Tiết 114. Liệt kê

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LONG BIÊN

TRƯỜNG THCS ÁI MỘ

Chúc hội thi thành công tốt đẹp

MÔN: NGỮ VĂN 7 MÔN: NGỮ VĂN 7

Giáo viên: Nguyễn Thị Xuân Thanh

? ?

Tìm hiểu ví dụ:

Tìm hiểu ví dụ:

VD 1: “Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đ ờng phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào

đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoái tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [...] Ngoài kia, tuy m a gió ầm ầm, dân phu rối rít, nh ng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm

trang lắm[...]

(Sống chết mặc bay – Phạm Duy Tốn)

VD 2: Thể điệu ca Huế có sôi nổi, t ơi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc th ơng, ai oán...

(Ca Huế trên sông H ơng_Hà Minh á_nh) Quan sát những bộ phận đ ợc in đậm trong 2 ví dụ trên, cho Quan sát những bộ phận đ ợc in đậm trong 2 ví dụ trên, cho biết cấu tạo và ý nghĩa của các bộ phận đó có gì giống biết cấu tạo và ý nghĩa của các bộ phận đó có gì giống

nhau?

nhau?

 Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại

cùng loại

Bài tập nhanh:

Tìm và gạch chân d ới phép liệt kê trong đoạn trích sau:

Lòng yêu n ớc ban đầu là yêu những vật tầm th ờng nhất: yêu cái cây trồng ở tr ớc nhà, yêu cái phố nhỏ

đổ ra bờ sông, yêu vị thơm chua mát của trái lê mùa thu hay mùa cỏ thảo nguyên có hơi r ợu mạnh.

(trích “Lòng yêu n ớc”_I.Ê-ren-bua

)

Ví dụ:

a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả

độc lập ấy

b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả

tự do, độc lập ấy.

(Hồ Chí Minh)

? ? Xét về cấu tạo, các phép liệt kê trong hai câu trên Xét về cấu tạo, các phép liệt kê trong hai câu trên có gì khác nhau?

có gì khác nhau?

 Liệt kê không theo cặp.

Liệt kê không theo cặp.

 Liệt kê theo cặp.

Liệt kê theo cặp.

Ví dụ:

a.

ng cùng một mầm non măng mọc thẳng.

(Thép Mới)

b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự

Nam, của tập thể nhỏ là

và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.

(Phạm Văn Đồng)

? ? Thử đảo thứ tự các bộ phận liệt kê rồi rút ra kết Thử đảo thứ tự các bộ phận liệt kê rồi rút ra kết luận: Xét về ý nghĩa, các phép liệt kê ấy có gì khác luận: Xét về ý nghĩa, các phép liệt kê ấy có gì khác nhau?

nhau?

VÝ dô C D

Không đảo được Không đảo được

Đảo được Đảo được

Nhận xét đảo được Nhận xét đảo được hay không đảo được hay không đảo được

Vì các yếu tố liệt kê Vì các yếu tố liệt kê được sắp xếp theo được sắp xếp theo mức độ tăng tiến về mức độ tăng tiến về nghĩa

nghĩa Các yếu tố liệt kê:

Các yếu tố liệt kê:

- Cùng từ loại (danh từ) - Cùng từ loại (danh từ)

- Cùng chức năng ngữ Cùng chức năng ngữ pháp (chủ ngữ)

pháp (chủ ngữ)

- Ý nghĩa không thay đổiÝ nghĩa không thay đổi Giải thích vì sao

Giải thích vì sao đảo được, không đảo được, không

đảo được.

đảo được.

