A A Û Û NH H NH H Ư Ư Ơ Ơ Û Û NG SINH NG SINH HO HO Ï Ï C CU C CU Û Û A A Đ Đ O O Ä Ä C CHA C CHA Á Á T T
Chương 5
TS. Lê Quốc Tuấn
Khoa Môi trường và Tài nguyên Đại học Nông Lâm Tp.HCM
A A Û Û nh nh h h ư ư ơ ơ û û ng ng đ đ o o ä ä c c cha cha á á t t đ đ o o á á i i vơ vơ ù ù i i sinh sinh va va ä ä t t
9Tác động lên các quá trình trao đổi chất của sinh vật
9Gây rối loạn chức năng
9Oxi hóa lipid và màng tế bào
9Gây đột biến, ung thư, di truyền, sinh
sản…
Ca Ca ù ù c c qua qua ù ù tr tr ì ì nh nh va va ä ä n n chuye chuye å å n n va va ø ø chuye chuye å å n n ho ho ù ù a a đ đ o o ä ä c c cha cha á á t t trong trong cơ cơ the the å å sinh sinh va va ä ä t t
Hấp thu
Phân tán
Các con đường vận chuyển độc chất trong cơ thể
Phơi nhiễm
Hít thở Da
Hệ tiêu hóa Phổi
Nang khí
Khí thải
Máu và hệ thống lim phô (màng sinh chất)
Dịch ngoại bào
Tích lũy trong mỡ, xương, các mô
Thận
Bài tiết Tiểu tiện
Loại thải
Miệng
SSựự vavậnän chuyechuyểnån vavàø chuyechuyểnån hohóáa đđoộcäc chachấtát trongtrong tetếá babàòo
Độc chất
Các bào quan Màng tế bào
Phơi nhiễm
Tế bào chất
Hấp thu
Vận chuyển Khử độc
Loại thải Tích lũy
Quá trình hấp thu, vận chuyển và loại thải độc chất liên quan đến rất nhiều loại
màng khác nhau
Các loại màng khác nhau trong tế bào
Màng tế bào Tế bào chất Trung thể Thể golgi Nhân
Lysosome
Ty thể Mạng lưới
nội chất Ribosome
Mạng lưới
nội chất Thể nhân
Màng nhân Lổ nhân
Cấu trúc màng tế bào
Nguồn: Singer and Nicolson, 1972. Science 175:720
T T í í nh nh cha cha á á t t cu cu û û a a ma ma ø ø ng ng
z Thành phần lipid màng cho phép sự vận chuyển các hợp chất qua màng
z Các cấu thành khác của màng cũng có thể di chuyển trên màng
z Độ lỏng và độ thấm của màng phụ thuộc vào
cấu thành, tính chất hóa sinh và lý sinh của
màng
Cơ Cơ che che á á va va ä ä n n chuye chuye å å n n
① Thẩm thấu bị động: Thấm qua màng bởi sự chênh lệch nồng độ
② Lọc: Thấm qua các lổ trên màng
③ Vận chuyển đặc biệt: Nhờ các chất mang
④ Thực bào: Nuốt các chất bằng sự thay đổi hình dạng của màng
Có 4 cách mà các phân tử nhỏ có thể
vận chuyển qua màng:
Cơ Cơ che che á á va va ä ä n n chuye chuye å å n n
(1) (2) (3) (4)
Vận chuyển thụ động Vận chuyển chủ động
Ca Ca ù ù c c đ đ a a ë ë c c t t í í nh nh ly ly ù ù ho ho ù ù a a liên liên quan quan đ đ e e á á n n s s ự ự tha tha å å m m tha tha á á u u
① Hình dạng và kích thước phân tử
② Độ thấm tại vị trí hấp thụ
③ Độ ion hóa
④ Tính tan trong lipid của các chất mang
điện và không mang điện
A A Û Û nh nh h h ö ö ô ô û û ng ng cu cu û û a a ñ ñ o o ä ä c c cha cha á á t t leân leân he he ä ä hoâ hoâ ha ha á á p p
S S ự ự tha tha å å m m tha tha á á u u đ đ o o ä ä c c cha cha á á t t qua qua he he ä ä tiêu tiêu ho ho ù ù a a
S S ự ự tha tha å å m m tha tha á á u u đ đ o o ä ä c c cha cha á á t t qua qua da da
Giữa các tế bào
Xuyên
qua TB Qua lổ chân lông Qua tuyến mồ hôi
S S ự ự phân phân ta ta ù ù n n đ đ o o ä ä c c cha cha á t á t
9 Quá trình phân tán độc chất đến các mô phụ thuộc vào tính chất hóa lý của độc chất
9 Là một quá trình vận chuyển thuận nghịch các độc chất giữa máu và các mô, giữa nội bào và ngoại bào.
9 Có sự thẩm thấu các chất qua màng 9 Sự liên kết độc chất với protein
9 Quá trình đào thải (bài tiết, chuyển hóa sinh học) cũng xảy ra đồng thời để loại thải các chất từ máu cũng như từ các cơ quan.
Liên
Liên ke ke á t á t vơ vơ ù ù i i protein protein
¾ Rất nhiều độc chất có khả năng liên kết với protein
¾ Một số chất có vừa có khả năng tan trong albumin vừa có khả năng tan trong lipoprotein
¾ Các độc chất thường không có khả năng ion
hóa và dễ hòa tan trong lipid
Sự phân bố các chất diệt côn trùng trong albumin và trong lipoprotein
Phần trăm phân bố
LDL
LDL HDL
Thứ tự các bước chuyển hóa độc chất
Phơi nhiễm
Hấp phụ tại các lối đi vào
Phân phối đến cơ thể
Đồng hóa để trở nên độc
hơn
Đồng hóa để giảm độc
Đồng hóa để kết nối sản
phẩm
Phân phối
Bài tiết
Phục hồi và sửa chữa
Tương tác với các cao phân tử
(Protein, DNA, RNA, các tiếp nhận, ...)
Ảnh hưởng độc
(Di truyền, ung thư, sinh sản, đột biến, ...)
Ta Ta ø i ø i lie lie ä u ä u tham tham kha kha û o û o
Chapter 6
Absorption and distribution of toxicants (A Textbook of Modern Toxicology)
Chuyên
Chuyên đ đ e e à à
1. Nộp file word trước buổi học vào tuần tới 2. Báo cáo powerpoint vào buổi học tuần tới
3. Mỗi nhóm báo cáo 5 phút, 5 phút hỏi và trả lời