I. Đ ặ c d iê m t ự n h iê n -x ã h ọ i h u y ệ n Hướng Hoá

TAP CHI KHOA HỌC ĐHQGHN. KHTN & CN ĩ XIX, >^1,2003

C Ả N IìẰNG NƯỚC VẢ P H Ư Ơ N G HƯỚNG s ử DỤNG

TÀI N G U Y Ê N NƯỚC H U Y Ệ N HƯỚNG HOẢ TỈNH QUẢN G TRỊ

N g u y ể n H ữ u K h à i

Khoa K h í tượng T h ú y ván & Hài dương học Đại học Khoa học T ự nhiên, ĐHQG Hà Nội

I. Đ ặ c d iê m t ự n h iê n -x ã h ọ i h u y ệ n Hướng Hoá

1.1. Đ á c đ i ế m t ư n h i ê n (ỉ. Đác d ì ếm đ ịa lý t ự nhiên

- V ị t r í c! ịa lý

H u y ệ n H ư ớ n g H o á là h u y ệ n m iê n n ú i p h ía T â y Bắc tìn h Q u à n g T r ị. P h ía Bắc g iá p h u y ệ n

\ẤỊ

T h u ỷ t in h Q u ả n g B ìn h , p h ía N a m và T â y g iá p Lào, p h ía Đ ỏ n g g iá p các h u y ệ n V in h L in h , G io L in h . Đ a k rô n g .

T ổ n g d iệ n tí c h tự n h iê n của h u y ệ n là 1150,75 k i r r (c h iê m 25,7% d iệ n tíc h t ỉn h Q u ả n g T r ị) . D ã n sô 5 7 7 1 5 người (c h iế m 8,6% d â n số to à n t ỉn h ) . T o à n h u y ệ n có 19 xã v à 2 t h ị t r à n là L a o B à o v à K h e S a n h . V ù n g n g h iê n cứ u th u ộ c các lư u vự c sô n g S ê P ă n g H ia n g , S ê P ô n và R ào Q u á n (th ư ợ n g n g u ồ n sông T h ạ c h H ã n ).

- Đ ịa h ìn ih

Đ ịa h ìn h k h u vực có h ư ố n g dốc c h ín h từ D ôn g sa n g T â y và từ Bắc x u ô n g N a m , b ị c h ia c ắ t m ạ n h bời hệ th ô n g sô n g su ố i và d à y T rư ờ n g Sơn.

- T h ổ n h ư ỡ n g ; T ro n g đ ấ t tự n h iê n , đ ấ t n ô n g n g h iệ p là 10.703 ha (c h iê m 9% ), lâ m n g h iệ p 29.117 h a (c h iê m 25% ), đ ấ t chưa sừ d ụ n g 77.290 ha (c h iê m 65%). T ro n g các lo ạ i đ ấ t đa sô là đ ấ t đỏ v à n g tr ê n đá g r a n it (34,93% ), đ ấ t clỏ và n g tr ê n đá g r a n it- n a i( 1 5 t9% ), đ á t dỏ v à n g t r ê n đa p h iế n s é t (21,51% ), d ấ t v à n g n h ạ t tr ô n đá c á t (5,1% ).

6.

Dộc đ i ể m k h í h ậ u t h u ỳ rán

*

K h í h ậ u : N h ì n c h u n g m a n g đặc đ iể m k h í h ặ u n h iệ t đới g ió m ù a .

+ N h iệ t đ ộ : n h iệ t độ k h á cao, t r u n g b ìn h năm 2 2 ,6 ° c , n ó n g n h ấ t là th á n g 5,6, n h ư n g n h iệ t cỉộ cao n h ấ t x u ấ t h iệ n tr o n g n h ữ n g th á n g k h ô n g p h ả i là n ó n g n h ấ t n h ư th á n g 4: 3 8,2 'C h a y t h á n g 10: 31,1 c . T h á n g lạ n h n h ấ t là th á n g 12 và 1, v à c ủ n g là th á n g có n h iệ t đ ộ t h ấ p n h ấ t (7 ,7 2 -8 ,2 C).

+ M ư a : L ư ợ n g m ư a k h á dồi đ à o v ố i lư ợ ng m ư a n ă m t r u n g b ìn h 2 2 6 2 m m . M ù a m ư a kéo d à i 6 t h á n g (từ th á n g 6-1 1) c h iê m 82% lượng m ư a n ă m , đ ỉn h m ư a tậ p tr u n g và o t h á n g 9 ,1 0 , c h iê m gần Õ0°o lư ợ ng m ư a m ù a m ư a. M ù a k h ô từ th á n g 12 đến th á n g 5 n ă m s a u , c h ỉ c h iế m 18°o lư ợ ng m ư a n ă m , có th á n g h ầ u n h ư k h ỏ n g m ưa ( th á n g 1,2).

58 N g u y ề n H ừ u K h ả i + Bốc hơi: Bốc hơi tr u n g b ìn h n ă m là 7 6 8 m m , tậ p t r u n g v à o cá c th á n g đ ầ u m ù a m ưa (4 -7), c h iê m 48% lư ợ n g bốc hơ i n ă m .

+ Độ am : Độ ả m k h á cao, t r u n g b ìn h n h iê u n ă m 8 7 ,4 % , cao n h ấ t v à o các th á n g m ư a n h iề u (9 -1 2 ), v ố i độ ẩ m t r u n g b ìn h 90,7% . T h ấ p n h ấ t th ư ờ n g là th á n g n ó n g n h ấ t (4-6), t r u n g b ìn h c h í có 83,3% .

* Do ả n h hư ở ng c ủ a đ ịa h ìn h có th ể c h ia th à n h 3 v ù n g k h í h ậ u k h á c n h a u : + V ù n g Đ ỏ n g T rư ờ n g Sơn: C h ịu ả n h hương r õ n é t c ủ a k h í h ậ u n h iệ t đ ố i g ió m ù a Đ ông B ấc, m ù a n ó n g c h ịu ả n h hưở ng củ a g ió tâ y k h ô n ó n g . P h á n bô ơ các xả H ư ỏ n g L in h , H ư ớ ng Sơn.

