C§NG NGHå 10

BÈ gi∏o dÙc vµ Ƶo tπo

NGUYŸN V°N KH§I (ChÒ bi™n) TR¡N V°N CH¶•NG - Vü THU∞ D¶•NG

V°N Lå HØNG - Vü V°N HIÕN

N h µ x u † t b ∂ n g i ∏ o d Ù c v i ÷ t n a m N´ng, L©m, Ng≠ nghi÷p

Tπo lÀp doanh nghi÷p

C§NG NGHå 10

(T∏i b∂n l«n th¯ t∏m)

B∂n quy“n thuẩc Nhà xu†t b∂n Gi∏o dÙc Viữt Nam - Bẩ Gi∏o dÙc và òào tπo Ch˚u trách nhiệm xuất bản : Chủ t˚ch Hội đồng Thành viên kiêm Tổng Giám đốc NGıT NGô TRầN áI

Phó Tổng Giám đốc kiêm Tổng biên tập GS.TS vũ văn hùng

B iên tập lần đầu : nguyễn hồng ánh - trần văn thflng B iên tập tái bản : nguyễn hồng ánh

B iên tập mĩ thuật : thúy h◊nh - bùi quang tuấn Thiết kế sách và tr˘nh bày b˘a : thúy h◊nh

Minh ho◊ : thúy h◊nh - tiến dũng S ửa bản in : nguyễn hồng ánh

Chế bản : Công ty cổ phần mĩ thuật và truyền thông

công nghệ 10

Số đăng k˙ KHXB : 01-2014/CXB/458-^1062/GD.

In ... cuốn, khổ 17 x 24 cm.

In t◊i ...

In xong và nộp l∂u chiểu tháng ... năm 2014.

C´ng ngh÷ lµ m´n khoa h‰c ¯ng dÙng, nghi™n c¯u vi÷c vÀn dÙng nh˜ng quy luÀt t˘ nhi™n vµ c∏c nguy™n l› khoa h‰c nhªm Æ∏p ¯ng c∏c nhu c«u vÀt ch†t vµ tinh th«n cÒa con ng≠Íi.

Ti’p theo ch≠¨ng tr◊nh m´n C´ng ngh÷ Î Trung h‰c c¨ sÎ, C´ng ngh÷ 10 sœ giÛp c∏c em lµm quen vÌi mÈt sË ¯ng dÙng cÒa C´ng ngh÷ sinh h‰c, ho∏ h‰c, kinh t’ h‰c... trong c∏c l‹nh v˘c s∂n xu†t n´ng nghi÷p, l©m nghi÷p, ng≠ nghi÷p, b∂o qu∂n, ch’ bi’n s∂n ph»m sau thu hoπch vµ trong tπo lÀp doanh nghi÷p.

Nh˜ng hi”u bi’t nµy sœ lµm c¨ sÎ Æ” c∏c em h‰c ti’p c∏c ngµnh, ngh“ sau nµy cÚng nh≠ ∏p dÙng vµo th˘c ti‘n cuÈc sËng cÒa b∂n th©n vµ cÈng ÆÂng.

S∏ch Æ≠Óc bi™n soπn tr™n c¨ sÎ k’ thıa nh˜ng ≠u Æi”m cÒa s∏ch gi∏o khoa hi÷n hµnh vµ vÌi tinh th«n ÆÊi mÌi ph≠¨ng ph∏p h‰c tÀp theo h≠Ìng t›ch c˘c, chÒ ÆÈng vµ s∏ng tπo.

C∏c bµi h‰c Æ≠Óc tr◊nh bµy theo c†u trÛc : mÙc ti™u ; cung c†p d˜ li÷u - th´ng tin v“ Æi“u ki÷n, quy tr◊nh k‹ thuÀt... vµ gÓi ˝ v“ ph≠¨ng ph∏p xˆ l› th´ng tin.

Trong qu∏ tr◊nh h‰c tÀp, c∏c em c«n t›ch c˘c tham gia c∏c hoπt ÆÈng (do c∏c th«y, c´ gi∏o tÊ ch¯c) Æ” t˘ m◊nh kh∏m ph∏, chi’m l‹nh ki’n th¯c vµ vÀn dÙng nh˜ng ki’n th¯c Æ„, bi’n n„ thµnh hi”u bi’t c„ ›ch cÒa m◊nh.

ChÛc c∏c em h‰c tÀp thµnh c´ng ! C∏c t∏c gi∂

L Íi n„i Æ«u

Ph«n

1. Nh˜ng ki’n th¯c phÊ th´ng c¨ b∂n nh†t v“ giËng c©y trÂng, Ɔt trÂng, ph©n b„n vµ b∂o v÷ c©y trÂng n´ng, l©m nghi÷p.

2. Nh˜ng ki’n th¯c phÊ th´ng c¨ b∂n nh†t v“ giËng, th¯c ®n, v÷ sinh phflng b÷nh cho vÀt nu´i vµ thu˚ s∂n.

3. MÙc Æ›ch, ˝ ngh‹a vµ nÈi dung cÒa c´ng t∏c b∂o qu∂n, ch’ bi’n s∂n ph»m sau thu hoπch.

4. Ph≠¨ng ph∏p vµ k‹ n®ng th˘c hµnh mÈt sË quy tr◊nh k‹ thuÀt v“ n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p vµ b∂o qu∂n, ch’ bi’n mÈt sË s∂n ph»m cÒa trÂng tr‰t, ch®n nu´i.

1

N ´ng, L©m, Ng≠ nghi÷p

Bµi mÎ Ư«u

I - T«m quan tr‰ng cÒa s∂n xu†t n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p trong n“n kinh t’ quỊc d©n

N≠Ìc ta nªm Î vÔng nhi÷t Ừi. ßi“u ki÷n kh› hĂu vµ Ư†t Ưai th›ch hÓp cho sinh tr≠Îng, ph∏t tri”n cÒa nhi“u loµi vĂt nu´i, c©y trĐng. ô n≠Ìc ta, g«n hai ph«n ba d©n sỊ sỊng bªng ngh“ n´ng. Nh©n d©n ta c«n cÔ, ch®m chÿ. ß©y ch›nh lµ nh˜ng Ưi“u ki÷n thuĂn lÓi cho s∂n xu†t n´ng nghi÷p n≠Ìc nhµ. S∂n xu†t n´ng , l©m, ng≠ nghi÷p c„ nh˜ng Ư„ng g„p Ư∏ng k” trong n“n kinh t’ quỊc d©n.

1. S∂n xu†t n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p Ư„ng g„p mỈt ph«n kh´ng nh· vµo c¨ c†u tÍng s∂n ph»m trong n≠Ìc

D˘a vµo bi”u ƯĐ em c„ nhĂn xôt g◊ v“ Ư„ng g„p cÒa ngµnh n´ng, l©m, ng≠

nghi÷p trong c¨ c†u tÍng s∂n ph»m trong n≠Ìc ?

B µ i 1

H◊nh 1.1. Bi”u ƯĐ v“ c¨ c†u tÍng s∂n ph»m Î n≠Ìc ta

-Bi’t Ư≠Óc t«m quan tr‰ng cÒa s∂n xu†t n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p trong n“n kinh t’ quỊc d©n.

-Bi’t Ư≠Óc t◊nh h◊nh s∂n xu†t n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p n≠Ìc ta hi÷n nay vµ ph≠¨ng h≠Ìng, nhi÷m vÙ cÒa ngµnh trong thÍi gian tÌi.

2. Ngµnh n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p s∂n xu†t vµ cung c†p l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m cho ti™u dÔng trong n≠Ìc, cung c†p nguy™n li÷u cho ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n

Em h∑y n™u mÈt sË s∂n ph»m cÒa n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p Æ≠Óc sˆ dÙng lµm nguy™n li÷u cho c´ng nghi÷p ch’ bi’n.

3. Ngµnh n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p c„ vai trfl quan tr‰ng trong s∂n xu†t hµng ho∏

xu†t kh»u

Gi∏ trfi hµng ho∏ xu†t kh»u (tri÷u Æ´ la M‹) (NguÂn tÊng cÙc thËng k™ )

C®n c¯ vµo sË li÷u trong b∂ng 1, em h∑y cho bi’t : S∂n ph»m cÒa n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p chi’m bao nhi™u % gi∏ trfi hµng ho∏ xu†t kh»u.

4. Hoπt ÆÈng n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p cfln chi’m tr™n 50% tÊng sË lao ÆÈng tham gia vµo c∏c ngµnh kinh t’

B∂ng1.

TÊng gi∏ trfi xu†t kh»u Gi∏ trfi xu†t kh»u

_ N´ng s∂n _ L©m s∂n _ H∂i s∂n

_ TÊng gi∏ trfi xu†t kh»u n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p

N®m 1995 2000 2004

14482,0 2563,3

4197,5 155,7 1478,5 5448,9

1745,8

2521,1 153,9 621,4

20149,3 2672,0

5066,9 195,3 2199,6

H◊nh 1.2. Bi”u Æ v“ c¨ c†u l˘c l≠Óng lao ÆÈng x∑ hÈi Î n≠Ìc ta

II - T◊nh h◊nh s∂n xu†t n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p cÒa n≠Ìc ta hi÷n nay

1. Thµnh t˘u

Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, ngµnh n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p n≠Ìc ta Æ∑ thu Æ≠Óc nh˜ng thµnh t˘u quan tr‰ng.

a) Thµnh t˘u nÊi bÀt nh†t lµ s∂n xu†t l≠¨ng th˘c t®ng li™n tÙc Quan s∏t bi”u Æ v“ s∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c Î n≠Ìc ta (h.1.3) : -Em h∑y so s∏nh tËc ÆÈ gia t®ng

s∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c giai Æoπn tı n®m 1995 Æ’n 2000 vÌi giai Æoπn tı 2000 Æ’n n®m 2004.

- H∑y cho bi’t tËc ÆÈ gia t®ng s∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c b◊nh qu©n trong giai Æoπn tı n®m 1995 Æ’n 2004.

- S∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c gia t®ng c„ ˝ ngh‹a nh≠ th’ nµo trong vi÷c b∂o Æ∂m an ninh l≠¨ng th˘c QuËc gia ?

b) Thµnh t˘u th¯ hai cÒa ngµnh n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p lµ b≠Ìc Æ«u Æ∑ h◊nh thµnh mÈt sË ngµnh s∂n xu†t hµng ho∏ vÌi c∏c vÔng s∂n xu†t tÀp trung, Æ∏p ¯ng nhu c«u ti™u dÔng trong n≠Ìc vµ xu†t kh»u

c) MÈt sË s∂n ph»m cÒa ngµnh n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p Æ∑ Æ≠Óc xu†t kh»u ra thfi tr≠Íng quËc t’

Em h∑y n™u mÈt sË s∂n ph»m n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p cÒa n≠Ìc ta Æ∑ xu†t kh»u ra thfi tr≠Íng th’ giÌi.

2. Hπn ch’

-N®ng su†t vµ ch†t l≠Óng s∂n ph»m cfln th†p.

-H÷ thËng giËng c©y trÂng, vÀt nu´i ; c¨ sÎ b∂o qu∂n, ch’ bi’n n´ng, l©m, thu˚ s∂n cfln lπc hÀu vµ ch≠a Æ∏p ¯ng Æ≠Óc y™u c«u cÒa n“n s∂n xu†t hµng ho∏ ch†t l≠Óng cao.

H◊nh 1.3. Bi”u Æ s∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c Î n≠Ìc ta (tri÷u t†n)

III -Ph≠¨ng h≠Ìng, nhi÷m vÙ ph∏t tri”n n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p Î n≠Ìc ta

Trong thÍi gian tÌi, ngµnh n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p n≠Ìc ta c«n th˘c hi÷n tËt c∏c nhi÷m vÙ ch›nh sau Æ©y :

1. T®ng c≠Íng s∂n xu†t l≠¨ng th˘c Æ” Æ∂m b∂o an ninh l≠¨ng th˘c QuËc gia.

2.ß«u t≠ ph∏t tri”n ch®n nu´i Æ” Æ≠a ngµnh nµy thµnh ngµnh s∂n xu†t ch›nh.

3.X©y d˘ng mÈt n“n n´ng nghi÷p t®ng tr≠Îng nhanh vµ b“n v˜ng theo h≠Ìng n´ng nghi÷p sinh th∏i - mÈt n“n n´ng nghi÷p s∂n xu†t ÆÒ l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m Æ∏p ¯ng y™u c«u ti™u dÔng trong n≠Ìc vµ xu†t kh»u, nh≠ng kh´ng g©y

´ nhi‘m vµ suy tho∏i m´i tr≠Íng.

4. Ép dÙng khoa h‰c c´ng ngh÷ vµo l‹nh v˘c ch‰n, tπo giËng vÀt nu´i, c©y trÂng Æ” n©ng cao n®ng su†t vµ ch†t l≠Óng s∂n ph»m.

