DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trraanngg 11
TR T R ƯỜ Ư ỜN N G G Đ Đ Ạ Ạ I I H HỌ ỌC C N N Ô Ô N N G G L LÂ ÂM M T T P P .H . HC CM M KH K H O O A A M MÔ ÔI I T TR RƯ Ư ỜN Ờ NG G V VÀ À T T À À I I N N GU G UY Y ÊN Ê N
LỚLỚPP:: DDHH008Q8QMM
\ \ [[
BáBáoo cácáoo cchhuyuyêênn đđề ề KhKhoaoa hhọọc c mmôôii ttrrưườờnngg
CÁ C ÁC C NH N HÂ ÂN N TỐ T Ố CẤ C ẤU U T TH H ÀN À NH H HỆ H Ệ SI S IN NH H T T H H ÁI Á I M M Ố Ố I I T T Ư Ư Ơ Ơ N N G G Q Q U U A A N N G G I I Ữ Ữ A A C C Á Á C C C C Ấ Ấ U U T T H H À À N N H H
Nh N hó óm m 2 2: :
Ng N gu uy yễ ễn n T Tr rí í T Th hô ôn ng g Hồ H ồ V V iế i ết t D D uẩ u ẩn n
Dư D ươ ơn ng g T Th hị ị T Th hù ùy y T Tr ra an ng g Lê L ê T Tr rọ ọn ng g H Hữ ữu u T Th hô ôn ng g Ph P hạ ạm m T Th hị ị T Th ha an nh h N N gâ g ân n Tr T rầ ần n T Th hị ị M M in i n h h T Tr ra an ng g
Ng N gu uy yễ ễn n T Th hị ị T Th ha an nh h P Ph hư ươ ơn ng g
111-1-2200009 9
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trraanngg 22 MỤC LỤC
1.Hệ sinh thái ... 3
1.1 Khái niệm ... 3
1.2 Đặc điểm – chức năng ... 3
1.3 Các trạng thái của hệ sinh thái ... 3
1.4 Phân loại hệ sinh thái ... 4
1.4.1.Các hệ sinh thái trên cạn ... 4
1.4.2.Hệ sinh thái nước mặn ... 9
1.4.3.Hệ sinh thái nước ngọt ... 11
2. Cấu trúc hệ sinh thái ... 13
2.1 Yếu tố hữu sinh ... 13
2.2 Yếu tố vô sinh. ... 14
3. Mối tương quan giữa các nhân tố cấu thành hệ sinh thái ... 18
3.1 Quá trình chuyển hóa năng lượng và hoàn lưu vật chất trong hệ. ... 18
3.1.1 Quá trình chuyển hóa năng lượng ... 18
3.1.2.Chuyển hóa năng lượng trong cơ thể sinh vật ... 19
3.2. Hoàn lưu vật chất. ... 22
3.3.Các chu trình sinh địa hóa diễn ra trong hệ. ... 23
3.3.1 Chu trình nước (Hydro cycle) ... 24
3.3.2 Chu trình carbon (Carbon cycle) ... 25
3.3.3 Chu trình nitơ: ... 27
3.3.4 Chu trình phospho (phosphorus cycle) ... 30
3.3.5 Chu trinh lưu huỳnh (sulful cycle) ... 33
3.5. Các quá trình phát triển và tiến hóa của hệ: ... 34
3.6.Qúa trình tự điều chỉnh của hệ sinh thái: ... 37
Tài liệu tham khảo ... 39
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trraanngg 33 1.1.HHệệ ssiinnhh tthháiái
11..11 KKhhááii nniiệệmm
HHệệ sisinnhh ththááii làlà mộmộtt hệhệ tthhốốnngg babaoo gồgồmm cácácc sisinhnh vậvậtt tátácc đđộộnngg qquuaa lạlạii vớvớii mmôôii trtrưườờngng bằbằnngg c
cáácc dòdònngg nănănngg lưlượợnngg ttạoạo nênênn ccấấuu trtrúúcc didinnhh dưdưỡỡnngg nhnhấấtt địđịnnhh đađa dạdạnngg vvềề llooààii vàvà cácácc chchuu ttrrììnnhh vvậậtt cchhấấtt..
11..22 ĐĐặặcc đđiiểểmm –– cchhứứcc nnăănngg
HHệệ ssiinnhh ttháháii ccóó ththểể hihiểểuu nónó babaoo gồgồmm ququầầnn xãxã ssiinnhh vậvậtt (đ(độộnngg vậvậtt, ,ththựựcc vậvậtt,, vivi ssiinnhh vvậậtt)) vvàà mmôôii ttrưrườờnngg vvôô ssiinhnh ((áánnhh ssáánngg,, nnhhiiệệtt đđộộ,, cchhấấtt vvôô ccơơ...))
TTùùyy tthheeoo ccấấuu ttrrúúcc ddiinnhh ddưưỡỡnngg ttạoạo nnêênn ssựự đđaa ddạạnngg vvềề llooààii, , ccaaoo hhaayy tthhấấpp,, ttạạoo nnêênn cchhuu ttrrììnnhh tutuầầnn hhooàànn vậvậtt chchấấtt (c(chhuu ttrrììnnhh tutuầầnn hhooàànn vậvậtt chchấấtt hihiệệnn nnaayy hầhầuu nhnhưư chchưưaa đđưượợcc khkhéépp k
kíín n vvìì ddòònngg vvậậtt cchhấấtt llấyấy rraa kkhhôônngg đđeemm ttrrảả llạạii cchhoo mmôôii ttrưrườờnngg đđóó))..
HHệệ sisinnhh ththááii cócó kíkícchh tthhưướớc c tto o nhnhỏỏ kkhháácc nhnhaauu vàvà cùcùnngg tồtồnn tạtạii độđộcc llậpập (n(ngghhĩĩaa làlà kkhhôônngg nnhhậậnn nnăănngg llưượợnngg ttừừ hhệệ ssiinnhh tthhááii kkhháácc))..
HHệệ ssiinnhh ttháháii làlà đơđơnn vịvị cơcơ bbảảnn củcủaa sisinnhh ththááii hhọọcc vàvà đđưượợcc chchiiaa ththàànnhh hệhệ sisinnhh ththááii nnhhâânn ttạạoo vvàà hhệệ ssiinnhh tthhááii ttựự nnhhiiêênn.. ĐĐặặcc đđiiểểmm ccủủaa hhệệ ssiinnhh tthhááii llàà mmộộtt hhệệ tthhốốnngg hhởở ccóó 33 ddòònngg (
(ddòònngg vvààoo,, ddòònngg rraa vvàà ddòònngg nnộộii llưưuu)) vvậậtt cchhấấtt,, nnăănngg llưượợnngg,, tthhôônngg ttiinn..
HHệệ ssiinnhh tthhááii ccũũnngg ccóó kkhhảả nnăănngg ttựự đđiiềềuu cchhỉỉnnhh đđểể dduuyy ttrìrì ttrrạạnngg tthhááii ccâânn bbằằnngg,, nnếếuu mmộộtt t
thhàànnhh phphầầnn tthhaayy đổđổii ththii cácácc ththàànnhh phphầầnn khkháácc cũcũnngg tthhaayy đổđổii ththeeoo ởở mmứứcc độđộ nànàoo đóđó đđểể duduyy ttrrìì ccâânn bbằằnngg,, nnếếuu bbiiếnến đđổổii qquuáá nnhhiiềuều tthhìì ssẽẽ bbịị pphháá vvỡỡ ccâânn bbằằnngg ssiinnhh tthhááii. .
1
1..33 CCáácc ttrrạạnngg tthhááii ccủủaa hhệệ ssiinnhh tthhááii HHệệ ssiinnhh tthhááii ccóó tthhểể ccóó ccáácc ttrrạạnngg tthhááii cchhíínhnh llàà::
•• TTrrạạnngg tthhááii ccâânn bbằằnngg:: ttốcốc đđộộ ccủủaa ccáácc qquuáá ttrrììnnhh tthhuuậậnn ngnghhịịcchh nnhhưư nnhhaauu ((ttổổnngg hhợợpp = = pphhâânn hhủủyy)),, nnăănngg llưượợnngg ttựự ddoo kkhhôônngg tthahayy đđổổii. .
•• TrTrạạnngg ththááii bấbấtt câcânn bằbằnngg:: trtroonngg ququáá ttrrììnnhh ttrraaoo đổđổii chchấấtt ccủủaa hệhệ phphầầnn llớnớn vậvậtt chchấấtt đđii vàvàoo kkhhôônngg bibiếếnn tthàhànnhh ssảảnn phphẩẩmm điđi rara nênênn mmộộtt pphhầầnn nnăănngg lưlượợnngg ttự ựdodo mmấấtt điđi dưdướớii ddạạnngg nnhhiiệệtt,, pphhầầnn nnăănngg llưượợnngg kkhháácc bbiiếnến tthhàànnhh cchhấấtt ddựự ttrrữữ ccủủaa hhệệ..
•• TrTrạạnngg ththááii ổnổn địđịnnhh:: hệhệ sisinnhh ththááii làlà hhệệ hởhở, ,nónó tthhưườờnngg xxuuyyêênn đưđượợcc đảđảmm bảbảoo ngnguuồồnn vậvậtt cchhấấtt vvàà nănănngg lưlượợnngg ttừừ bêbênn ngngooààii.. VVậậtt chchấấtt tthưhườờnngg xxuuyyêênn điđi vvààoo vàvà sảsảnn phphẩẩmm cucuốốii cùcùnngg ccủủaa hhệệ kkhhôônngg ngngừừnngg ththảảii rara nnggooààii llàà CCOO22 vàvà H2H2OO;; mậmậtt đđộộ cácácc ssảảnn phphẩẩmm trtruunngg ggiianan trtroonngg h
hệệ kkhhôônngg tthhaayy đđổổii đđưượợcc ggọọii llàà ttrrạạnngg tthhááii ổổnn đđịịnnhh..
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trraanngg 44 11..44 PPhhâânn llooạạii hhệệ ssiinhnh tthhááii
CCáácc hệhệ sisinhnh ththááii trtroonngg sisinnhh ququyyểểnn cócó ththểể cchhiiaa tthhàànnhh cácácc hệhệ ssiinnhh ththááii trtrêênn cạcạnn,, hhệệ s
siinnhh tthhááii nnưướớc c mmặặnn vvàà ccáácc hhệệ ssiinnhh tthhááii nnưướớcc nnggọọtt..
CCáácc hhệệ ssiinhnh ttháháii ttrrêênn ccạạnn đưđượợcc đđặặcc ttrưrưnngg bbởởi i ccáácc qquuầầnn xxãã tthhựựcc vvậậtt vvàà tthảhảmm tthhựựcc vvậậtt ởở đđââyy cchhiiếếmm ssiinnhh khkhốốii rấrấtt llớớnn vvàà ggắắnn lliiềềnn vớvớii kkhhíí hậhậuu đđịịa aphphưươơnngg.. DDoo đóđó têtênn ccủủaa qquuầầnn xxãã ccảảnnhh qquuaann đđịịaa llýý tthhưườờnngg llà à ttêênn qquuầầnn tthhểể tthựhựcc vvậậtt ởở đđấấyy..
