Bài 14. Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên A. CÂU HỎI ĐẦU BÀI
Trả lời câu hỏi trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Quân dân Đại Việt đã chuẩn bị và tổ chức đánh giặc như thế nào? Vì sao Đại Việt lại ba lần giành thắng lợi trước một đế chế lớn như thế?
Trả lời:
- Nguyên nhân Đại Việt 3 lần chiến thắng trước quân Mông - Nguyên:
+ Lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí độc lập tự chủ và quyết tâm đánh giặc của quân dân Đại Việt.
+ Nhà Trần đã đề ra kế hoạch đánh giặc đúng đắn và sáng tạo.
+ Có sự lãnh đạo, chỉ huy tài ba của các vua Trần và những tướng lĩnh tài ba.
+ Quân Mông Cổ khi tiến quân xâm lược Đại Việt không quen thuộc địa hình, khí hậu, khó phát huy được sở trường tấn công…
B. CÂU HỎI GIỮA BÀI
1. Cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258
Trả lời câu hỏi 1 trang 69 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Dựa vào thông tin trong mục và lược đồ hình 1, hãy trình bày những nét chính của cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258.
Trả lời:
- Hoàn cảnh:
+ Cuối năm 1257, quân Mông Cổ chuẩn bị sang xâm lược Đại Việt + Nhà Trần chủ động đề ra kế hoạch đối phó.
- Diễn biến chính:
+ Tháng 1/ 1258, 3 vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy từ Vân Nam tiến vào Đại Việt
+ Vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy trận Bình Lệ Nguyên, trước thế lực giặc mạnh, quân Trần tạm rút quân lui để bảo toàn lực lượng
+ Nhà Trần thi hành chính sách vườn không nhà trống => Quân Mông Cổ chiếm được Thăng Long
+ Trước tình cảnh khó khăn của quân Mông Cổ, nhà Trần mở cuộc tấn công vào Đông Bộ Đầu, khiến quân Mông Cổ thất bại nặng nề.
- Kết quả: cuộc kháng chiến chiến kết thúc thắng lợi chưa đầy một tháng.
Trả lời câu hỏi 2 trang 69 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Câu nói của Trần Thủ Độ trong tư liệu 1 thể hiện điều gì về tinh thần đánh giặc của quân dân nhà Trần.
Trả lời:
- Khẳng định tinh thần quyết tâm chống giặc của quân dân nhà Trần và của Trần Thủ Độ trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ xâm lược
2. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285
Trả lời câu hỏi 1 trang 71 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Khai thác tư liệu 2, 3, em hãy rút ra điểm chung về tinh thần chiến đấu của vua tôi nhà Trần.
Trả lời:
- Điểm chung về tinh thần chiến đấu của vua tôi nhà Trần:
+ Đoàn kết, quyết chiến đấu đến cùng; dù thấy kẻ địch mạnh nhưng không hề nản chí.
+ Sẵn sàng hi sinh xương máu để chống quân xâm lược, bảo vệ nền độc lập, tự chủ của dân tộc.
Trả lời câu hỏi 2 trang 71 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Trình bày tóm tắt những nét chính về diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285 trên lược đồ.
Trả lời:
- Nét chính về diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285:
+ Tháng 1/1285, Thoát Hoan cầm đầu 50 vạn quân Nguyên tiến vào Đại Việt. Quân Trần rút về Vạn Kiếp, Thăng Long và cuối cùng rút về Thiên Trường (Nam Định), thực hiện kế hoạch “Vườn không nhà trống”.
+ Toa Đô dẫn quân từ Chăm-pa đánh ra Nghệ An, Thanh Hóa; quân Thoát Hoan mở cuộc tiến công xuống phía Nam nhằm tiêu diệt quân Trần. Tuy nhiên, ý định hội
quân của Toa Đô và Thoát Hoan đã thất bại, quân Nguyên buộc phải rút về Thăng Long.
+ Tháng 5/1285, nhà Trần tổ chức phản công đánh tan quân giặc ở nhiều nơi như Tây Kết, Chương Dương, Hàm Tử, Thăng Long.
=> Kết quả: 50 vạn quân giặc bị giết chết, phần còn lại tháo chạy về nước. Toa Đô tử trận, Thoát Hoan chui ống đồng về nước.
3. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287 - 1288
Trả lời câu hỏi trang 72 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Trình bày tóm tắt diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287 - 1288 trên lược đồ.
Trả lời:
- Diễn biến chính cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287 - 1288:
+ Cuối năm 1287, quân Nguyên ồ ạt tiến vào Đại Việt. Quân dân nhà Trần chặn đường tiến công của giặc đến Thăng Long.