5.ß≠a ti’n bÈ khoa h‰c k‹ thuÀt vµo kh©u b∂o qu∂n, ch’ bi’n sau thu hoπch Æ” gi∂m bÌt hao hÙt s∂n ph»m vµ n©ng cao ch†t l≠Óng n´ng, l©m, thu˚ s∂n.

C©u h·i

1.Em h∑y n™u vai trfl cÒa ngµnh n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p trong n“n kinh t’

quËc d©n.

2.N™u nh˜ng thµnh t˘u vµ hπn ch’ cÒa ngµnh n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p cÒa n≠Ìc ta hi÷n nay. Cho v› dÙ minh hoπ.

3.N™u nh˜ng nhi÷m vÙ ch›nh cÒa s∂n xu†t n´ng, l©m, ng≠ nghi÷p n≠Ìc ta trong thÍi gian tÌi.

Th´ng tin bÊ sung

TÊng s∂n ph»m trong n≠Ìc (th≠Íng g‰i lµ GDP) lµ chÿ ti™u tÊng hÓp ph∂n

∏nh k’t qu∂ cuËi cÔng cÒa c∏c hoπt ÆÈng s∂n xu†t kinh doanh cÒa QuËc gia trong kho∂ng thÍi gian nh†t Æfinh (th≠Íng lµ mÈt n®m).

Kh∂o nghi÷m giËng c©y trÂng

I - MÙc Æ›ch, ˝ ngh‹a cÒa c´ng t∏c kh∂o nghi÷m giËng c©y trÂng

1.M‰i t›nh trπng vµ Æ∆c Æi”m cÒa giËng c©y trÂng th≠Íng chÿ bi”u hi÷n ra trong nh˜ng Æi“u ki÷n ngoπi c∂nh nh†t Æfinh. V◊ vÀy, kh∂o nghi÷m giËng c©y trÂng tπi c∏c vÔng sinh th∏i kh∏c nhau nhªm Æ∏nh gi∏ kh∏ch quan, ch›nh x∏c vµ c´ng nhÀn kfip thÍi giËng c©y trÂng mÌi phÔ hÓp vÌi tıng vÔng vµ h÷ thËng lu©n canh lµ vi÷c lµm c«n thi’t.

2.ß” sˆ dÙng ÆÛng vµ khai th∏c tËi Æa hi÷u qu∂ cÒa giËng mÌi, nh†t thi’t ph∂i næm v˜ng Æ∆c t›nh vµ y™u c«u k‹ thuÀt cÒa giËng mÌi. Kh∂o nghi÷m giËng c©y trÂng cung c†p cho chÛng ta nh˜ng th´ng tin chÒ y’u v“ y™u c«u k‹ thuÀt canh t∏c vµ h≠Ìng sˆ dÙng nh˜ng giËng mÌi Æ≠Óc c´ng nhÀn.

Nh≠ vÀy, mÈt giËng c©y trÂng mÌi ch‰n tπo ho∆c mÌi nhÀp nÈi, nh†t thi’t ph∂i qua kh©u kh∂o nghi÷m.

N’u Æ≠a giËng mÌi vµo s∂n xu†t kh´ng qua kh∂o nghi÷m, k’t qu∂ sœ nh≠ th’

nµo ?

II -c∏c loπi th› nghi÷m kh∂o nghi÷m giËng c©y trÂng

ß” c„ th” kh∂o nghi÷m giËng c©y trÂng, ng≠Íi ta ti’n hµnh c∏c th› nghi÷m sau Æ©y :

B µ i 2

Ch≠¨ng 1

TrÂng tr‰t, l©m nghi÷p Æπi c≠¨ng

-Bi’t Æ≠Óc mÙc Æ›ch, ˝ ngh‹a cÒa c´ng t∏c kh∂o nghi÷m giËng c©y trÂng.

-Bi’t Æ≠Óc nÈi dung cÒa c∏c th› nghi÷m so s∏nh giËng, ki”m tra k‹ thuÀt, s∂n xu†t qu∂ng c∏o trong h÷ thËng kh∂o nghi÷m giËng c©y trÂng.

1. Th› nghi÷m so s∏nh giËng

GiËng mÌi ch‰n tπo ho∆c nhÀp nÈi Æ≠Óc so s∏nh vÌi giËng nµo ? So s∏nh v“

c∏c chÿ ti™u g◊ ?

GiËng mÌi ch‰n tπo ho∆c nhÀp nÈi Æ≠Óc so s∏nh vÌi c∏c giËng phÊ bi’n rÈng r∑i trong s∂n xu†t Æπi trµ. C¨

quan ch‰n tπo giËng bË tr› th›

nghi÷m so s∏nh toµn di÷n v“ c∏c chÿ ti™u : sinh tr≠Îng, ph∏t tri”n, n®ng su†t, ch†t l≠Óng n´ng s∂n vµ t›nh chËng chfiu vÌi Æi“u ki÷n ngoπi c∂nh kh´ng thuÀn lÓi.

N’u giËng mÌi v≠Ót trÈi so vÌi giËng phÊ bi’n trong s∂n xu†t Æπi trµ v“

c∏c chÿ ti™u tr™n th◊ Æ≠Óc ch‰n vµ gˆi Æ’n Trung t©m Kh∂o nghi÷m giËng QuËc gia Æ” kh∂o nghi÷m trong mπng l≠Ìi kh∂o nghi÷m giËng tr™n toµn quËc.

2. Th› nghi÷m ki”m tra k‹ thuÀt

MÙc Æ›ch cÒa th› nghi÷m ki”m tra k‹ thuÀt lµ g◊ ? Th› nghi÷m ki”m tra k‹ thuÀt Æ≠Óc ti’n hµnh Î phπm vi nµo ?

-Th› nghi÷m ki”m tra k‹ thuÀt Æ≠Óc ti’n hµnh nhªm ki”m tra nh˜ng Æ“

xu†t cÒa c¨ quan ch‰n tπo giËng v“

quy tr◊nh k‹ thuÀt gieo trÂng.

-Th› nghi÷m ki”m tra k‹ thuÀt Æ≠Óc ti’n hµnh trong mπng l≠Ìi kh∂o nghi÷m giËng QuËc gia nhªm x∏c Æfinh thÍi vÙ, mÀt ÆÈ gieo trÂng, ch’

ÆÈ ph©n b„n cÒa giËng... Tr™n c¨ sÎ k’t qu∂ cÒa th› nghi÷m ki”m tra k‹

thuÀt, ng≠Íi ta x©y d˘ng quy tr◊nh k‹

thuÀt gieo trÂng Æ” mÎ rÈng s∂n xu†t ra Æπi trµ.

H◊nh 2.1. RuÈng lÛa th› nghi÷m so s∏nh giËng

H◊nh 2.2. RuÈng lÛa th› nghi÷m ki”m tra ch’ ÆÈ ph©n b„n

Sau khi Æ∑ kh∂o nghi÷m, n’u giËng nµo Æ∏p ¯ng Æ≠Óc y™u c«u sœ Æ≠Óc c†p gi†y ch¯ng nhÀn giËng QuËc gia vµ Æ≠Óc phäp phÊ bi’n trong s∂n xu†t.

3. Th› nghi÷m s∂n xu†t qu∂ng c∏o

Th› nghi÷m s∂n xu†t qu∂ng c∏o nhªm mÙc Æ›ch g◊ ?

ß” tuy™n truy“n Æ≠a giËng mÌi vµo s∂n xu†t Æπi trµ, c«n bË tr› th› nghi÷m s∂n xu†t qu∂ng c∏o.

Th› nghi÷m s∂n xu†t qu∂ng c∏o Æ≠Óc tri”n khai tr™n di÷n t›ch rÈng lÌn. Trong thÍi gian th› nghi÷m, c«n tÊ ch¯c hÈi nghfi Æ«u bÍ Æ” kh∂o s∏t, Æ∏nh gi∏ k’t qu∂. ßÂng thÍi c«n phÊ bi’n qu∂ng c∏o tr™n c∏c ph≠¨ng ti÷n th´ng tin Æπi chÛng Æ” m‰i ng≠Íi Æ“u bi’t v“ giËng mÌi.

H◊nh 2.3. HÈi nghfi Æ«u bÍ khu s∂n xu†t giËng lÛa mÌi (Ånh cÒa Vi÷n Di truy“n N´ng nghi÷p)

C©u h·i

1.Tπi sao ph∂i kh∂o nghi÷m giËng c©y trÂng tr≠Ìc khi Æ≠a vµo s∂n xu†t Æπi trµ ?

2.Th› nghi÷m so s∏nh giËng nhªm mÙc Æ›ch g◊ ?

3.V◊ sao ph∂i ti’n hµnh th› nghi÷m ki”m tra k‹ thuÀt giËng c©y trÂng mÌi ? 4.Th› nghi÷m s∂n xu†t qu∂ng c∏o nhªm mÙc Æ›ch g◊ ?

S∂n xu†t giËng c©y trÂng

I -MÙc Æ›ch cÒa c´ng t∏c s∂n xu†t giËng c©y trÂng

1.Duy tr◊, cÒng cË ÆÈ thu«n chÒng, s¯c sËng vµ t›nh trπng Æi”n h◊nh cÒa giËng.

2.Tπo ra sË l≠Óng giËng c«n thi’t Æ” cung c†p cho s∂n xu†t Æπi trµ.

3.ß≠a giËng tËt phÊ bi’n nhanh vµo s∂n xu†t.

II -H÷ thËng s∂n xu†t giËng c©y trÂng

H÷ thËng s∂n xu†t giËng c©y trÂng bæt Æ«u tı khi nhÀn hπt giËng do c∏c c¨

sÎ ch‰n tπo giËng nhµ n≠Ìc cung c†p Æ’n khi nh©n Æ≠Óc sË l≠Óng lÌn hπt giËng phÙc vÙ cho s∂n xu†t Æπi trµ. H÷

thËng s∂n xu†t giËng c„ th” t„m tæt nh≠

s¨ ÆÂ (h.3.1).

H÷ thËng s∂n xu†t giËng gÂm 3 giai Æoπn : Giai Æoπn 1. S∂n xu†t hπt giËng si™u nguy™n chÒng

- Hπt giËng si™u nguy™n chÒng lµ hπt giËng c„ ch†t l≠Óng vµ ÆÈ thu«n khi’t r†t cao.

- Giai Æoπn nµy c„ nhi÷m vÙ duy tr◊, phÙc tr∏ng vµ s∂n xu†t hπt giËng si™u nguy™n chÒng. Giai Æoπn 1 Æ≠Óc th˘c hi÷n Î c∏c x› nghi÷p, c∏c trung t©m s∂n xu†t giËng chuy™n tr∏ch.

Giai Æoπn 2.S∂n xu†t hπt giËng nguy™n chÒng tı si™u nguy™n chÒng

-Hπt giËng nguy™n chÒng lµ hπt giËng ch†t l≠Óng cao Æ≠Óc nh©n ra tı hπt giËng si™u nguy™n chÒng.

- Giai Æoπn nµy Æ≠Óc ti’n hµnh Î c∏c c´ng ti ho∆c c∏c trung t©m giËng c©y trÂng.

B µ i 3

-Bi’t Æ≠Óc mÙc Æ›ch cÒa c´ng t∏c s∂n xu†t giËng c©y trÂng.

-Bi’t Æ≠Óc quy tr◊nh s∂n xu†t giËng c©y trÂng.

H◊nh 3.1. H÷ thËng s∂n xu†t giËng c©y trÂng

Giai Æoπn 3.S∂n xu†t hπt giËng x∏c nhÀn

-Hπt giËng x∏c nhÀn Æ≠Óc nh©n ra tı hπt giËng nguy™n chÒng Æ” cung c†p cho n´ng d©n s∂n xu†t Æπi trµ.

- S∂n xu†t hπt giËng x∏c nhÀn Æ≠Óc th˘c hi÷n Î c∏c c¨ sÎ nh©n giËng li™n k’t gi˜a c∏c c´ng ti, trung t©m vµ c¨ sÎ s∂n xu†t.

Tπi sao hπt giËng si™u nguy™n chÒng, nguy™n chÒng c«n Æ≠Óc s∂n xu†t tπi c∏c c¨ sÎ s∂n xu†t giËng chuy™n nghi÷p ?

III -Quy tr◊nh s∂n xu†t giËng c©y trÂng 1. S∂n xu†t giËng c©y trÂng n´ng nghi÷p

Quy tr◊nh s∂n xu†t giËng c©y trÂng n´ng nghi÷p Æ≠Óc x©y d˘ng d˘a vµo c∏c ph≠¨ng th¯c sinh s∂n cÒa c©y trÂng.

a) S∂n xu†t giËng Î c©y trÂng t˘ thÙ ph†n

-ßËi vÌi giËng c©y trÂng do t∏c gi∂ cung c†p giËng ho∆c c„ hπt giËng si™u nguy™n chÒng th◊ quy tr◊nh s∂n xu†t hπt giËng theo s¨ Æ duy tr◊.

