HƯỚNG DẪN TỰ HỌC VẬT LÍ 9 (tuần 13) BÀI 23: TỪ PHỔ - ĐƯỜNG SỨC TỪ A. MỤC TIÊU BÀI HỌC
- Vẽ được đường sức từ của nam châm thẳng và nam châm hình chữ U.
B. HƯỚNG DẪN HỌC LÍ THUYẾT I. Từ phổ
Ở bài trước, các em đã được tìm hiểu về từ trường. Tuy nhiên, để nhận biết được từ trường, chúng ta chỉ có thể dùng kim nam châm (nam châm thử) mà không cảm nhận được bằng mắt. Ở bài này, các em sẽ được quan sát thí nghiệm giúp ta có thể nhìn được từ trường. Đó là thí nghiệm về từ phổ.
Thí nghiệm: Rắc đều một lớp mạt sắt (bột sắt) lên một tấm nhựa trong, phẳng.
Đặt tấm nhựa này lên một thanh nam châm rồi gõ nhẹ. Quan sát hình ảnh mạt sắt vừa được tạo thành trên tấm nhựa (hình 23.1)
Video thí nghiệm: https://youtu.be/qf_MK4qmXe8
Kết luận:
+ Trong từ trường của nam châm, mạt sắt sắp xếp thành những đường cong nối từ cực này sang cực kia của nam châm. Càng ra xa nam châm những đường này càng thưa dần.
+ Nơi nào mạt sắt dày thì từ trường mạnh, nơi nào mạt sắt thưa thì từ trường yếu.
Hình ảnh mạt sắt xung quanh nam châm được gọi là từ phổ của nam châm
II. Đường sức từ
Trong thí nghiệm về từ phổ của nam châm, chúng ta thấy hình ảnh mạt sắt sắp xếp thành những đường cong nối từ cực này đến cực kia của nam châm. Nếu dùng viết vẽ theo các đường cong này, ta thu được đường sức từ của nam châm.
Đường sức từ cho phép ta biểu diễn từ trường của một nam châm.
Người ta quy ước đường sức như sau: Ở bên ngoài nam châm, các đường sức từ có chiều đi từ cực Bắc và đi vào cực Nam
của nam châm.
Cũng trong thí nghiệm về từ phổ, nếu ta đặt các kim nam châm dọc theo một trong các đường sức từ thì ta sẽ thu được kết quả như hình 23.3.
Ngoài nam châm thẳng, ta cũng có thể thu được từ phổ và vẽ đường sức từ của các loại nam châm khác như nam châm chữ U (https://youtu.be/hCZoSyOxFxY)
III. Vận dụng
Hướng dẫn câu C4:
Dựa vào thí nghiệm từ phổ của nam châm chữ U, các em hãy vẽ đường sức từ của nó và nhận xét hình dạng đường sức từ ở khoảng giữa hai cực của nam châm.
Hướng dẫn câu C5:
Áp dụng quy ước chiều đường sức từ (đi ra ở cực Bắc và đi vào cực Nam) để xác định hai cực của nam châm.
Hướng dẫn câu C6:
Dựa vào hình vẽ, vẽ các đường sức từ giữa hai cực của hai nam châm và xác định chiều theo quy ước chiều đường sức từ.
C. NỘI DUNG GHI BÀI.
I. Từ phổ
Từ phổ là hình ảnh cụ thể về các đường sức từ. Có thể thu được từ phổ bằng cách rắc mạt sắt lên tấm nhựa đặt trong từ trường và gõ nhẹ
II. Đường sức từ
1. Vẽ và xác định chiều đường sức từ:
(Hs vẽ hình vào tập)
2. Kết luận:
Các đường sức từ có hình dạng và chiều xác định. Bên ngoài nam châm, chúng là những đường cong đi ra từ cực Bắc và đi vào ở cực Nam
III. Vận dụng C4:
- Đường sức từ của nam châm chữ U :
- Nhận xét: ở khoảng giữa hai cực của nam châm chữ U, các đường sức từ có hình dạng gần như là các đường thẳng song song.
C5:
C6:
D. CÂU HỎI ÔN TẬP
Câu 20: Từ phổ là gì? Có thể thu được từ phổ bằng cách nào?
Câu 21: Nêu hình dạng và chiều đường sức từ của nam châm thẳng.
E. BÀI TẬP LUYỆN TẬP
Câu 1: Hình ảnh mạt sắt được sắp xếp thành những đường cong xung quanh một nam châm được gọi là
A. đường sức từ. B. từ trường.
C. từ phổ . D. lực từ.
Câu 2: Qua hình ảnh của các đường sức từ, ta có thể kết luận được độ mạnh yếu của từ trường, dựa vào
A. đường sức từ cong nhiều hay cong ít.
B. đường sức từ sắp xếp dày hay thưa.
C. đường sức từ to hay nhỏ.
D. đường sức từ ngắn hay dài.
Câu 3: Dựa vào chiều đường sức từ của một nam châm, ta có thể xác định được A. hai cực của nam châm
B. đây là nam châm thẳng hay nam châm chữ U C. độ mạnh yếu của nam châm.
D. nam châm mới hay cũ
N S
N S
Câu 4: Đường sức từ là những đường cong được vẽ theo quy ước nào dưới đây?
A. Có chiều từ cực Nam tới cực Bắc bên ngoài thanh nam châm.
B. Có độ dày, thưa tùy ý.
C. Bắt đầu từ cực này và kết thúc ở cực kia của nam châm.
D. Có chiều từ cực Bắc tới cực Nam bên ngoài thanh nam châm.
Câu 5: Trong hình bên dưới, lực từ của thanh nam châm tác dụng lên kim nam châm đặt ở điểm nào là mạnh nhất?
A. Điểm 1. B. Điểm 2. C. Điểm 3. D. Điểm 4.
