BÀI 30: TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG Ở THỰC VẬT A/ Câu hỏi mở đầu
Trả lời câu hỏi mục “Mở đầu” trang 127 SGK Khoa học tự nhiên 7: Cây xanh không có một “ trái tim” để bơm máu đi nuôi cơ thể như ở hầu hết động vật, vậy các chất cần thiết cho cơ thể (nước, chất khoáng và chất hữu cơ) được vận chuyển như thế nào trong cây?
Trả lời:
Mạch gỗ và mạch rây đảm nhiệm chức năng vận chuyển các chất cần thiết trong cây.
Trong đó:
- Mạch gỗ vận chuyển nước và muối khoáng được rễ hấp thụ lên các bộ phận khác của cây.
- Mạch rây vận chuyển các chất hữu cơ do lá tổng hợp đến các bộ phận khác của cây.
B/ Câu hỏi giữa bài
I. SỰ HẤP THỤ NƯỚC VÀ CHẤT KHOÁNG TỪ MÔI TRƯỜNG NGOÀI VÀO RỄ
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 127 SGK Khoa học tự nhiên 7:
Quan sát Hình 30.1, mô tả con đường nước và chất khoáng từ đất đi vào mạch gỗ của cây.
Trả lời:
Nước và chất khoáng hòa tan trong đất được lông hút hấp thụ sẽ được vận chuyển đi qua vỏ rễ rồi vào mạch gỗ của cây theo 2 con đường: con đường đi qua khoảng không gian giữa các tế bào và con đường đi xuyên qua tế bào chất của các tế bào.
II. SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TRONG CÂY
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 128 SGK Khoa học tự nhiên 7:
Đọc thông tin trong mục II kết hợp với quan sát Hình 30.2, thảo luận và hoàn thành theo mẫu Bảng 30.1.
Bảng 30.1 Loại mạch
Hướng
vận chuyển chủ yếu
Chất được vận chuyển
Nguồn gốc của chất được vận chuyển
Mạch gỗ ? ? ?
Mạch rây ? ? ?
Trả lời:
Bảng 30.1 Loại mạch
Hướng
vận chuyển chủ yếu
Chất
được vận chuyển
Nguồn gốc của chất được vận chuyển
Mạch gỗ - Từ rễ lên thân và lá cây.
- Chủ yếu là nước và chất khoáng hòa tan.
- Được rễ hấp thụ từ trong đất.
Mạch rây - Từ lá cây đến các bộ phận khác của cây.
- Chủ yếu là chất hữu cơ.
- Được tổng hợp từ quá trình quang hợp của cây.
III. QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC Ở LÁ 1. Hoạt động đóng, mở khí khổng
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 128 SGK Khoa học tự nhiên 7:
Quan sát Hình 30.3, mô tả quá trình thoát hơi nước qua khí khổng và cho biết độ mở của khí khổng phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố nào.
- Quá trình thoát hơi nước qua khí khổng:
+ Khi tế bào khí khổng trương nước, thành mỏng căng ra khiến thành dày căng theo, làm khe khí khổng mở rộng → Hơi nước thoát ra ngoài nhiều.
+ Khi tế bào khí khổng mất nước, thành mỏng và thành dày sẽ xẹp xuống, khe khí khổng đóng lại (không đóng hoàn toàn) → Hơi nước thoát ra hạn chế.
- Độ mở của khí khổng phụ thuộc vào nhiều yếu tố:
+ Ánh sáng: Ánh sáng có vai trò là tác nhân gây đóng mở khí khổng. Khí khổng của thực vật thường được mở rộng khi chiếu sáng.
+ Hàm lượng nước: Hàm lượng thấp (khi cây gặp hạn hán) thì khí khổng sẽ đóng lại hạn chế sự thoát hơi nước.
+ Độ ẩm không khí: Độ ẩm không khí càng thấp thì thoát hơi nước càng mạnh.
+ Ngoài ra, còn nhiều yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến độ mở của khí khổng như hàm lượng khí carbon dioxide, nhiệt độ, chế độ gió,…
2. Ý nghĩa của sự thoát hơi nước ở lá
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 129 SGK Khoa học tự nhiên 7:
1. Thoát hơi nước có vai trò gì đối với thực vật và đối với môi trường?
Trả lời:
- Vai trò của thoát hơi nước đối với đời sống thực vật:
+ Là động lực đầu trên của dòng đi lên, đóng vai trò như lực kéo giúp vận chuyển dòng nước và các chất khoáng từ rễ lên lá và đến các bộ phận khác của cây trên mặt đất.
+ Tạo điều kiện cho khí CO2 đi vào bên trong tế bào lá, cung cấp nguyên liệu cho quá trình quang hợp và giải phóng O2 ra ngoài không khí.
+ Giúp hạ nhiệt độ của lá, bảo vệ lá cây vào những ngày nắng nóng, đảm bảo cho các quá trình sinh lí diễn ra bình thường.
- Vai trò của thoát hơi nước đối với môi trường:
+ Tạo điều kiện để cân bằng hàm lượng CO2 và O2 trong không khí.