+ V ù n g k h í h ậ u c h u y ể n tiế p : C h ịu ả n h hưởng p h â n h oá bơ i độ cao đ ịa h ìn h T rư ờ n g Sơn, v ó i n ê n n h iệ t độ tư ơ ng đô i ôn hoà, bao gồm các xã v à t h ị t r ấ n T â n Hợp, K h e S a n h , T â n L iê n , T â n L ậ p , H ướ ng T â n , H ư ố n g P h ù n g , H ú c .

+ V ù n g k h í h ậ u T â y T rư ờ n g Sơn: T h ê h iệ n k h í h ậ u h iệ t đ ớ i VỚI n ê n n h iệ t dộ cao g ầ n n h ư q u a n h n ă m , c h ịu ả n h hưở ng c ủ a g ió t â y k h ô n ó n g , lư ợ n g m ưa th ấ p hơn các v ù n g k h á c . P h ạ m v i củ a v ù n g gổm 1 1 xã và t h ị t r ấ n còn lạ i.

* T h u ỷ v ã n : M ạ n g lư ó i sô n g s u ô i k h á dày, m ậ t độ lư ó i sô n g 0 ,9 - l k m / k n r . Có 3 sôn g c h ín h :

+ Sông S ê P a n g H ia n g : B ắ t n g u ồ n từ xã H ư ớ ng L ậ p , c h ả y v à o s ô n g M ê K ô n g , v ó i c h iể u d à i 3 0 ,3 k m .

+ Sông S êP ỏn: B ấ t n g u ồ n từ L à o c h ả y vào H ư ỏ n g H o á t ạ i L a o B ảo, c h ả y dọc b iê n g ió i V iệ t- L à o , đổ v à o sông M ê K ô n g , v ó i độ d à i 5 5 k m . Có 3 n h á n h c h ín h , đó là K h e C h á m , K L o n g v à K a Đ ă n g .

+ S ông Rào Q u á n : B ắ t n g u ồ n từ H ư ớ n g P h ù n g v à H ư ớ ng L in h c h ả y th e o hướng Đ ông N a m đổ và o sông T h ạ c h H ã n .

M ù a lù kéo d à i õ th á n g , từ th á n g 8-1 2, tổ n g lượng nước m ù a lũ c h iế m 84% lượng dòng ch ả y ná m . M ù a k iệ t kéo d à i 7 th á n g n h ư n g c h ỉ c h iê m 16%. T h á n g lố n n h ấ t (th á n g

10) c h iê m 46%. T h á n g k iệ t n h ấ t là th á n g 3,4, m ô đ u n d ò n g c h ả y n h ó , k h o ả n g 4,8 1/skm2.

1.2. D i ê u h i ê n k i n h tế - x ã h ộ i

* D â n số: M ậ t đô đ a n sô tr u n g b ìn h n ã m 2 0 0 1 là 50,2 n g ư ờ i/k m 2, n h ư n g p h â n bô k h ô n g đề u, cao n h ấ t là ở 2 t h ị t r ấ n K h e S a n h (6 8 7 n g ư ò i/k m 2), v à L a o Bào (434 n g ư ờ i/k irr), tiế p th e o là các xã v e n q u ốc lộ , t ỉn h lộ . N ơi có m ậ t đ ộ t h ấ p n h ấ t là xã H ư ớ ng Sơn (7 n g ư ò i/k m 2). T ỷ lệ tả n g d â n sô đã g iả m đ á n g kể, từ 3 ,0 5 % (1 9 9 5 ) x u ô n g còn 2,25% (2 0 01 )

* Cơ cấ u k in h tế : T ổ n g sả n p h ẩ m tr o n g h u y ệ n n ă m 2 0 0 1 là : 7 3 7 .3 2 2 t r iệ u đồng, tr o n g đó n ô n g n g h iệ p c h iế m 3 9 ,6 7 % , lâ m n g h iệ p 4,3 5 , t h u ỷ s ả n 0 ,0 1 % , công n g h iệ p 16,11% , d ịc h v ụ 3 2 ,0 4 % , g ia o th ô n g 7,78% . T ốc độ tă n g G D P đ ạ t 10%.

- N ô n g n g h iệ p : N ô n g n g h iệ p h iệ n v ẫ n giữ v a i t r ò c h ín h v ể s ả n p h ẩ m c ũ n g như th u h ú t lao đ ộ n g (7 9 ,4 3 % ).

C â n b â n g n ư ớ c v à p ỉ i ư d ì ì Ị Ị h ư ớ n g s ử d u n g

59

T ò n g d iệ n tíc h tr ồ n g t r ọ t nám 2001 là 1 1005 ha với g iá t r ị sả n x u ấ t là 102.246 t r iệ u d ồ n g , c h iê m 8 7 ,8 4 % ty tr ọ n g n g à n h n ô n g n g h iệ p . T u y n h iê n d iệ n tíc h đ ấ t n ô n g n g h iệ p c h ỉ c h iế m 9 ,3 % đ iệ n tíc h đ ấ t tự n h iê n (1 0 7 0 2 h a ), tr o n g đó cây h à n g n ă m 5 8 38 ,2 h a v ó i 5 2 5 8 ,4 ha câ y lương th ự c, c â y lâ u n á m 516G,8 ha (b ả n g 1.1-1.2). H ệ sô sử d ụ n g ‘ ỉấ t cò n th ấ p .

B ả n g

1.1.

Cơ cấ u d iệ n tíc h sử d ụ n g đ ấ t n ả m 2001 (ha) C h ia ra th e o các n g àn h

r p a'

1 Õng sỏ D â n cư N ô n g n g h iệ p L â m n g h iệ p C h u y ê n d ù n g C hưa sử d ụ n g

115072 5 5 9 ,9 10702,8 2 5 85 7 ,9 661,29 77290,4

C h ã n n u ô i đã có cô g ắ n g tr o n g c h u y ê n d ịc h cơ c ấ u v ậ t n u ô i. T ín h đến n ă m 2 0 0 1 tô n g sô đ à n g ia súc tr o n g h u y ệ n n h ư sau:

+ T r â u , bò: 1 2 .4 7 2 con + L ợ n , dê, n g ự a : 19.731 con + G ia c ầ m cá c lo ạ i: 7 2 .1 1 6 con.

• L ả m n g h iệ p : D iệ n tíc h đ ấ t lâ m n g h iệ p là 2 0 .8 5 7 ,9 ha, c h iế m 22,4% tổ n g đ ấ t tụ n h iê n . T u y n h iê n t ỷ tr ọ n g cò n r ấ t th ấ p , tổ n g g iá t r ị lâ m n g h iệ p c h ỉ có 10.651 tr iệ u đ ồ n g , c h iê m 4 ,3 % . C ô n g tá c n u ô i tr ồ n g rừ n g c h ỉ có 2 .2 9 9 t r iệ u , còn lạ i là k h a i th á c và lâ m n g h ệ p k h á c : 8 .3 5 2 tr iệ u .

II. Cân b ằ n g nước h u y ệ n H uớ ng Hoá

T í n h to á n c â n b ằ n g nước că n cứ và o n g u ồ n nưỏc đế n, gồm n g u ồ n nước tự n h iê n và đ iế u t i ế t t ừ cá c c ô n g t r ì n h th u ỳ lợi và n h u cầ u đ ù n g nước cù a các n g à n h k in h tê.

V iệc tí n h to á n (lược th ự c h iệ n cho n ă m 2 0 0 0 v à đ ịn h hướng ch o các n ă m 2005 và 2010.

2.1. P h ả n h h u c ả n b ă n g n ư ớ c

C ă n cử v à o th ự c tê p h â n bỏ d ã n cư và k in h tế c ủ n g n h ư đặc đ iể m tự n h iê n có th ẻ c h ia h u y ệ n H ư ổ n g H o á th à n h 3 tiể u v ù n g dế tí n h c â n b ằ n g nước:

+ T iể u v ù n g 1: T h u ộ c lư u vực sô n g S ê B ă n g H ia n g , gồm 2 xã H ư ớ ng L ậ p và Hướng P h ù n g .

+ T iể u v ù n g 2: T h u ộ c sô n g Rào Q u á n (th ư ợ n g n g u ồ n sông T h ạ c h H ã n ), gồm 2 xã H ướ ng L in h v à H ư ỏ n g Sơn.

+ T iể u v ù n g 3: T h u ộ c lư u vực sông S êP ô n , gồm 2 t h ị t r ấ n L a o Bảo, K h e S a n h và 15 xã c ò n lạ i: T â n T h à n h , T â n L o n g , T â n L ậ p , T â n L iê n , T â n H ợp, H ư ó n g T â n , Hlc, P a T ầ n g , T h u ậ n , T h a n h , H ư ớ n g Lộc, A X in g , A T ú c , A D ớ i, Xy.

60 N g u y ễ n H ữ u K h ả i

Do t à i liệ u d ò n g c h ả y r ấ t th iế u th ố n n ê n lương nưốc đên dược xác đ ịn h th ô n g q u a lư ợ n g m ưa. Lư ợ ng d ò n g c h ả y to à n h u y ệ n là 1 3 ỗ 7 m m , tư ơ n g đư ơ ng 1 ,5 6 .1 0 “ n v \ K ế t q u ả t ịn h lư ợ n g d ò n g c h ả y t r u n g b ìn h n ă m , m ù a k iệ t v à ứ n g v ỏ i tầ n s u ấ t 75%

được đư a ra tr o n g b ả n g 2.1.

2 .2 . X á c đ i n h l ư ơ n g n ư ớ c đ ế ìu

B ả n g 2.1. D òng chảy tr u n g b ìn h năm và m ùa k iệ t, ứ ng với tầ n s u ấ t 75% h u y ệ n Hướng Hoá

T T Lượ ng dòng ch ả y Cả h u v ệ n T iể u v ù n g l T iể u v ù n g2 T iể u v ù n g 3

1 D iệ n tíc h v ù n g P ík m 2) 1150,75 340,3687 3 2 1 ,1 0 4 5 4 84.2768

2 D ò n g chày t r u n g b ìn h n ă m W o(10,; m ')

1560 469 436 657

3 D ò n g ch ả y n ă m ứ ng với

p=75% w ,6(10 6

^{m 3) 910 328,4 305,0 460,0}

4 D ò n g ch à y m ù a k iệ t W k ( 1 0 m )

249,6

75,1 69,7 105,2

5

D ò n g ch ả y m ù a k iệ t ứng

vớ i

p=75% w k75 (10® m ’) 145,6 ^52,54

^{48,8 73,6}

B ả n g 2.2. T ổ n g lượng nước đến (cả đ iề u tiế t) tr o n g các g ia i đoạn (1 0G m 3) củ a h u y ệ n H ư ống H o á

T T Lư ợ ng nưốc đ ế n các th ò i k ỳ Cả h u y ệ n T iể u v ù n g ỉ T iể u v ù n g 2 T iể u v ú n g 3

1 W 7f) n ă m 2 0 0 0 1170,.24 360,67 3 5 1 ,3 2 4 5 8 ,2 5

9 Wk75 n ă m 2 0 0 0 791,76 248,44 2 3 2 ,4 8 2 9 9 ,7 3

2 W 7f, n ă m 2005 1310,80 374,13 3 5 6 ,1 2 5 3 2 ,1 6

3

W|,75 n ă m 2005

864,25 252,93

2 37,7 3 7 3,6 2

2 .3 .X á c đ ị n h n h u c ẩ u d ù n g n ư ớ c

N h u cầ u d ù n g nưỏc được xác đ ịn h ch o từ n g đ ô i tư ợ ng đ ù n g nư ỏc, gọi t ắ t là các hộ d ù n g nước:, bao gồm nưóc d ù n g ch o n ô n g n g h iệ p , c ô n g n g h iệ p , s in h h o ạ t v à các d ịc h v ụ k h á c . M ứ c sử d ụ n g ch o từ n g hộ lấ y th e o đ ịn h m ức c ủ a B ộ N N & P T N N n ă m

1999 và chươ ng t r ì n h K C 1 2 .

Lư ợ ng nước cầ n ch o tr ồ n g t r ọ t c h ủ y ế u tr o n g m ù a k iệ t, c ò n lư ợ ng nưỏc d ù n g c h o cô n g n g h iệ p , s in h h o ạ t v à d ịc h v ụ th a y đ ổ i th e o th ờ i g ia n d ù n g nước.

*

N h u cầu d ù n g nước n ă m 2 000

T h e o t à i liệ u th ô n g k ê v ề d â n số, d iệ n tíc h các lo ạ i c â y t r ồ n g c ù n g n h ư th u n h ậ p h à n g n ă m c ủ a các n g à n h k in h t ế tr o n g h u y ệ n và các v ù n g t í n h dược n h u cầ u d ù n g nước n hư sa u (b ả n g 2 .3 ).

C á n b â n g n ư ớ c v ả p h ư ơ t ì ị Ị ì i ư ở t i g s ù d u ì ĩ g ... 61

H ả n g 2 .3 . N h u cẩu đ ù n g nước các k h u vực h u yệ n H ư ó n g H o á n ă m 2 0 0 0 (1 0 ,; m 1) T T H ộ d ù n g nưốc C á h u v ệ n T iô u v ù n g l T iể u v ù n g 2 T iể u v ù n g 3

1 L ư ợ n g nưỏc d ù n g h à n g n á m 64,944 7,97 5,917 50,844

9 L ư ợ n g nước cán m ù a k iệ t 57,02 7,01 5,844 44,27

* N h u c ầ u d ù n g nước n ấ m 2 0 0 5 và 2 0 1 0

T h e o d ư k iế n của p h á t t r iể n k in h tê , n h u cẩu d ù n g nước n ă m 2 0 0 5 to à n h u y ệ n là 101,98 10í; m3 và n ă m 2 0 10 là 1 5 0,2 0.10 ' m . N h u c ầ u nước m ù a k iệ t tư ơ n g ứng là 87,60.1 0* m3 v à 1 2 5 ,4 6 .1 0 ' m 3.

2.4. T í n h c à n b â n g n ư ớ c

a. C â n b ằ n g nước t ự nhiên

C â n b ằ n g nưóc tự n h iê n là so s á n h lư ợ ng nước h iệ n có c ủ a sông n g ò i tr o n g k h u vực v ỏ i n h u c ầ u d ù n g nước. K ế t q u ả t í n h c â n bằng nưỏc cho to à n n ă m và m ù a k iệ t củ a từ n g v ù n g v à o các n ă m 2000, 2 0 0 5 và 2 0 10 th ể h iệ n tr o n g các b ả n g 2.4 v à 2.5.

B ả n g 2 -4 . C â n b ằ n g nước tự n h iê n n ă m 2000 các v ù n g h u y ệ n H ư ố n g H o á (10 #; m 3) T T T ê n •••ùng C ân b ằ n g nước n ă m C ân b ằ n g nirô c m ù a k iệ t

N guồn N h u cầu C à n b ằ n g N g u ồ n N h u cầu C â n b ầ n g

1 T iể u v ù n g 1 328,40 7,97 +320,43 52,54 7,01 + 45 ,43

2 T iể u v ù n g 2 305.00 5,917 +299,08 48,80 5,844 + 4 2 ,9 6

3 T iể u v ù n g 3 460.00 50,844 + 454,16 73,60 44,27 + 2 9 ,3 3

4 T o à n h u y ệ n 910,00 64,94-1 +845,06 145,60 5 7,067 + 88 ,53

H ả n g 2 .5 . C â n b ằ n g nước tự n h iê n n ă m 2005 và 2010 h u y ệ n H ướng H o á (1 06 m :ỉ)

TT N ă m C â n b ằ n g nước n ă m C â n b ằ n g nưốc m ù a k iệ t

N g u ồ n N h u c ầ u C â n b ằ n g N g u ồ n N h u c ầ u C â n b ằ n g

1 N ă m 2 0 0 5 910,0 101,98 +808,02 1-15,60 87,15 + 58 ,45

9 N ă m 2 0 1 0 910,0 150,25 +759,75 145,60 120,40 +2 0 ,2 0

G h i c h ú : C o i r ằ n g n g u ồ n nước n ă m 2 0 1 0 v à 2005 g iữ b ằ n g n ă m 2 0 0 0

b. C â n b ằ n g nước tô n g hợp

C â n b à n g nước tổ n g hớp là k ế t q u a so sá n h g iữ a tổ n g n g u ồ n nước đ ế n , có x é t ctên lượ ng nướ c đ iể u t iê t , và tổ n g n h u c ầ u d ù n g nước c ủ a từ n g v ù n g . K ế t q u ả tín h c h j to à n n ă m và m ù a k iệ t c ủ a từ n g v ù n g vào các n ă m 2 0 0 0 , 2 0 0 5 v à 2 0 1 0 th ể h iệ n t r r n g các b ả n g 2 .6 và 2.7.

(3 2 N g u y ê n H ữ u K h ả i

B ả n g 2.6. C ần b ằ n g nước tô n g hợp n ă m 2000 các v ù n g h u y ệ n H ư ớ n g H oá (10* m a) T T T ê n v ù n g C â n b ằ n g nước n ã m C ân b ằ n g nư óc m ù a k iê t

N g u ồ n N h u cầu C ân bằng N g u ồ n N h u cầu C ân b ằ n g

1 T iể u v ù n g 1 360,87 7,97 +352,9 248,44 7 ,1 0 +241,34

2 T iể u v ù n g 2 351,32 5,917 +345,4 232,48 5,844 +226,64

3 T iê u v ù n g 3 458,25 50,8-14 +452,41 299,73 4 4,213 +255,52

4 Toàn h u y ệ n 1170,24 64,944 +52,396 791,76 5 7,067 + 734,69

B à n g 2 .7 . C ân b a n g nước tổ n g hợp n ă m 2005 và 2010 h u y ệ n H ư ớ n g H oá (1 0’ m 3)

T T N ăm C ân b ằ n g nước n ă m C â n b ằ n g nư óc m ù a k iệ t

N g u ồ n N h u cầu C ân bằng N g u ồ n N h u cầu C ân b ằng

1 N ă m 2005 1310,24 75,512 + 1234,73 864,25 65,01 +799,2

9 N ă m 2010 1310,24 9 0,255 + 1300,9 864,25 8 1 ,5 6 +782,69

G h i c h ú : C oi rằ n g tổ n g n g u ồ n nước n ă m 2010 g iử b ằ n g n ã m 2 0 0 5

T u y n h iê n h iệ n tư ợ n g th iế u nước v à h ạ n th ư ờ n g x ẩ y r a t r o n g các th ò i đoạn n g ắ n hơn. V ì v ậ y ở đ â y th ự c h iệ n t ín h câ n b ằ n g cho từ n g th á n g . C h ú n g tô i c h ỉ tí n h c â n b ằ n g nưỏc t ụ n h iê n , chư a t í n h đến lư ợ ng nưỏc đ iề u t i ế t c ủ a hồ chứ a. K ế t q u ả tí n h cho n ă m 2 0 0 0 d ẫ n ra tr o n g b ả n g 2.8.

2.5.

N h ậ n x é t

(1) X é t vê tổ n g th ể n h u c ầ u d ù n g nưâc h à n g n ă m củ a các k h u vực tr o n g h u y ệ n H ướ ng H oá còn cách xa tổ n g n g u ồ n nước h iệ n có, n g a y cả đ ố i v ớ i n g u ồ n nước tự n h iê n . T o à n h u y ệ n n h u cầ u d ù n g nước m ới c h iế m 5% lư ợ n g nước tự n h iê n , lỏ n n h ấ t là T iể u v ù n g 3 c ủ n g c h ỉ c h iê m 9,6% n g u ồ n nước h iệ n có. Đ ố i v ố i n g u ồ n nước tự n h iê n tỷ lệ d ù n g nước to à n h u y ệ n c h iế m 7%, T iể u v ù n g 3 c h iế m 12%. Đ ô i vỏ i m ùa k iệ t tỷ lệ n à y cao hơn, to à n h u y ệ n c h iế m 39,4% , T iể u v ù n g 3 lỏ n n h ấ t c h iế m tỏ i 60% . N h ư v ậ y lượng nước d ù n g m ù a k iệ t đà c h iê m t ỷ tr ọ n g đ á n g k ể , đặc b iệ t dối vó i T iể u v ù n g 3.

(2) X é t ch o th ờ i đ o ạ n th á n g ch o to à n h u y ệ n t h ấ y r ằ n g

lượng

nưóc tự n h iê n k h ô n g đủ d ù n g tr o n g m ộ t sô th á n g m ù a k h ô (th á n g 3-4 ). V ố i c á c t iể u v ù n g 1 và 2 các th á n g v ẫ n còn đủ nước, n h ư n g ở tiể u v ù n g 3 các th á n g 2 ,3 ,4 v à 7 đ ê u th iế u niíỏc.

T ro n g t iể u v ù n g 3 t h ì sự th iế u nưỏc th ự c c h ấ t x ẩ y ra t ạ i m ộ t sô" x ã v à t h ị tr ấ n th u ộ c v e n đường sô 9, vì ở đ â y k in h t ế đ a n g p h á t t r iể n , các xà k h á c k h ô n g th iê u h ụ t n h iề u . Đ ế n n ă m 2 0 0 5 và 2 0 1 0 t h ì lư ợ ng nước th iế u sẽ tă n g lê n , t r ê n to à n h u y ệ n , ng oà i 2 th á n g 3-4, th á n g 2 v à 7 dă g ầ n đ ế n g iỏ i h ạ n th iế u nưóc, c ò n ở t iể u v ù n g 3, th ê m th á n g 6 c ũ n g dã có th ể k h ô n g đ ù nưỏc d ù n g .

(3) T iể u v ù n g 3 là v ù n g tậ p t r u n g d â n cư và có n h iê u d iế u k iệ n p h á t t r iể n k in h tê , cà về n ô n g , c ô n g n g h iệ p lẫ n d ịc h v ụ và d â n sô. V ì v ậ y c ầ n có h ư ớ n g q u y hơtạch các công t r ì n h th u ý lợi p h ù hợp n h ằ m tă n g cường lư ợ n g nưóc đ iể u t i ế t ch o k h u vực.

(4) C ầ n tậ n d ụ n g tố i đa n g u ồ n v ố n th e o chươ ng t r ì n h 135 và c h ú ý tớ i c h ấ t lượ ng t h iế t k ế và t h i cô n g để x â y d ự n g các công t r ì n h th u ỷ lợ i đ ạ t h iệ u quả cao n h ấ t.

(õ) Lư ợ ng nước đ iể u t iế t dược xác đ ịn h th e o k h ả n ă n g các c ô n g tr ì n h có th ể cung cấp, n h ư n g th ự c tế h ạ n chê hơn n h iê u do các công tr ì n h n h a n h c h ó n g bị xuôYig cấp.

Bảng 2.8.

C â n b ằn g nước tự n h iê n h a n g th a n g n ă m 2 0 0 0 các v ù n g h u y ệ n Hướng Hoá (1 0 6 m )

Thăng Toàn huyên Tiểu vùng 1 Tiểu vung 2 T»ểu vũng 3

w 0 w s V w 0 w s V w 0 w s V WĐ w s V

1 37.841 3.519 34 322 13.666 0.396 13.27 12.692 0.291 12.692 19.142 2.444 16.698

2 20.943 14.521 6.422 7.558 1.852 5.706 7,019 1,654 5.365 10,586 11.205 -619

3 13.525 14.641 -1.116 4.880 1.865 3.015 4.833 1.672 3,161 6.837 11.228 -4

4 6.371 14.843 -8472 2.294 1.921 0.373 2.131 1.695 0,436 3.241 11.319 -8078

5 36.712 1.675 35,037 13.247 0.189 13.058 12.304 0.013 12.291 18.557 1.205

17.352

6 17.801 3.506 14.295 6.624 0.384 6.24 5.966 0,286 5.68 8.998 2.432 6,566

7 10.047 3.519 6.528 3,626 0.396 3.23 3.367 0.291 3.076 5,079 2.444 2.635

8

92.539

1.760 90 779 33,33 0.198 33 132 22.312 0.015 22.297 46.684 1.222 45,462

9 100.22 1.752 98.468 36.166 0.185 35,981 24.212 0.014 24,198 50.661 1.201 49.460

10 347.74 1.741 372.999 125.50 0.195 125,305 84.019 0,015 84.004 175.80 1.219 174.581

11 118.55 1.760 116.79 42.78 0.198 42.582 28.639 0.015 28.624 59.924 1.222 58.702

12 102.79 1.695 101.095 37.093 0.191 36.902 26.045 0.013 26.032 51.798 1.119 50.679

Ợ}00

Cánbằngnướcvàphươnghưởngsử dụng..

B ả n g 2.9. C án b à n g nước tự n h iê n h à n g th á n g n ă m 2005 các v ù n g h u y ệ n Hướng Hoá (1 06 m 3)

Tháng Toàn huyên Tiểu vùng 1 Tiểu vùng 2 Tiều vùng 3

W D w s V WĐ w s V WĐ w s V w 0 w s V

1 37.841 14.120 23,721 13,666 1.164 12.502 12.692 1.428 11.264 19.142 8.896 10.246

2 20.943 17.342 3.601 7.558 2.126 5.432 7.019 1.795 5.224 10.586 13.884 -3.298

3 13.525 17.513 -59.99 4.880 2.135 2.745 4.833 1.798 3.035 6.837 13.890 -7.053

4 6.371 17.364 -0.993 2.294 2.148 0.146 2.131 1,802 1,827 3.241 13.905 -0,664

5 36.712 2.960 33.752 13,247 0.376 12,871 12.304 0.304 12.00 18,557 2,378 16.179

6 17.801 8.920 8.881 6.624 1.124 5.500 5.966 0.924 5,035 8.998 6.795 2.203

7 10.047 8.934 1.113 3.626 1.128 2.498 3,367 0.931 2.436 5.079 6.769 -6.69

8 92.539 2.981 89.558 33.33 0.371 32.959 22.312 0.305 22,007 46.684 2.258 44.426

9 100.22 2.988 97,232 36,166 0.375 35.791 24.212 0.303 23.909 50.661 2.282 48.379

10 ^347.74 2.962 371.78 125,50 0,37« 125,12 84.019 0.308 83.711 175.80 2.284 172.72

11 118.55 2.955 115.60 42.78 0.383 42.397 28639 0,301 28 338 59.924 2.275 57.649

12 —102.79 2.945 99.845 37.093 0.389 36.704 26.045 0.306 25.739 51.798 2.262 49.536

—]

N g u y ề n H ữ u K h ả i

C ả n b ă n g n ư ớ c vò p h ư ơ n g h ư ớ n g s ử d u n g . 65

I I I . H iệ n tr ạ n g và phư ơ ng hướng p h á t t r iể n tà i n g u y ê n nước

3. ỉ . H ỉ ê n t r ạ n g s ử d u n g t ả i n g u y ê n n ước

a. H iện tr ạ n g

H iệ n n a y Sờ N N & P T N N k h ô n g có C h i cục q u à n lý nước v à cô n g t r ì n h t h j ỷ lợ i, c h ỉ có p h ò n g T h u ỷ lợ i là m t h a m m ư u cho sở v à trự c tiế p th ự c h iệ n các cô n g tá c th u ý lợ i. D o v ậ y h u y ê n H ư ớ n g iío á c ù n g chư a có cơ q u a n tr ự c tiế p q u ả n lý t à i n g u y ê n nước. C ác cô n g t r ì n h d o đ ịa p h ư ơ n g q u ả n lý n h ìn c h u n g ch ư a tố t, k h ô n g có p h â n cấ p c ụ th ể . Q u ả n lý và k h a i th á c nước n g ầ m t h iế u q u y h o ạ ch .

H ầ u h ê t các c ô n g tr ìn ầ i t h u ỷ

lợi

h iệ n có đ ề u ỏ cỉạng tạ m th ờ i, do n h â n d â n tr o n g v ù n g t ạ là m , k h ô n g được q u y h o ạ ch v à t í n h to á n t h i ê t k ế , q u y m ô c ô n g t r ì n h n h ỏ . T r o n g tổ n g sỏ 2 0 c ô n g t r ì n h có 13 đ ậ p đ ấ t, c h iế m 6 8 ,7 5 % , còn lạ i là đ ậ p bê tô n g và đá x â y , c h iế m 3 1 ,2 5 % . C á c c ô n g t r ì n h h a u h ế t chư a h o ạ t đ ộ n g đ ủ n ă n g lự c t h i ế t kế. N h u c ầ u nước tư ớ i ch o các lo ạ i cây t r ồ n g m ố i đ á p ứ ng dược 2,08% d iệ n tíc h , còn đ ạ i bộ p h ậ n (9 7 ,9 2 % ) ch ư a được tư ớ i. N h iê u cô n g t r ì n h đà x u ố n g cấp, h à n g n ă m p h ả i sửa ch ừ a r ấ t tố n k é m . M ộ t sô côn g t r ì n h x â y d ự n g th e o dự á n 135 n h ư n g c h ỉ là m từ n g p h ầ n v à từ n g h ạ n g m ụ c .

b . T in h h ỉn h ú ìĩg h ạ n

H ạ n tr o n g v ù n g th ư ờ n g x ẩ y r a và o các th á n g từ 1 1 đ ế n 4 n ă m sau. M ộ t sô"công t r ì n h đ ã x â y d ự n g n h ư n g c h ư a đ ả m bảo tư ớ i h ế t d iệ n tíc h đ ấ t c a n h tá c . N g a y cả n h ữ n g k h u vự c có c ô n g t r ì n h tư ớ i h ạ n v ẫ n th ư ờ n g x ẩ y r a . N á m 1998 được đ á n h g iá là n ă m h ạ n n ặ n g c ủ a k h u vự c m iề n T r u n g , tr o n g dó có Q u a n g T r ị , g â y n h iề u t h iệ t h ạ i n g h iê m tro n g .

D o hệ th ô n g sô n g s u ô i tr o n g v ù n g tư ơ n g đ ố i đ à y , n h ư n g có độ dốc cao n ê n v ấ n đê ú n g q u y m ô lớ n í t x ẩ y ra . T h e o t à i liệ u k h ả o s á t, lũ 1 9 9 9 -2 0 0 0 có 3 lầ n t h ị tr ấ n L a o B ảo b ị n g ậ p bởi nước sô n g S êP ô n v à m ư a n h iề u n g à y với th ờ i g ia n n g ậ p kéo d à i 5-7 n g à y .

c. H iện t r ạ n g cấ p nước s i n h hoạt

N g u ồ n nưốc s in h h o ạ t dược sử d ụ n g c h ủ y ế u là nước m ư a, nưóc n g ầ m tầ n g n ô ng v à nước m ậ t từ các k h e s u ô i. H ìn h th ứ c k h a i th á c p h â n tá n ỏ các h ộ g ia đ ìn h n h ư bể, c h u m v ạ i, g iê n g đ à o h a y k h o a n ta y U N IC E F . T h e o th ố n g kê đ ế n c u ố i n ă m 2000 đ ã đ à o được 1611 g iê n g , x â y được 3 6 0 m 3 bể ch ử a nư óc, 3 0 k m đườ ng ố n g . 12 x ã có hệ th ô n g cấp nưóc tự c h ả y , các xã còn lạ i đ a n g

được

t à i trợ b ằ n g dự á n U N IC E F . T u y n h iê n nước sạch c h ỉ tỏ i được t r u n g tâ m các xà n ê n các v ù n g xa v ẫ n p h ả i d ù n g nước k h e s u ô i, k h ô n g đ ả m b ả o vệ s in h , nhát, là vế m ù a lũ s ô n g s u ô i có độ đ ụ c cao.

N h ư v ậ y có th ê t h ấ y r ằ n g công tá c t h u ỷ lợ i h iệ n v ẫ n ch ư a được q u a n tâ m đ ú n g m ứ c, tá c d ụ n g c ủ a c h ú n g tr o n g tư â i v à c ấ p nưỏc s in h h o ạ t còn r ấ t h ạ n chế.

6 6 N g u y ễ n H ữ u K h ả i

-C ầ n c h ú ý đ ế n các th á n g m ù a cạ n , n h ấ t là các th á n g 2-4 v à 6 -7 , đặc b iệ t cầ n lư u ý đ ế n cãc xă v e n đường số 9, nơ i k im h t ế tậ p t r u n g v à p h á t t r i ể n c ủ a h u y ệ n . Có q u y ho ạch c ụ th ể về x â y d ự n g công t r ì n h t h u ỷ lợi v à d iề u t i ế t n g u ồ n nước hợp lý dể c h ố n g h ạ n cho câ y tr ồ n g v à p h ụ c v ụ các n h u cầu d ù n g nưốc k h á c .

-C ầ n tă n g cường c ô n g tá c q u ả n lý t à i n g u y ê n nư ỏc, tu y ê n t r u y ề n sâ u rộ n g lu ậ t t à i n g u y ê n nước. C h ú ý dào tạ o n â n g cao t r ì n h độ q u ả n lý , h o ạ t đ ộ n g c ủ a các cô n g t r ì n h th u ỷ lợ i, n h ấ t là tư ỏ i tiê u và q u ả n lý hệ th ô n g , có sự p h â n c ấ p rỏ rà n g . Đ ồ n g th ờ i tả n g cường c ô n g tá c đ iế u t r a cơ b ả n , c ô n g tá c q u y h o ạ ch th e o v ù n g , th e o lư u vực để có b iệ n p h á p k h a i th á c t ố t hơn tà i n g u y ê n nưốc.

-T ậ p t r u n g k iê n cô hoá n h ữ n g k ò n h m ư ơng và n â n g cấp các c ô n g t r ì n h h iệ n có.

-C ó c h ín h sách hỗ trợ đế d â n k iê n cỏ h o á các đ ậ p tạ m đả x â y d ự n g trư ớ c đ â y . -X â y d ự n g m ớ i các cô n g t r ì n h th u ỷ lợi n h ằ m ổn đ ịn h d iệ n t í c h tưới. Ở nơ i có đ iề u k iệ n k ế t hợp tư ớ i v à cấp nước s in h h o ạ t.

-C ả i tiế n và n â n g cao h iệ u q u ả cô n g tá c q u ả n lý , v ậ n h à n h c á c c ô n g t r ì n h t h u ỷ lợ i để là m tă n g h iệ u s u ấ t p h ụ c v ụ t ố t hơn ch o các n g à n h k in h tế .

• T ro n g m ù a m ư a lủ th ự c h iệ n tố t phư ơ ng c h â m 4 t ạ i c h ỗ , đ ả m bảo p h ò n g c h ố n g lủ h iệ u q u ả .

IV . M ộ t số k ế t lu ậ n

1 .T iể m n ả n g đ ấ t d a i, k h í h ậ u c ủ n g n h ư t à i n g u y ê n nứ óc c ủ a h u y ệ n H ư ố n g H oá k h á d ồ i cỉào, th u ậ n lợ i c h o p h á t t r iể n k in h tế , kể cả k in h t ế h à n g h o á .

