỊNH HƯỚNG
(?) Hãy nêu hiểu biết của em về tác giả Tô Hoài.
(?) Truyện được kể theo lời kể của ai? Ngôi thứ mấy?
(?) Hãy tìm những hình ảnh miêu tả ngoại hình, hành động, tính cách của Dế Mèn và Dế Choắt.
(?) Hãy chỉ ra những đặc điểm của Dế Mèn và Dế Choắt giống với đặc điểm của con người.
(?) Dế Mèn đã gây ra hậu quả gì cho Dế Choắt? Trước việc làm đó, Dế Mèn đã có hành động và thái độ như thế nào?
(?) Dế Mèn đã rút ra được bài học gì cho chính mình sau hậu quả mình gây ra?
I. TÌM HIỂU CHUNG
1/ Khái niệm truyện đồng thoại - Dành cho thiếu nhi.
- Nhân vật trong truyện thường là loài vật, đồ vật được nhân hóa.
- Chúng phản ánh đặc điểm sinh hoạt của loài vật vừa thể hiện đặc điểm của con người.
2/ Tác giả
- Tô Hoài, được giải thưởng Hồ Chí Minh văn học nghệ thuật năm 1996 3/ Tác phẩm
- Trích trong chương I của tập truyện Dế Mèn phiêu lưu kí (gồm 10 chương).
- Dế Mèn phiêu lưu kí xuất bản năm 1941, tác phẩm viết cho thiếu nhi Việt Nam và được dịch ra nhiều thứ tiếng.
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN THEO ĐẶC TRƯNG THỂ LOẠI 1. Ngôi kể: Truyện kể theo ngôi thứ nhất.
2. Nhân vật trong truyện đồng thoại
Đặc điểm loài vật giống đặc điểm của con người
Ngoại hình Hành động Tính cách
Dế Mèn - Đôi càng mẫm bóng.
- Vuốt ở chân, khoeo cứng và nhọn hoắt.
- Đôi cánh như cái áo dài kín xuống đuôi.
- Cả người một màu nâu bóng mỡ.
- Đầu to và nổi từng tảng.
- Hai cái răng đen nhanh - Sợi râu dài và uốn cong rất hùng dũng.
-> Nhân hóa ngoại hình đẹp, cường tráng, to khỏe, sắc vóc hơn người.
- Co cẳng đạp phanh phách khiến cỏ gãy rạp như dao cắt.
- Khi vũ cánh nghe tiếng phành phạch giòn giã.
- Răng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy.
- Trịnh trọng đưa hai chân lên vuốt râu.
- Đi đứng oai vệ, làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống chiếc râu.
- Cà khịa tất cả mọi người: Quát mấy chị Cào Cào, đá và ghẹo anh Gọng Vó.
- Coi thường, tỏ vẻ chê bai khi nói chuyện, khi qua nhà Dế Choắt.
- Không cho Dế Choắt thông vách nhà.
- Trêu trọc chị Cóc gây ra cái chết cho Dế Choắt.
-> Nhân hóa hành động đầy khí phách, dũng mãnh nhưng có sự hống hách, ngạo mạn, thiếu chín chắn.
Tính xốc nổi, ngông cuồng, thiếu chín chắn, tự đắc, hung hăng, ích kỉ, kiêu ngạo, tự phụ.
Dế Choắt
- Người gầy gò, dài lêu nghêu như gã nghiện thuốc phiện.
- Cánh ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn.
- Đôi càng bè bè, nặng nề.
- Râu ria cụt có một mẫu.
- Mặt mũi ngẩn ngẩn ngơ ngơ.
-> Nhân hóa ngoại hình
- Đào hang nhà mất mấy tháng trời.
- Xin phép Dế Mèn cho đào thông vách nhà phòng có chuyện kịp thời sang nhờ giúp.
- Biết khuyên răn Dế Mèn mọi việc.
-> Nhân hóa hành động yếu ớt, nghèo sức, nhún nhường, kính nể Dế Mèn và chín chắn, có suy nghĩ.
Hiền lành, chan hòa, lễ độ, có suy nghĩ, chín chắn.
xấu xí, ốm yếu, nhỏ bé.
3/ Bài học đường đời đầu tiên
- Chôn Dế Choắt, đứng lặng im, cảm thấy ăn năn hối hận.
- Nghe lời khuyên của Choắt trước khi chết: “Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ; có óc mà không biết nghĩ sẽ sớm mang vạ vào thân”:
+ Không được kiêu căng, tự phụ.
+ Không được cậy vào sức khỏe của mình mà hung hăng làm bậy.
+ Không suy nghĩ cẩn thận trước khi làm sẽ mang họa vào thân.
DÙNG CỤM TỪ ĐỂ MỞ RỘNG THÀNH PHẦN CHÍNH CỦA CÂU I. CỤM TỪ LÀ GÌ?
Ví dụ:
a/ những bông hoa b/ đang làm bài tập c/ đẹp lắm
(?) Xác định danh từ, động từ, tính từ trong 3 ví dụ trên?
(?) Những từ ngữ “những”, “đang”, “lắm” bổ sung ý nghĩa gì cho danh từ, động từ, tính từ vừa xác định?
(?) Qua đó, em hiểu thế nào là cụm từ?
II. CÁCH MỞ RỘNG THÀNH PHẦN CHÍNH CỦA CÂU BẰNG CỤM TỪ 1/ Biến một từ thành một cụm từ
a/ Cho danh từ “gà”.
(?) Hãy thêm các từ ngữ để danh từ “gà” thành một cụm từ có ý nghĩa chỉ một số lượng nhiều, giống loài.
b/ Cho động từ “gáy”
(?) Hãy thêm các từ ngữ để động từ “gáy” thành một cụm từ có ý nghĩa chỉ thời điểm, trạng thái (mức độ) cho hoạt động.
c/ Cho tính từ “ngoan”
(?) Hãy thêm các từ ngữ để tính từ “ngoan” thành một cụm từ có ý nghĩa chỉ mức độ tính tình.
2/ Dùng cụm từ để mở rộng thành phần chính của câu.
Đọc hai câu sau và trả lời câu hỏi:
a/ Gà gáy.
b/ Những chú gà trống đang gáy âm vang ngoài sân.
(?) Xác định chủ ngữ, vị ngữ của hai câu trên?
(?) Em hãy so sánh về nội dung, ý nghĩa của các thành phần chính giữa 2 câu trên? (Câu nào có thành phần chính cung cấp đầy đủ, chi tiết về nội dung?)
(?) Qua đó, em rút ra được tác dụng gì của việc dùng cụm từ để mở rộng thành phần chính của câu?
Bài tập áp dụng:
Hãy biến các từ sau thành cụm từ, sau đó đặt câu với cụm từ vừa tạo được.
Hoa, bút, nở, hiền