N®m th¯ nh†t. Gieo hπt t∏c gi∂ (hπt SNC), ch‰n c©y ≠u tÛ.

N®m th¯ hai.Hπt cÒa c©y ≠u tÛ gieo thµnh tıng dflng.

Ch‰n c∏c dflng ÆÛng giËng, thu hoπch hÁn hÓp hπt. Nh˜ng hπt Æ„ lµ hπt si™u nguy™n chÒng.

N®m th¯ ba. Nh©n giËng nguy™n chÒng tı giËng si™u nguy™n chÒng.

N®m th¯ t≠. S∂n xu†t hπt giËng x∏c nhÀn tı giËng nguy™n chÒng.

H◊nh 3.2. S∂n xu†t hπt giËng theo s¨ ÆÂ duy tr◊ Î c©y t˘ thÙ ph†n

-C∏c giËng nhÀp nÈi, c∏c giËng bfi tho∏i ho∏ (kh´ng cfln giËng si™u nguy™n chÒng) s∂n xu†t hπt giËng theo s¨ ÆÂ phÙc tr∏ng.

N®m th¯ nh†t. Gieo hπt cÒa vÀt li÷u khÎi Æ«u (c«n phÙc tr∏ng) ch‰n c©y ≠u tÛ.

N®m th¯ hai.ß∏nh gi∏ dflng l«n 1.

Gieo hπt c©y ≠u tÛ thµnh dflng, ch‰n hπt cÒa 4 Æ’n 5 dflng tËt nh†t Æ” gieo Î n®m th¯ ba.

N®m th¯ ba.ß∏nh gi∏ dflng l«n 2.

Hπt cÒa dflng tËt nh†t chia lµm hai Æ” nh©n s¨ bÈ vµ so s∏nh giËng.

Hπt thu Æ≠Óc lµ hπt si™u nguy™n chÒng Æ∑ phÙc tr∏ng.

N®m th¯ t≠.Nh©n hπt giËng nguy™n chÒng tı hπt si™u nguy™n chÒng.

N®m th¯ n®m. S∂n xu†t hπt giËng x∏c nhÀn tı hπt giËng nguy™n chÒng.

H◊nh 3.3. S∂n xu†t giËng theo s¨ ÆÂ phÙc tr∏ng Î c©y t˘ thÙ ph†n

D˘a vµo s¨ ÆÂ trong h◊nh 3.2, 3.3, em h∑y cho bi’t quy tr◊nh s∂n xu†t giËng theo s¨ ÆÂ duy tr◊ vµ phÙc tr∏ng c„ g◊ giËng vµ kh∏c nhau ?

H◊nh 3.4. RuÈng lÛa giËng c†p nguy™n chÒng H◊nh 3.5. RuÈng lÛa giËng c†p x∏c nhÀn (Ånh cÒa C´ng ti GiËng c©y trÂng mi“n Nam)

S∂n xu†t giËng c©y trÂng

(ti’p theo)

b) S∂n xu†t giËng Î c©y trÂng thÙ ph†n chäo ßËi vÌi c©y trÂng thÙ ph†n chäo (ng´ vµ mÈt sË c©y trÂng kh∏c), quy tr◊nh s∂n xu†t giËng Æ≠Óc ti’n hµnh nh≠ sau :

VÙ th¯ nh†t :L˘a ch‰n ruÈng s∂n xu†t giËng Î khu c∏ch li vµ chia thµnh 500 ´. Gieo hπt cÒa ›t nh†t 3000 c©y giËng si™u nguy™n chÒng vµo c∏c ´. MÁi ´ ch‰n mÈt c©y ÆÛng giËng, thu l†y hπt vµ gieo thµnh mÈt hµng Î vÙ ti’p theo trong khu c∏ch li.

VÙ th¯ hai : ß∏nh gi∏ th’ h÷ ch‰n l‰c - Loπi b· t†t c∂ c∏c hµng kh´ng Æπt y™u c«u vµ nh˜ng c©y x†u tr™n hµng c©y Æπt y™u c«u tr≠Ìc khi tung ph†n. Thu hπt cÒa c∏c c©y cfln lπi, trÈn l…n vÌi nhau, ta c„ l´ hπt si™u nguy™n chÒng.

VÙ th¯ ba : Nh©n hπt giËng si™u nguy™n chÒng Î khu c∏ch li. Loπi b·

c∏c c©y kh´ng Æπt y™u c«u tr≠Ìc khi tung ph†n. Thu hπt cÒa c∏c c©y cfln lπi, ta Æ≠Óc l´ hπt nguy™n chÒng.

V Ù th¯ t≠ : Nh©n hπt giËng nguy™n chÒng Î khu c∏ch li. Loπi b· c©y x†u tr≠Ìc khi tung ph†n.

Hπt cÒa c∏c c©y cfln lπi lµ hπt x∏c nhÀn.

B µ i 4

H◊nh 4.1. S∂n xu†t giËng Î c©y trÂng thÙ ph†n chäo

c) S∂n xu†t giỊng Î c©y trĐng nh©n giỊng v´ t›nh

Quy tr◊nh s∂n xu†t giỊng c©y trĐng nh©n giỊng v´ t›nh Ư≠Óc th˘c hi÷n qua 3 giai Ưoπn :

-Ch‰n l‰c duy tr◊ th’ h÷ v´ t›nh Ưπt ti™u chu»n c†p si™u nguy™n chÒng (ch‰n l‰c h÷ cÒ Î c©y l†y cÒ ; h÷ v´ t›nh ≠u tÛ Î c©y nh©n hom, th©n ng«m ; ch‰n c©y mê ≠u tÛ Î c©y ghôp vµ cµnh gi©m).

-TÍ ch¯c s∂n xu†t cÒ giỊng ho∆c vĂt li÷u giỊng c†p nguy™n chÒng tı giỊng si™u nguy™n chÒng.

-S∂n xu†t cÒ giỊng ho∆c vĂt li÷u giỊng Ưπt ti™u chu»n th≠¨ng ph»m tı giỊng nguy™n chÒng.

2. S∂n xu†t giỊng c©y rıng

C©y rıng c„ Ửi sỊng dµi ngµy. Tı lÛc gieo trĐng Ư’n khi thu hoπch hπt th≠Íng ph∂i m†t tı 10 Ư’n 15 n®m, nhanh nh†t cÚng ph∂i m†t tı 5 Ư’n 7 n®m. V◊ vĂy, c´ng t∏c s∂n xu†t giỊng c©y rıng c„ nhi“u kh„ kh®n vµ ph¯c tπp.

Quy tr◊nh s∂n xu†t giỊng c©y rıng c„ th” t„m tưt nh≠ sau :

- Ch‰n nh˜ng c©y trỈi, kh∂o nghi÷m vµ ch‰n l†y c∏c c©y Ưπt ti™u chu»n Ư”

x©y d˘ng rıng giỊng ho∆c v≠Ín giỊng.

-L†y hπt giỊng tı rıng giỊng ho∆c v≠Ín giỊng s∂n xu†t c©y con Ư” cung c†p cho s∂n xu†t.

GiỊng c©y rıng c„ th” nh©n ra bªng hπt ho∆c bªng c´ng ngh÷ nu´i c†y m´ vµ gi©m hom.

H◊nh 4.2. V≠Ín nh©n giỊng c©y l©m nghi÷p

C©u h·i

1.MÙc Æ›ch cÒa c´ng t∏c s∂n xu†t giËng c©y trÂng lµ g◊ ? 2.H÷ thËng s∂n xu†t giËng c©y trÂng gÂm c∏c giai Æoπn nµo ?

3. Tr◊nh bµy quy tr◊nh s∂n xu†t giËng Î c©y trÂng t˘ thÙ ph†n theo s¨ ÆÂ duy tr◊.

4. Tr◊nh bµy quy tr◊nh s∂n xu†t giËng Î c©y trÂng t˘ thÙ ph†n theo s¨ ÆÂ phÙc tr∏ng.

5.So s∏nh s˘ giËng vµ kh∏c nhau trong quy tr◊nh s∂n xu†t giËng Î ba nh„m c©y trÂng c„ ph≠¨ng th¯c sinh s∂n kh∏c nhau.

6.N™u Æ∆c Æi”m cÒa c´ng t∏c s∂n xu†t giËng c©y rıng.

Th˘c hµnh :

X∏c Æfinh s¯c sËng cÒa hπt

I -Chu»n bfi

-Hπt giËng (lÛa, ng´, ÆÀu ÆÁ...) : tı 100 Æ’n 200 hπt.

-HÈp petri : 1.

-Panh (kãp) : 1.

-Lam k›nh : 1.

-Dao cæt hπt : 1.

-Gi†y th†m : tı 4 Æ’n 5 tÍ.

-ThuËc thˆ : 1 l‰. ThuËc thˆ do gi∏o vi™n chu»n bfi theo c∏ch sau Æ©y : + C©n 1 gam indicago cacmanh (carmin), hoµ tan trong 10ml cÂn 96^o, th™m 90ml n≠Ìc c†t, thu Æ≠Óc dung dfich A.

+ L†y 2ml H₂SO₄Æ∆c (d = 1,84), hoµ tan trong 98ml n≠Ìc c†t, thu Æ≠Óc dung dfich B.

+ L†y 20ml dung dfich B ÆÊ vµo dung dfich A, thu Æ≠Óc thuËc thˆ.

B µ i 5

-X∏c Æfinh Æ≠Óc s¯c sËng cÒa hπt mÈt sË c©y trÂng n´ng nghi÷p.

-Th˘c hi÷n ÆÛng quy tr◊nh, b∂o Æ∂m an toµn lao ÆÈng vµ v÷ sinh m´i tr≠Íng.

II -Quy tr◊nh th˘c hµnh

B≠Ìc 1.L†y mÈt m…u kho∂ng 50 hπt giËng, dÔng gi†y th†m lau sπch, sau Æ„

x’p vµo hÈp petri.

B≠Ìc 2.ßÊ thuËc thˆ vµo hÈp petri sao cho thuËc thˆ ngÀp hπt. Ng©m hπt tı 10 Æ’n 15 phÛt.

B≠Ìc 3.Sau khi ng©m, l†y hπt ra, dÔng gi†y th†m lau sπch thuËc thˆ Î v· hπt.

B≠Ìc 4.DÔng panh kãp ch∆t hπt, sau Æ„ Æ∆t l™n t†m k›nh, dÔng dao cæt Æ´i hπt vµ quan s∏t nÈi nhÚ.

-N’u nÈi nhÚ bfi nhuÈm mµu lµ hπt ch’t.

-N’u nÈi nhÚ kh´ng bfi nhuÈm mµu lµ hπt sËng.

B≠Ìc 5.T›nh tÿ l÷ hπt sËng Tÿ l÷ hπt sËng :

Trong Æ„ B : SË hπt sËng.

C : TÊng sË hπt th› nghi÷m (thˆ).

K’t qu∂ th› nghi÷m Æ≠Óc ghi theo m…u b∂ng sau : A% = xB 100%

C

TÊng sË hπt th› nghi÷m SË hπt bfi nhuÈm mµu (Hπt ch’t)

SË hπt kh´ng bfi nhuÈm mµu

(Hπt sËng) Tÿ l÷ hπt sËng (%)

B≠Ìc 1 B≠Ìc 2

B≠Ìc 4

III -ß∏nh gi∏ k’t qu∂

-H‰c sinh t˘ Æ∏nh gi∏ k’t qu∂ th˘c hµnh theo m…u b∂ng sau :

-Gi∏o vi™n d˘a vµo k’t qu∂ th˘c hµnh cÒa h‰c sinh Æ” Æ∏nh gi∏ v“ th˘c hi÷n quy tr◊nh vµ k’t qu∂ x∏c Æfinh tÿ l÷ hπt sËng.

`ng dÙng c´ng ngh÷ nu´i c†y m´ t’ bµo trong nh©n giËng c©y trÂng n´ng, l©m nghi÷p

I -Kh∏i ni÷m v“ ph≠¨ng ph∏p nu´i c†y m´ t’ bµo

T’ bµo, m´ th˘c vÀt lµ mÈt ph«n cÒa c¨ th” nh≠ng chÛng v…n c„ t›nh ÆÈc lÀp.

N’u nu´i c†y m´ t’ bµo trong m´i tr≠Íng th›ch hÓp vµ cung c†p ÆÒ ch†t dinh d≠Ïng g«n giËng nh≠ trong c¨ th” sËng th◊ m´ t’ bµo c„ th” sËng. Qua nhi“u l«n ph©n bµo li™n ti’p, bi÷t ho∏ thµnh m´ vµ c¨ quan, m´ t’ bµo c„ th” ph∏t tri”n thµnh c©y hoµn chÿnh.

II -C¨ sÎ khoa h‰c cÒa ph≠¨ng ph∏p nu´i c†y m´ t’ bµo T’ bµo th˘c vÀt c„ t›nh toµn n®ng. B†t c¯ t’ bµo nµo ho∆c m´ nµo thuÈc c¨ quan nh≠ r‘, th©n, l∏ Æ“u ch¯a h÷ gen quy Æfinh ki”u gen cÒa loµi Æ„.

ChÛng Æ“u c„ kh∂ n®ng sinh s∂n v´ t›nh Æ” tπo thµnh c©y hoµn chÿnh n’u Æ≠Óc nu´i c†y trong m´i tr≠Íng th›ch hÓp. T›nh toµn n®ng cÒa t’ bµo lµ c¨

Th˘c hi÷n quy tr◊nh Tÿ l÷ hπt sËng (%) Chÿ ti™u Æ∏nh gi∏

K’t qu∂

TËt ßπt Kh´ng Æπt

Ng≠Íi Æ∏nh gi∏

B µ i 6

-Bi’t Æ≠Óc th’ nµo lµ nu´i c†y m´ t’ bµo, c¨ sÎ khoa h‰c cÒa ph≠¨ng ph∏p nµy.

-Bi’t Æ≠Óc quy tr◊nh c´ng ngh÷ nh©n giËng bªng nu´i c†y m´ t’ bµo.

sÎ khoa h‰c cÒa ph≠¨ng ph∏p nu´i c†y m´ t’ bµo.

C¨ th” th˘c vÀt lµ mÈt th” thËng nh†t bao gÂm nhi“u c¨ quan c„ ch¯c n®ng kh∏c nhau, Æ≠Óc h◊nh thµnh tı nhi“u t’ bµo kh∏c nhau. T†t c∂ c∏c t’ bµo nµy Æ“u c„ chung nguÂn gËc lµ t’ bµo hÓp tˆ. ô giai Æoπn Æ«u, t’ bµo hÓp tˆ ph©n chia thµnh c∏c t’ bµo ph´i sinh ch≠a mang ch¯c n®ng chuy™n bi÷t. Sau Æ„ t’

bµo ph´i sinh ti’p tÙc bi’n ÆÊi thµnh c∏c t’ bµo chuy™n ho∏ Æ∆c hi÷u cho c∏c m´, c∏c c¨ quan kh∏c nhau. S˘ chuy”n ho∏ c∏c t’ bµo ph´i sinh thµnh c∏c t’

bµo chuy™n ho∏ Æ∂m nhÀn ch¯c n®ng kh∏c nhau g‰i lµ s˘ ph©n ho∏ t’ bµo.

T’ bµo Æ∑ ph©n ho∏ thµnh c∏c t’ bµo chuy™n bi÷t c„ ch¯c n®ng kh∏c nhau kh´ng m†t Æi kh∂ n®ng bi’n ÆÊi cÒa m◊nh. ô Æi“u ki÷n th›ch hÓp chÛng lπi c„

th” trÎ v“ dπng ph´i sinh vµ ph©n chia mπnh mœ. Qu∏ tr◊nh nµy Æ≠Óc g‰i lµ ph∂n ph©n ho∏ t’ bµo.

K‹ thuÀt nu´i c†y m´ t’ bµo lµ k‹ thuÀt Æi“u khi”n s˘ ph∏t sinh h◊nh th∏i cÒa t’ bµo th˘c vÀt mÈt c∏ch Æfinh h≠Ìng d˘a vµo s˘ ph©n ho∏, ph∂n ph©n ho∏

tr™n c¨ sÎ t›nh toµn n®ng cÒa t’ bµo th˘c vÀt khi Æ≠Óc nu´i c†y t∏ch rÍi trong Æi“u ki÷n nh©n tπo, v´ trÔng.

III -Quy tr◊nh c´ng ngh÷ nh©n giËng bªng nu´i c†y m´ t’ bµo 1. ≥ ngh‹a

Nh©n giËng c©y trÂng bªng nu´i c†y m´ t’ bµo :

-C„ th” nh©n giËng c©y trÂng Î quy m´ c´ng nghi÷p k” c∂ tr™n c∏c ÆËi t≠Óng kh„ nh©n giËng bªng ph≠¨ng ph∏p th´ng th≠Íng.

-C„ h÷ sË nh©n giËng cao.

-Cho ra c∏c s∂n ph»m ÆÂng nh†t v“ m∆t di truy“n.

-N’u nguy™n li÷u nu´i c†y sπch b÷nh th◊ s∂n ph»m nh©n giËng sœ hoµn toµn sπch b÷nh.

2. Quy tr◊nh c´ng ngh÷ nh©n giËng bªng nu´i c†y m´ t’ bµo

Quy tr◊nh c´ng ngh÷ nh©n giËng bªng nu´i c†y m´ t’ bµo Æ≠Óc ti’n hµnh theo c∏c b≠Ìc sau :

a) Ch‰n vÀt li÷u nu´i c†y

VÀt li÷u nu´i c†y th≠Íng lµ t’ bµo cÒa m´ ph©n sinh (lµ m´ ch≠a ph©n ho∏

trong c∏c Æÿnh sinh tr≠Îng cÒa r‘, th©n, l∏). VÀt li÷u nu´i c†y kh´ng bfi nhi‘m b÷nh (Æ∆c bi÷t lµ nhi‘m vi rÛt) Æ≠Óc trÂng trong buÂng c∏ch li Æ” tr∏nh hoµn toµn c∏c nguÂn l©y b÷nh.

b) Khˆ trÔng

Ph©n cæt Æÿnh sinh tr≠Îng cÒa vÀt li÷u nu´i c†y thµnh c∏c ph«n tˆ nh·. M…u sau khi cæt Æ≠Óc t»y rˆa bªng n≠Ìc sπch vµ khˆ trÔng.

c) Tπo chÂi trong m´i tr≠Íng nh©n tπo

M…u Æ≠Óc nu´i c†y trong m´i tr≠Íng dinh d≠Ïng nh©n tπo Æ” tπo chÂi, t¯c lµ t∏i tπo c©y tı c∏c Æÿnh sinh tr≠Îng. M´i tr≠Íng dinh d≠Ïng nh©n tπo th≠Íng dÔng trong nu´i c†y m´ lµ m´i tr≠Íng MS (Murashige vµ Skoog).

d) Tπo r‘

Khi chÂi Æ∑ Æπt ti™u chu»n v“ k›ch th≠Ìc (chi“u cao) th◊ t∏ch (cæt) chÂi vµ c†y chuy”n sang m´i tr≠Íng tπo r‘. Trong m´i tr≠Íng tπo r‘ c„ bÊ sung ch†t k›ch th›ch sinh tr≠Îng (αNAA, IBA).

e) C†y c©y vµo m´i tr≠Íng th›ch ¯ng

Sau khi chÂi c©y Æ∑ ra r‘, c†y c©y vµo m´i tr≠Íng th›ch ¯ng Æ” c©y th›ch nghi d«n vÌi Æi“u ki÷n t˘ nhi™n.

f) TrÂng c©y trong v≠Ín ≠¨m

Sau khi c©y ph∏t tri”n b◊nh th≠Íng vµ Æπt ti™u chu»n c©y giËng, chuy”n c©y ra v≠Ín ≠¨m.

`ng dÙng nu´i c†y m´ ng≠Íi ta Æ∑ nh©n nhanh Æ≠Óc nhi“u giËng c©y l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m (c∏c giËng lÛa chfiu m∆n, kh∏ng Æπo ´n ; khoai t©y, sÛpl¨, m®ng t©y...), giËng c©y c´ng nghi÷p (m›a, cµ ph™), giËng c©y hoa (hoa lan, c»m ch≠Ìng, ÆÂng ti“n, lili), c©y ®n qu∂ (chuËi, d¯a, d©u t©y), c©y l©m nghi÷p (bπch Ƶn, keo lai, th´ng, tÔng, tr«m h≠¨ng...).

C©u h·i

1. N™u c¨ sÎ khoa h‰c cÒa ph≠¨ng ph∏p nu´i c†y m´ t’ bµo.

2.Tr◊nh bµy quy tr◊nh c´ng ngh÷ nh©n giËng c©y trÂng bªng nu´i c†y m´ t’ bµo.

Ch‰n vÀt li÷u nu´i c†y

TrÂng c©y trong v≠Ín ≠¨m C†y c©y vµo m´i tr≠Íng

th›ch ¯ng Tπo chÂi

Tπo r‘

Khˆ trÔng

H◊nh 6. Quy tr◊nh c´ng ngh÷ nh©n giËng bªng nu´i c†y m´ t’ bµo

MÈt sË t›nh ch†t cÒa Ɔt trÂng

I -Keo Ɔt vµ kh∂ n®ng h†p phÙ cÒa Ɔt 1. Keo Ɔt

a) Kh∏i ni÷m v“ keo Ɔt

Keo Ɔt lµ nh˜ng ph«n tˆ c„ k›ch th≠Ìc kho∂ng d≠Ìi 1 m, kh´ng hoµ tan trong n≠Ìc mµ Î trπng th∏i huy“n phÔ (trπng th∏i l¨ lˆng trong n≠Ìc).

b) C†u tπo keo Ɔt

MÁi mÈt hπt keo c„ mÈt nh©n. LÌp ph©n tˆ nªm ph›a ngoµi cÒa nh©n ph©n li thµnh c∏c ion vµ tπo ra lÌp ion quy’t Æfinh Æi÷n. N’u lÌp nµy mang Æi÷n ©m th◊ keo mang Æi÷n ©m. N’u lÌp nµy mang Æi÷n d≠¨ng th◊ keo mang Æi÷n d≠¨ng. Ph›a ngoµi lÌp ion quy’t Æfinh Æi÷n lµ lÌp ion bÔ (gÂm 2 lÌp : lÌp ion b†t ÆÈng vµ lÌp ion khu’ch t∏n) mang Æi÷n tr∏i d†u vÌi lÌp ion quy’t Æfinh Æi÷n (h.7).

a) b)

H◊nh 7. S¨ Æ c†u tπo cÒa keo Ɔt a) Keo ©m ; b) Keo d≠¨ng

Keo Ɔt c„ kh∂ n®ng trao ÆÊi ion Î lÌp ion khu’ch t∏n vÌi c∏c ion cÒa dung dfich Ɔt. ß©y ch›nh lµ c¨ sÎ cÒa s˘ trao ÆÊi dinh d≠Ïng gi˜a Ɔt vµ c©y trÂng.

B µ i 7

-Bi’t Æ≠Óc keo Ɔt lµ g◊.

-Th’ nµo lµ kh∂ n®ng h†p phÙ cÒa Ɔt. Th’ nµo lµ ph∂n ¯ng cÒa dung dfich Ɔt vµ ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt.

2. Kh∂ n®ng h†p phÙ cÒa Ɔt

Kh∂ n®ng gi˜ lπi c∏c ch†t dinh d≠Ïng, c∏c ph«n tˆ nh· nh≠ hπt limon, hπt sät... ; hπn ch’ s˘ rˆa tr´i chÛng d≠Ìi t∏c ÆÈng cÒa n≠Ìc m≠a, n≠Ìc t≠Ìi g‰i lµ kh∂ n®ng h†p phÙ cÒa Ɔt.

II -Ph∂n ¯ng cÒa dung dfich Ɔt

Ph∂n ¯ng cÒa dung dfich Ɔt chÿ t›nh chua, ki“m ho∆c trung t›nh cÒa Ɔt. Ph∂n

¯ng dung dfich Ɔt do nÂng ÆÈ H⁺vµ OH- quy’t Æfinh. N’u [H⁺] > [OH-] Ɔt c„ ph∂n ¯ng chua, [H⁺] = [OH-] Ɔt c„ ph∂n ¯ng trung t›nh vµ [H⁺] < [OH-]

Ɔt c„ ph∂n ¯ng ki“m.

1. Ph∂n ¯ng chua cÒa Ɔt

C®n c¯ vµo trπng th∏i cÒa H⁺vµ Al³⁺Î trong Ɔt, ÆÈ chua cÒa Ɔt Æ≠Óc chia lµm 2 loπi.

a) ßÈ chua hoπt t›nh lµ ÆÈ chua do H⁺trong dung dfich Ɔt g©y n™n. ßÈ chua hoπt t›nh Æ≠Óc bi”u thfi bªng pH .

Trfi sË pH cÒa Ɔt th≠Íng dao ÆÈng tı 3 Æ’n 9. ߆t l©m nghi÷p ph«n lÌn lµ chua vµ r†t chua, trfi sË pH th≠Íng nh· h¨n 6,5. ߆t n´ng nghi÷p, trı Ɔt phÔ sa trung t›nh ›t chua (ÆÂng bªng s´ng HÂng, s´ng Cˆu Long), Ɔt m∆n ki“m, c∏c loπi Ɔt cfln lπi Æ“u chua. ß∆c bi÷t Ɔt phÃn hoπt ÆÈng r†t chua, trfi sË pH th≠Íng nh· h¨n 4.

b) ßÈ chua ti“m tµng lµ ÆÈ chua do H⁺vµ Al³⁺tr™n b“ m∆t keo Ɔt g©y n™n.