HHệệ ssiinnhh tthhááii nưnướớcc mmặặnn íítt pphhụụ tthuhuộộcc vvààoo kkhhíí hhậậuu hhơơnn hhệệ ssiinnhh tthhááii ttrêrênn ccạạnn.. TTíínnhh đđặặcc t
trrưưnngg củcủaa hệhệ sisinhnh ththááii nưnướớcc mặmặnn ththểể hihiệệnn ởở sựsự phphâânn bốbố tthheeoo cchhiiềềuu sâsâuu,, vàvà sựsự ququaanngg hợhợpp ccủủaa sisinnhh vậvậtt nưnướớcc mặmặnn tthểhể hhiiệnện đưđượợcc ởở ttầnầngg sảsảnn xuxuấấtt hahayy tầtầnngg xaxannhh,, nơnơii nhnhậậnn ánánhh sásánngg mmặặtt ttrrờời.i. CáCácc hệhệ sisinhnh ththááii nưnướớcc ngngọọtt tthhưườờnngg khkhôônngg ssââuu,, ngngưườờii tta acòcònn phphâânn rara hhệệ ssiinnhh ththááii mmôôii ttrrưườờnngg nnưướớcc cchhảảyy vvàà hhệệ ssiinnhh tthhááii mmôôii ttrrưườờnngg nnưướớcc ttỉỉnnhh ((aaoo,, hhồồ,, đđầầmm……))
11..44..11..CCáácc hhệệ ssiinnhh tthhááii ttrrêênn ccạạnn a
a)) RRừừnngg nnhhiiệệtt đđớớii
KKhhíí hậhậuu vvùùnngg nhnhiiệtệt đớđớii nónónngg vàvà ẩmẩm,, nênênn rừrừnngg nhnhiiệệtt đớđớii ququaannhh nănămm xaxannhh tốtốtt,, rậrậmm r
rạạpp,, nnhhiiềềuu tâtânngg tátánn.. TrTroonngg rừrừnngg,, ánánhh sásánngg mặmặtt trtrờờii ítít khkhii chchiiếuếu ththẳẳnngg xxuuốốnngg đếđếnn mặmặtt đấđấtt,, ddoo đđóó đđổổ ẩẩmm kkhhôônngg kkhhíí ccaaoo,, ttạạoo đđiiềuều kkiiệệnn cchhoo nnhhiiềềuu lloạoạii ssââuu bbệệnnhh pphháátt ttrriiểểnn..SSựự pphhâânn ttầầnngg ccủủaa rrừừnngg nnhhiiệệtt đđớới i llà à llớnớn nnhhấấtt,, vvàà ởở đđóó ccóó ssựự đđaa ddạạnngg ssiinnhh hh ọọcc ccaaoo nnhhấấtt.. TTrroonngg nnhhiiềềuu nnăămm ggầầnn đđââyy,, ssựự khkhaaii tthháácc qquuáá mmứứcc tàtàii ngnguuyyêênn rừrừnngg đđãã llààmm cchhoo bbộộ mmặặtt rrừừnngg mưmưaa nhnhiiệệtt đớđới ibịbị bbiiếnến đđổổii ssââuu ssắắcc,, ttínínhh đđaa ddạạnngg ssiinhnh hhọọcc bbịị ggiiảảmm ssúútt nnhhaannhh cchhóónngg
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trraanngg 55 b
b)) XXaavvaann hhaayy rrừừnngg ccỏỏ đđớớii nnóónngg
XXaavvaann đớđớii nónónngg cócó đặđặcc đđiiểmểm làlà mưmưaa ítít,, mùmùaa mmưưaa ngngắắnn,, còcònn mùmùaa khkhôô kékéoo dàdàii.. VềVề m
mùùaa khkhôô,, pphhầầnn llớớnn ccââyy bịbị rrụụnngg lálá ddoo ththiiếếuu nnưướớcc.. Ở Ở đđââyy ccỏỏ mmọọcc tthhàànnhh rrừừnngg,, cchhủủ yyếếuu llàà cỏcỏ ttrraannhh;; ccââyy ttoo tthhàànnhh nnhhóómm hhaayy đđứứnngg mmộộtt mmììnnhh,, xxuunngg qquuaannhh ccââyy ttoo llàà ccââyy bbụụii hhooặặcc ccỏỏ ccaaoo..
Đ
Độộnngg vậvậtt sốsốnngg trtrêênn mimiềềnn xxaavvaann ththưườờnngg làlà nhnhữữnngg độđộnngg vậvậtt ăănn cỏcỏ cỡcỡ llớớnn nhnhưư lliinnhh ddưươơnngg,, ngngựựaa vằvằnn,, hhưươơuu cacaoo ccổổ,, vvooii,, têtê gigiáácc…… CChhúúnngg tthíhícchh ngnghhii vvớớii sựsự vẩvẩnn cchhuuyyểểnn ttrrêênn đđồồnngg cỏcỏ hohoaanngg vuvu;; ccóó nhnhữữnngg loloààii ththúú ănăn ththịịtt chchạạyy nhnhaannhh (s(sưư tửtử,, bábáoo……)),, cócó nhnhữữnngg loloààii cchhiimm cchhạạyy nhnhaannhh nnhhưư đđàà đđiiểuểu;; ssââuu bọbọ ưưuu tthhếế làlà kikiếếnn mmốốii, , ccààoo ccààoo vàvà cchhââuu chchấấuu.. ỞỞ xxaavvaann cchhââuu ÚÚcc ccóó nnhhữữnngg llooààii đđặặcc bibiệệtt (t(thúhú mỏmỏ vvịịtt,, tthhúú ccóó tútúii)).. KKhháácc vvớớii qquuầầnn xãxã rừrừnngg nnhhiiệệtt đớđớii,, ssssốố llưượợnngg llòòaaii ssiinnhh vvậậtt ccủủaa xxaavvaann íítt hhơơnn nnhhiiềềuu.. đđộộnngg vvậậtt ởở xxaavvaann ccóó hhiiệệnn ttưượợnngg ddii ccưư ttheheoo mmùùaa..
C
Cóó nnggưườờii cchhoo rrằằnngg,, xxaavvaann ởở VViiệệtt NNaamm pphhâânn bbốố rrảảii rráácc kkhhắắpp nnơơii,, ccóó kkhhii ởở nnggaayy ggiiữaữa mmiiềềnn rrừừnngg rrậậmm.. MiMiềềnn đđôônngg NaNamm BBộộ ccóó nnhhiiềềuu rrừừnngg ccỏỏ mmọọcc đđầầyy dứdứaa ddạạii.. MMộtột ssốố ttỉỉnnhh mmiiềềnn nnúúii pphhiiáá BắBắcc cócó nhnhiiềềuu rrừừnngg cỏcỏ cacaoo vớvớii llooààii ưuưu ththếế làlà cỏcỏ trtraannhh.. XaXavvaann ở ởViViệệtt NaNamm cócó ththểể cchhiiaa ththàànnhh 3 3 kikiểểuu:: xaxavvaann câcâyy toto,, xaxavvaann câcâyy bụbụii ccaaoo vvàà xaxavvaann ccââyy bbụụii tthhấấpp,, xaxavvaann ccỏỏ.. XXaavvaann nngguuyyêênn sisinhnh chchỉỉ tồtồnn ttạạii trtroonngg vúvúnngg khkhôô hạhạnn gigiữữaa NhNhaa TTrraanngg vàvà PhPhaann ThThiiếếtt hohoặặcc ở ở MMưườờnngg XéXénn ((NNgghhệệ AnAn)),, AAnn ChChââuu ((BBắắ GiGiaanngg)),, CCòò NNòòii ((SSơơnn LLaa)),, ccòònn nnhhììn n cchhuunngg llàà xxaavvaann tthhứứ sisinnhh ddoo rrừừnngg tthưhưaa hhaayy rừrừnngg rrậậmm bịbị ttàànn pphháá.. ỞỞ nnhhiiềềuu nnơơii, , xxaavvaann đđãã bbịị bibiếếnn tthhàànnhh đồđồnngg r
ruuộộnngg ddoo ttácác đđộộnngg ccủủaa ccoonn nnggưườờii. .
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trraanngg 66 c
c)) HHooaanngg mmạạcc
HHooaanngg mmạạcc ccóó ởở mmiiềềnn nnhhiiệtệt đđớớii vvàà ôônn đđớớii.. HHooaanngg mmạạcc mmiiềềnn ôônn đđớớii vvềề mmùùaa hhềề ccũũnngg n
nóónngg gầgầnn nhnhưư hhooaanngg mạmạcc mimiềềnn nhnhiiệệtt đđớớii,, nhnhưưnngg mùmùaa đôđônngg ththìì rấrấtt llạnạnhh LưLượợnngg mưmưaa rrấấtt tthhấấpp vvàà khkhôônngg đềđềuu (<(<220000mmmm)).. TThhựựcc vậvậtt rấrấtt ngnghhèèoo,, chchỉỉ cócó mmộộtt sốsố loloạạii ccââyy ththấấpp nhnhỏỏ ((ccaaoo kkhhooảảnngg 2020ccmm)),, rrễễ ăănn sâsâuu (c(cóó khkhii tớtớii 7-7-88mm)),, llá árấrấtt nhnhỏỏ vàvà ggầầnn nnhhưư bbiiếnến ththàànnhh gagaii nhnhọọnn,, nnhhưưnngg ccũũnngg ccóó nnhhữữnngg llọọaaii ccââyy mmọọnngg nnưướớcc,, cchhúúnngg tthhưườờnngg mmọọcc rrấấtt nnhhaannhh kkhhii mmùùaa xxuuâânn vvềề,, rraa hhooaa kkếếtt ququảả trtroonngg vòvònngg mộmộtt ththáánngg trtrưướớcc kkhhii mùmùaa kkhhôô đếđếnn.. TTrrêênn hohoaanngg mạmạcc chchỉỉ ccóó mộmộtt s
sốố ítít lloàoàii đđộộnngg vvậậtt cócó xưxươơnngg sốsốnngg cỡcỡ lớlớn nnhnhưư llạcạc đàđà mộmộtt bưbướớuu,, lliinnhh dưdươơnngg,, bbááoo,, ssưư ttửử;; nnưưnngg ccaacc llooààii ggặặmm nnhhấấmm ssốốnngg ttrroonngg đđấấtt tthhìì kkhháá pphhoonngg pphhúúấấỵỵưư tthíhícchh nngghhii ccủủaa đđộộnngg vvậậtt vvớớii đđờời i ssốốnngg hohoaanngg mạmạcc rrấấtt rrõõ nnéétt:: gigiảảmm ttiiếếtt mmồồ hôhôii vvàà nnưướớcc ttiiểểuu,, ssửử ddụụnngg nnưướớcc trtraaoo đđổổii cchhấấtt,, hhooạạtt đđộộnngg chchủủ yếyếuu vềvề babann đêđêmm,, cócó đờđời i sốsốnngg chchuuii rúrúcc ttroronngg đấđấtt……CChhúúnngg cũcũnngg didi cưcư tthheeoo mmùùaa,, nnggủủ hhèè,, nnggủủ đđôônngg,, ssiinnhh ssảảnn đđồồnngg lloạoạtt vvààoo tthờhờii kkỳỳ ccóó đđộộ ẩẩmm ccaaoo……
QQuuáá trtrììnnhh chchuuyyểểnn ttừ ừ xaxavvaann sasanngg hohoaanngg mạmạcc cócó gigiaann đđooạạnn trtruunngg gigiaann gọgọii làlà bbáánn hhooaanngg mmạạcc.. SSựự cchhăănn tthhảả qquuáá mmứứcc ddêê vvàà ccừừuu,, ccũũnngg nnhhưư vviiệệcc kkhhaaii tthháácc ccââyy bụbụii llààmm cchhấấtt đđốốtt đđãã gọgọpp phphầầnn mởmở rộrộnngg ddiiệnện ttícíchh hhooaanngg mạmạcc trtrêênn ththếế gigiớớii.. NhNhiiềềuu nnggưườờii ggọọii đóđó làlà ququáá ttrìrìnnhh ssaa mmạạcc hhooáá ddoo cchhăănn tthhảả vvàà cchhặặtt đđốốtt..
d
d)) TThhảảoo nngguuyyêênn
ỞỞ phphíía abắbắcc mimiềềnn hohoaanngg mạmạcc llàà ththảảoo ngnguuyyêênn vùvùnngg ôônn đớđớii vớvớii mmùùaa hạhạ vẫvẫnn nónónngg vvàà kkééoo ddààii,, mùmùaa đđôônngg đỡđỡ lạlạnnhh hhơơnn vàvà cócó íít ttutuyyếếtt.. MMùùaa xuxuâânn khkhii ttuuyyếếtt ttaann ththìì đấđấtt trtrởở nênênn khkhôô vvàà lliiềnền tthheeoo đđóó llàà mmùùaa hhèè đđạạii hhạạnn,, llưượợnngg mmưưaa ccảả nnăămm ddaaoo đđộộnngg ttừừ 335500--550000mmmm..
