Phiên bản ebook này được thực hiện theo bản quyền xuất bản và phát hành ấn bản tiếng Việt của công ty First News - Trí Việt với sự tài trợ độc quyền của công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam. Tác phẩm này không được chuyển dạng sang bất kỳ hình thức nào hay sử dụng cho bất kỳ mục đích thương mại nào.
Powerful Lessons in Personal Change by Stephen R. Covey
Copyright © 2004 by FranklinCovey Company
FranklinCovey and the FC logo and trademarks are trademarks of FranklinCovey Co. and their use is by permission.
Vietnamese Edition © 2007 by First News - Tri Viet.
Published by arrangement with FranklinCovey Co., USA.
All rights reserved.
THE 7 HABITS OF HIGHLY EFFECTIVE PEOPLE
7 THOÂI QUEN ĂÏÍ THAĐNH ĂAƠT
Cöng ty First News - Trñ Viïơt giûô baên quýìn xuíịt baên vađ phaât hađnh íịn baên tiïịng Viïơt trïn toađn thïị giúâi theo húơp ăöìng chuýín giao baên quýìn vúâi FranklinCovey Co., Hoa Kyđ.
Bíịt cûâ sûơ sao cheâp, trñch díîn nađo khöng ặúơc sûơ ăöìng yâ cuêa First News vađ FranklinCovey ăïìu lađ bíịt húơp phaâp vađ vi phaơm Luíơt Xuíịt baên Viïơt Nam, Luíơt Baên quýìn Quöịc tïị vađ Cöng ûúâc Baêo höơ Baên quýìn Súê hûôu Trñ túơ Berne.
C
CÖÖNNGG TTYY VVÙÙNN HHOOÂÂAA SSAAÂÂNNGG TTAAƠƠOO TTRRÑÑ VVIIÏÏƠƠTT -- FFIIRRSSTT NNEEWWSS 11HNguýîn Thõ Minh Khai, Quíơn 1, TP. Höì Chñ Minh Tel: (84.8) 822 7979 - 822 7980 - 823 3859 - 823 3860
Fax: (84.8) 822 4560; Email: triviet@firstnews.com.vn Website: www.firstnews.com.vn
Ban Biïn Dõch First News Hiïåu àñnh: Töí Húåp Giaáo Duåc PACE
F IRST N EWS
NHAÂ XUÊËT BAÃN TREÃ
LÚĐI GIÚÂI THIÏƠU
H
íìu nhû ăi bíịt kyđ quöịc gia nađo trïn thïị giúâi baơn cuông dïî dađng nhíơn ra taâc phíím nöíi tiïịng 7 Thoâi quen ăïí thađnh ăaơt (The 7 Habits of Highly Effective People) cuêa taâc giaê Stephen R. Covey luön ặúơc moơi ngûúđi ăoân ăoơc vađ ăaânh giaâ ríịt cao nhû möơt cíím nang ređn luýơn ăïí ăi ăïịn thađnh cöng.Thíơt víơy, tûđ líìn xuíịt baên ăíìu tiïn, 7 Thoâi quen ăïí thađnh ăaơt ăaô trúê thađnh möơt trong nhûông cuöịn saâch coâ giaâ trõ vađ nöíi tiïịng nhíịt thïị giúâi vïì thïí loaơi self-help - tûơ ređn luýơn baên thín ăïí thađnh cöng trong cuöơc söịng. Vúâi 20 triïơu baên phaât hađnh, ặúơc dõch ra hún 40 thûâ tiïịng trïn khùưp thïị giúâi, taâc phíím ăaô coâ sûâc lan toêa vö cuđng röơng lúân, khöng chó trong lônh vûơc ređn luýơn, phaât triïín tñnh caâch con ngûúđi mađ cođn ặúơc bònh choơn lađ möơt trong 10 cuöịn saâch vïì quaên trõ coâ giaâ trõ nhíịt tûđ trûúâc ăïịn nay. Tiïịn sô Stephen R. Covey lađ möơt bíơc thíìy thïị giúâi vïì ređn luýơn tñnh caâch, khaê nùng laônh ăaơo vađ caâc víịn ăïì tím lyâ cuöơc söịng. Öng cođn lađ möơt nhađ giaâo duơc tađi nùng, möơt chuýn gia tû víịn vïì quaên lyâ con ngûúđi, Stephen R. Covey ăaô cöịng hiïịn troơn ăúđi mònh ăïí giaêng daơy phûúng phaâp söịng vađ quaên trõ líịy nguýn tùưc lađm troơng tím ăïí coâ ặúơc cuöơc söịng haơnh phuâc vađ sûơ nghiïơp thađnh ăaơt.
Con ngûúđi luön khao khaât thađnh cöng, nhûng nïịu khöng nhíơn thûâc ặúơc baên chíịt cuêa thađnh cöng mađ cûâ muđ quaâng theo ăuöíi thò thíơt vö nghôa.
Stephen R. Covey ăaô nhíơn ra vađ phín tñch möơt caâch cûơc kyđ síu sùưc cöơi nguöìn cuêa thađnh cöng, giuâp cho hađng chuơc triïơu ngûúđi trïn thïị giúâi xíy dûơng ặúơc cuöơc söịng myô maôn tûđ nïìn taêng tñnh caâch cuêa chñnh möîi ngûúđi.
Tñnh caâch cuêa chuâng ta vïì cú baên bùưt nguöìn tûđ nhûông thoâi quen. Ăoâ lađ möơt chuöîi phaên ûâng díy chuýìn bùưt ăíìu tûđ suy nghô, díîn ăïịn hađnh ăöơng, taơo nïn thoâi quen, ắnh hònh tñnh caâch - vađ cuöịi cuđng - taơo nïn söị phíơn. Trong díy chuýìn ăoâ, thoâi quen lađ ýịu töị quan troơng vò chuâng töìn taơi trong phaơm truđ vö thûâc, mang tñnh bïìn vûông. Chuâng taâc ăöơng vađo ăúđi söịng sinh hoaơt hađng ngađy vađ aênh hûúêng maơnh meô ăïịn caâ tñnh, ăöìng thúđi hònh thađnh, xaâc ắnh nùng lûơc, tñnh caâch vađ baên lônh möîi ngûúđi. Nhûng thoâi quen khöng thïí hònh thađnh möơt caâch nhanh choâng, tûâc thúđi mađ liïn quan míơt thiïịt ăïịn quaâ trònh ređn luýơn.
Vò víơy, thoâi quen coâ möơt sûâc maơnh vađ aênh hûúêng ríịt lúân; nïịu chuâng ta biïịt caâch víơn duơng ăuâng seô ăem laơi nhûông hiïơu quaê ăùơc biïơt ăöịi vúâi sûơ caêi thiïơn tñnh caâch vađ phaât triïín nùng lûơc möîi ngûúđi.
7 Thoâi quen ăïí thađnh ăaơt lađ cuöịn saâch coâ giaâ trõ thûơc tiïîn lúân lao, mang laơi cho chuâng ta nhûông kiïịn thûâc cú baên vïì caâch cû xûê ăuâng ăùưn, phûúng phaâp
lađm viïơc hiïơu quaê, ăöìng thúđi giuâp chuâng ta chuê ăöơng nùưm vûông vađ xûê lyâ tònh huöịng möơt caâch coâ cú súê khoa hoơc. Cuöịn saâch cuông ặa ra nhûông quy tùưc ûâng xûê tuýơt vúđi, phuđ húơp vúâi chín lyâ cuöơc söịng nïn taơo ặúơc hiïơu quaê vïì mùơt tím lyâ, díîn ăïịn thađnh cöng trong cöng viïơc vađ caâc möịi quan hïơ giûôa con ngûúđi.
Bùìng viïơc phín tñch caâc quy luíơt chi phöịi möơt caâch ríịt thûơc tïị, 7 Thoâi quen ăïí thađnh ăaơt seô khúi díơy nhûông nùng lûơc tiïìm íín trong baơn, chó ra con ặúđng thûơc tïị vađ vûông bïìn ăïí baơn ăaơt túâi thađnh cöng.