2. N h u cầu sử d ụ n g nước h iệ n na y c h ư a lỏ n , h à n g n ă m c ò n c á c h xa k h ả n ă n g n g u ồ n nước h iệ n có. T u y n h iê n tr o n g m ù a c ạ n tỷ tr ọ n g sử d ù n g nước dà k h á lớn, các th á n g 3-4 đã có th ể th iế u nước, n h ấ t là tiể u v ù n g 3, các t h á n g 2 ,3 ,4 v à 7 đểu có k h ả n ă n g k h ô n g đủ nước d ừ n g , có th ể gây n ê n n h ữ n g k h ó k h ă n ch o s ả n x u ấ t. T r o n g từ n g k h u vực h ạ n v ẫ n có k h ả n ă n g xẩ y ra , n g a y cả ở n h ữ n g nơ i có c ô n g t r ì n h th u ý lợi.

Đ ế n n ă m 2 005 v à 2 0 1 0 k h ả n ă n g th iế u h ụ t n g u ồ n nước các t h á n g m ù a k iệ t sẽ tr ầ m tr ọ n g hơn.

3. D â n sô d ồ i dào n h ư n g p h â n bô k h ô n g đ ểu th e o k h u vự c v à các n g à n h k in h tế , c h ủ yế u là n ô n g n g h iệ p v ỏ i t r ì n h độ th ấ p , h ạ n ch ê k h ả n ă n g p h á t t r iể n k in h t ế h à n g ho á.

4. C ôn g tá c q u ả n lý tà i n g u y ê n nưóc cò n chư a có q u y h o ạ c h , k é m h iệ u qu ả. Các cô n g t r ì n h t h u ỷ lợ i c h ấ t lư ợ ng th ấ p , n g à y cà n g x u ố n g cấ p . T r o n g tư ơ n g la i cầ n đ ầ u tư hơn nữa, đ ẩ y m ạ n h v iệ c x â y d ự n g , c h ú ý đ ế n c h ấ t lư ợ ng các c ô n g t r ì n h và c ả i tiế n cô n g tá c q u ả n lý , n â n g cao h iệ u q u ả sử d ụ n g t à i n g u y ê n nước.

3 .2. P h ư ơ n g h ư ớ n g p h á t t r i ể n t à i n g u y ê n n ư ớ c

C á n b ă t ì ị ỉ n ư ớ c v à p ì iií ơ ì ì Ị * h ư ở n ỊỊ s ù d u t i g . G7

5. c ẩ n tậ n d ụ n g n g u ồ n vò n 135, sử d ụ n g có h iệ u q u a c h o x â y d ự n g các cô n g t r i n h th u ý lợi v à q u ả n lý h iệ u q u ả t à i n g u y ê n nước.

T à i l iộ u t h a m k h a o

1. P h ỏ n g t h ò n g kẽ H ư ớ n g H oá ,

N iê n g i á m ỊÌiốììg kê n á m 1997-2001.

2. C hư ơ ng t r ì n h k h o a họ c-côn g n g h ệ cấ p N h à nước,

Cản bang, bảo vệ và s ử d u n g có h iệu q u ả n g u ồ n nước quốc g i a ,

M á sô K C1 2. 1 9 9 2 -1 9 9 5 .

3. C ụ c th ố n g k ê Q u ả n g T r ị. N iê n g iá m th ố n g kê n á m 2 0 0 0.

•I. N g u y ê n v ã n T u ầ n , T r ịn h Q u a n g lỉo à , N g u y ề n ỈỈCíu K h ả i,

T ín h toán t h u ỷ lợi

. N X B Đ ạ i học Q u ố c g ia ỉ l à N ộ i. 2 0 0 1.

õ. Sơ N N & P T N N Q u ả n g T r ị,

B á o cáo đ iề u c h in h q u y hoạch th u ỷ lợi m iề n n ú i Q u ả n g t r ị

, 2 0 0 1 .

6. Sỏ N N & P T N N Q u ả n g T r ị,

B áo cáo cô n g tác q u ả n lý nước và công trìn h t h u ỷ lợi t ỉn h Q u ả n g T r i

,

2 0 0 â 2.

7.

Trường Đ ại học T h u ỷ lợi H à N ộ i ,

B áo cáo h iệ n t r ạ n g v à p hư ơ ng h ư ố n g p h á t t r iể n th u ý lợ i th ư ợ n g n g u ồ n s ô n g S e B a n g H ia n g h u y ệ n H ư ớ n g H o á t ỉn h Q u ả n g

I r ị.

V N U J O U R N A L OF S C IE N C E . Nat , S c i , & Tech , T X IX , N ạ i. 2003

C A L C U L A T I O N O F VVATER B A L A N C E A N D A P P L I C A T I O N O F W ATER R E S O Ư R C E M A N A G E M E N T IN H Ư O N G HOA D IS T R IC T ,

Q U A N G TRI P R O V IN C E

N g u y ê n H u u K h a i

D e p a r tm e n t o f ỉ ỉ y d r o Metcorology a n d Oceanology Collcge o f Science, V N Ư

S u c c e s s íu l w a t e r re s o u rc e m a n a g e m e n t r e q u ir e s kn o vvle d g e a b o u t th e o c c u rro n c e , q u a l i t v a n d v a r ia b i li t y o f w a t e r re so u rce s. W e a ls o need to k n o w a b o u t d e m a n d s on th e v v a te r re s o u rc e a n d th e c o m m u n ity 's a s p ir a tio n s fo r its m a n a g e m e n t. H e n c e th e c a lc u la tio n s o f w a t e r b a la n c e is a n im p o r t a n t c o m p o n e n t o f w a te r re s o u rc e m a n a g e m e n t. T h is p a p e r d e s c rib e s th e in v e s t ig a tio n s o n th e w a te r e x p lo ita tio n a n d c o n s u m p tio n as vvell as d is t r ib u t io n o v e r y e a r, th e n p ro p o s e som e s o lu tio n fo r s u s ta in a b le w a te r d e v e lo p m e n t in H u o n g H o a d is t r ic t .