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trraanngg 77 TThhảảmm tthựhựcc vvậậtt tthhảảoo nngguuyyêênn cchhủủ yyếếuu làlà ccỏỏ tthhấấpp.. ĐĐấấtt tthhảảoo nngguuyyêênn llàà đđấấtt ttốốtt mmààuu đeđenn h
hooặặcc nânâuu,, gigiààuu mùmùnn vàvà mmuuốốii khkhooáánngg.. CCũũnngg nhnhưư mmiiềềnn xaxavvaann,, ttrrêênn ththảảoo ngnguuyyêênn cócó nnhhữữnngg llooààii đđộộnngg vvậậtt ăănn cỏcỏ chchạạyy nhnhaannhh nnhhưư bòbò bbiissoonn,, ngngựựaa hhooaanngg,, llừừaa,, ccááoo,, chchóó sósóii đđồồnngg cỏcỏ,, chchóó đđồồnngg ccỏỏ,, ssóócc đđấấtt,, cchhuuộộtt… … TTíínnhh cchhấấtt ssốốnngg ttheheoo đđàànn,, vvậậnn cchhuuyyểểnn nnhhaannhh,, bbaayy ggiiỏỏii,, nnggủủ đđôônngg,, nnggủủ hèhè,, dựdự ttrữrữ ththứứcc ănăn,, didi ccưư làlà đđặặcc điđiểểmm ccủủaa đđộộnngg vvậậtt tthảhảoo ngnguuyyêênn.. SựSự tthhaayy đổđổii khkhíí hậhậuu tthheeoo ngngààyy đêđêmm vvàà ththeeoo mùmùaa rấrấtt rõrõ rệrệtt (n(nhhấấtt làlà vềvề mmùùaa hhèè)) đãđã cócó ảnảnhh hưhưởởngng lớlớnn đếđếnn sựsự bbiiếnến đđộộnngg ssốố llưượợnngg qquuầầnn tthhểể ccáácc llooààii ttrroonngg qquuầầnn xxãã..
DDoo dấdấtt đađaii màmàuu mỡmỡ,, cảcảnnhh ququaann mmiiềềnn ththảảoo ngnguuyyêênn đãđã ththaayy đổđổii nhnhiiềềuu.. CCỏỏ ddạạii đưđượợcc t
thhaayy bằbằnngg câcâyy trtrồồnngg ngngũũ cốcốcc;; tutuyy nhnhiiêênn xxóóii mòmònn llà àvấvấnn đềđề cầcầnn qquuaann tâtâmm khkhii cacannhh tátácc ởở đđââyy..
ee)) RRừừnngg lláá rrộộnngg ôônn đđớới i
RRừừnngg llá árộrộnngg ônôn đớđớii phpháátt trtriiểểnn mạmạnnhh ở ở phphííaa đôđônngg BBắắcc MMỹ,ỹ, TâTâyy ÂÂuu vàvà phphááii đôđônngg CChhââuu Á,Á, nónóii cócó lưlượợnngg mưmưaa vừvừaa pphhảảii vàvà tthhờờii ttiiếếtt ấmấm vàvàoo mmùùaa hèhè,, nnhhưưnngg vềvề mùmùaa độđộnngg tthìhì kkhhááii hậhậuu trtrởở nênênn kkhhắắcc ngnghhiiệệtt,, đđââyy cũcũnngg làlà tthờhờii kkỳỳ câcâyy rrụụnngg lláá.. CũCũnngg nhnhưư rrừừnngg nhnhiiệệtt đđớớii,, rrừừnngg lláá rộrộnngg ônôn đớđớii cócó nhnhiiềềuu tầtầnngg tạtạoo nênênn nnhhiiềềuu ổ ổ ssiinnhh ttháháii.. độđộnngg vậvậtt tthhưườờnngg ssốốnngg dưdướớii t
táánn rrừừnngg,, dưdướớii ggốốcc câcâyy hahayy ẩnẩn vàvàoo ththâânn ccââyy.. NhNhiiềềuu loloààii cócó tậtậpp títínnhh didi cưcư xaxa,, cócó lloàoàii ngngủủ đđộộnngg,, ccóó lloàoàii hohoạạtt đđộộnngg bbaann nnggààyy nnhhiiềềuu hhơơnn hhăănn ssốố llooààii hhooạạtt đđộộnngg vvềề đđêêmm.. LLáá rrụụnngg nnhhiiềuều,, ttạạoo tthàhànnhh llớớpp tthhảảmm lláá kkhhôô ddààyy llààmm rrêêuu kkhhôônngg pphháátt ttrriiểểnn đđưượợcc..
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trraanngg 88 f
f)) RRừừnngg tthôhônngg pphhááii BBắắcc ((rrừừnngg ttaiaigaga)) RRừừnngg tataiiggaa tạtạoo tthàhànnhh
mmộộtt vvòònngg đađaii titiếpếp gigiáápp vớvớii vvùùnngg đồđồnngg rêrêuu ở ở phphííaa nanamm,, bbaaoo gồgồmm chchủủ yếyếuu cácácc lloàoàii ccââyy lláá nnhhọọnn:: tthhôônngg,, lliinhnh ssaamm,, vvâânn sasamm…… KhKhíí hậhậuu lạlạnnhh,, m
mùùaa đôđônngg kékéoo dàdàii,, lưlượợnngg mmưưaa ththấấpp (3(30000--550000mmmm)).. ĐĐộộnngg vậvậtt ngnghhèèoo vềvề sốsố lưlượợnngg llooààii. . CóCó nhnhữữnngg llooààii ththúú lớlớnn nnhhưư hưhươơuu CaCannaaddaa,, nanaii C
Caannaannddaa…… ChChúúnngg ănăn mầmầmm ccââyy,, vvỏỏ câcâyy vàvà địđịaa y;y; nhnhiiềềuu l
looạạii tthhúú ccóó llônôngg ddààyy,, ccũũnngg ccóó nnhhiiềềuu llooààii didi cưcư xuxuốốnngg phphííaa nnaamm vvààoo mùmùaa đôđônngg.. QuQuầầnn tthhểể độđộnngg vậvậtt ởở đâđâyy ththểể hihiệệnn rrõõ ququaa cácácc đặđặcc tìtìnhnh nhnhưư didi c
cưư,, cchhuu kkỳỳ mmùùaa,, nnggủủ đđôônngg vvàà ddựự trtrữữ tthứhứcc ăănn.. NhNhiiềềuu lloàoàii hhooạạtt đđộộnngg bbaann nnggààyy..
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trraanngg 99 gg)) ĐĐààii nngguuyyêênn
ĐĐààii ngnguuyyêênn ởở vùvùnngg cựcựcc,, ththuuộộcc kkhhuu vựvựcc llạnạnhh ququaannhh nănămm,, băbănngg đđốốnngg gầgầnn nhnhưư vĩvĩnnhh vviiễnễn trtrêênn mmặặtt đđấấtt.. NgNgààyy mmùùaa hhèè rrấấtt ddààii,, mặmặtt trtrờờii khkhôônngg llặặnn hhàànngg tthháánngg;; ccòònn vvềề mùmùaa đđôônngg,, đđêêmm cũcũnngg kékéoo dàdàii hàhànngg ththáánngg.. TrTroonngg điđiềềuu kikiệệnn ánánhh sásánngg vàvà nhnhiiệệtt độđộ nhnhưư vậvậyy,, ththựựcc vậvậtt kkhhôônngg pphháátt ttririểểnn
đđưượợcc nnhhiiềềuu,, chchỉỉ cócó n
nhhữữnngg llooààii rêrêuu cócó rễrễ mmọọcc nônônngg vvàà cócó khkhảả nnăănngg rara hohoaa kếkếtt trtrááii rrấấtt nhnhaannhh vàvàoo nnhhữữnngg nnggààyy ấmấm nhnhấấtt trtroonngg n
năămm.. CâCâyy llớớnn nnhhấấtt ccóó phphoonngg lùlùnn vàvà liliễễuu m
miiềềnn ccựựcc,, cchhúúnngg chchỉỉ ccaaoo bằbằnngg ngngóónn ttayay.. đđộộnngg vvậậtt ngnghhèèoo nànànn,, íítt cócó nnhhữữnngg llooààii sốsốnngg đđiiịnịnhh cưcư.. ThThúú llớớnn cócó t
tuuầầnn lộlộcc,, bòbò xạxạ,, chchuuộộtt lleemmnnuutt, , cácáoo cựcựcc;; c
chhiimm ccóó hihimm sẻsẻ địđịnnhh ccưư,, ggàà,, nnggỗỗnngg tutuyyếếtt vvàà ccúú llôônngg ttrrắắnngg..
11..44..22..HHệệ ssiinnhh tthhááii nnưướớcc mmặặnn
BBiiểểnn vàvà đđạạii dưdươơnngg chchiiếếmm 7070%% bềbề mặmặtt trtrááii đấđấtt,, cócó độđộ sâsâuu ttớiới 1111..000000mm.. SiSinnhh vậvậtt n
nưướớcc mặmặnn tthíhícchh ứnứngg vớvớii nồnồnngg độđộ mumuốốii 3030--3388‰‰.. ĐĐộộnngg tthựhựcc vậvậtt rrấấtt phphoonngg pphhúú.. DựDựaa vàvàoo pphhưươơnngg tthhứứcc vậvậnn chchuuyyểểnn,, ngngưườờii tata chchiiaa sisinhnh vậvậtt ởở nưnướớcc ththàànnhh 3 3 loloạạii:: SiSinnhh vvậậtt nềnềnn đáđáyy ((bbeenntthhooss)),, ssiinnhh vvậậtt nnổổii ((ppllaannkkttoonn)),, ssiinhnh vvậậtt ttựự bbơơii ((nneekkttoonn))..