Moơi thađnh cöng trong cuöơc söịng coâ thïí noâi gíìn nhû luön ặúơc bùưt nguöìn hoùơc ñt nhiïìu ăïìu coâ liïn quan ăïịn 7 thoâi quen quan troơng nađy. Taơo dûơng ặúơc 7 thoâi quen cođn lađ phûúng caâch giuâp baơn coâ thïí giaêi quýịt möơt caâch hiïơu quaê nhíịt moơi vûúâng mùưc trong cöng viïơc, trong cuöơc söịng gia ằnh, trong giao tiïịp xaô höơi ăöìng thúđi nhíơn ặúơc sûơ quyâ troơng vađ thiïơn caêm cuêa nhûông ngûúđi xung quanh.
Vúâi 7 Thoâi quen ăïí thađnh ăaơt cuđng nhûông taâc phíím nöíi tiïịng khaâc nhû First Things First (Ûu tiïn cho ăiïìu quan troơng nhíịt), Principle Centered Leadership (Laônh ăaơo líịy nguýn tùưc lađm troơng tím), 7 Habits of Highly Effective Family (7 Thoâi quen cuêa gia ằnh haơnh phuâc), Living the 7 Habits (Söịng theo 7 thoâi quen), The 8th Habit – from Effectiveness to Greatness (Thoâi quen thûâ 8 – Tûđ thađnh ăaơt ăïịn vô ăaơi)… ăaô taơo nïn möơt tïn tuöíi Stephen R. Covey coâ
möơt khöng hai trong nhûông taâc giaê ặúng ăaơi viïịt vïì cuöơc söịng vađ ăaô ặúơc taơp chñ Time cöng nhíơn lađ möơt trong 25 ngûúđi Myô coâ aênh hûúêng nhíịt thïị giúâi trong 20 nùm trúê laơi ăíy.
First News vađ Trûúđng Doanh Nhín & Giaâm Ăöịc PACE trín troơng giúâi thiïơu ăïịn baơn ăoơc Viïơt Nam taâc phíím 7 Thoâi quen ăïí thađnh ăaơt cuêa Tiïịn sô Stephen R. Covey. Hy voơng cuöịn saâch coâ giaâ trõ to lúân nađy seô giuâp caâc baơn thay ăöíi cuöơc ăúđi mònh theo hûúâng tñch cûơc, nhùìm ăaơt ặúơc thađnh cöng trong cuöơc söịng.
Chuâc caâc baơn thađnh cöng!
- First News
LÚĐI TAÂC GIAÊ
Cuöơc söịng ngađy cađng phûâc taơp, cùng thùỉng vađ khùưc nghiïơt khi con ngûúđi chuýín tûđ thúđi ăaơi cöng nghiïơp sang thúđi ăaơi cöng nghïơ thöng tin cuđng vúâi caâc hïơ quaê cuêa noâ.
Nïìn kinh tïị tri thûâc ra ăúđi, keđm theo ăoâ lađ hađng loaơt caâc víịn ăïì múâi lađm aênh hûúêng maơnh meô ăïịn ăúđi söịng xaô höơi, ăem ăïịn cho con ngûúđi nhûông ûâng duơng tñch cûơc cuông nhû taơo ra thïm möơt söị khoâ khùn vađ thaâch thûâc. Nhûông khoâ khùn vađ thaâch thûâc íịy khöng chó khaâc vïì lûúơng mađ cođn khaâc vïì chíịt.
Nhûông ăöíi thay síu sùưc cuêa xaô höơi vađ caâc biïịn ăöơng trïn thûúng trûúđng toađn cíìu trong thúđi ăaơi kyô thuíơt söị ăaô khiïịn nhiïìu ngûúđi nghi ngúđ tñnh phuđ húơp cuêa nhûông nguýn tùưc, nhûông thoâi quen ặúơc ặa ra trong cuöịn saâch nađy. Theo töi, cuöơc söịng cađng coâ nhiïìu biïịn ăöơng, nhûông thaâch thûâc chuâng ta gùơp phaêi cađng lúân thò 7 Thoâi Quen cađng coâ giaâ trõ ăöịi vúâi tíịt caê moơi ngûúđi. Vò caâc khoâ khùn, thaâch thûâc luön töìn taơi vađ ngađy cađng phöí biïịn nïn caâc giaêi phaâp ặa ra ăïìu dûơa trïn nhûông nguýn tùưc mang tñnh quy luíơt, hiïín nhiïn, bíịt biïịn, vađ phaât triïín líu dađi trong lõch sûê. Töi khöng phaêi lađ ngûúđi saâng taơo ra caâc nguýn tùưc ăoâ mađ chó lađ ngûúđi nhíơn ra vađ sùưp xïịp chuâng laơi theo möơt tríơt tûơ húơp lyâ.
