Tình huống 1
Sắp đến giờ vào lớp, cô giáo hỏi lớp trưởng:
- Mấy giờ rồi em?
Tình huống 2:
Nam đi học muộn, cô giáo hỏi:
- Mấy giờ rồi em?
Mục đích của hành động nói trong hai câu hỏi trên có gì khác nhau?.
Cô giáo muốn hỏi giờ học sinh
Cô giáo muốn hỏi giờ học sinh
Cô giáo muốn nhắc nhở việc Nam
đi học muộn Cô giáo
muốn nhắc nhở việc Nam
đi học muộn
Trường THCS Tam Thôn Hiệp GV: Nguyễn Thị Kim Xuyến
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
( Tự học có hướng dẫn)
Th 3, ứ ngày 21 , tháng 4, n m 2020ă
Tiếng Việt
Tình huống 1:
Sắp đến giờ vào lớp, cô giáo hỏi lớp trưởng:
- Mấy giờ rồi em?
Tình huống 2:
Nam đi học muộn, cô giáo hỏi:
- Mấy giờ rồi em?
- Mục đích của hành động nói trong hai câu hỏi trên có gì khác nhau?.
Cô giáo muốn hỏi giờ học
sinh
Cô giáo muốn hỏi giờ học
sinh
Cô giáo muốn nhắc nhở việc Nam
đi học muộn Cô giáo
muốn nhắc nhở việc Nam
đi học muộn
1/Ví dụ (sgk/75)
I/ PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý :
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi .
( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Tiếng Việt : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
- Qua câu : “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ?
- Qua câu : “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ?
1/Ví dụ (sgk/75)
I/ PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý:
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Tiếng Việt : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
- Qua câu : “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ?
- Qua câu : “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ?
-> Thời gian qua nhanh quá, rất tiếc vì sắp phải chia tay ..
=> Không nói trực tiếp ra điều muốn nói. => Hàm ý
- Anh thanh niên có trực tiếp nói ra điều mình muốn nói không ? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với cô gái ? - Anh thanh niên có trực tiếp nói ra điều mình muốn nói không ? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với cô gái ? - Qua ví dụ trên, em hiểu thế nào là hàm ý ?
- Qua ví dụ trên, em hiểu thế nào là hàm ý ?
* Ghi nhớ :
Hàm ý là phần thông báo tuy không
được diễn đạt trực tiếp bằng những từ
ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ
các từ ngữ ấy.
1/Ví dụ (sgk/75)
I/ PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý:
Tiếng Việt : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
- Câu : “Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! ”, em thấy anh thanh niên có ẩn ý gì không
?
- Câu : “Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! ”, em thấy anh thanh niên có ẩn ý gì không
?
-> Nói trực tiếp ra điều muốn nói, không có ẩn ý gì.
=> nghĩa tường minh
- Qua ví dụ trên, em hiểu nghĩa tường minh là gì ?
- Qua ví dụ trên, em hiểu nghĩa tường minh là gì ?
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
* Ghi nhớ :
Nghĩa tường minh là phần thông báo
được diễn đạt trực tiếp bằng những từ
ngữ trong câu.
An:Các bạn đã làm bài
tập cô giao chưa ? Cường:Mình làm xong rồi.
Hà: Tối qua mình bận quá.
-
Tìm hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
II/ LUYỆN TẬP:
a/ Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều này?
b/ Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn.
Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa ?
a/ Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều này?
b/ Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn.
Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa ? 1. Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi .
( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy -> chưa muốn chia tay.
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:…mặt đỏ ửng,
nhận lại chiếc khăn, quay vội đi --> Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỉ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá
thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.
Bài tập 1 /sgk.75:
II/ LUYỆN TẬP:
Bài tập 2 /sgk.75:
-> Hàm ý: Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè.
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá.
Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như
nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( TT)
1/Ví dụ (sgk/ 90)
I/ ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý :
Tiếng Việt : NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TT)
- Nêu hàm ý của câu in đậm. Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý ?
- Nêu hàm ý của câu in đậm. Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý ?
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:
- U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
=> Sau bữa ăn này con không còn được ở nhà nữa. Mẹ đã bán con - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
=> Mẹ đã bán con cho cụ Nghị ở thôn Đoài .
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TT) I/ ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý :
1/Ví dụ (sgk/ 90)
- Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.
- Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn ? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy?
- Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn ? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy?
=> Chị Dậu phải nói rõ hơn vì cái Tí không hiểu hàm ý của chị
- Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ ?
- Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ ?
=> Cái Tý nghe nói giãy nảy, nó liệng của khoai vào rổ và nói trong tiếng khóc :
- “U bán con thật đấy ư”? …
=> Sau bữa ăn này con không còn được ở nhà nữa. Mẹ đã bán con
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
=> Mẹ đã bán con cho cụ Nghị ở thôn Đoài .
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TT) I/ ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý :
1/Ví dụ (sgk/ 90)
- Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.
=> Chị Dậu phải nói rõ hơn vì cái Tí không hiểu hàm ý của chị
- Qua ví dụ trên, em hãy cho biết để sử dụng hàm ý cần có những điều kiện gi?
- Qua ví dụ trên, em hãy cho biết để sử dụng hàm ý cần có những điều kiện gi?
* Ghi nhớ:
Để sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây:
+ Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
+ Người nghe ( người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TT) II/ LUYỆN TẬP :
Bài tập 2 : Tìm hàm ý của câu in đậm - Cơm sôi rồi, nhão bây giờ.
- Hàm ý: Chắt giùm nước để cơm khỏi nhão - Bé Thu dùng hàm ý vì trước đó nói thẳng
rồi mà không có hiệu quả nên bực mình.
Vả lại lúc này thời gian bức bách (tránh để lâu nhão cơm).
- Sử dụng hàm ý không thành công .
Vì : Anh Sáu vẫn ngồi im.
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TT)
II. Luyện tập
Bài tập 1
Chè đã ngấm rồi ấy.
- Người nói là anh thanh niên
- Người nghe là ông họa sĩ và cô kĩ sư - Hàm ý: Mời bác và cô vào uống nước - Người nghe hiểu hàm ý người nói
- Chi tiết:
+ Ông liền theo anh thanh niên vào nhà
+ Ngồi xuống ghế
- Trời nóng quá!
- Mất điện rồi.
Hàm ý: Không bật quạt được.
1
- Minh ơi, lấy áo quần vào nhanh
lên con!
- Con đang học bài mẹ ạ!
Hàm ý: Người con không muốn lấy áo quần giúp mẹ.
2
* BÀI TẬP
1. Trong khi nói hoặc viết nghĩa tường minh hay hàm ý được sử dụng nhiều hơn? Vì sao?
2. Một người bạn có nhã ý mời em đến dự sinh nhật nhưng em lại không thể đến ( hoặc không muốn đến). Trong trường hợp trên, theo em nên dùng nghĩa tường minh hay hàm ý ? Và em sẽ
nói như thế nào ?
3. A đến nhà B chơi, thấy một cây táo rất sai quả. Hãy viết một đoạn hội thoại có hàm ý A muốn B hái táo mời mình ăn.
4. Bạn rủ mình đi xem phim .Nêu một số hàm ý từ chối không đi.
- Học thuộc ghi nhớ - Làm các bài tập
- Chuẩn bị bài : Bố của Xi-mông .
Dặn dò:
BÀI HỌC KẾT THÚC