TTầầnngg nnưướớcc mặmặtt (t(tầnầngg sásánngg -- độđộ sâsâuu khkhôônngg ququáá 101000mm)) làlà vvùùnngg tthhựựcc vậvậtt pphháátt trtriiểểnn mạmạnnhh nnhhấấtt.. TầTầnngg ggiiữaữa (t(tầnầngg íítt sásánngg - -độđộ sâsâuu khkhôônngg qquuáá 115500mm)) làlà ttầầnngg chchỉỉ ccóó cácácc ttiaia nnggắắnn vvàà ttiiaa ccựựcc nnggắắnn,, tthhựựcc vvậậtt kkhhôônngg tthhểể pphháátt ttririểnển đđưượợcc ởở đđââyy.. DDưướớii nnữữaa llàà ttâânngg ttốốii,, nnơơii kkhhôônngg ccóó ttiiaa ssáánngg nnààoo xxuuốốnngg đđưượợcc..
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trranngg 1100 CCàànngg xxaa bbờờ,, đđộộ ssââuu ccủủaa bbiiểểnn ccàànngg ttăănngg,, vvàà nnggưườờii tta a pphhâânn tthhầầnnhh ccáácc vvùùnngg ssaauu::
•• TThhềềmm lụlụcc địđịaa,, llàà vùvùnngg tưtươơnngg đđốốii bằbằnngg pphhẳẳnngg,, ítít dốdốcc,, độđộ sâsâuu khkhooảảnngg 202000--550000mm,, cchhiiếếmm 7,7,66%% didiệệnn títícchh hảhảii dưdươơnngg,, tưtươơnngg ứnứngg vớvớii vùvùnngg ttrriiềuều (v(vùùnngg bờbờ hảhảii dưdươơnngg t
trroonngg bbiiênên độđộ dadaoo độđộnngg củcủaa ththủủyy ttrriiềuều,, từtừ độđộ sâsâuu 0m0m đếđếnn mứmứcc cacaoo nhnhấấtt củcủaa tthủhủyy ttrriiềuều)) vvàà vvùùnngg ddưướớii ttrriiềềuu ((vvùùnngg đđááyy ssââuu ttớớii 220000--330000mm))..
•
• SSưườờnn ddốốcc llụụcc đđịịaa,, ởở đđộộ ssââuu 550000--33000000mm,, ttươươnngg ứứnngg vvớớii vvùùnngg đđááyy ddốốcc..
•• NNềềnn đđạạii ddưươơnngg ((đđộộ ssââuu ttrrêênn 33000000mm)),, ứứnngg vvớớii vvùùnngg đđááyy ssââuu,, cchhiiếmếm 4/4/55 ddiiệệnn títícchh hhảảii ddưươơnngg..
TThheeoo cchhiiềềuu nnggaanngg,, hhảảii dưdươơnngg đđưượợcc cchhiiaa tthhàànnhh 2 2 vvùùnngg llớnớn:: vvùùnngg vveenn bờbờ ((ứứnngg vvớớii vvùùnngg ttrriiềuều vàvà vùvùnngg dưdướớii trtriiềềuu)),, ởở đâđâyy nưnướớc ckhkhôônngg sâsâuu,, ccóó áánnhh sásánngg,, chchịịuu ảnảnhh hưhưởởnngg củcủaa tthủhủyy ttrriiềuều;; vvùùnngg kkhhơơii, , llàà vvùùnngg ccòònn llạiại..
TThheeoo cchhiiềềuu ssââuu,, hhảảii ddưươơngng đđưượợcc cchhiiaa tthhàànnhh 22 mmôôii ttrrưườờnngg ssốốnngg:: mmôôii ttrrưườờnngg ssốốnngg ởở ttầầnngg nnưướớcc ttrrêênn,, vvàà mmôôii ttrưrườờnngg ssốốnngg ởở ttầnầngg đđááyy..
a
a)) ĐĐặặcc đđiiểểmm qquuầầnn xxãã vveenn bbờờ
QQuuầầnn xãxã vùvùnngg vevenn bờbờ tthhaayy đổđổii ttùùyy ththeeoo vvùùnngg hảhảii dưdươơnngg.. NhNhììnn chchuunngg,, ở ở vvùùnngg vevenn bbờờ bbiiểểnn ônôn đớđớii,, tảtảoo cchhiiếếmm ưuưu ththếế;; còcònn vùvùnngg vveenn bbiiểểnn nnhhiiệệtt đđớớii ccóó rrừừnngg ngngậậpp mmặặnn vvớới icâcâyy đđưướớcc cchhiiếếmm ưưuu tthhếế.. VVùùnngg nnààyy ccóó ssựự bbiiếếnn đđộộnngg vvềề đđộộ mmặặnn vvàà nnhhiiệệtt đđộộ kkhháá llớớn,n, nhnhấấtt làlà ccáácc vvùùnngg gầgầnn củcủaa sôsônngg.. SSiinnhh vậvậtt sốsốnngg vvùùnngg cửcửaa sôsônngg làlà nhnhữữnngg lloàoàii cócó khkhảả nănănngg chchốốnngg chchịịuu ggiiỏiỏi vvàà bbiiêênn đđộộ tthhíícchh ứứnngg rrộộnngg.. SSiinhnh vvậậtt vvùùnngg vveenn bbờờ ccóó cchhuu kkỳỳ hhooạạtt đđộộnngg nnggààyy đđêêmm,, tthhíícchh ứứnngg vớvớii hohoạạtt đđộộnngg củcủaa nưnướớcc trtriiềềuu vàvà cócó khkhảả nănănngg chchịịuu đđựựnngg đưđượợcc trtroonngg đđiiềuều kikiệệnn ththiiếếuu
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trranngg 1111 n
nưướớcc khkhii nưnướớcc trtriiềềuu rúrútt.. SiSinnhh vậvậtt vùvùnngg trtriiềềuu làlà ssiinnhh vavaaattjcjcooss đđờời isốsốnngg ccốố địđịnnhh (b(báámm chchặặtt xxuuốốnngg đáđáyy nưnướớc)c) hhooặặcc bơbơii ggiiỏiỏi đđểể khkhắắcc pphhụụcc sósónngg nưnướớcc.. ĐĐộộ đđaa ddạạnngg củcủaa ququầầnn xãxã vevenn bờbờ ccaaoo hhơơnn hhẳẳnn qquuầầnn xxãã vvùùnngg kkhhơơii.. ỞỞ vveenn bbờờ ccòònn ccóó ssựự pphhâânn bbốố ttheheoo ttầầnngg ccủủaa ttảảoo đđơơnn bbààoo vvàà ttảảoo đđaa bbààoo..
bb)) ĐĐặặcc đđiiểểmm qquuầầnn xxãã vvùùnngg kkhhơơii
VVùùnngg khkhơơii bắbắtt đầđầuu ttừừ ssưườờnn dốdốcc lụlụcc địđịaa,, ở ở đâđâyy chchỉỉ ccóó tầtầnngg nnưướớcc trtrêênn đưđượợcc chchiiếếuu ssáánngg.. TThhựựcc vvậậtt ggiiớớii ggồồmm ccáácc tthhựựcc vvậậtt nnổổii ccóó ssốố llưượợnngg íítt hhơơnn vvùùnngg vveenn bbờờ,, cchhúúnngg tthhựựcc hhiiệệnn c
chhuu kỳkỳ didi ccưư hàhànngg nnggààyy ththeeoo chchiiềuều tthhẳẳnngg đứđứnngg xxuuốốnngg ttầầnngg nưnướớcc sâsâuu.. ĐĐộộnngg vậvậtt nnổổii sửsử ddụụnngg ththựựcc vvậậtt nổnổii làlàmm tthứhứcc ănăn nênênn sốsố lưlượợnngg khkhôônngg nhnhiiềuều.. CàCànngg xuxuốốnngg sâsâuu,, sốsố llòòaaii độđộnngg vvậậtt càcànngg gigiảảmm:: ttômôm cucuaa chchỉỉ ccóó đếđếnn độđộ ssââuu 88..000000mm,, cácá:: 6.6.000000mm,, mựmựcc:: 9.9.000000mm,,vv..vv…… ỞỞ đđộộ ssââuu 1010..000000mm,, cchhỉỉ còcònn mộmộtt vàvàii loloààii đặđặcc ttrrưưnngg.. ĐĐộộnngg vậvậtt ttự ựbbơơi icócó ththểể didi chchuuyyểểnn ở ởcácácc độđộ ssââuu nnhhấấtt đđịịnnhh,, cchhúúnngg ăănn ssiinnhh vvậậtt nnổổii,, đđộộnngg vậvậtt đáđáyy vvàà vvậậtt cchhếếtt ởở đđááyy sâsâuu.. NNhhiiềềuu llooààii độđộnngg v
vaaaattjjccooss nnhhữữnngg ththíícchh nngghhii đặđặcc bibiệệtt đểđể tồtồnn tạtạii.. VíVí ddụụ cácácc vvââyy cchhâânn (O(Opphhiiusus pipissccaattoorriiuuss)) ccáá đđựựcc rrấấtt nnhhỏỏ,, kkýý ssiinhnh ttrrêênn ccáá ccááii,, ddoo đđóó ccáá đđựựcc vvàà ccáá ccááii kkhhôônngg ccầầnn pphhảảii hhaaoo ttổnổn nnăănngg llưượợnngg đ
đii ttììmm nnhhaauu ttrroonngg mmùùaa ssiinnhh ssảảnn.. ỞỞ đđââyy đđộộnngg vvậậtt ăănn tthhịịt t rrấấtt hhiiếếmm vvìì nngguuồồnn tthhứứcc ănăn cchhủủ yyếếuu llàà vvii kkhhuuẩẩnn,, xxáácc ssiinnhh vvậậtt vvàà ccáácc mmảảnnhh vvụụnn hhữữuu ccơơ..
1
1..44..33..HHệệ ssiinnhh tthhááii nnưướớcc nnggọọtt
SSiinhnh vậvậtt củcủaa hhệệ sisinhnh ththááii nưnướớc cngngọọtt tthhíícchh ứnứngg vớvớii nồnồnngg độđộ mumuốốii ththấấpp hơhơn nnhnhiiềềuu soso vớvớii ssiinnhh vậvậtt nưnướớc cmặmặnn (0(0,,0055--55‰‰)),, độđộ đađa dạdạnngg cũcũnngg ththấấpp hơhơnn.. Ở Ởđâđâyy cácácc lloàoàii đđộộnngg vậvậtt màmànngg n
nưướớcc ((NNeeiissttoonn)) nhnhưư coconn ccấấtt vóvó (G(Geerrrriiss)),, bọbọ vẽvẽ ((GGyyrriinniiddaaee)),, càcà niniễnễngg ((HHyyddrroopphhyylliiddaaee)) vàvà ấấuu ttrrùùnngg mumuỗỗii cócó ssốố lưlượợnngg pphhoonngg phphúú.. NhNhiiềuều loloààii ccôônn trtrùùnngg ở ở nnưướớcc ngngọọtt đ
đẻẻ trtrứứnngg ttrroonngg nnưướớcc,, ấuấu ttrrùùnngg pphháátt ttririểểnn tthhàànnhh ccáá tthhểể ttrưrưởởnngg tthàhànnhh ởở ttrrêênn ccạạnn..