+ Trần Khánh Dư chỉ huy quân phục kích đoàn thuyền lương của quân Nguyên , giành thắng lợi tại Vân Đồn - Cửa Lục
+ Năm 1288, quân Nguyên chiếm Thăng Long nhưng trúng kế “vườn không nhà trống”. Lâm vào khó khăn, Thoát Hoan quyết tâm kéo quân sang Vạn Kiếp đổ bộ theo hai đường thủy.
+ Nhà Trần mai phục ở cửa sông Bạch Đằng dưới sự chỉ huy của Trần Quốc Tuấn
=> Kết quả: Trận Bạch Đằng đại thắng. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287 - 1288 kết thúc thắng lợi
4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên
Trả lời câu hỏi 1 trang 73 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Phân tích nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên.
Trả lời:
- Nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên:
+ Lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí độc lập tự chủ và quyết tâm đánh giặc của quân dân Đại Việt.
+ Nhà Trần đề ra kế sách đánh giặc đúng đắn và sáng tạo; chủ động chuẩn bị kháng chiến, tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu
+ Cuộc kháng chiến được đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ huy tài ba của vua Trần Thái Tông, Thượng hoàng Trần Thánh Tông, vua Trần Nhân Tông và các danh tướng như Trần Thủ Độ, Trần Quốc Tuấn….
Trả lời câu hỏi 2 trang 73 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Nêu ý nghĩa lịch sử của ba lần chiến thắng chống quân xâm lược Mông - Nguyên
Trả lời:
- Ý nghĩa lịch sử của ba lần chiến thắng chống quân xâm lược Mông - Nguyên:
+ Đập tan tham vọng và ý chí xâm lược của quân Mông - Nguyên, bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc
+ Đánh bại đế chế hùng mạnh nhất thế giới lúc bấy giờ, quân dân nhà Trần đã viết lên trang sử chống ngoại xâm hào hùng của dân tộc, đóng góp vào truyền thống và nghệ thuật quân sự Việt Nam
+ Để lại bài học lịch sử quý giá: chăm lo sức dân, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc…
+ Ngăn chặn cuộc xâm lược của quân Nguyên đối với Nhật Bản và các nước Đông Nam Á.
C. CÂU HỎI CUỐI BÀI
Trả lời câu hỏi 1 trang 72 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Hãy lập và hoàn thành bảng theo mẫu dưới đây về ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.
Cuộc kháng chiến
Kế hoạch kháng chiến của nhà Trần
Chiến thắng tiêu biểu
Kết quả
Trả lời:
Cuộc kháng chiến
Kế hoạch kháng chiến của nhà Trần
Chiến thắng tiêu biểu
Kết quả
Kháng chiến chống quân Mông Cổ (1258)
- Sắm sửa vũ khí, quân đội ngày đêm luyện tập.
- Thực hiện kế hoạch “vườn không nhà trống”
- Đông Bộ Đầu - Thắng lợi
Kháng chiến chống quân Nguyên (1285)
- Triệu tập hội nghị Bình Than, Hội nghị Diên Hồng
- Trần Quốc Tuấn được giao nhiệm vụ chỉ huy kháng chiến - Củng cố lực lượng, thực hiện
“vườn không nhà trống”
- Tây Kết.
- Hàm Tử.
- Chương Dương.
- Thắng lợi
Kháng chiến chống quân Nguyên
(1287 - 1288)
- Trần Quốc Tuấn được giao nhiệm vụ chỉ huy kháng chiến - Củng cố lực lượng, thực hiện
“vườn không nhà trống”
- Vân Đồn.
- Bạch Đằng.
- Thắng lợi
Trả lời câu hỏi 2 trang 73 SGK Lịch sử và Địa lí 7: Từ kiến thức đã học ở bài 13 và bài 14, em hãy đánh giá ngắn gọn về vai trò của các nhân vật lịch sử: Trần Thủ Độ, Trần Nhân Tông, Trần Quốc Tuấn đối với nhà Trần và kháng chiến chống quân Mông - Nguyên.
Trả lời:
- Trần Thủ Độ đóng vai trò quan trọng trong việc:
+ Chuyển giao chính quyền từ nhà Lý sang tay nhà Trần.
+ Cùng với vua Trần tổ chức và chỉ đạo cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ nhất (1258).
- Vai trò của Trần Quốc Tuấn:
+ Tổng chỉ huy trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên (năm 1285 và 1287 - 1288).
+ Ông là người soạn thảo “Hịch tướng sĩ” để khích lệ tinh thần chiến đấu của nhân dân và quân sĩ.
+ Soạn thảo 2 tác phẩm: Binh thư yếu lược và Vạn kiếp tông bí truyền thư - Trần Nhân Tông:
+ Tham gia lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược (vào năm 1285 và 1287 - 1288).
+ Ông là người sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.
Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo
