C ù n g với quá trình c ô n g n g h iệp h oá và đô thị hoá, h o ạ t đ ộ n g du lịch cuôì t u ầ n k h ô n g n g ừ n g g ia tăn g

TAP CHl KHOA HỌC ĐHQGHN. KHTN & CN. T XIX. s ố 4. 2003

XÁC Đ Ị N H

L ự c

H Ấ P DAN

M Ộ T

SỐ Đ I Ể M D U L Ị C H

c u ố i T U A N

h à

N g u y ễ n Thị Hải

K h o a Đ ịa lý, Trường Đ ạ i học Khoa học T ự n h iên, Đ H Q G H à Nội

1. Mở đ ầ u

T r o n g du lịch, lực h ấ p d ẫ n củ a đ iểm du lịch cỏ ỷ n g h ĩa q u a n tr ọ n g dối với v iệ c p h á t tr iể n du lịch nên được du k h ách c ũ n g n h ư n h ừ n g n h à tô chức, n h à dầu tư đ ều h ế t sức q u a n t â m .

C ù n g với quá trình c ô n g n g h iệp h oá và đô thị hoá, h o ạ t đ ộ n g du lịch cuôì t u ầ n k h ô n g n g ừ n g g ia tăn g. Đ â y là xu th ê c h u n g trên th ô giỏi c ù n g n h ư ỏ V iột N a m h iệ n n a y , n h ấ t là từ s a u ngày 1 /1 0 /1 9 9 9 , N h à nước b a n h à n h c h ê độ là m v iệ c ‘íOgiò/tuần. Đôi với các t h à n h p h ố lớn n h ư H à Nội và th à n h p h ố Hồ C h í M in h , n h u c ầ u về cơ sỏ n gh ỉ cuôì t u ầ n ỏ k h u vực p h ụ cậ n đà trỏ n ên cấp th iết, c ầ n có c h iế n lược p h á t triển t h ê m các đ iể m du lịch cu ố i tu ầ n d ể đáp ứ ng nh u cầu c h ín h đ á n g đó c ủ a ngư ờ i lao động. T u y n h iê n , đ ể lựa ch ọ n được n g u ồ n tài n g u y ê n cho việc k h ai th á c h iệ u q u ả , trá n h đ ầ u tư tr à n la n , c ầ n t iế n h à n h xác đ ịn h lực h ấ p dẫn du lịch c ủ a c h ú n g c h o loại hình du lịch cuối tu ầ n .

2. Lực h ấp d ẩn du lịch

Lực h ấ p d ẫ n du lịch là lực h ú t giữa đ iểm du lịch v à đ iể m cấ p k h á ch . Y ếu t ố q u a n tr ọ n g n h ấ t tạ o n ê n lực h ấ p d à n du lịch ch ín h là giá trị củ a tài n g u v ê n ỏ đ iểm du Lịch ch o m ột loại h o ạ t độn g du lịch hoặc ch o toàn bộ các h o ạ t đ ộ n g du lịch nói chung. N h ữ n g giá trị n à y b a o gồm: sự p h ù hợp c ủ a tà i n g u y ê n cho m ộ t loại h o ạ t đ ộ n g du lịch cụ thể;

tín h (la d ạ n g , tư ơ n g p h ản, độc đ á o và k h ả n ă n g mỏ rộng các h o ạ t đ ộ n g du lịch; thời gian h o ạ t dộng; sứ c c h ứ a du lịch; cơ sở h ạ t ầ n g và cơ sở v ậ t c h ấ t kỹ th u ậ t; m ức độ k h a i thác t à i n g u y ê n ...

T u y n h iê n , k h ô n g p h ả i tấ t cả mọi d u khách đểu n h ìn n h ậ n v à l)ị hấỊ) d a n như n h a u đôi với c ù n g một đ iể m tài n g u y ên . Ví dụ, k h ô n g p h ả i c ả n h núi r ừ n g hay bãi biển đẹp n à o c ũ n g đ ểu làm ch o t ấ t cả mọi người thích thú. Mức dộ p h ả n ứ n g củ a k h á c h đối vỏi s ự h ấp d ẫ n cù a một đ iể m du lịch n à o đó p h ụ thuộc vào đ iề u k iệ n m ôi trường số n g củ a tậ p cư d â n ấy. Mức độ n à y còn b iế n đổi th eo thòi g ia n . Vì v ậ y , lực h ấ p dẫn du lịch

được

X át d ịn h lực hAp dAn d u h c h m ồ i s ò tlió m đ u lịc h CUÒI lu á n c ủ a H à N ội 2 \

N g o à i ra. (lộ lớn rủ a Iực hút còn phu thuộc vào k h o ả n g cách giữ a đ iể m du lịch và n g u ồ n k h á ch (h a y giữa đ iểm di và đ iểm (lên). Khi p h â n tích vị trí c ủ a đ iểm du lịch như là niôt yêu tố q u a n trọng. Cliire G u n n (là cho rằ n g vị trí đ iể m du lịch so với đ iể m cấp k h á c h cỉược t h ể h iệ n l)ỏi k h o ả n g cách vật lý, k h o ả n g cách thời g ia n và sự d ẻ d à n g tiêp rạn với đ iể m (lu lịch |11. K h o ả n g cách vật lý là mức độ xa g ầ n cùa đ iể m du lịch dôi với d i ê n d á n CII có n g u ồ n khác h tiề m niíng. K hoản g rách thòi g ian là dộ dài th òi g ia n cẩn thií>l đ ổ thực h iệ n v iệ c c h u y õ n c h ỏ du k h á ch từ n h à đ ến đ iể m du lịch. K h o à n g c á ch n à y p h ụ th uộc v à o d ạ c đ iể m cù a p h ư ơ n g tiệ n vận tải. P h ư ơ n g tiộn c à n g h iệ n đại thi thòi g ia n c à n g n g á n . T u y n h iên , chi p h í cho v ậ n c h u y ể n tỷ lệ t h u ậ n vỏi độ dài v ậ t lý và tại c ù n g thoi đ iể m , n h ìn c h u n g nó gia t â n g th eo tính h iệ n đại củ a p h ư ơ n g tiện s ử d ụ n g 11 Ị.

N h ư v ậ y , lực h ấ p d à n F tỷ lộ th u ậ n với giá trị tự t h â n củ a tài n g u y ê n Mj ( m a n g tín h khách q u a n ) và p h á n iín g củ a du khách tiề m n ă n g ỏ m ột đ iể m d â n cư n h ấ t đ ịn h (M ,). M ặt k h ác, lực n à y y ế u d ầ n khi k h o á n g cách (R) giữ a đ iể m du lịch và đ iể m d â n CƯ n g à y c à n g t á n g ( t u y n h iên , tro n g du lịch, điều n à y c h ỉ đ ú n g từ m ột k h o ả n g c á c h xác đ ịn h n ào dó tr o n g t ừ n g trường hợp cụ thể). Có t h ể b iểu d iễ n mối q u a n h ệ n à y dưới d ạ n g b iể u thửc s a u [3]:

F = M ,x M ,/R 2 (1)

3. X á c đ ị n h l ự c h ấ p d ẩ n d u l ị c h p h ụ c v ụ d u l ị c h c u ố i t u ầ n c ủ a H à N ộ i

Du lịch cuôi t u ầ n là m ột d ạ n g h o ạ t dộng củ a d â n cư các dô th ị. t h à n h phô, khu cô n g n g h iệ p h o ặ c nơi tập t r u n g d â n cư. vào n h ữ n g n g à y n gh i cuối tu ầ n , ờ v ù n g n g o ạ i ỏ hoặc p h ụ cận. cỏ d i ề u k iện d ẻ h oà n h ậ p n h ấ t với th iê n n h iên , n h a m n gh i ngơi, g iả i trí.

p h ụ c hồi sức k h oỏ, k è m th eo viộc tiê u th ụ n h ữ n g giá trị v ề tự n h iê n , k in h t ế và v ã n hoá

|2 |. Như vậy. (lu lịch cuốỉ tuần bị hạn chế vê mặt thòi gian, vê khoảng cách và loại hình

Xác đ in h lực h ấ p dẫn du lịch p h ục vụ du lịch cuôì t u ầ n là xác đ ịn h lực h ú t giữ a n g u ồ n t à i n g u y ê n ở k h u v ự c p h ụ c ậ n c ủ a m ộ t đ i ể m p h á t s i n h k h á c h , c h o m ộ t n g u ồ n k h ách cụ th ể. có n h u c ầ u và sò th ích riêng. Trong trư ờng hợp n à y là ch o người d â n Hà Nội. Vì vậv. v iệ c n g h i ê n cửu nhu c ầ u , sở thích c ủ a n gu ồn k h á ch n à y có Ý n g h ĩa đặc biệt q u a n trọng dôi với viộc xác đ ịn h lực hấp d ẫn du lịch.

Kết q u a đ iề u tra n h u cầ u du lịch cuối tuần củ a H à Nội bÀng p h ỏ n g v á n q u a b ả n g hỏi dà cho b iế t n h ữ n g th ô n g tin cụ th ổ c ủ a ngu ồn k h á ch (1 đâv. Trước hết là sở th ích dối với rác loại hoạt đ ộ n g vui chơi giải tri tron g ph ạm vi m ộ t d iê m du lịch c h iế m 56,7% sô người dược p h ỏ n g vấn; sô người th ích n g h ỉ ngơi tĩn h tại n goài trời c h iế m 14,2%; sỏ người thích t h a m gia các hoạt đ ộ n g t h ê th ao như leo núi, chơi g o lf c h iế m tỷ lê k h ô n g lổn (10,3%); còn lại 18.8% s ố người được p h ỏ n g vấn th ích đi t h a m q u a n , t h a m dự lề hội.

N h ư vậy. tỷ lộ k h á ch ưa thích các h o ạ t dộn g ngh ỉ ngơi - giải trí ngoài trời tại m ộ t d iê m (iu lịrh (gọi c h u n g lầ n g h ỉ n^ơi - giải trí) chiôm 70,9%.

T u p t lu K h o a lựu O ỉ ì ự i H \ K i r r s & C'S . T VA

24 N g u y ẻ n Thị H ả i

N h ữ n g h o ạ t d ộ n g n à y hoàn toàn ph ù hợp với m ục đích củ a c h u y ê n đi du lịch cuối tu ầ n . 69,5% sô ngưòi th ích đến m ột nơi có đ iề u k iệ n vui chới th oải m ái; 16,5% sỏ người thích đến m ột nơi mới lạ và 14% th ích đ ến nơi có p h o n g c ả n h đẹp. N h ư v ậ y , khi di n g h i cuối t u ầ n du k h á ch ch ủ y ế u q u an tâ m đ ế n các h o ạ t đ ộ n g v u i chơi g iả i trí. C h ín h vì v ậ y , khi được hỏi v ể khả n ă n g trở lạ i các đ iể m du lịch dà đ ến có 65% s ố ngư ời m u ốn q u a y trở lại.

T ron g các loại h oạt động vui chơi giải trí và n g h ỉ ngơi được Ưa th ích h iệ n n ay có 34,7% th ích bơi lội, t ắ m biển, hồ, nước k h oáng; 21,5% thích các h o ạ t đ ộ n g vui chơi n g o à i trời; 27,5% th ích c ắ m trại trong rừng; 16,3% th ích câu cá, bơi th u y ề n .

Các loại h ìn h d u lịch khác n h a u được tiế n h à n h tại

các

các

Người đi du lịch cuôì tu ầ n còn q u a n tâ m tới k h o ả n g cách của đ iể m du lịch so với nơi th ư ờn g trú củ a họ. S ố người th ích k h o ả n g c á ch đi đườn g từ 1 đ ế n 2 giò c h iế m tỷ lệ cao n h ấ t (46,9%); s a u đó là s ố người th ích k h o ả n g cách đi đường dưới 1 giò (27,5%);

k h o ả n g cách xa hơn h oặc quá g ầ n th ư ờn g ít được ưa th ích .

Dựa vào n h ữ n g k ế t quả điều tra v ề nh u cầ u trên đây, đồn g thời dựa v à o đặc đ iểm

của các loại tài nguyên trong khu vực, một hệ thống các chỉ tiêu và thang điểm dã dược

T ron g p h ạ m vi n g h iê n cứu ban đ ầu . chỉ m ột sô đ iể m trong ba loại tài n g u v ẽ n kê trôn đã

được

ỉ) ẻ xác đ ịn h lực h ấ p d ẫ n c ủ a các đ iểm n ày c h o m ục đích du lịch cuối t u ầ n , c ầ n lẩn lượt xác đ ịn h các y ế u t ố cần thiết: M ị, M 2 v à R.

3 .1 . Đ ộ h ấ p d ẩ n t ự t h á n c ủ a c á c d iê m t à i n g u y ê n ( M j )

T iế n h à n h k h ả o s á t thực địa, th u th ậ p tài liệu cầ n th iế t tại t ừ n g đ iể m d u lịch đã chọn n h ư sự p h ù hợp c ủ a tài n g u y ê n cho các h o ạ t độn g du lịch; cơ sở hạ t á n g p h ục vụ du lịch; sức chứa; k h ả n à n g p h á t triển củ a đ iểm du lịch; sự đa d ạ n g , độc đ á o c ù a tài n g u y ê n và thời g ia n h o ạ t động, độ hấp d ẫ n tự t h â n củ a các điểm n à y đà được xác định

Tap chi Khoa học D H Q G H N . KH TN & CN. T XIX. vỡ 4. 2iMH

x .u cỉiiìh lực h á p d á n d u ỉic h m ỏ! sỏ đ iế m d u líc h CUỎI luAn cú a H à N ội 25

tai b á n g 1 N h ữ n g đ iể m có tài n g u y ê n da dạng, có t h ể tổ chứ c dược n h iề u loại h ìn h hoạt (tộrifỉ vui chơi giái trí c ù n g m ột lúc. được đ án h giá cao hơn.