+ Giúp điều hòa nhiệt độ của môi trường (làm dịu mát nhiệt độ môi trường) đồng thời hơi nước thoát ra đóng vai trò quan trọng trong vòng tuần hoàn nước trên Trái Đất → Thoát hơi nước giúp điều hòa khí hậu của Trái Đất.
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 129 SGK Khoa học tự nhiên 7:
2. Tại sao vào những ngày hè nắng nóng, khi đứng dưới bóng cây, chúng ta có cảm giác mát mẻ, dễ chịu?
Trả lời:
Vào những ngày hè nắng nóng, khi đứng dưới bóng cây, chúng ta có cảm giác mát mẻ, dễ chịu vì:
- Thực vật có quá trình thoát hơi nước làm giảm nhiệt độ xung quanh đồng thời tán cây cũng hấp thụ một phần nhiệt lượng.
- Ngoài ra, khi có ánh sáng, thực vật quang hợp thải ra O2 giúp ta hô hấp dễ dàng hơn (dễ chịu hơn).
IV. MỘT SỐ YẾU TỐ CHỦ YẾU ẢNH HƯỞNG ĐẾN TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG Ở THỰC VẬT
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 129 SGK Khoa học tự nhiên 7:
Dựa vào thông trong mục IV, trả lời các câu hỏi sau:
1. Kể tên các yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở thực vật.
Trả lời:
Tên một số yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở thực vật:
- Độ ẩm đất
- Hàm lượng khí O2 trong đất - Độ tơi xốp và thoáng khí của đất - Ánh sáng
- Nhiệt độ
- Độ ẩm không khí
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 129 SGK Khoa học tự nhiên 7:
Dựa vào thông trong mục IV, trả lời các câu hỏi sau:
2. Vì sao trước khi trồng cây hoặc gieo hạt, người ta thường cày, bừa đất rất kĩ, bón lót một số loại phân?
Trả lời:
- Trước khi trồng cây hoặc gieo hạt, người ta thường cày, bừa đất rất kĩ để đảm bảo độ thoáng khí cho đất giúp rễ cây hấp thụ đủ oxygen nhằm phát triển bộ rễ và tạo điều kiện thuận lợi để rễ hoạt động hấp thụ nước và chất dinh dưỡng.
- Trước khi trồng cây hoặc gieo hạt, người ta thường bón lót một số loại phân để cung cấp thêm chất dinh dưỡng cho đất giúp cây con dễ dàng hấp thu chất dinh dưỡng khi cây mới mọc hoặc mới bén rễ.
→ Trước khi trồng cây hoặc gieo hạt, người ta thường cày, bừa đất rất kĩ, bón lót một số loại phân để tạo điều kiện cho cây con dễ dàng hấp thu nước và chất dinh dưỡng, giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt nhất.
IV. MỘT SỐ YẾU TỐ CHỦ YẾU ẢNH HƯỞNG ĐẾN TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG Ở THỰC VẬT
Trả lời câu hỏi mục “Hoạt động” trang 130 SGK Khoa học tự nhiên 7: Thảo luận nhóm để hoàn thành các câu hỏi sau:
1. Vì sao khi di chuyển cây trồng đi nơi khác, người ta thường cắt bớt một phần cành lá?
Trả lời:
Khi di chuyển cây trồng đi nơi khác, người ta thường cắt bớt một phần cành lá nhằm hạn chế sự thoát hơi nước quá mạnh ở lá trong khi rễ cây chưa thể hấp thu được nước ngay. Điều đó giúp duy trì cân bằng nước trong cây để đảm bảo sự sống của cây trong quá trình vận chuyển cũng như trong thời gian đầu khi trồng cây sang nơi mới.
Trả lời câu hỏi mục “Hoạt động” trang 130 SGK Khoa học tự nhiên 7: Thảo luận nhóm để hoàn thành các câu hỏi sau:
2. Vì sao vào những ngày khô hanh, độ ẩm không khí thấp hoặc những ngày nắng nóng cần phải tưới nhiều nước cho cây?
Trả lời:
Vào những ngày khô hanh, độ ẩm không khí thấp hoặc những ngày nắng nóng, cây mất nhiều nước do quá trình thoát hơn nước diễn ra mạnh. Bởi vậy, cần tưới nước nhiều cho cây vào những ngày thời tiết như vậy để tạo điều kiện thuận lợi cho cây hấp thu được nhiều nước bù đắp lượng nước đã mất.
Trả lời câu hỏi mục “Em có thể” trang 130 SGK Khoa học tự nhiên 7: Giải thích tại sao nên di chuyển cây đi trồng nơi khác vào ngày trời râm, mát, tỉa bớt lá và cành cây.
Trả lời:
Nên di chuyển cây đi trồng nơi khác vào ngày trời râm, mát, tỉa bớt lá và cành cây nhằm hạn chế tối đa sự thoát hơi nước qua lá của cây trong khi rễ cây tạm thời mất khả năng hấp thụ nước và khoáng. Điều đó giúp duy trì cân bằng nước trong cây để đảm bảo sự sống của cây trong quá trình di chuyển cây đi trồng nơi khác.