Tăng tiến Tăng tiến Không tăng tiến

Không tăng tiến Kiểu liệt kê

Kiểu liệt kê

Trưỏng thành và hình Trưỏng thành và hình thành; làng xóm, họ thành; làng xóm, họ hàng, gia đình

hàng, gia đình

Mai, trúc, tre, nứa Mai, trúc, tre, nứa

Phép liệt kê sau khi Phép liệt kê sau khi đảođảo

Hình thành và trưởng Hình thành và trưởng thành; gia đình, họ thành; gia đình, họ

hàng, làng xóm hàng, làng xóm

Tre, nứa, trúc, mai, Tre, nứa, trúc, mai, vầuvầu

Phép liệt kê Phép liệt kê

Các kiểu liệt kê Các kiểu liệt kê 1- 1- Xét theo cấu tạo Xét theo cấu tạo : :

a) Liệt kê không theo từng cặp

a) Liệt kê không theo từng cặp: Các bộ phận liệt kê không sắp xếp theo : Các bộ phận liệt kê không sắp xếp theo cặp mà cứ lần l ợt nối tiếp nhau xuất hiện để diễn tả sự vật, sự việc.

cặp mà cứ lần l ợt nối tiếp nhau xuất hiện để diễn tả sự vật, sự việc.

b)b) Liệt kê theo từng cặpLiệt kê theo từng cặp: Các bộ phận liệt kê đ ợc sắp xếp theo từng cặp, : Các bộ phận liệt kê đ ợc sắp xếp theo từng cặp, giữa chúng th ờng có quan hệ từ đẳng lập: và, với, hay, hoặc...;ý hoặc t giữa chúng th ờng có quan hệ từ đẳng lập: và, với, hay, hoặc...;ý hoặc t

ơng phản hoặc bổ sung cho nhau.

ơng phản hoặc bổ sung cho nhau.

2- 2- Xét theo ý nghĩa Xét theo ý nghĩa : :

a) Liệt kê không tăng tiến: Các bộ phận liệt kê đ ợc sắp xếp không theo trình tự tăng dần ý nghĩa; trình tự này có thể dễ dàng thay đổi.

b) Liệt kê tăng tiến: Các bộ phận liệt kê đ ợc sắp xếp theo trình tự tăng dần ý nghĩa nào đó trình tự này không dễ dàng thay đổi.

L u ý L u ý

- Liệt kê th ờng đứng sau từ

- Liệt kê th ờng đứng sau từ “nh ” “nh ” và dấu và dấu “:” “:” . . Các yếu tố liệt kê đ ợc phân cách bằng dấu

Các yếu tố liệt kê đ ợc phân cách bằng dấu “,” “,” cuối cuối phần liệt kê là dấu

phần liệt kê là dấu “...” “...” hoặc ký hiệu v.v hoặc ký hiệu v.v Ví dụ:

Ví dụ:

- Ngoài ra ca Huế còn có các điệu lý nh : Lý con sáo, Lý Hoài “ - Ngoài ra ca Huế còn có các điệu lý nh : Lý con sáo, Lý Hoài “

Xuân, Lý Hoài Nam ” Xuân, Lý Hoài Nam ”

- Thể hiện ca Huế có sôi nổi, t ơi vui, có buồn cảm, Bâng “ - Thể hiện ca Huế có sôi nổi, t ơi vui, có buồn cảm, Bâng “

khuâng, có tiếc th ơng ai oán... ” khuâng, có tiếc th ơng ai oán... ”

Ca Huế trên sông H ơng Hà Minh –

Ca Huế trên sông H ơng Hà Minh – á á nh nh - Có thể dùng thêm một số trợ từ

- Có thể dùng thêm một số trợ từ (nào, cả...) (nào, cả...) để nhấn để nhấn mạnh trong phép liệt kê.

mạnh trong phép liệt kê.

Ví dụ

Ví dụ: : Cả tôi, anh chị và các cháu đều sẽ nhớ cậu ấy. Cả tôi, anh chị và các cháu đều sẽ nhớ cậu ấy.

VD 1: …trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào

đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoái tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [...] Ngoài kia, tuy m a gió ầm ầm, dân phu rối rít, nh ng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[...]

(Sống chết mặc bay – Phạm Duy Tốn) VD2: Thể điệu ca Huế có sôi nổi, t ơi vui, có buồn cảm, bâng khuâng,

có tiếc th ơng, ai oán...

VD3: Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng Em đã sống lại rồi, em đã sống!

Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung

Không giết đ ợc em, ng ời con gái anh hùng!

(Tố Hữu)

? ?

nh trên có tác dụng gì?

Trong các ví dụ vừa theo dõi, theo em em việc tác giả sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ, việc tác giả sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ, cụm từ nh trên có tác dụng gì?

cụm từ nh trên có tác dụng gì?