B ả n g 1. K ê t quá xác đ ị n h đ ộ h ấ p dẩn tự thán của các điểm nghiên cửu

STT Điêm du lịch

Độ hấp dẫn cùa tài nguyên (M,) Sự phu

hơp

Cơ sớ hạ táng

Sức chửa

Khả nãng phát triển

Đa dang, độc dáo

Thời gian hoạt dộng

Đánh giá chung (m1)

1 Đảo Có 2,00 3,00 1 3 2,00 3 2,30

2 Quan Sơn 2.20 2.00 2 3 3,00 3 2.60

3 Đóng Quan 2,00 2,33 2 3 1.75 3 2,23

4 Khoang Xanh 2.20 2,00 1 2 2,00 3 2,15

5 Tam Đảo 2,80 2.33 2 2 2,25 2 2.50

6 Sám Sơn 2,60 2,67 3 2 2,75 2 2,56

7 Đố Sơn 2,00 2,00 3 2 2,50 2 2,23

8 Thinh Long 2,17 2.33 3 3 1,50 2 2,12

3 . 2. P h ả n ứ n g c ù a n g u ồ n k h á c h (M>)

D ự a vào k ế t q u ả đ iể u tra sở th ích củ a du k h á ch Hà Nội dối với các loại tài n g u v e n , kết q u ả xác đ ịn h p h ả n ứ n g củ a nguồn k h á ch đôi với các đ iể m n g h iên cứu như sau:

Đ ồ Sơn. S ầ m Sơn, T h ịn h Long: 3 điểm ; Đ ồ n g Q u an . Q u a n S on , Đ ả o Cò: 3 điểm;

T a m Đảo, K h o a n g Xanh: 2 diểm . 3 .3

.

Việc xác đ ịn h k h o ả n g cách giữ a n gu ồn k h ách và các đ iể m tà i n g u y ê n được tỏng hợp từ cả 3 y ế u tố: k h o ả n g cách v ậ t lý; k h o ả n g cách thời g ia n và chi phí. Kết q u ả cho th ấ y n h ữ n g đ iể m n ằ m cách Hà Nội k h o ả n g 4 0 - 5 0 k m , tr ê n các t u y ế n đườn g th u ậ n lợi, lại có t h ể tiếp c ậ n

được

3 .4 . L ự c h ấ p d a n d u l ị c h

Ba th à n h p h ầ n c h ù y ế u ch o v iệ c xác định lực hấp d ẫ n du lịch là: độ hấp d ẫ n của b ản t h â n đ iểm tài n g u y ê n ; sở th ích c ủ a du k h ách Hà Nội và k h o ả n g cách từ đ iểm du lịch tới tr u n g tá m H à Nội c ù n g c h ín h là 3 th à n h p h a n cơ b ả n tron g h ệ th ô n g du lịch Hà Nội - p h ụ cận. T ổ n g hợp cả 3 th à n h p h ầ n này th e o b iể u th ứ c (1), ta có k ế t quả xác định lực h ấ p d ẫ n du lịch c ủ a các đ iể m n g h iê n cứu (b ản g 3).

Tup « h ' K h o a hựi i)H Q G H S . K H T N & CA T m . sô 4. 2 < w

26 N g u y é n T h ị H à i

B ả n g 2. K ế t q u ả đ á n h g i á k h o ả n g cách t ừ cá c đ i ể m n g h iê n cứu tới H a N ội

STT Điểm du lịch Khoảng cách vật lý

Khoảng cách thời gian

Khoáng cách chi phí

Oánh giá chung

1 Đảo Cỏ 3 3 2 2,67

2 Quan Sơn 3 3 2 2,67

3 Đóng Quan 3 3 3 3,00

4 Khoang Xanh 3 3 2 2,67

5 Tam Đảo 3 2 2 2,33

6 Sắm Sơn 1 1 1 1,00

7 Đổ Sơn 1 2 1 1,30

8 Thịnh Long 1 1 1 1,00

B à n g 3. K ế t q u ả xác đ ị n h lực h ấ p d ẩ n d u lịch cù a c á c đ iể m n g h iê n cửu