2. Ph∂n ¯ng ki“m cÒa Ɔt

MÈt sË loπi Ɔt c„ ch¯a c∏c muËi ki“m Na₂CO₃, CaCO₃... Khi c∏c muËi nµy thu˚ ph©n tπo thµnh NaOH vµ Ca(OH)₂lµm cho Ɔt ho∏ ki“m.

Ph∂n ¯ng cÒa dung dfich Ɔt r†t c„ ˝ ngh‹a trong s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p.

D˘a vµo ph∂n ¯ng cÒa Ɔt ng≠Íi ta bË tr› c©y trÂng cho phÔ hÓp, b„n ph©n, b„n v´i Æ” c∂i tπo ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt.

Em h∑y n™u mÈt sË v› dÙ c„ ˝ ngh‹a th˘c t’ cÒa ph∂n ¯ng dung dfich Ɔt.

III -ßÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt 1. Kh∏i ni÷m

ßÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt lµ kh∂ n®ng cÒa Ɔt cung c†p ÆÂng thÍi vµ kh´ng ngıng n≠Ìc, ch†t dinh d≠Ïng, kh´ng ch¯a c∏c ch†t ÆÈc hπi cho c©y, b∂o Æ∂m cho c©y Æπt n®ng su†t cao.

H₂O

Tı kh∏i ni÷m tr™n em h∑y cho bi’t nh˜ng y’u tË nµo quy’t Æfinh ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt ? MuËn lµm t®ng ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt, ph∂i ∏p dÙng c∏c bi÷n ph∏p k‹ thuÀt nµo ?

2. Ph©n loπi

Tu˙ theo nguÂn gËc h◊nh thµnh, ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt chia lµm hai loπi : -ßÈ ph◊ nhi™u t˘ nhi™nlµ ÆÈ ph◊ nhi™u Æ≠Óc h◊nh thµnh d≠Ìi th∂m th˘c vÀt t˘ nhi™n, trong qu∏ tr◊nh h◊nh thµnh kh´ng c„ s˘ t∏c ÆÈng cÒa con ng≠Íi.

-ßÈ ph◊ nhi™u nh©n tπolµ ÆÈ ph◊ nhi™u Æ≠Óc h◊nh thµnh do k’t qu∂ hoπt ÆÈng s∂n xu†t cÒa con ng≠Íi.

Nh≠ vÀy, hoπt ÆÈng s∂n xu†t cÒa con ng≠Íi cÚng c„ vai trfl nh†t Æfinh trong s˘ h◊nh thµnh ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt.

Em h∑y n™u mÈt sË v› dÙ v“ ∂nh h≠Îng t›ch c˘c cÒa hoπt ÆÈng s∂n xu†t Æ’n s˘ h◊nh thµnh ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt.

ßÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt chÿ lµ kh∂ n®ng Ɔt c„ th” cho n®ng su†t c©y trÂng cao.

Trong s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p, Æ” thu Æ≠Óc n®ng su†t c©y trÂng cao, ngoµi ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt c«n ph∂i c„ c∏c Æi“u ki÷n : giËng tËt, thÍi ti’t thuÀn lÓi vµ Æ∆c bi÷t ph∂i b∂o Æ∂m ch’ ÆÈ ch®m s„c tËt, hÓp l›.

C©u h·i

1.Th’ nµo lµ keo Ɔt ? N™u c†u tπo cÒa keo Ɔt.

2.Th’ nµo lµ kh∂ n®ng h†p phÙ cÒa Ɔt ?

3.Th’ nµo lµ ph∂n ¯ng cÒa dung dfich Ɔt ? N™u mÈt sË v› dÙ c„ ˝ ngh‹a th˘c t’ cÒa ph∂n ¯ng dung dfich Ɔt.

4. Th’ nµo lµ ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt ? N™u mÈt sË bi÷n ph∏p k‹ thuÀt lµm t®ng ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt.

Th˘c hµnh :

X∏c Æfinh ÆÈ chua cÒa Ɔt

I -chu»n bfi

-M…u Ɔt kh´ Æ∑ nghi“n nh· (tı 2 Æ’n 3 m…u).

-M∏y Æo pH.

-ßÂng h b†m gi©y (ÆÂng h Æeo tay).

-Dung dfich KCl 1N vµ n≠Ìc c†t.

-B◊nh tam gi∏c (b◊nh h◊nh n„n) dung t›ch 100ml : 2.

-ˇng Æong dung t›ch 50ml : 2.

-C©n k‹ thuÀt.

II -Quy tr◊nh th˘c hµnh

B≠Ìc 1.C©n hai m…u Ɔt, mÁi m…u 20g, ÆÊ mÁi m…u vµo mÈt b◊nh tam gi∏c dung t›ch 100ml.

B≠Ìc 2.DÔng Ëng Æong, Æong 50ml dung dfich KCl 1N ÆÊ vµo b◊nh tam gi∏c th¯ nh†t vµ 50ml n≠Ìc c†t vµo b◊nh tam gi∏c th¯ hai.

B≠Ìc 1 B≠Ìc 2

B µ i 8

-X∏c Æfinh Æ≠Óc pH cÒa Ɔt bªng thi’t bfi th´ng th≠Íng.

- Th˘c hi÷n ÆÛng quy tr◊nh, b∂o Æ∂m an toµn lao ÆÈng vµ v÷ sinh m´i tr≠Íng.

B≠Ìc 3.DÔng tay læc 15 phÛt.

B≠Ìc 4. X∏c Æfinh pH cÒa Ɔt.

DÔng m∏y Æo pH Æ” Æo. Vfi tr› b«u Æi÷n c˘c Î gi˜a dung dfich huy“n phÔ. ߉c k’t qu∂ tr™n m∏y khi sË Æ∑ hi÷n Ên Æfinh trong 30 gi©y, ghi k’t qu∂ vµo b∂ng.

B≠Ìc 3 B≠Ìc 4

K’t qu∂ th› nghi÷m ghi theo m…u b∂ng sau :

III -ß∏nh gi∏ k’t qu∂

-H‰c sinh t˘ Æ∏nh gi∏ theo m…u b∂ng sau :

-Gi∏o vi™n Æ∏nh gi∏ k’t qu∂ th˘c hµnh cÒa h‰c sinh (th˘c hi÷n quy tr◊nh, k’t qu∂ x∏c Æfinh pH).

M…u 1 M…u 2 M…u 3

M…u Ɔt

Trfi sË pH pH_H

2O pH_KCI

Th˘c hi÷n quy tr◊nh Chÿ ti™u Æ∏nh gi∏

K’t qu∂

TËt ßπt Kh´ng Æπt

Ng≠Íi Æ∏nh gi∏

Bi÷n ph∏p c∂i tπo vµ sˆ dÙng Ư†t x∏m bπc mµu, Ư†t x„i mfln mπnh tr¨ s·i Ư∏

߆t Vi÷t Nam Ư≠Óc h◊nh thµnh trong Ưi“u ki÷n nhi÷t Ừi n„ng »m n™n ch†t h˜u c¨ vµ mÔn trong Ư†t r†t d‘ bfi kho∏ng ho∏, c∏c ch†t dinh d≠Ïng trong Ư†t d‘ hoµ tan vµ bfi n≠Ìc m≠a rˆa tr´i. Kho∂ng 70% di÷n t›ch Ư†t t˘ nhi™n ph©n bỊ Î vÔng ƯĐi nÛi n™n Ư†t chfiu ∂nh h≠Îng mπnh cÒa qu∏ tr◊nh x„i mfln. ߆t bfi tho∏i ho∏ mπnh. Di÷n t›ch Ư†t x†u nhi“u h¨n Ư†t tỊt.

Trong sỊ c∏c loπi Ư†t x†u c«n c∂i tπo, ph∂i k” Ư’n Ư†t x∏m bπc mµu, Ư†t x„i mfln mπnh tr¨ s·i Ư∏, Ư†t m∆n, Ư†t phÊn.

I -C∂i tπo vµ sˆ dÙng Ư†t x∏m bπc mµu

1. Nguy™n nh©n h◊nh thµnh

-߆t x∏m bπc mµu Ư≠Óc h◊nh thµnh Î vÔng gi∏p ranh gi˜a ƯĐng bªng vµ trung du mi“n nÛi, Î Ưfia h◊nh dỊc tho∂i n™n qu∏ tr◊nh rˆa tr´i c∏c hπt sôt, keo vµ ch†t dinh d≠Ïng di‘n ra mπnh mœ.

- Loπi Ư†t nµy Ư∑ Ư≠Óc dÔng Ư”

trĐng lÛa l©u Ửi vÌi tĂp qu∏n canh t∏c lπc hĂu n™n Ư†t bfi tho∏i ho∏

nghi™m tr‰ng.

ô n≠Ìc ta, Ư†t x∏m bπc mµu ph©n bỊ rỈng r∑i Î c∏c vÔng trung du Bưc BỈ, ß´ng Nam BỈ vµ T©y Nguy™n.

B µ i 9

- Bi’t Ư≠Óc s˘ h◊nh thµnh, t›nh ch†t ch›nh cÒa Ư†t x∏m bπc mµu, bi÷n ph∏p c∂i tπo vµ h≠Ìng sˆ dÙng loπi Ư†t nµy.

-Bi’t Ư≠Óc nguy™n nh©n g©y x„i mfln, t›nh ch†t cÒa Ư†t x„i mfln mπnh, bi÷n ph∏p c∂i tπo vµ h≠Ìng sˆ dÙng loπi Ư†t nµy.

H◊nh 9.1. ߆t x∏m bπc mµu

2. T›nh ch†t cÒa Ɔt x∏m bπc mµu

-߆t x∏m bπc mµu c„ t«ng Ɔt m∆t m·ng. LÌp Ɔt m∆t c„ thµnh ph«n c¨ giÌi nhã : tÿ l÷ c∏t lÌn, l≠Óng sät, keo ›t. ߆t th≠Íng bfi kh´ hπn.

-߆t chua ho∆c r†t chua. ߆t nghÃo ch†t dinh d≠Ïng, nghÃo mÔn.

-SË l≠Óng vi sinh vÀt trong Ɔt ›t. Hoπt ÆÈng cÒa vi sinh vÀt Ɔt y’u.

3. Bi÷n ph∏p c∂i tπo vµ h≠Ìng sˆ dÙng

a) Bi÷n ph∏p c∂i tπo

T†t c∂ c∏c bi÷n ph∏p c∂i tπo nhªm c∂i thi÷n c∏c t›nh ch†t vÀt l›, ho∏ h‰c vµ sinh h‰c cÒa Ɔt. C„ nhi“u bi÷n ph∏p c∂i tπo Ɔt x∏m bπc mµu. D≠Ìi Æ©y lµ mÈt sË bi÷n ph∏p c∂i tπo ch›nh :

-X©y d˘ng bÍ vÔng, bÍ thˆa vµ h÷ thËng m≠¨ng m∏ng, b∂o Æ∂m t≠Ìi, ti™u hÓp l›.

-Cµy s©u d«n k’t hÓp b„n t®ng ph©n h˜u c¨ vµ b„n ph©n ho∏ h‰c (N, P, K) hÓp l›.

-B„n v´i c∂i tπo Ɔt.

- Lu©n canh c©y trÂng : Lu©n canh c©y h‰ ßÀu, c©y l≠¨ng th˘c vµ c©y ph©n xanh.

Em h∑y cho bi’t t∏c dÙng cÒa tıng bi÷n ph∏p tr™n lµ g◊ ? b) Sˆ dÙng Ɔt x∏m bπc mµu

Do Æ≠Óc h◊nh thµnh Î Æfia h◊nh dËc tho∂i, d‘ tho∏t n≠Ìc, thµnh ph«n c¨ giÌi nhã, d‘ cµy bıa, n™n Ɔt x∏m bπc mµu th›ch hÓp vÌi nhi“u loπi c©y trÂng cπn.

Em h∑y k” t™n mÈt sË loπi c©y trÂng Æ≠Óc trÂng tr™n Ɔt x∏m bπc mµu.

II -c∂i tπo vµ sˆ dÙng Ɔt x„i mfln mπnh tr¨ s·i Æ∏

1. Nguy™n nh©n g©y x„i mfln Ɔt

-X„i mfln Ɔt lµ qu∏ tr◊nh ph∏ hu˚ lÌp Ɔt m∆t vµ t«ng Ɔt d≠Ìi do t∏c ÆÈng cÒa n≠Ìc m≠a, n≠Ìc t≠Ìi, tuy’t tan ho∆c gi„.

-Nguy™n nh©n ch›nh g©y x„i mfln Ɔt lµ l≠Óng m≠a lÌn vµ Æfia h◊nh dËc : + N≠Ìc m≠a r¨i vµo Ɔt ph∏ vÏ k’t c†u Ɔt. M≠a cµng lÌn l≠Óng Ɔt bfi bµo mfln, rˆa tr´i cµng nhi“u.