CCáácc loloààii ththựựcc vậvậtt ccỡỡ llớnớn ccóó hohoaa cũcũnngg nhnhiiềềuu hơhơnn ởở nnưướớcc mmặặnn.. TảTảoo lalamm,, t
tảảoo lụlụcc phpháátt trtriiểểnn mạmạnnhh ởở nưnướớcc ngngọọtt.. CáCácc hệhệ ssiinnhh ttháháii nưnướớcc nnggọọtt ccóó tthhểể chchiiaa tthhàànnhh cácácc hệhệ
ssiinnhh tthhááii nnưướớc c đđứứnngg ((aaoo hhồồ,, đđầầmm llầyầy)) vvàà ccáácc hhệệ ssiinnhh ttháháii nnưướớcc đđứứnngg ((ssôônngg,, ssuuốốii))..
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trranngg 1122 a
a)) HHệệ ssiinnhh tthhááii nnưướớcc đđứứnngg
CCáácc vựvựcc nưnướớcc đứđứnngg càcànngg cócó kkííchch tthhưướớc cnhnhỏỏ babaoo nhnhiiêêuu càcànngg ítít ổnổn địđịnnhh bấbấyy nhnhiiêêuu:: n
nắắnngg hhạạnn kékéoo dàdàii chchúúnngg dễdễ bịbị khkhôô cạcạnn,, độđộ mặmặnn ttănăngg;; khkhii mưmưaa nnhhiiềềuu,, chchúúnngg ddễễ bịbị ngngậậpp nnưướớcc,, cchhỉỉ mmộộtt cchhúútt ôô nnhhiiễễmm llàà đđãã ccóó tthhểể ggââyy hhạạii cchhoo ccảả qquuầầnn xxãã…… NNhhiiệệtt đđộộ nưnướớcc tthahayy đđổổii pphhụụ tthuhuộộcc khkháá cchhặặtt vvààoo nhnhiiệệtt độđộ khkhôônngg kkhhíí.. TrTroonngg nhnhiiềuều ttrrưườờnngg hợhợpp ssựự phphâânn hủhủyy lớlớp plálá mmụụcc ởở đđááyy ttạạoo rraa nnhhiiệệtt đđộộ ccaaoo llààmm nnưướớcc ccóó mmààuu ssẫẫmm..
HHệệ sisinnhh ththááii đầđầmm khkháácc aoao ở ở chchỗỗ:: aoao nônônngg hhoonn hồhồ nênênn dễdễ bịbị ảnảnhh hưhưởởnngg củcủaa nnggooạạii c
cảảnnhh hhơơn.n. NNhhiiềuều kkhhii cchhúúnngg bbịị kkhhôô hhạạnn tthheeoo mmùùaa,, ssiinnhh vvậậtt ởở đđââyy ccóó kkhhảả nnăănngg chchịịuu kkhhôô hhạạnn vvàà nnồồnngg đđộộ mmuuốốii ttăănngg,, nnếếuu kkhhôônngg cchhúúnngg pphhảảii ddii ccưư ssaanngg ccáácc vvựựcc nnưướớc c kkhháácc hhaayy ssốốnngg ttiềiềmm ssiinnhh.. ÁÁnnhh ssáánngg vvấấnn ccóó kkhhảả nnăănngg xxââmm nnhhậậpp xxuuốốnngg đđááyy aaoo vvàà đđầầmm nnêênn ởở vvùùnngg bbờờ tthhưườờnngg ccóó ccáácc lloàoàii ccââyy tthhủủyy sisinnhh ccóó rrễễ ăănn đếđếnn đáđáyy;; ccòònn ởở ttrrêênn mặmặtt nưnướớc cththưườờnngg cócó cácácc llooààii ththựựcc vậvậtt nnổổii ((ccáácc llooạạii bbèèoo)).. TThhựựcc vvậậtt ttrrởở tthhàànnhh nnơơii ởở vvàà tthhứứcc ăănn ccủủaa đđộộnngg vvậậtt.. TTrroonngg ccáácc ttầầnngg nnưướớcc,, n
nhhiiệệtt đđộộ vvàà llưượợnngg mumuốốii khkhooáánngg đưđượợc cphphâânn bbốố đềđềuu nnhhờờ ttáácc ddụụnngg ccủủaa gigióó.. NNhhiiệệtt đđộộ vàvà ánánhh ssáánngg ảnảnhh hưhưởởnngg tớtới i nnồồnngg độđộ cácácc chchấấtt khkhíí hhòòaa tatann,, tớtớii cưcườờnngg độđộ ququaanngg hợhợpp . . ĐĐộộnngg vậvậtt ở ở đ
đââyy ccóó đđộộnngg vvậậtt nnổổii,, đđộộnngg vvậậtt đđááyy vvàà đđộộnngg vvậậtt ttựự bbơơi.i.
HHệệ ssiinnhh tthhááii hhốố kkhháácc aaoo,, đđầầmm ởở đđộộ ssââuu:: áánnhh ssáánngg cchhỉỉ cchhiiếếuu đđưượợcc vvààoo ttầầnngg nnưướớcc mmặặtt,, ddoo đđóó vvựựcc nnưướớcc đđưượợcc cchhiiaa tthhàànnhh 22 llớớpp::
+ + LLớớpp nưnướớcc trtrêênn đưđượợcc cchhiiếếuu sásánngg nnêênn tthựhựcc vậvậtt nnổổii phphoonngg phphúú,, nồnồnngg đđộộ oxoxyy ccaaoo,, sựsự tthhảảii khkhíí oxoxyy trtroonngg ququáá ttrìrìnnhh ququaanngg hợhợpp vàvà nhnhiiệệtt độđộ củcủaa lớlớpp nưnướớcc ttrrêênn ththaayy đđôôii phphụụ ththuuộộcc v
vààoo nnhhiiệệtt đđộộ kkhhôônngg kkhhíí..
+ +LớLớp pnưnướớcc dưdướớii ththiiếuếu ánánhh sásánngg,, nhnhiiệệtt độđộ ổnổn địđịnnhh (4(400CC)),, nồnồnngg độđộ oxoxyy ththấấpp,, nhnhấấtt làlà t
trroonngg ttrrưườờnngg hhợợpp ccóó ssựự llêênn mmeenn ccáácc cchhấấtt hhữữuu ccơơ ttầầnngg đđááyy.. b)b) HHệệ ssiinnhh tthhááii nnưướớcc cchhảảyy
ĐĐặặcc điđiểểmm ququaann trtrọọnngg củcủaa sôsônngg llà àchchếế đđộộ nưnướớc cchchảảyy,, dodo đóđó màmà chchếế độđộ nhnhiiệtệt,, mumuốốii kkhhooáánngg nhnhììnn chchuunngg đđồồnngg đđềềuu nnhhưưnngg ththaayy đổđổii tthheeoo mùmùaa.. CáCácc ququầầnn xãxã tthủhủyy sisinnhh vvậậtt ởở đâđâyy ccóó ththàànnhh phphầầnn khkhôônngg đđồồnngg nhnhấấtt,, tthhaayy đổđổii ththeeoo vịvị ttrírí ccủủaa ssôônngg trtroonngg totoàànn llưưuu vựvựcc (t(thhưượợnngg l
lưưuu,, ttrurunngg llưưuu vvàà hhạạ llưưuu)) TThhàànnhh pphhầầnn lloàoàii mmaanngg ttíínnhh pphhaa ttạạpp ccaaoo ddoo nnhhiiềuều lloàoàii nnggooạạii llaaii ttừừ ccáácc tthủhủyy vựvựcc khkháácc dduu nnhhậậpp vvààoo.. Ở Ởcácácc coconn sôsônngg ccóó dòdònngg cchhảảyy mạmạnnhh,, nnhhiiệệtt độđộ nnưướớcc tthhấấpp,, nnồồnngg đđộộ oxoxyy cacaoo,, sốsố llooààii ththựựcc vậvậtt ítít,, đđộộnngg vvậậtt nổnổii khkhôônngg phpháátt ttrriiểểnn,, nhnhưưnngg cócó nhnhữữnngg loloààii ccáá bbơơii ggiiỏỏii; ;sisinhnh vậvậtt đđááyy phpháátt trtriiểểnn,, hhệệ rễrễ bbáámm chchặặtt vàvàoo đđááyy nnhhưư roronngg mmááii cchhèèoo,, hohoặặcc pphháátt ttrriiểnển mmạạnnhh ccơơ qquuaann bbáámm..
ỞỞ vùvùnngg hhạạ llưưuu,, nnưướớcc chchảảyy chchậậmm hơhơnn,, hhệệ tthhựựcc vậvậtt pphháátt ttrriiểểnn phphoonngg phphúú vớvớii nhnhiiềềuu llooààii tthhựựcc vvậậtt ccóó hhooaa,, đđộộnngg vvậậtt nnổổii xxuuấấtt hhiiệệnn nnhhiiềềuu ggiiốốnngg nnhhưư ở ở aaoo hhồồ.. ỞỞ đđááyy bbùùnn ccủủaa ssôônngg c
cóó trtraaii,, gigiuunn íítt tơtơ, ,cácácc loloààii cácácc bơbơii ggiiỏiỏi đđưượợcc tthahayy ththếế bằbằnngg cácácc lloàoàii cácácc cócó nhnhuu cầcầuu oxoxyy tthhấấpp.. VVíí ddụụ ởở tthưhượợnngg llưuưu sôsônngg HồHồnngg CóCó nhnhữữnngg loloààii cácá bbơơi i gigiỏỏii ccóó nhnhuu cầcầuu ooxxyy cacaoo đặđặcc ttrrưưnngg chchoo vùvùnngg núnúii nhnhưư ccáá sisinnhh,, cácá cchháátt,, cácá lòlòaa……;; còcònn ở ở vùvùnngg hạhạ llưuưu,, khkhuu hệhệ cácá gồgồmm nnhhữữnngg llooààii pphhổổ bbiiếếnn ccủủaa mmiiềềnn đđồồnngg bbằằnngg nnhhưư cchhéépp,, mmèè,, ddiiếếcc…… vvàà vvààii llooààii ccáá ddii ccưư ttừ ừ bbiiểểnn
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trranngg 1133 v
vààoo ttheheoo mmùùaa nhnhưư ccáá mmòòii,, ccáá chchááyy…… MộMộtt ssốố llooààii phphâânn bbốố rrộộnngg từtừ tthhưượợnngg ngnguuồồnn ttớớii mimiềềnn ccủủaa ssôônngg nnhhưư ccáá mmưươơnngg,, ccáá mmăănngg,, ccáá nnhheeoo……
Q
Quuầầnn xãxã ththủủyy sisinhnh vậvậtt củcủaa susuốốii tthưhườờnngg gigiốốnngg vớvớii ssiinnhh vậvậtt củcủaa ththưượợngng lưlưuu sôsônngg vvềề ccảả tthhàànnhh pphhầầnn llooààii vvàà ssốố llượượnngg..