STT Điểm du lịch Khoảng cách (R)

Sở thích cùa khách (M2)

Độ hấp dẫn của tài nguyên (Mt)

Sức hút du lịch (F)

1 Đảo Có 2,67 3 2,30 18,50

2 Quan Sơn 2,67 3 2,60 20,83

3 Đóng quan 3,00 3 2.23 20,07

4 Khoang Xanh 2,67 2 2,15 11,48

5 Tam Đảo 2,33 2 2,50 11,65

6 Sấm Sơn 1,00 3 2,56 7,68

7 Đổ Sơn 1.13 3 2,23 8.70

8 Thịnh Long 1,00 3 2,12 6,36

K ết q u ả xác đ ịn h lực h ấ p d ẫ n du lịch của các đ iể m n g h iê n cửu ch o t h ấ y sự p h â n h o á rõ rệt c ủ a 3 loại tài n g u y ên . Các hồ nước

được

Tạp t h i Khoa hoi DH Q G H S K H T N á CN. T XIX. s ố 4. 2<H> <

Xác định lực lìÁp dân liu lid i một sỏ diêm liu lịch cu oi luAn cùa Hà Nội 27

4. Kel l u ậ n

V iệc xác đ ịn h lực h ấ p d ẫ n du lịch của các đ iể m tài n g u y ê n k h á c n h a u ch o p h é p so sá n h mức (tộ t h u ậ n lợi c ủ a c h ú n g c h o một mục đích khai th á c n h ấ t địn h. Từ đó, g iú p ta có sự lựa ch ọn cho v iệc ưu tiê n (lầu tu khai th ác tại từ n g thời đ iể m n h ấ t đ ịn h , bởi lẽ.

trong một thời đ iể m n h ấ t đ ịn h k h ô n g thô có điều k iện đầu tií c h o n h iề u đ iểm .

Kết quả x á c đ ịn h giá trị t ổ n g hợp (‘ủ n g nhu' từ n g t h à n h p h ầ n ch o ph ép cá c n h à tổ chúc, cát’ n h à d ầ u tư lập k ẽ hoạch hợp lý và h iệ u q u ả ch o c h iế n lược k h a i th á c tài

nguyôn. p h á t tr iể n du lịch tro n g n h ữ n g diều kiện cụ thể.

TAI LIỆU T H A M K H A O

1 Gunn. C.A. Tourism Plan n in g. Taylor and Prancis. Washington. I)C (1994).

'1 Nguyển Thị Hài. Nghiên cứu nhu cầu (lu lịch cuối tuần của người dán Hà Nội. Tuyền táp các công trinh khoa học ngành Dỉa lý - Địa chinh 1 1 Ị2000, tr. 234-240, 2000.

Nguvẻn Thị I ỉ ai. Trần Đức Thanh, Lực h íp dẫn du lịch. Tạp chỉ Khoa học, ĐHQGHN, chuyên san Khoa học Tự nhiên và Còng nghệ, T.XVIII, N°3/2002. tr. 28-33. 2002.

VNU JOURNAL OF SCIENCE. Nat , Sci & Tech . T XIX N04, 2003

DEKINING T H E ATTRACTIONS O F SOME HANOI VVEEKEND TOURISM DESTINATIONS

N g u y ê n Thi Hai

F acu lty o f G eography, College o f Science, V N U

ỉn tho a r tic le , th e a u t h o r p r e s e n t e d th e r e s u lt o f h e r s t u d y on 3 c o m p o n e n t s o f th e to u n sm a ttr a c tio n for H an o i w e e k o n d tou rism d e v o lo p m e n t.

A p p ly in g t h e modol o f to u r is m a ttraction . F = M ịx M i/R 2, w h e r e Mị - the a t t n c t i v e n e s s o f th e to u r is m d e s t in a t io n itself; M , - rea c tio n o f th e to u rists; R dist.m cc betvveen th e d e s t in a t io n a n d tourism g e n e r a t in g region , th e a u t h o r s h o w s the q u a n tita tiv e d if fe r e n c e s o f th e to u r is m attra ctio n o f 8 c h o s e n d e s t i n a t i o n s for H anoi w eekend to u rism a c tiv itie s .

TiiỊxh Kho.iho< Đ H Q G H S K t ỉ T X A C X . T.X IX . S ổ 4 . 2 < m