+ ßfia h◊nh ∂nh h≠Îng Æ’n x„i mfln, rˆa tr´i Ɔt th´ng qua ÆÈ dËc vµ chi“u dµi dËc. ßÈ dËc cµng lÌn, dËc cµng dµi tËc ÆÈ dflng ch∂y cµng mπnh, tËc ÆÈ x„i mfln cµng lÌn. Do bfi rˆa tr´i bµo mfln mπnh n™n t«ng mÔn r†t m·ng, c„

tr≠Íng hÓp m†t hºn, tr™n b“ m∆t cfln tr¨ s·i Æ∏.

Tı c∏c nguy™n nh©n tr™n em h∑y cho bi’t : X „i mfln Ɔt th≠Íng x∂y ra Î Æ©u (vÔng nµo) ? ߆t n´ng nghi÷p vµ Ɔt l©m nghi÷p, Ɔt nµo chfiu t∏c ÆÈng cÒa qu∏ tr◊nh x„i mfln mπnh h¨n ? Tπi sao ?

2. T›nh ch†t cÒa Ɔt x„i mfln mπnh tr¨ s·i Æ∏

-H◊nh th∏i ph…u di÷n kh´ng hoµn chÿnh, c„ tr≠Íng hÓp m†t hºn t«ng mÔn.

-Sät vµ limon bfi cuËn tr´i Æi, trong Ɔt, c∏t, s·i chi’m ≠u th’.

-߆t chua ho∆c r†t chua, nghÃo mÔn vµ ch†t dinh d≠Ïng.

-SË l≠Óng vi sinh vÀt Ɔt ›t, hoπt ÆÈng cÒa vi sinh vÀt Ɔt y’u.

3. Bi÷n ph∏p c∂i tπo vµ h≠Ìng sˆ dÙng

Bi÷n ph∏p ch›nh (chÒ y’u) nhªm hπn ch’ x„i mfln vµ c∂i tπo Ɔt lµ : a) Bi÷n ph∏p c´ng tr◊nh

-Lµm ruÈng bÀc thang : RuÈng bÀc thang lµ nh˜ng d∂i Ɔt nªm ngang s≠Ín dËc. C∏c d∂i Ɔt nµy dÔng Æ” canh t∏c vµ Æ≠Óc b∂o v÷ bªng c∏c bÍ Æ†t ho∆c Æ∏.

-Th“m c©y ®n qu∂ : Th“m c©y

®n qu∂ lµ dπng kh´ng li™n tÙc cÒa ruÈng bÀc thang. Kho∂ng c∏ch gi˜a hai hµng c©y ®n qu∂

c«n trÂng c· ho∆c c©y h‰ ßÀu Æ” b∂o v÷ Ɔt.

H◊nh 9.3. RuÈng bÀc thang H◊nh 9.2. ߆t bfi x„i mfln

H◊nh 9.4. Th“m c©y ®n qu∂

b) Bi÷n ph∏p n´ng h‰c

Bi÷n ph∏p n´ng h‰c bao gÂm : -Canh t∏c theo Æ≠Íng ÆÂng m¯c.

-B„n ph©n h˜u c¨ k’t hÓp vÌi ph©n kho∏ng (N, P, K).

-B„n v´i c∂i tπo Ɔt.

-Lu©n canh vµ xen canh gËi vÙ c©y trÂng.

-TrÂng c©y thµnh b®ng (d∂i).

-Canh t∏c n´ng, l©m k’t hÓp.

-TrÂng c©y b∂o v÷ Ɔt. ß∆c bi÷t lµ trÂng vµ b∂o v÷ rıng Æ«u nguÂn. ßËi vÌi Ɔt x„i mfln mπnh tr¨ s·i Æ∏, bi÷n ph∏p quan tr‰ng hµng Æ«u lµ trÂng c©y phÒ xanh Ɔt.

Em h∑y n™u t∏c dÙng cÒa tıng bi÷n ph∏p k” tr™n.

C©u h·i

1.N™u nguy™n nh©n h◊nh thµnh Ɔt x∏m bπc mµu.

2.N™u nh˜ng t›nh ch†t ch›nh cÒa Ɔt x∏m bπc mµu.

3. ß” c∂i tπo Ɔt x∏m bπc mµu, ng≠Íi ta th≠Íng sˆ dÙng nh˜ng bi÷n ph∏p nµo ? N™u mÈt sË bi÷n ph∏p th≠Íng dÔng Æ” c∂i tπo Ɔt x∏m bπc mµu mµ em bi’t.

4. Th’ nµo lµ x„i mfln Ɔt ?

5. N™u nguy™n nh©n g©y x„i mfln Ɔt.

6.N™u nh˜ng bi÷n ph∏p ch›nh nhªm hπn ch’ x„i mfln vµ c∂i tπo Ɔt.

Th´ng tin bÊ sung

1. Kho∏ng ho∏ lµ qu∏ tr◊nh ph©n hu˚, chuy”n ho∏ ch†t h˜u c¨ thµnh c∏c thµnh ph«n kho∏ng ƨn gi∂n.

2. ß≠Íng ÆÂng m¯c lµ Æ≠Íng nËi c∏c Æi”m c„ cÔng ÆÈ cao so vÌi m˘c n≠Ìc bi”n.

H◊nh 9.5. Canh t∏c n´ng, l©m k’t hÓp

Bi÷n ph∏p c∂i tπo vµ sˆ dÙng Ɔt m∆n, Ɔt phÃn

I -C∂i tπo vµ sˆ dÙng Ɔt m∆n

1. Nguy™n nh©n h◊nh thµnh

-߆t m∆n lµ loπi Ɔt c„ ch¯a nhi“u cation natri h†p phÙ tr™n b“ m∆t keo Ɔt vµ trong dung dfich Ɔt.

-߆t m∆n Æ≠Óc h◊nh thµnh do t∏c ÆÈng cÒa nhi“u y’u tË. ô n≠Ìc ta, Ɔt m∆n Æ≠Óc h◊nh thµnh do hai nguy™n nh©n ch›nh :

+ Do n≠Ìc bi”n trµn vµo.

+ Do ∂nh h≠Îng cÒa n≠Ìc ng«m. V“ mÔa kh´, muËi hoµ tan theo c∏c mao qu∂n d…n l™n lµm Ɔt nhi‘m m∆n.

-߆t m∆n Î n≠Ìc ta Æ≠Óc h◊nh thµnh Î vÔng ÆÂng bªng ven bi”n.

2. ß∆c Æi”m, t›nh ch†t cÒa Ɔt m∆n

-߆t m∆n c„ thµnh ph«n c¨ giÌi n∆ng. Tÿ l÷ sät tı 50% Æ’n 60%. ߆t ch∆t, th†m n≠Ìc käm. Khi bfi ≠Ìt, Ɔt dŒo, d›nh. Khi bfi kh´, Ɔt co lπi, n¯t nŒ, ræn chæc, kh„ lµm Ɔt.

-߆t ch¯a nhi“u muËi tan d≠Ìi dπng NaCl, Na₂SO₄n™n ∏p su†t th»m th†u cÒa dung dfich Ɔt lÌn, lµm ∂nh h≠Îng Æ’n qu∏ tr◊nh hÛt n≠Ìc vµ ch†t dinh d≠Ïng cÒa c©y trÂng.

-߆t c„ ph∂n ¯ng trung t›nh ho∆c ki“m y’u.

-Hoπt ÆÈng cÒa vi sinh vÀt Ɔt y’u.

B µ i 10

-Bi’t Æ≠Óc s˘ h◊nh thµnh, t›nh ch†t ch›nh cÒa Ɔt m∆n, Ɔt phÃn.

-Bi’t Æ≠Óc bi÷n ph∏p c∂i tπo vµ sˆ dÙng Ɔt m∆n, Ɔt phÃn.

3. Bi÷n ph∏p c∂i tπo vµ h≠Ìng sˆ dÙng

a) Bi÷n ph∏p c∂i tπo

ß” c∂i tπo Ɔt m∆n, ng≠Íi ta th≠Íng sˆ dÙng c∏c bi÷n ph∏p sau Æ©y :

- Bi÷n ph∏p thu˚ lÓi : ßæp Æ™ ng®n n≠Ìc bi”n, x©y d˘ng h÷ thËng m≠¨ng m∏ng t≠Ìi, ti™u hÓp l›.

Em h∑y cho bi’t mÙc Æ›ch cÒa bi÷n ph∏p thu˚ lÓi lµ g◊ ?

-Bi÷n ph∏p b„n v´i : Khi b„n v´i vµo Ɔt, cation canxi sœ tham gia ph∂n ¯ng trao ÆÊi theo ph≠¨ng tr◊nh sau :

15

60

97

160 0

cm

a) b)

H◊nh 10.1. ߆t m∆n

a) C∂nh quan chung ; b) M∆t cæt ph…u di÷n

Tı ph≠¨ng tr◊nh trao ÆÊi cation, em h∑y cho bi’t b„n v´i vµo Ɔt c„ t∏c dÙng g◊ ?

+Sau khi b„n v´i mÈt thÍi gian, ti’n hµnh th∏o n≠Ìc rˆa m∆n.

+Sau khi Æ∑ rˆa m∆n, c«n b„n bÊ sung ch†t h˜u c¨ Æ” n©ng cao ÆÈ ph◊ nhi™u cho Ɔt.

Theo em, bÊ sung ch†t h˜u c¨ cho Ɔt c„ th” th˘c hi÷n bªng c∏ch nµo ? -TrÂng c©y chfiu m∆n : TrÂng c©y chfiu m∆n Æ” gi∂m bÌt l≠Óng natri trong Ɔt, sau Æ„ sœ trÂng c∏c c©y trÂng kh∏c.

Trong c∏c bi÷n ph∏p n™u tr™n, theo em, bi÷n ph∏p nµo lµ bi÷n ph∏p quan tr‰ng nh†t ? V◊ sao ?

b) Sˆ dÙng Ɔt m∆n

-߆t m∆n sau khi c∂i tπo c„ th” sˆ dÙng trÂng lÛa, Æ∆c bi÷t lµ c∏c giËng lÛa Æ∆c s∂n.

-߆t m∆n th›ch hÓp cho trÂng c„i.

-߆t m∆n cfln Æ≠Óc sˆ dÙng Æ” mÎ rÈng di÷n t›ch nu´i trÂng thu˚ s∂n.

-VÔng Ɔt m∆n ngoµi Æ™ c«n trÂng rıng Æ” gi˜ Ɔt vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng.

II -C∂i tπo vµ sˆ dÙng Ɔt phÃn 1. Nguy™n nh©n h◊nh thµnh

߆t phÃn lµ loπi Ɔt Æ≠Óc h◊nh thµnh Î vÔng ÆÂng bªng ven bi”n c„ nhi“u x∏c sinh vÀt ch¯a l≠u hu˙nh. C∏c x∏c sinh vÀt nµy bfi ph©n hu˚ gi∂i ph„ng ra l≠u hu˙nh (S). Trong Æi“u ki÷n y’m kh›, l≠u hu˙nh sœ k’t hÓp vÌi sæt (Fe) trong phÔ sa Æ” tπo thµnh hÓp ch†t pyrit (FeS₂). Trong Æi“u ki÷n tho∏t n≠Ìc, tho∏ng kh›, FeS₂ bfi oxi ho∏ h◊nh thµnh ax›t sunphuric (H₂SO₄) lµm cho Ɔt chua tr«m tr‰ng. V◊ vÀy, t«ng ch¯a FeS₂cfln Æ≠Óc g‰i lµ t«ng sinh phÃn.

2. ß∆c Æi”m, t›nh ch†t cÒa Ɔt phÃn

-߆t phÃn c„ thµnh ph«n c¨ giÌi n∆ng. T«ng m∆t khi kh´ trÎ thµnh c¯ng, c„

nhi“u v’t n¯t nŒ.

-߆t r†t chua. Trfi sË pH th≠Íng nh· h¨n 4,0. Trong Ɔt c„ nhi“u ch†t ÆÈc hπi cho c©y trÂng (Al³⁺; Fe³⁺; CH₄ ; H₂S...).

-߆t c„ ÆÈ ph◊ nhi™u th†p.

-Hoπt ÆÈng cÒa vi sinh vÀt Ɔt y’u.

3. Bi÷n ph∏p c∂i tπo vµ h≠Ìng sˆ dÙng

a) Bi÷n ph∏p c∂i tπo

ß” c∂i tπo Ɔt phÃn, ng≠Íi ta th≠Íng dÔng c∏c bi÷n ph∏p sau Æ©y :

-Bi÷n ph∏p thu˚ lÓi : X©y d˘ng h÷ thËng k™nh t≠Ìi, ti™u n≠Ìc Æ” thau chua, rˆa m∆n, xÊ phÃn (rˆa phÃn) vµ hπ th†p mπch n≠Ìc ng«m.