Yêu cầu:

- Thảo luận nhóm lớn.

- Thời gian: 3 phút.

- Trình bày trên phiếu học tập - Cử đại diện trình bày.

0 1

2

3

4

5

6

7

8

10 9

20 30

40

50

60 70

80 90

100

110

120

130

140

150

160 170 180

c c B B A A

Tác dụng Tác dụng Phép liệt kê

Phép liệt kê Ví dụ

Ví dụ

Điện giật, dùi đâm, dao

Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung

cắt, lửa nung

Sôi nổi, t ơi vui, buồn Sôi nổi, t ơi vui, buồn cảm, bâng khuâng, tiếc cảm, bâng khuâng, tiếc

th ơng, ai oán…

th ơng, ai oán…

trầu vàng, cau đậu, rễ trầu vàng, cau đậu, rễ tía, nào đồng hồ vàng, tía, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào nào dao chuôi ngà, nào ống vôi trạm…

ống vôi trạm…

Tạo nhịp mạnh, dồn dập; tạo ấn Tạo nhịp mạnh, dồn dập; tạo ấn t ợng mạnh về những đòn tra tấn t ợng mạnh về những đòn tra tấn d ã man của kẻ thù d ã man của kẻ thù

 ca ngợi ý chí kiên c ờng của  ca ngợi ý chí kiên c ờng của anh hùng Trần Thị Lý.

anh hùng Trần Thị Lý.

Thể hiện nhiều cung bậc tình Thể hiện nhiều cung bậc tình cảm khác nhau của ca Huế cảm khác nhau của ca Huế

 niềm tự hào về những làn  niềm tự hào về những làn

điệu dân ca xứ Huế

điệu dân ca xứ Huế

Lối sống xa hoa, h ởng lạc của Lối sống xa hoa, h ởng lạc của quan phụ mẫu khi đi hộ đê quan phụ mẫu khi đi hộ đê

 phê phán tâng lớp quan lại.  phê phán tâng lớp quan lại.

Bài tập trắc nghiệm Bài tập trắc nghiệm

a - Nói lên tính chất khẩn tr ơng của câu hành động.

a - Nói lên tính chất khẩn tr ơng của câu hành động.

b - Nói lên tính chất bề bộn của sự vật, hiện t ợng.

b - Nói lên tính chất bề bộn của sự vật, hiện t ợng.

c - Nói lên tính chất quyết liệt của hành động.

c - Nói lên tính chất quyết liệt của hành động.

d - Nói lên sự phong phú của các sự vật, hiện t ợng.

d - Nói lên sự phong phú của các sự vật, hiện t ợng.

H y chọn câu trả lời đúng nhất về tác dụng của ã H y chọn câu trả lời đúng nhất về tác dụng của ã phép liệt kê trong câu sau:

phép liệt kê trong câu sau:

Sách của An để khắp mọi nơi trong nhà: Trên gi Sách của An để khắp mọi nơi trong nhà: Trên gi ờng, trên bàn học, trên giá sách, trên bàn ăn ờng, trên bàn học, trên giá sách, trên bàn ăn cơm, trên ghế tựa,

cơm, trên ghế tựa,……

Sơ đồ bài học Liệt kờ Khái niệm

Phân loại

Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại

Xét theo cấu tạo Xét theo ý nghĩa

Liệt kê không theo

từng cặp

Liệt kê theo từng cặp

Liệt kê không tăng tiến

Liệt kê tăng tiến

Tác dụng

Để diễn tả đ ợc đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thức tế hay của t t ởng, tình cảm.

Bài 4: Hãy chỉ ra phép liệt kê, kiểu liệt kê trong hai đoạn văn sau và nêu tác dụng của nó.

a- “

Dân tộc ta có một lòng nồng nàn yêu n ớc. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ x a đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó l ớt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán n ớc và lũ c ớp n ớc”.

b- “

Lịch sử đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu n ớc của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì

những trang sử vẻ vang thời đại Bà Tr ng, Bà Triệu, Trần H ng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung...Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng”.