2.2. CCấấuu ttrrúúcc hhệệ ssiinnhh ththáái i 22..11 YYếếuu ttốố hhữữuu ssiinhnh aa..SSiinnhh vvậậtt ssảảnn xxuuấấtt::
VVậậtt ssảảnn xxuuấấtt babaoo gồgồmm vvii kkhhuuẩẩnn vàvà câcâyy xaxannhh,, tứtứcc llà à ssiinnhh vậvậtt ccóó khkhảả nănănngg ttổổnngg hợhợpp đđưượợcc tátátt cảcả cácácc chchấấtt hữhữuu cơcơ cầcầnn xxââyy ddựựnngg chchoo cơcơ ththểể ccủủaa mmììnhnh.. CáCácc sisinnhh vvậậtt nànàyy còcònn gọgọii llàà ssiinnhh vvậậtt tựtự dưdưỡỡnngg.. CCơơ cchhếế đểđể cácácc ssiinnhh vậvậtt ssảảnn xuxuấấtt ttựự ququaanngg hhợợpp đđưượợcc ccáácc chchấấtt hhữữuu cơcơ l
làà ddoo cchhúúnngg ccóó ddiiệệpp llụcục đđểể tthhựựcc hhiiệệnn pphhảảnn ứứnngg qquuaanngg hhợợpp ssaauu::
66CCOO22 + + 66HH22O O NNăănngg llưượợnngg áánnhh ssáánngg MMặặtt TTrrờờii ++ eennzzyymm ccủủaa ddiiệệpp llụụcc CC66HH1122OO6 6+ + 66OO22
MMộộtt sốsố vivi khkhuuẩẩnn đđưượợcc xxeemm làlà sisinhnh vậvậtt sảsảnn xxuuấấtt dodo cchhúúnngg cũcũnngg ccóó kkhhảả nnăănngg ququaanngg hhợợpp hhaayy hóhóaa tổtổnngg hợhợp,p, đưđươơnngg nhnhiiêênn tấtấtt cảcả cácácc hohoạạtt độđộnngg sốsốnngg cócó đưđượợcc llàà ddựựaa vvààoo khkhảả nnăănngg ssảảnn xxuuấấtt ccủủaa ssiinnhh vvậậtt ssảảnn xxuuấấtt..
bb..SSiinnhh vvậậtt ttiiêêuu tthhụụ::
VVậậtt titiêuêu tthhụụ babaoo gồgồmm cácácc đđộộnngg vậvậtt. .ChChúúnngg sửsử dụdụnngg cácácc chchấấtt hữhữuu ccơơ trtrựựcc ttiếiếpp hahayy g
giiánán titiếpếp từtừ vvậậtt sảsảnn xxuuấấtt,, cchhúúnngg khkhôônngg ccóó kkhhảả nnăănngg tựtự tổtổnngg hợhợpp ccáácc chchấấtt hhữữuu cơcơ ccầầnn tthihiếếtt cchhoo ccơơ tthểhể chchúúnngg vvàà ggọọii llà àsisinnhh vvậậtt dịdị dưdưỡỡnngg.. VậVậtt titiêuêu ththụụ cấcấpp 11 hahayy độđộnngg vậvậtt ăănn cỏcỏ làlà làlà ccáácc đđộộnngg vvặặtt cchhỉỉ ăănn đđưượợcc tthhựựcc vvậậtt.. VVậậtt ttiiêêuu tthhụụ ccấấpp 22 llà à đđộộnngg vvậậtt ăănn ttạpạp hhaayy ăănn tthịhịtt,, cchhúúnngg ăănn vậvậtt titiêêuu tthhụụ ccấấpp 1.1. TTưươơnngg tựtự tata cócó độđộnngg vặvặtt titiêuêu tthụhụ cấcấpp 33,, cấcấpp 44.. VíVí dụdụ trtroonngg hệhệ ssiinnhh tthhááii hhồồ,, ttảảoo làlà SVSVSSXX;; ggiiápáp xáxácc tthhấấpp làlà vvậậtt titiêêuu ththụụ ccấấpp 11;; tôtômm tétépp llàà vậvậtt ttiiêêuu tthhụụ cấcấpp 2;2; ccáá r
rôô,, ccáá cchhuuốốii llàà ssiinhnh vvậậtt ttiiêuêu tthhụụ ccấấpp 33;; rrắắnn nnưướớcc,, rrááii ccáá llà à ssiinnhh vvặặtt ttiêiêuu tthhụụ ccấấpp 44.. cc..SSiinnhh vvậậtt pphhâânn hhủủyy::
V
Vậậtt titiêêuu hủhủyy llà àcácácc vivi khkhuuẩẩnn vàvà nnấấmm,, chchúúnngg phphâânn hhủủyy cácácc cchhấấtt hữhữuu cơcơ.. TíTínnhh chchấấtt ddiinhnh ddưưỡỡnngg đđóó ggọọii llà à hhooạạii ssiinnhh.. CChhúúnngg ssốốnngg nnhhờờ vvààoo ccáácc ssiinnhh vvậậtt cchhếếtt. .
HHầầuu hếhếtt ccáácc hệhệ ssiinnhh ththááii tựtự nhnhiiêênn đềđềuu gồgồmm đủđủ 4 4 ththàànnhh phphầầnn trtrêênn.. TuTuyy vậvậyy,, trtroonngg mmộộtt sốsố trtrưườờngng hhợợpp,, hhệệ sisinnhh ththááii khkhôônngg đủđủ cảcả 4 4tthàhànnhh phphầầnn.. VíVí dụdụ:: hệhệ sisinhnh ththááii dưdướớii đáđáyy bbiiểnển sâsâuu tthihiếếuu ssiinnhh vậvậtt sảsảnn xuxuấấtt, , ddoo đóđó chchúúnngg kkhhôônngg tthểhể ttồnồn ttạiại nếnếuu khkhôônngg cócó hhệệ sisinnhh tthhíí t
tầầnngg mặmặtt cucunngg cấcấpp chchấấtt hữhữuu ccơơ chchoo cchhúúnngg.. TưTươơnngg ttự,ự, hệhệ sisinnhh ththááii hahanngg độđộnngg khkhôônngg ccóó ssiinnhh vậvậtt sảsảnn xuxuấấtt; ;hệhệ sisinhnh tthhááii đôđô tthhịị cũcũnngg đưđượợcc cocoii llàà khkhôônngg cócó sisinnhh vậvậtt sảsảnn xuxuấấtt,, mumuốốnn ttồồnn ttạiại hệhệ sisinnhh ttháháii nànàyy ccầầnn đđưượợcc ccuunngg cấcấpp llươươnngg ththựựcc,, ththựựcc phphẩẩmm ttừ ừhệhệ ssiinnhh ththááii nônônngg tthhôônn..
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trranngg 1144 22..22 YYếếuu ttốố vvôô ssiinhnh..
aa.. CCáácc cchhấấtt vvôô ccơơ..
¾¾ NNhhiiệệtt đđộộ
NNhhiiệệtt đđộộ ttrrêênn ttráráii đđáátt pphhụụ tthhuuộộcc vvààoo nnăănngg llưượợnngg mmặặtt ttrrờờii, , tthhaayy đđổổii tthheeoo ccáácc vvùùnngg đđịịaa llýý vvàà bbiiếếnn đđộộnngg tthheeoo tthhờờii ggiiaann.. NNhhiiệệtt độđộ ở ở 22 bbáánn ccựựcc ccủủaa ttrrááii đđấấtt rrấấtt tthấhấpp ((tthhưườờnngg ddưướới i 0000CC)),, ttrroonngg khkhii đóđó nhnhiiệệtt độđộ ở ở vùvùnngg xíxícchh đạđạoo tthhưườờnngg cacaoo hơhơnn nhnhưưnngg bibiêênn đđộộ củcủaa sựsự ththaayy đổđổii nnhhiiệệtt ở ở2 2cựcựcc llạạii rấrấtt ththấấpp soso vvớới ivùvùnngg xíxícchh đạđạoo.. NhNhiiệệtt độđộ ccòònn ththaayy đổđổii ttheheoo đặđặcc điđiểểmm củcủaa t
từừnngg lloạoạii mmôôii ttrrưườờnngg kkhháácc nnhhaauu.. TTrroonngg nnưướớcc,, nnhhiiệệtt đđộộ ổổnn ddịịnnhh hhơơnn ttrrêênn ccạạnn.. TTrroonngg kkhhôônngg kkhhíí,, ttạạii tầtầnngg đđốốii llưưuu ((đđộộ ccaaoo ddưướớii 2200kkmm soso vvớớii mặmặtt đấđấtt)) nnhhiiệệtt độđộ gigiảảmm trtruunngg bbììnhnh 0,0,556600C C kkhhii llênên ccaaoo 110000mm..
NNhhiiệệtt độđộ cócó tátácc độđộnngg ttrựrựcc ttiếiếpp vvàà gigiáánn ttiiếếpp đếđếnn sisinnhh ttrưrưởởnngg,, pphháátt trtriiểểnn,, phphâânn bốbố cácácc ssiinnhh vậvậtt. . KKhhii nnhhiiệệtt độđộ TTăănngg hahayy gigiảảmm vvưượợtt qquuáá mmộộtt ggiiớiới hạhạnn xxáácc địđịnnhh nnààoo đđóó tthhìì sisinhnh vvậậtt bbịị chchếếtt.. ChChíínhnh vvìì vậvậyy,, khkhii ccóó sựsự kkhháácc nhnhaauu vềvề nhnhiiệệtt độđộ ttrroonngg khkhôônngg gigiaann vàvà tthờhờii ggiianan đãđã ddẫẫnn tớtớii ssựự pphhâânn bốbố ccủủaa sisinnhh vậvậtt tthhàànnhh nnhhữữnngg nhnhóómm rấrấtt đđặặcc ttrưrưnngg,, ththểể hihiệệnn chchoo sựsự ththíícchh n
ngghhii ccủủaa cchhúúnngg vvớới i đđiiềềuu kkiiệnện ccụụ tthhểể ccủủaa mmôôii ttrrưườờnngg..
CCóó hahaii hìhìnnhh ththứứcc trtraaoo đổđổii nhnhiiệệtt vớvớii cơcơ tthểhể sốsốnngg.. CáCácc sisinnhh vậvậtt titiềềnn nhnhâânn (v(vii kkhhuuẩẩnn,, tảtảoo llaamm)),, nấnấmm tthựhựcc vvậậtt,, độđộnngg vậvậtt kkhhôônngg xưxươơnngg sốsốnngg,, ccáá,, llưưỡỡnngg cưcư,, bòbò sásátt kkhhôônngg cócó khkhảả nănănngg đđiiềuều hhòòaa nnhhiiệệtt đđộộ ccơơ tthhểể,, đđưượợc c ggọọii llàà ccáácc sisinhnh vậvậtt bbiiếếnn nnhhiiệệtt.. CCáácc đđộộnngg vvậậtt ccóó ttổ ổ cchhứứcc ccaaoo hhơơn n nhnhưư chchiim,m, ththúú nhnhờờ phpháátt trtriiểểnn,, hohoàànn chchỉỉnhnh ccơơ chchếế điđiềềuu hòhòaa nhnhiiệệtt vớvớii sựsự hhììnhnh tthhàànnhh t
trruunngg tâtâmm điđiềềuu nhnhiiệtệt ở ởbộbộ nãnãoo đãđã gigiúúpp chchoo chchúúnngg cócó kkhhảả nănănngg dduuyy trtrìì nhnhiiệệtt độđộ cựcựcc ththuuậậnn tthhưườờngng xuxuyyêênn củcủaa cơcơ ththểể (ở(ở chchiimm 4400--442200C,C, ở ở ththúú 3366,,66--339900C)C),, khkhôônngg phphụụ ththuuộộcc vàvàoo mômôii t
trrưườờnngg bêbênn ngngooààii,, gọgọii llàà độđộnngg vậvậtt đẳđẳnngg nhnhiiệtệt (h(haayy độđộnngg vậvậtt mámáuu nónónngg)).. GiGiữaữa hahaii nnhhóómm ttrrêênn cócó nhnhóómm trtruunngg ggiiaann.. VVààoo ththờờii kỳkỳ khkhôônngg ththuuậậnn lợlợi itrtroonngg nănămm,, chchúúnngg nnggủủ hohoặặcc nnggừừnngg hhooạạtt độđộnngg,, nnhhiiệệtt đđộộ ccơơ ththểể hhạạ tthhấấpp nhnhưưnngg khkhôônngg bbaaoo ggiiwwooff tthhấấpp dưdướớii 1100--113300C,C, khkhii trtrởở llạạii hhooạạtt độđộnngg,, nhnhiiệệtt đđộộ cacaoo ccủủaa cơcơ ththểể đưđượợcc duduyy trtrìì mặmặcc dùdù cócó sựsự tthhaayy đổđổii nhnhiiệệtt đđộộ củcủaa mmôôii ttrrưườờnngg bêbênn ngngooààii.. NhNhóómm nnààyy gồgồmm mộmộtt sốsố llooààii gậgậmm nhnhấấmm nhnhỏỏ nhnhưư sósócc đấđấtt,, sósócc mámácc mmốốtt (
(MMaarrmmoottaa)),, nnhhíím,m, cchhuuộộtt ssóócc,, cchhiimm éénn,, cchhiimm hhúútt mmậậtt,, vv..vv……
NNhhiiệệtt đđộộ cócó ảnảnhh hhưưởởnngg mmạạnnhh mmẽẽ đếđếnn cácácc cchhứứcc nnăănngg ssốốnngg củcủaa tthựhựcc vvậậtt,, nhnhưư hhììnhnh ththááii,, ssiinnhh llýý,, ssiinnhh ttrrưưởởnngg vàvà kkhhảả nnăănngg sisinnhh ssảảnn ccủủaa ssiinnhh vvậậtt.. ĐĐốốii vvớớii ssiinnhh vvậậtt ssốốnngg ở ở nnhhữữnngg nnơơii qquuáá lạlạnnhh hohoặặcc ququáá nónónngg (s(saa mạmạcc)) tthưhườờnngg cócó nhnhữữnngg ccơơ cchhếế ririênêngg đểđể ththíícchh ngnghhii nhnhưư:: cócó llôônngg dàdàyy (c(cừừuu,, bbòò xạxạ,, gấgấuu bắbắcc cựcựcc……)) HHooặặcc ccóó nhnhữữnngg lớlớpp mỡmỡ dưdướớii dada rấrấtt ddààyy ((ccáá vovoii bắbắcc ccựự mmỡỡ ddààyy ttớới i 22mm)).. CCáácc ccôônn ttrrùùnngg ssaa mmạạcc đđôôii kkhhii ccóó ccáácc kkhhooaanngg rrỗỗnngg ddưướớii ddaa cchhứứaa kkhhíí đđêê cchhốốnngg llạạii ccááii nnóónngg ttừừ mmôôii ttrưrườờnngg xxââmm nnhhậậpp ccơơ tthểhể.. ĐĐốốii vvớớii đđộộnngg vvậậtt đđẳẳnngg nnhhiiệệtt ởở xxứứ llạnạnhh t
thhưườờngng ccóó bbộộ pphhậậnn pphhụụ pphhíía angngooààii ccơơ tthhểể nnhhưư ttaaii,, đđuuôôii…… íítt pphháátt ttrriiểểnn hhơơnn ssoo vvớớii đđộộnngg vvậậtt xxứứ nnóónngg..
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trranngg 1155
¾
¾ NNưướớcc
NNưướớcc llà à tthhàànnhh pphhầầnn kkhhôônngg tthhểể tthhiiếếuu ccủủaa ccơơ tthểhể ssốốnngg,, vvàà tthhưườờnngg cchhiiếếmm ttừừ 5500--9988%% kkhhốốii l
lưượợnngg ccơơ tthhểể ssiinnhh vvậậtt. . NNưướớc c llà à nngguuyyêênn lliiêuêu cchhoo ccââyy qquuaanngg hhợợpp,, llàà pphhưươơngng ttiiệệnn vvẩẩnn cchhuuyyểểnn ddiinhnh dưdưỡỡngng trtroonngg câcâyy,, vvậậnn cchhuuyyểểnn ddiinnhh dưdưỡỡnngg vàvà mámáuu ttroronngg ccơơ ththểể đđộộnngg vvậậtt.. NNưướớcc ththaamm ggiia avàvàoo ququáá ttrrììnhnh ntntrraaoo đổđổii nănănngg llưượợnngg vàvà điđiềềuu hòhòaa nhnhiiệệtt đđộộ cơcơ ththểể.. NNưướớcc còcònn tthhaamm gigiaa ttíícchh ccựựcc vvààoo qquuáá ttrrììnhnh pphháátt ttáánn nnóóii ggiiốốnngg vvàà llàà nnơơi i ssiinnhh ssốốnngg ccủủaa nnhhiiềềuu lloàoàii ssiinnhh vvậậtt..
NNưướớcc ttồnồn ttạạii trtroonngg kkhhôônngg khkhíí dưdướớii nnhhiiềuều dạdạnngg:: hơhơi inưnướớcc,, ssưươơnngg mùmù,, mưmưaa,, tutuyyếếtt……SSựự c
câânn bằbằnngg nưnướớcc trtroonngg ccơơ tthhểể đóđónngg vvaaii ttròrò ququaann ttrọrọnngg rrấấtt ququaann ttrọrọnngg vớvớii sisinnhh vvậậtt ttrrêênn cạcạnn.. CCâânn bbằằnngg nưnướớcc đđưượợcc xáxácc địđịnnhh bằbằnngg hihiệệuu sốsố gigiữữaa sựsự húhútt nưnướớcc vvàà ssựự mấmấtt nưnướớcc.. NgNgưườờii tata cchhiiaa tthựhựcc vậvậtt ttrêrênn cạcạnn tthàhànnhh cácácc nhnhóómm lliêiênn ququaann tớtớii chchếế độđộ nưnướớcc,, nhnhưư nhnhóómm ccââyy ngngậậpp nnưướớcc đđịịnhnh kỳkỳ,, nhnhóómm câcâyy ưaưa ẩmẩm,, nhnhóómm câcâyy chchịịuu hạhạnn…… ĐĐộộnngg vvậậtt cũcũnngg đđưượợcc cchhiiaa tthhàànnhh bbaa nnhhóómm:: nnhhóómm đđộộnngg vvậậtt ưưaa ẩẩmm ((éécchh nnhhááii)),, nnhhóómm đđộộnngg vvậậtt cchhịịuu hhạạnn,, vvàà nnhhóómm ttrruunngg ggiiaann..
VVớớii ththựựcc vvậậtt,, khkhii ssốốnngg trtroonngg điđiềềuu kkiiệệnn kkhhôô hhạạnn,, cchhúúnngg cócó cácácc hhììnhnh ththứứcc tthhííchch ngnghhii rrấấtt đđặặcc ttrưrưnngg nnhhưư títícchh nưnướớcc trtroonngg củcủ,, tthâhânn,, lláá,, hohoặặcc chchốốnngg llạiại ssựự tthhooáátt hhơơii nnưướớcc bềbề mặmặtt bằbằnngg c
cáácchh gigiảảmm kíkícchh ththưướớcc lálá (l(láá kikimm)),, rụrụnngg lálá vàvàoo mùmùaa khkhôô,, hìhìnnhh ththàànnhh llớpớp bibiểểuu mômô khkhôônngg tthhấấmm nưnướớcc,, v.v.vv…… HìHìnhnh tthhứứcc ththííchch ngnghhii cũcũnngg cócó ththểể ththểể hihiệệnn qquuaa sựsự phpháátt trtriiểểnn củcủaa bộbộ rễrễ.. MMộộtt sốsố nnhhóómm câcâyy sốsốnngg ởở vùvùnngg sasa mạmạcc ccóó bộbộ rễrễ pphháátt trtriiểểnn rấrấtt dàdàii,, mọmọcc ssââuu hhooặặcc trtrảảii rộrộnngg ttrrêênn mặmặtt đấđấtt đđểể hhúútt ssưươơngng,, tìtìm mtớtớii ngnguuồồnn nnưướớcc.. CóCó nhnhữữnngg lloàoàii ccââyy sasa mạmạcc vvớớii kíkícchh ththưướớcc tthhâânn cchhỉỉ ddààii vvààii cchhụụcc ccmm nnhhưưnngg bbộộ rrễễ ddààii ttớới i 88mm..
V
Vớớii độđộnngg vậvậtt,, bbiiểểuu hhiiệnện ththíícchh nngghhii vớvớii điđiềềuu kkiiệệnn kkhhôô hhạạnn ccũũnngg rấrấtt đđaa ddạạnngg,, ththểể hhiiệệnn ởở ccảả tậtậpp ttínínhh,, hhììnhnh ththááii vàvà sisinnhh llýý.. BBiiểuểu hihiệệnn ccụụ ththểể nnhhưư ccóó ttuyuyếếnn mồmồ hhôôii rấrấtt kkéémm phpháátt ttririểểnn hhooặặcc ccóó llớpớp vvỏỏ ccóó kkhhảả nnăănngg cchhốốnngg tthhooáátt nnưướớcc.. MMộộtt ssốố llạạcc đđàà ccòònn ccóó kkhhảả nnăănngg ddựự ttrrữữ nnưướớcc ttrroonngg bbưướớuu dưdướới idạdạnngg ,ỡ,ỡ nononn.. KhKhii ththiiếuếu nưnướớc,c, chchúúnngg titiếếtt rraa mmộộtt loloạạii memenn đểđể oxoxyy hóhóaa nộnộii bbààoo lớlớpp mỡmỡ nnààyy,, gigiảảii pphhóónngg rara nưnướớcc cucunngg cấcấpp chchoo cácácc phphảảnn ứnứngg sisinhnh hóhóaa ttroronngg cơcơ tthểhể.. MMộộtt sốsố đđộộnngg vvậậtt hhạạnn cchhếế mấmấtt nưnướớcc bằbằnngg ccáácchh tthhaayy đổđổii ttậậpp ttíínnhh hhooạạtt đđộộnngg,, cchhẳẳnngg hhạạnn nhnhưư cchhuuyyểểnn ssaanngg hhooạạtt đđộộnngg vàvàoo bbaann đđêêmm đểđể ttrráánnhh đđiiềềuu kkiiệệnn kkhhôô hhạạnn vvàà nnóónngg bbứứcc củcủaa áánnhh mặmặtt t
trrờờii..
ẢẢnnhh hhưưởởngng ttổổnngg hhợợp p ccủủaa nnhhiiệệtt đđộộ vvàà đđộộ ẩẩmm đđếếnn ssiinhnh vvậậtt..
TTrroonngg tựtự nhnhiiêênn,, cácácc yếyếuu tốtố sisinnhh tthhááii khkhôônngg ttácác độđộnngg mộmộtt cácácchh đơđơn nllẻ ẻmàmà chchúúnngg cócó ảnảnhh hhưưởởnngg mmaanngg títínnhh ttổnổngg hhợợpp llêênn cùcùnngg mmộộtt đđốốii ttưượợnngg ssiinnhh vậvậtt.. HaHaii yyếếuu ttốố nnhhiiệệtt đđộộ vvàà đđộộ ẩẩmm llàà cácácc yyếếuu tốtố cócó lliêiênn qquuaann cchhặặtt chchẽẽ vớvớii nnhhaauu.. MMốiối tưtươơnngg tátácc củcủaa cchhúúnngg llà àmộmộtt vvíí dụdụ điđiểểnn hhììnhnh vvềề ssựự ttổổnngg hhợợpp ccáácc nnhhâânn ttốố ssiinnhh tthhááii llêênn ccùùnngg mmộộtt ccơơ tthhểể ssiinnhh vvậậtt.. HHiiệuệu qquuảả ttáácc đđộộnngg ttổổnngg hhợợpp ccóó tthhểể cchhỉỉ rraa ttrroonngg đđiiềuều kkiiệệnn tthhờờii ttiếiếtt vvừừaa nnóónngg vvừừaa ẩẩmm..
Ả
Ảnnhh hưhưởởnngg pphhốốii hợhợpp củcủaa nnhhiiệệtt đđộộ vàvà độđộ ẩmẩm cócó vavaii trtròò qquuyyếếtt địđịnnhh đếđếnn sựsự phphâânn bốbố ccủủaa ssiinnhh vvậậtt. . CCóó tthhểể hhaaii nnơơi i ccóó ccùùnngg llưượợnngg mmưưaa,, nnhhưưnngg nnhhiiệệtt đđộộ kkhháácc nnhhaauu tthìhì pphhâânn bbốố ccáácc kkiiểuểu tthhảảmm tthhựựcc vvậậtt hhooàànn ttoàoànn kkhháácc nnhhaauu.. VàVà nnggaayy ccáácc ccáá tthhểể ttrroonngg ccùùnngg mmộộtt llooààii nhnhưưnngg ở ở ccáácc vvùùnngg địđịaa lýlý khkháácc nhnhaauu cũcũnngg ththííchch ngnghhii nhnhữữnngg nơnơii sốsốnngg kkhháácc nhnhaauu.. KhKhảả nănănngg ththíícchh nngghhii củcủaa ccáácc loloààii sốsốnngg trtroonngg nnhhữữnngg điđiềềuu kikiệệnn kkhhíí hhậậuu khkháácc nhnhaauu càcànngg lớlớnn ththìì ảnảnhh hưhưởởnngg
DHH0088QQMM_NNhhóómm 22 Trranngg 1166 c
củủaa kkhhíí hhậậuu ởở nnhhữữnngg nnơơii ssốốnngg ccụụ tthhểể ttáácc đđộộnngg llênên cchhúúnngg ccàànn yyếếuu.. KKhhii tthahayy đđổổii cchhỗỗ ởở,, ttừnừngg llooààii đãđã chchoonn tổtổ hợhợpp cácácc nhnhâânn tốtố phphùù hợhợpp nhnhấấtt vớvớii sisinnhh ththááii trtrịị củcủaa nónó.. BBằằnngg cácácchh đđóó mớmớii ccóó tthhểể kkhhắắcc pphhụụcc đđưượợc c nnhhữữnngg ggiiớiới hhạạnn ccủủaa kkhhíí hhậậuu..
¾¾ ÁÁnnhh ssáánngg
ÁÁnnhh sásánngg vừvừaa llàà yếyếuu tốtố đđiiềuều chchỉỉnnhh vừvừaa làlà yếyếuu ttốố gigiớớii hạhạnn đốđốii vvớớii sisinnhh vậvậtt. .ThThựựcc vậvậtt cầcầnn áánnhh ssáánngg nnhhưư đđộộnngg vvậậtt ccầầnn tthhứứcc ănăn,, áánnhh ssáánngg đđưượợcc ccooii llà àngnguuồồnn ssốốnngg ccủủaa nnóó.. MộMộtt sốsố ssiinnhh vvậậtt ddịị ddưưỡỡnngg ((nnấấmm,, vvii kkhhuuẩẩnn)) ttrroonngg qquuáá ttrrììnnhh ssốốnngg ccúúnngg ssửử ddụụnngg mmộộtt pphhầầnn nnăănngg llưượợnngg áánnhh s
sáánngg.. TTùùyy tthheeoo ccưườờnngg đđộộ vvàà tthhờờii ggiianan cchhiiếếuu ssáánngg mmàà áánnhh ssáánngg ảảnnhh hhưưởởnngg nnhhiiềềuu hhaayy íítt đđếếnn qquuáá ttrrììnnhh ttrraaoo đđổổii cchhấấtt vvàà nnăănngg llưượợnngg ccũũnngg nnhhưư ccáácc qquuáá ttrrììnnhh ssiinhnh llý ý kkhháácc ccủủaa ccơơ tthểhể ssốốnngg.. NNggooààii rraa áánnhh ssáánngg ccòònn ảảnnhh hhưưởởnngg đđếếnn ccáácc nnhhâânn ttốố ssiinnhh tthhááii kkhháácc ((nnhhiiệệtt đđộộ,, đđộộ ẩẩmm,, đđấấtt……))..
ÁÁnnhh ssáánngg nnhhậậnn đđưượợcc ttrrêênn bbềề mmặặtt trtrááii đđấấtt cchhủủ yyếếuu llàà ttừừ bbứứcc xxạạ mmặặtt ttrrờờii vvàà mmộộtt pphhầầnn nnhhỏỏ từtừ mặmặtt trtrăănngg vàvà cácácc titinnhh tútú khkháácc.. BứBứcc xạxạ mặmặtt trtrờờii chchiiếếuu xuxuốốnngg mặmặtt đấđấtt bịbị cácácc chchấấtt ttrroonngg khkhíí ququyyểểnn (o(oxxyy,, oozzoonn,, ccaaccbboonniicc,, hơhơii nnưướớcc……)) hấhấpp ththụụ khkhooảảnngg 1919%%,, 3344%% pphhảảnn xxạạ vvààoo khkhooảảnngg khkhôônngg vũvũ ttrụrụ,, còcònn lạlạii khkhooảảnngg 4477%% đếđếnn bbềề mặmặtt trtrááii đđấấtt.. ÁnÁnhh sásánngg phphâânn bốbố k
khhôônngg đđồồnngg đềđềuu trtrêênn mặmặtt đấđấtt.. CàCànngg xaxa xixicchh đạđạoo,, cưcườờnngg độđộ ánánhh sásánngg càcànngg gigiảảmm dầdầnn,, ánánhh ssáánngg còcònn ththaayy đôđôii ththeeoo tthhờờii gigiaann ttroronngg nănămm,, nnhhììnn chchuunngg ccàànngg gầgầnn xíxícchh đạđạoo độđộ ddààii ngngààyy ccàànngg ggiiảảmm ddầầnn..
LLiiêênn qquuaann đđếếnn sựsự ththííchch ngnghhii củcủaa sisinnhh vậvậtt đốđốii vớvớii áánnhh sásánngg,, ngngưườờii tata chchiia atthựhựcc vậvậtt rraa:: câcâyy ưaưa bóbónngg,, trtruunngg títínnhh vvàà ưaưa sásánngg.. TTừừ đặđặcc títínhnh nànàyy hìhìnnhh ththàànnhh nênênn ccáácc ttầnầngg ththựựcc vậvậtt k
khháácc nnhhaauu ttroronngg ttựự nnhhiiêênn:: VíVí dụdụ rừrừnngg câcâyy bbaaoo ggồồmm ccáácc câcâyy ưưaa ssáánngg vvưươơnn llênên phphááii trtrêênn đđểể hhứứnngg áánnhh ssáánngg,, ccáácc ccââyy ưưaa bbóónngg mmọọcc ởở pphhííaa ddưướới.i. NNggooààii rraa,, cchhếế đđộộ cchhiiếếuu ssáánngg ccòònn ccóó ảảnnhh hhưưởởnngg rrấấtt llớớn n đđếếnn ssựự pphháátt ttrriiểểnn ccủủaa tthựhựcc vvậậtt vvàà llàà ccơơ cchhếế hhììnhnh tthhàànnhh llêênn qquuaanngg cchhuu kkỳỳ..
TTừừ sựsự tthhíícchh nngghhii củcủaa độđộnngg vvậậtt vớvớii ánánhh sásánngg,, ngngưườờii tata cũcũnngg chchiia arraa 2 2 nnhhóómm:: nnhhóómm hhooạạtt đđộộnngg bbaann nnggààyy vvàà nnhhóómm hhooạạtt đđộộnngg bbaann đđêêmm.. NNhhóómm hhooạạtt đđộộnngg bbaann nnggààyy tthhưườờnngg ccóó ccơơ qquuaann ccảảmm ththụụ áánnhh sásánngg rấrấtt phpháátt trtriiểểnn,, màmàuu ssắắcc ssặặcc ssỡỡ,, nnhhóómm hhooạạtt đđộộnngg bbaann đđêêmm tthhìì nnggưượợcc llạạii.. ĐĐốốii vvớớii ssiinnhh vvậậtt ddưướớii bbiiểnển,, ccáácc llooààii ssốốnngg ởở đđááyy ssââuu ttrroonngg đđiiềềuu kkiiệệnn tthihiếếuu áánnhh ssáánngg,, mmắắtt t
thhưườờngng cócó khkhuuyynnhh hưhướớnngg mmởở ttoo vvàà ccóó kkhhảả nnăănngg qquuaayy 44 hhưướớnngg đđểể mmởở rrộộnngg ttầầmm nnhhììnn.. MMộộtt ssốố loloààii cócó cơcơ ququaann ththịị gigiáácc ttiiêêuu gigiảảmm hohoàànn totoàànn nnhhưườờnngg chchỗỗ chchoo ccơơ ququaann xúxúcc ggiiácác vàvà cơcơ q
quuaann pphháátt ssáánngg..
¾¾ KKhhôônngg kkhhíí
KKhhôônngg cócó khkhôônngg khkhíí tthhíí kkhhôônngg cócó ssựự sốsốnngg.. KhKhôônngg khkhíí cucunngg ccấấpp O2O2 chchoo cácácc sisinnhh vậvậtt hôhô hhấấpp sảsảnn sisinhnh rara nănănngg lưlượợnngg.. CâCâyy xaxannhh llấyấy CCOO22 từtừ khkhôônngg kkhhíí đểđể titiếnến hhàànnhh ququaanngg hợhợpp.. DDòònngg khkhôônngg khkhíí chchuuyyểểnn độđộnngg cócó ảảnnhh hưhưởởnngg rõrõ rệrệtt đếđếnn nhnhiiệệtt độđộ,, đđộộ ẩmẩm.. DòDònngg khkhôônngg khkhíí đ
đốốii llưưuu tthẳhẳnngg đđứứnngg vàvà gigióó nhnhẹẹ cócó vavaii ttròrò ququaann trtrọọnngg trtroonngg phpháátt tátánn vvii sisinhnh vậvậtt,, bàbàoo tửtử,, pphhấấnn hhooaa…… TTuuyy nnhhiiêênn kkhhii ththàànnhh phphầầnn kkhhôônngg khkhíí bbịị tthhaayy đđổổii (d(doo ôô nhnhiiễmễm)) hhooặặcc gigióó mmạạnnhh ccũũnngg ggââyy ttổnổn hhạạii cchhoo ccơơ tthhểể ssiinnhh vvậậtt..