-B„n v´i khˆ chua vµ lµm gi∂m ÆÈc hπi cÒa nh´m t˘ do (Al³⁺). Khi b„n v´i vµo Ɔt sœ x∂y ra c∏c ph∂n ¯ng sau :

0 10

35

95

130 cm

a) b)

H◊nh 10.2. ߆t phÃn

a) C∂nh quan chung ; b) M∆t cæt ph…u di÷n

- B„n ph©n h˜u c¨, Æπm, l©n vµ ph©n vi l≠Óng Æ” n©ng cao ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt.

-Cµy s©u, ph¨i ∂i : Cµy s©u, ph¨i ∂i Æ” cho qu∏ tr◊nh chua ho∏ di‘n ra mπnh, sau Æ„ nhÍ n≠Ìc m≠a, n≠Ìc t≠Ìi Æ” rˆa phÃn.

-L™n li’p (luËng) : LÀt Ûp Ɔt thµnh luËng cao. Lµm nh≠ vÀy lÌp Ɔt phÃn Î d≠Ìi Æ≠Óc lÀt l™n ph›a tr™n, gËc rπ, c· dπi bfi Ûp xuËng tπo thµnh lÌp Æ÷m h˜u c¨, hai b™n li’p c„ hai r∑nh ti™u phÃn. Khi t≠Ìi n≠Ìc ng‰t vµo li’p, ch†t phÃn Æ≠Óc hoµ tan vµ tr´i xuËng r∑nh ti™u.

b) Sˆ dÙng Ɔt phÃn

-Hi÷n nay Ɔt phÃn Æ≠Óc sˆ dÙng Æ” trÂng lÛa. ß” trÂng Æ≠Óc lÛa, Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long nh©n d©n Æ∑ sˆ dÙng phËi hÓp c∏c bi÷n ph∏p sau : cµy n´ng, bıa sÙc, gi˜ n≠Ìc li™n tÙc, thay n≠Ìc th≠Íng xuy™n.

-TrÂng c©y chfiu phÃn.

Em h∑y cho bi’t t∏c dÙng cÒa tıng bi÷n ph∏p tr™n.

C©u h·i

1.N™u t›nh ch†t ch›nh cÒa Ɔt m∆n vµ c∏c bi÷n ph∏p c∂i tπo.

2.N™u t›nh ch†t ch›nh cÒa Ɔt phÃn vµ c∏c bi÷n ph∏p c∂i tπo.

3.N™u bi÷n ph∏p th≠Íng dÔng Æ” c∂i tπo Ɔt m∆n, Ɔt phÃn Î Æfia ph≠¨ng em (n’u c„).

a b

H◊nh 10.3. Li’p

a) LÌp Ɔt phÃn ; b) LÌp Æ÷m h˜u c¨

Th˘c hµnh :

Quan s∏t ph…u di÷n Ɔt

I -chu»n bfi

-CuËc, xŒng, g«u mÛc n≠Ìc.

-Th≠Ìc, dao.

-Gi†y, bÛt ch◊.

II -Quy tr◊nh th˘c hµnh

B≠Ìc 1.Chu»n bfi b“ m∆t quan s∏t

Theo bÀc thang b≠Ìc xuËng Æ∏y ph…u di÷n.

DÔng xŒng ho∆c cuËc xän mÈt Æ≠Íng thºng tı lÌp Ɔt m∆t xuËng Æ’n Æ∏y Æ” tπo ra b“ m∆t quan s∏t.

B≠Ìc 2.X ∏c Æfinh t«ng

C®n c¯ vµo mµu sæc, thµnh ph«n c¨ giÌi ho∆c ÆÈ ch∆t, chia ph…u di÷n Ɔt thµnh tıng t«ng.

DÔng th≠Ìc Æo ÆÈ s©u t«ng Ɔt vµ ghi vµo vÎ.

- ßËi vÌi Ɔt h◊nh thµnh tπi chÁ, ph…u di÷n Ɔt gÂm c∏c t«ng :

A_o: T«ng th∂m mÙc A : T«ng rˆa tr´i

B : T«ng t›ch tÙ s∂n ph»m rˆa tr´i C : T«ng m…u ch†t

D : T«ng Æ∏ mã

B µ i 11

-Bi’t c∏ch quan s∏t ph…u di÷n Ɔt.

-Ph©n bi÷t Æ≠Óc c∏c t«ng Ɔt.

-Th˘c hi÷n ÆÛng quy tr◊nh, Æ∂m b∂o an toµn lao ÆÈng vµ v÷ sinh m´i tr≠Íng.

H◊nh 11.1. L∏t cæt ph…u di÷n Ɔt

H◊nh 11.2. Ph…u di÷n Ɔt h◊nh thµnh tπi chÁ

- ßËi vÌi Ɔt trÂng lÛa n≠Ìc, ph…u di÷n Ɔt gÂm c∏c t«ng :

Ac : T«ng canh t∏c P : T«ng Æ’ cµy B : T«ng t›ch tÙ G : T«ng g¨ l©y

B≠Ìc 3.Quan s∏t ph…u di÷n Ɔt

Quan s∏t s˘ ph©n ho∏ c∏c t«ng Ɔt. Ghi k’t qu∂ quan s∏t vµo vÎ theo m…u b∂ng sau :

III - ß∏nh gi∏ k’t qu∂

- D˘a vµo k’t qu∂ quan s∏t, h‰c sinh t˘ Æ∏nh gi∏ bµi th˘c hµnh theo m…u b∂ng :

H◊nh 11.3. Ph…u di÷n Ɔt trÂng lÛa n≠Ìc

- Gi∏o vi™n Æ∏nh gi∏ k’t qu∂ th˘c hµnh cÒa h‰c sinh v“ : + Th˘c hi÷n quy tr◊nh.

+ K’t qu∂ th˘c hµnh.

Th´ng tin bÊ sung

Ph…u di÷n Ɔt lµ m∆t phºng cæt thºng g„c vÌi m∆t Ɔt tı tr™n xuËng d≠Ìi.

ß∆c Æi”m, t›nh ch†t, k‹ thuÀt sˆ dÙng mÈt sË loπi ph©n b„n th´ng th≠Íng

I - MÈt sË loπi ph©n b„n th≠Íng dÔng trong n´ng, l©m nghi÷p

C®n c¯ vµo nguÂn gËc, ph©n b„n sˆ dÙng trong n´ng, l©m nghi÷p Æ≠Óc chia lµm 3 loπi : ph©n ho∏ h‰c, ph©n h˜u c¨ vµ ph©n vi sinh vÀt.

1. Ph©n ho∏ h‰c lµ loπi ph©n b„n Æ≠Óc s∂n xu†t theo quy tr◊nh c´ng nghi÷p. Trong qu∏ tr◊nh s∂n xu†t c„ sˆ dÙng mÈt sË nguy™n li÷u t˘ nhi™n ho∆c tÊng hÓp. Tu˙

thuÈc vµo nguy™n tË dinh d≠Ïng c„ ch¯a trong ph©n b„n, ph©n ho∏ h‰c c„ th” lµ ph©n Æπm, l©n, kali, canxi, l≠u hu˙nh, bo... Ph©n ho∏ h‰c c„ th” lµ ph©n ƨn (ch¯a 1 nguy™n tË dinh d≠Ïng), ph©n Æa nguy™n tË (ch¯a 2 ho∆c nhi“u nguy™n tË dinh d≠Ïng).

B µ i 12

Bi’t Æ≠Óc Æ∆c Æi”m, t›nh ch†t vµ k‹ thuÀt sˆ dÙng mÈt sË loπi ph©n b„n th≠Íng dÔng trong n´ng, l©m nghi÷p.

H◊nh 12. Ph©n hÁn hÓp NPK

Em h∑y k” t™n mÈt sË loπi ph©n ho∏ h‰c mµ em bi’t.

2. Ph©n h˜u c¨

T†t c∂ c∏c ch†t h˜u c¨ vÔi vµo Ɔt Æ” duy tr◊ vµ n©ng cao ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa Ɔt, b∂o Æ∂m cho c©y trÂng c„ n®ng su†t cao, ch†t l≠Óng tËt Æ≠Óc g‰i lµ ph©n h˜u c¨.

Em h∑y k” t™n mÈt sË loπi ph©n h˜u c¨ th≠Íng dÔng Î Æfia ph≠¨ng em.

3. Ph©n vi sinh vÀt lµ loπi ph©n b„n c„ ch¯a c∏c loµi vi sinh vÀt cË Æfinh Æπm, chuy”n ho∏ l©n ho∆c vi sinh vÀt ph©n gi∂i ch†t h˜u c¨...

II - ß∆c Æi”m, t›nh ch†t cÒa mÈt sË loπi ph©n b„n th≠Íng dÔng trong n´ng, l©m nghi÷p

1. ß∆c Æi”m cÒa ph©n ho∏ h‰c

- Ph©n ho∏ h‰c ch¯a ›t nguy™n tË dinh d≠Ïng, nh≠ng tÿ l÷ ch†t dinh d≠Ïng cao.

-Ph«n lÌn ph©n ho∏ h‰c d‘ hoµ tan (trı ph©n l©n) n™n c©y d‘ h†p thÙ vµ cho hi÷u qu∂ nhanh.

-B„n nhi“u ph©n ho∏ h‰c, b„n li™n tÙc nhi“u n®m, Æ∆c bi÷t lµ ph©n Æπm vµ ph©n kali d‘ lµm cho Ɔt ho∏ chua.

2. ß∆c Æi”m cÒa ph©n h˜u c¨

-Ph©n h˜u c¨ c„ ch¯a nhi“u nguy™n tË dinh d≠Ïng tı Æa l≠Óng, trung l≠Óng vµ vi l≠Óng.

-Ph©n h˜u c¨ c„ thµnh ph«n vµ tÿ l÷ ch†t dinh d≠Ïng kh´ng Ên Æfinh.

-Nh˜ng ch†t dinh d≠Ïng trong ph©n h˜u c¨ c©y kh´ng sˆ dÙng Æ≠Óc ngay mµ ph∂i qua qu∏ tr◊nh kho∏ng ho∏ c©y mÌi sˆ dÙng Æ≠Óc. V◊ vÀy, ph©n h˜u c¨ lµ loπi ph©n b„n c„ hi÷u qu∂ chÀm.

-B„n ph©n h˜u c¨ li™n tÙc nhi“u n®m kh´ng lµm hπi Ɔt.

3. ß∆c Æi”m cÒa ph©n vi sinh vÀt

-Ph©n vi sinh vÀt lµ loπi ph©n b„n c„ ch¯a vi sinh vÀt sËng. Kh∂ n®ng sËng vµ thÍi gian tÂn tπi cÒa vi sinh vÀt phÙ thuÈc vµo Æi“u ki÷n ngoπi c∂nh n™n thÍi hπn sˆ dÙng ngæn.

- MÁi loπi ph©n b„n chÿ th›ch hÓp vÌi mÈt ho∆c mÈt nh„m c©y trÂng nh†t Æfinh.

-B„n ph©n vi sinh vÀt li™n tÙc nhi“u n®m kh´ng lµm hπi Ɔt.

III -K‹ thuÀt sˆ dÙng

ß” ph©n b„n ph∏t huy hi÷u l˘c, khi sˆ dÙng c«n chÛ ˝ Æ’n t›nh ch†t cÒa ph©n b„n, t›nh ch†t cÒa Ɔt, Æ∆c Æi”m sinh h‰c cÒa c©y trÂng vµ Æi“u ki÷n thÍi ti’t.

1. Sˆ dÙng ph©n ho∏ h‰c

- Do c„ tÿ l÷ ch†t dinh d≠Ïng cao, d‘ hoµ tan vµ hi÷u qu∂ nhanh n™n ph©n Æπm, kali dÔng Æ” b„n thÛc lµ ch›nh. Ph©n Æπm, kali cÚng c„ th” dÔng Æ” b„n l„t nh≠ng ph∂i b„n vÌi l≠Óng nh·.

V◊ sao khi dÔng ph©n Æπm, kali b„n l„t ph∂i b„n l≠Óng nh· ? N’u b„n l≠Óng lÌn th◊ sao ?

Ph©n l©n kh„ hoµ tan n™n dÔng Æ” b„n l„t, Æ” c„ thÍi gian cho ph©n b„n hoµ tan.

-B„n ph©n Æπm, kali nhi“u n®m li™n tÙc Ɔt sœ bfi ho∏ chua, v◊ vÀy sau nhi“u n®m b„n ph©n Æπm, kali, c«n b„n v´i c∂i tπo Ɔt.

-Ph©n hÁn hÓp NPK c„ th” dÔng Æ” b„n l„t ho∆c b„n thÛc. ¶u Æi”m cÒa loπi ph©n b„n nµy lµ b„n mÈt l«n cung c†p c∂ ba nguy™n tË nit¨, photpho vµ kali cho c©y trÂng. Do mÁi loπi Ɔt, mÁi loπi c©y trÂng c„ l≠Óng ch¯a vµ nhu c«u kh∏c nhau v“ nit¨, photpho, kali n™n ph©n hÁn hÓp NPK Æ≠Óc s∂n xu†t ri™ng cho tıng loπi Ɔt, tıng loπi c©y trÂng.