(Tinh thần yêu n ớc của nhân dân ta - Hồ Chí Minh)

ThÓ hiÖn lßng tù hµo vÒ ThÓ hiÖn lßng tù hµo vÒ nh÷ng trang lÞch sö vÎ nh÷ng trang lÞch sö vÎ vang, qua nh÷ng tÊm g vang, qua nh÷ng tÊm g

¬ng, nh÷ng vÞ anh hïng

¬ng, nh÷ng vÞ anh hïng d©n téc.

d©n téc.

Cho thÊy søc m¹nh cña Cho thÊy søc m¹nh cña tinh thÇn yªu n íc

tinh thÇn yªu n íc 3. Tác dụng

3. Tác dụng

Kh«ng theo cÆp Kh«ng theo cÆp T¨ng tiÕn

T¨ng tiÕn 2. Kiểu liệt kê

2. Kiểu liệt kê

Bµ Tr ng, Bµ TriÖu, Bµ Tr ng, Bµ TriÖu,

TrÇn H ng §¹o, Lª Lîi, TrÇn H ng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung

Quang Trung Nã kÕt thµnh mét lµn

Nã kÕt thµnh mét lµn

sãng v« cïng m¹nh mÏ, to sãng v« cïng m¹nh mÏ, to lín, nã l ít qua mäi sù

lín, nã l ít qua mäi sù nguy hiÓm, khã kh¨n, nã nguy hiÓm, khã kh¨n, nã nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n n nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n n íc vµ lò c íp n íc.

íc vµ lò c íp n íc.

1. Phép liệt kê 1. Phép liệt kê

BB AA

§o¹n

Tr¶ lêi:

Tr¶ lêi:

Bµi tËp t×nh huèng

... Nã kÕt thµnh mét lµn sãng v« cïng m¹nh mÏ, to lín, nã l ít qua mäi sù nguy hiÓm khã kh¨n, nã nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n n íc vµ lò c íp n íc.

NhËn xÐt vÒ phÐp liÖt kª trong vÝ dô trªn:

B¹n A cho r»ng: §©y lµ phÐp liÖt kª t¨ng tiÕn.

B¹n B cho r»ng: §©y lµ phÐp liÖt kª kh«ng theo cÆp.

  XÐt theo cÊu t¹o: LiÖt kª kh«ng theo cÆp. XÐt theo cÊu t¹o: LiÖt kª kh«ng theo cÆp.

XÐt theo ý nghÜa: LiÖt kª t¨ng tiÕn.

ý ý kiÕn cña em nh thÕ nµo? kiÕn cña em nh thÕ nµo?

Bài tập 5 : Quan sát các nhân vật trong bảng sau và đặt câu có sử dụng phép liệt kê nói về các đặc điểm, tính cách, thái độ, hành động... của mỗi nhân vật

Đặt câu

Đặt câu Nhân vật

Nhân vật

Va-ren

Phan Bội Châu

Quan phụ mẫu

Bài tập 6 Bài tập 6:

Viết một đoạn văn Viết một đoạn văn (khoảng 3 (khoảng 3 – – 4 câu) 4 câu) có dùng có dùng phép liệt kê để chứng minh Huế phong phú với các phép liệt kê để chứng minh Huế phong phú với các làn điệu dân ca.

làn điệu dân ca.

Huế nổi tiếng không phải chỉ có danh lam Huế nổi tiếng không phải chỉ có danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử mà còn nổi tiếng thắng cảnh và di tích lịch sử mà còn nổi tiếng bởi các làn điệu dân ca. Dân ca Huế vốn nổi bởi các làn điệu dân ca. Dân ca Huế vốn nổi tiếng với làn điệu hò: Hò giã gạo, hò dô, hò tiếng với làn điệu hò: Hò giã gạo, hò dô, hò

ơ... Hò Huế thể hiện nỗi khát khao, mong

ơ... Hò Huế thể hiện nỗi khát khao, mong chờ, hoài vọng thiết tha của tâm hồn và con chờ, hoài vọng thiết tha của tâm hồn và con ng ời Huế. Ngoài ra còn các điệu lý nh : ng ời Huế. Ngoài ra còn các điệu lý nh : Lý con sáo, Lý hoài xuân, Lý hoài nam...

Lý con sáo, Lý hoài xuân, Lý hoài nam...