V› dÙ :

-ßËi vÌi lÛa, Î mi“n Bæc, c„ c∏c loπi ph©n hÁn hÓp vÌi tÿ l÷ N-P-K lµ 5-10-3 ; 8-8-4 ; 12-12-12 ; cfln Î mi“n Nam : 20-20-15.

-ßËi vÌi ng´, Î mi“n Bæc, c„ c∏c loπi ph©n hÁn hÓp vÌi tÿ l÷ N-P-K lµ 5-10-3 ; 10-10-10 ; 10-20-6 ; Î mi“n Nam : 30-15-0...

-ßËi vÌi rau ®n l∏ c„ loπi ph©n NPK vÌi tÿ l÷ 20-10-10, rau ®n cÒ : 15-10-15.

ß” n©ng cao hi÷u qu∂ sˆ dÙng ph©n b„n, hi÷n nay Æang c„ xu h≠Ìng s∂n xu†t ph©n ph¯c hÓp, ph©n nän (vi™n), ph©n chÀm tan...

2. Sˆ dÙng ph©n h˜u c¨

Ph©n h˜u c¨ dÔng Æ” b„n l„t lµ ch›nh, nh≠ng tr≠Ìc khi sˆ dÙng c«n ph∂i Ò cho hoai mÙc.

D˘a vµo Æ∆c Æi”m cÒa ph©n h˜u c¨, em h∑y cho bi’t v◊ sao ph©n h˜u c¨ dÔng Æ” b„n l„t lµ ch›nh ? DÔng ph©n h˜u c¨ Æ” b„n thÛc c„ Æ≠Óc kh´ng ?

3. Sˆ dÙng ph©n vi sinh vÀt

-Ph©n vi sinh vÀt c„ th” trÈn ho∆c t»m vµo hπt, r‘ c©y tr≠Ìc khi gieo trÂng.

-Ph©n vi sinh vĂt c„ th” b„n tr˘c ti’p vµo Ư†t Ư” t®ng sỊ l≠Óng vi sinh vĂt c„

›ch cho Ư†t.

C©u h·i

1. Th’ nµo lµ ph©n ho∏ h‰c, ph©n h˜u c¨, ph©n vi sinh vĂt ? L†y v› dÙ minh hoπ.

2. N™u Ư∆c Ưi”m vµ c∏ch sˆ dÙng ph©n ho∏ h‰c.

3. N™u Ư∆c Ưi”m vµ c∏ch sˆ dÙng ph©n h˜u c¨.

4. N™u Ư∆c Ưi”m vµ c∏ch sˆ dÙng ph©n vi sinh vĂt.

th´ng tin bÍ sung

1. Ph©n hÂn hÓp (ph©n trỈn) lµ loπi ph©n b„n thu Ư≠Óc khi ta trỈn mỈt c∏ch c¨ h‰c cÒa hai hay nhi“u ph©n Ư¨n vÌi nhau. Khi trỈn nh≠ vĂy kh´ng lµm thay ƯÍi t›nh ch†t cÒa ph©n.

2. Ph©n ph¯c hÓp lµ loπi ph©n b„n trong thµnh ph«n c„ ch¯a nhi“u nguy™n tỊ Ưπi vµ vi l≠Óng, Ư´i khi c„ c∂ thuỊc trı c· vµ ch†t k›ch th›ch ra r‘...

`ng dÙng c´ng ngh÷ vi sinh trong s∂n xu†t ph©n b„n

I -NGuy™n l› s∂n xu†t Ph©n vi sinh vĂt

C´ng ngh÷ vi sinh nghi™n c¯u khai th∏c c∏c hoπt ƯỈng sỊng cÒa vi sinh vĂt Ư”

s∂n xu†t ra c∏c s∂n ph»m c„ gi∏ trfi phÙc vÙ Ửi sỊng vµ ph∏t tri”n kinh t’, x∑

hỈi. `ng dÙng c´ng ngh÷ vi sinh, c∏c nhµ khoa h‰c Ư∑ tπo ra c∏c loπi ph©n vi sinh vĂt kh∏c nhau phÙc vÙ s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p.

B µ i 13

-Bi’t Ư≠Óc ¯ng dÙng cÒa c´ng ngh÷ vi sinh trong s∂n xu†t ph©n b„n.

-Bi’t Ư≠Óc mỈt sỊ loπi ph©n vi sinh vĂt dÔng trong s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p vµ c∏ch sˆ dÙng chÛng.

V“ nguy™n l›, khi s∂n xu†t mÈt loπi ph©n vi sinh vÀt nµo Æ„, ng≠Íi ta nh©n, sau Æ„ phËi trÈn chÒng vi sinh vÀt Æ∆c hi÷u (v› dÙ :vi sinh vÀt cË Æfinh Æπm, vi sinh vÀt chuy”n ho∏ l©n...) vÌi mÈt ch†t n“n. Bªng c´ng ngh÷ nµy, ng≠Íi ta Æ∑ s∂n xu†t Æ≠Óc c∏c loπi ph©n vi sinh vÀt cË Æfinh Æπm, chuy”n ho∏ l©n vµ ph©n vi sinh vÀt ph©n gi∂i ch†t h˜u c¨ trong Ɔt.

II -mÈt sË loπi Ph©n vi sinh vÀt th≠Íng dÔng

1. Ph©n vi sinh vÀt cË Æfinh Æπm lµ loπi ph©n b„n c„ ch¯a c∏c nh„m vi sinh vÀt cË Æfinh nit¨ t˘ do sËng cÈng sinh vÌi c©y h‰ ßÀu (nitragin), ho∆c sËng hÈi sinh vÌi c©y lÛa vµ mÈt sË c©y trÂng kh∏c (azogin). ß’n nay, quy tr◊nh s∂n xu†t ph©n vi sinh vÀt cË Æfinh Æπm cho c©y h‰ ßÀu Æ∑ Æ≠Óc hoµn thi÷n. Thµnh ph«n ch›nh cÒa loπi ph©n b„n nµy gÂm : than bÔn, vi sinh vÀt nËt s«n c©y h‰ ßÀu, c∏c ch†t kho∏ng vµ nguy™n tË vi l≠Óng.

Ph©n vi sinh vÀt cË Æfinh Æπm c„ th” dÔng Æ” t»m hπt giËng tr≠Ìc khi gieo ho∆c b„n tr˘c ti’p vµo Ɔt. T»m hπt giËng c«n Æ≠Óc ti’n hµnh Î n¨i r©m m∏t, tr∏nh

∂nh h≠Îng tr˘c ti’p cÒa ∏nh næng m∆t trÍi c„ th” lµm ch’t vi sinh vÀt.

Sau khi t»m, hπt giËng c«n Æ≠Óc gieo trÂng vµ vÔi vµo Ɔt ngay.

2. Ph©n vi sinh vÀt chuy”n ho∏ l©n

Ph©n vi sinh vÀt chuy”n ho∏ l©n lµ loπi ph©n b„n c„ ch¯a vi sinh vÀt chuy”n ho∏ l©n h˜u c¨ thµnh l©n v´ c¨ (photphobacterin), ho∆c vi sinh vÀt chuy”n ho∏ l©n kh„ tan thµnh l©n d‘ tan (ph©n l©n h˜u c¨ vi sinh).

H◊nh 13. Ph©n l©n h˜u c¨ vi sinh

Ph©n l©n h˜u c¨ vi sinh do Vi÷t Nam s∂n xu†t c„ c∏c thµnh ph«n sau : -Than bÔn.

-Vi sinh vÀt chuy”n ho∏ l©n. Trong mÁi gam ph©n l©n h˜u c¨ vi sinh c„ ch¯a 0,5 tÿ t’ bµo vi sinh vÀt.

-BÈt photphorit ho∆c apatit (lµ hai loπi qu∆ng c„ ch¯a photpho).

-C∏c nguy™n tË kho∏ng vµ vi l≠Óng.

Ph©n vi sinh vÀt chuy”n ho∏ l©n c„ th” dÔng Æ” t»m hπt giËng tr≠Ìc khi gieo (photphobacterin), ho∆c b„n tr˘c ti’p vµo Ɔt.

3. Ph©n vi sinh vÀt ph©n gi∂i ch†t h˜u c¨

Ph©n vi sinh vÀt ph©n gi∂i ch†t h˜u c¨ lµ loπi ph©n b„n c„ ch¯a c∏c loµi vi sinh vÀt ph©n gi∂i ch†t h˜u c¨.

Hªng n®m Ɔt nhÀn Æ≠Óc l≠Óng lÌn ch†t h˜u c¨ qua ph©n b„n ; x∏c ÆÈng, th˘c vÀt sËng trong Ɔt. Thµnh ph«n ch›nh cÒa x∏c th˘c vÀt lµ xenlul´.

Xenlul´ kh´ng t˘ ph©n gi∂i Æ≠Óc. Qu∏ tr◊nh ph©n gi∂i xenlul´ ph∂i c„ s˘ tham gia cÒa c∏c enzim do mÈt sË vi sinh vÀt ti’t ra. B„n ph©n vi sinh vÀt ph©n gi∂i ch†t h˜u c¨ vµo Ɔt c„ t∏c dÙng thÛc Æ»y qu∏ tr◊nh ph©n hu˚ vµ ph©n gi∂i ch†t h˜u c¨ trong Ɔt thµnh c∏c hÓp ch†t kho∏ng ƨn gi∂n mµ c©y c„ th”

h†p thÙ Æ≠Óc. C∏c loπi ph©n vi sinh vÀt ph©n gi∂i h˜u c¨ th≠Íng g∆p lµ : Estrasol (s∂n ph»m cÒa Nga), Mana (s∂n ph»m cÒa NhÀt B∂n). Ph©n vi sinh vÀt ph©n gi∂i ch†t h˜u c¨ Æ≠Óc b„n tr˘c ti’p vµo Ɔt.

C©u h·i

1.Th’ nµo lµ ¯ng dÙng c´ng ngh÷ vi sinh trong s∂n xu†t ph©n b„n ? 2.N™u Æ∆c Æi”m vµ c∏ch sˆ dÙng cÒa ph©n vi sinh vÀt cË Æfinh Æπm.

3.N™u Æ∆c Æi”m vµ c∏ch sˆ dÙng cÒa ph©n vi sinh vÀt chuy”n ho∏ l©n.

4. N™u ˝ ngh‹a th˘c t’ cÒa vi÷c b„n ph©n vi sinh vÀt ph©n gi∂i ch†t h˜u c¨.

Th´ng tin bÊ sung

1. Quan h÷ cÈng sinh lµ quan h÷ sËng chung gi˜a hai sinh vÀt kh∏c loµi (v› dÙ : vi sinh vÀt vµ c©y h‰ ßÀu) trong Æ„ c∂ hai b™n Æ“u c„ lÓi.

2. Quan h÷ hÈi sinh lµ quan h÷ sËng chung gi˜a hai sinh vÀt kh∏c loµi (v› dÙ : vi sinh vÀt vµ c©y lÛa), trong Æ„ mÈt b™n c„ lÓi ›ch c«n thi’t, cfln b™n kia kh´ng c„ lÓi ›ch vµ cÚng kh´ng c„ hπi.

Th˘c hµnh :

TrÂng c©y trong dung dfich

I -chu»n bfi

1. B◊nh thu˚ tinh ho∆c b◊nh nh˘a c„ dung t›ch tı 0,5 Æ’n 5 l›t

ßËi vÌi c∏c loπi c©y trÂng bä c„ th”

dÔng l‰ c„ dung t›ch tı 0,5 Æ’n 1 l›t.

B◊nh c„ næp ÆÀy. Næp c„ ÆÙc lÁ (h.14.1) Æ” trÂng c©y vµ th´ng kh›. TËt nh†t dÔng c∏c loπi b◊nh ho∆c l‰ c„ mµu Æ” ∏nh s∏ng kh´ng xuy™n qua. N’u b◊nh trong suËt ph∂i l†y gi†y Æen (ho∆c v∂i Æen) bao quanh. C„ th” dÔng hÈp xËp trÂng rau sπch c„ b∏n tπi c∏c cˆa hµng vÀt t≠ n´ng nghi÷p.

2. Dung dfich dinh d≠Ïng

C„ th” dÔng dung dfich dinh d≠Ïng Kn´p ho∆c c∏c dung dfich dinh d≠Ïng kh∏c c„ b∏n tπi c∏c cˆa hµng vÀt t≠ n´ng nghi÷p.

B µ i 14

H◊nh 14.1. L‰ Æ” trÂng c©y trong dung dfich

-TrÂng Æ≠Óc c©y trong dung dfich.

-RÃn luy÷n t›nh c»n thÀn, tÿ mÿ.

-Th˘c hi÷n ÆÛng quy tr◊nh, b∂o Æ∂m an toµn lao ÆÈng vµ v÷ sinh m´i tr≠Íng.

3.