Sau nhûông traêi nghiïơm, töi ăuâc kïịt ặúơc möơt bađi hoơc síu sùưc trong cuöơc söịng: Nïịu muöịn vûúơt qua moơi thaâch thûâc ăïí ăaơt ặúơc nhûông khaât voơng lúân lao, baơn phaêi biïịt nhíơn diïơn vađ víơn duơng ăuâng caâc nguýn lyâ hay quy luíơt tûơ nhiïn vađo caâc muơc tiïu cuêa mònh. Víơn duơng thađnh cöng möơt quy luíơt nađo ăoâ phuơ thuöơc ríịt nhiïìu vađo trñ túơ, khaê nùng vađ sûơ saâng taơo cuêa tûđng ngûúđi, nhûng ăiïìu quan troơng nhíịt lađ phaêi biïịt kïịt húơp hađi hođa caâc nguýn tùưc vúâi nhau.
Trïn thûơc tïị, nhûông giaêi phaâp ặa ra tûđ caâc nguýn lyâ luön traâi ngûúơc vúâi löịi suy nghô phöí biïịn cuêa chuâng ta hiïơn nay. Sûơ ăöịi líơp nađy ặúơc chûâng minh qua nhûông thaâch thûâc phöí biïịn dûúâi ăíy:
- Súơ haôi vađ tûơ ti;
- Ûúâc muöịn vađ tham voơng súê hûôu;
- Tröịn traânh traâch nhiïơm;
- Tuýơt voơng;
- Míịt cín bùìng trong cuöơc söịng;
- Tñnh võ kyê;
- Khao khaât ặúơc lùưng nghe;
- Xung ăöơt vađ khaâc biïơt;
- Bïị tùưc cuêa baên thín.
Töi mong caâc baơn haôy lûu tím ăïịn caê nhûông thaâch thûâc chung cuông nhû nhûông nhu cíìu vađ khoâ khùn cuêa riïng mònh. Khi lađm nhû víơy, caâc baơn seô tòm ra caâc giaêi phaâp vađ phûúng hûúâng líu dađi cho baên thín. Baơn cuông seô thíịy sûơ khaâc biïơt ngađy cađng roô giûôa caâch tiïịp cíơn phöí biïịn hiïơn nay vúâi caâch tiïịp cíơn dûơa theo nhûông nguýn tùưc bíịt biïịn trong moơi thúđi ăaơi.
Cuöịi cuđng, töi muöịn nhùưc laơi möơt cíu hoêi mađ töi thûúđng nïu ra trong nhûông buöíi thuýịt trònh cuêa mònh:
Coâ bao nhiïu ngûúđi trûúâc khi truât húi thúê cuöịi cuđng muöịn coâ thïm thúđi gian ăïí lađm viïơc, hay xem ti-vi? Cíu traê lúđi lađ chùỉng coâ ai caê. Luâc ăoâ, hoơ chó nghô vïì ngûúđi thín, gia ằnh vađ caê nhûông ngûúđi mađ hoơ hïịt lođng phuơng sûơ.
Ngay caê nhađ tím lyâ hoơc vô ăaơi Abraham Maslow vađo cuöịi ăúđi mònh cuông ăaô coi haơnh phuâc, sûơ hoađn thađnh nhiïơm vuơ vađ cöịng hiïịn cho híơu thïị quan troơng hún sûơ tûơ thïí hiïơn baên thín (self-actualization - nhu cíìu ăíìu tiïn cuêa
“Hïơ thöịng cíịp ăöơ nhu cíìu” nöíi tiïịng cuêa öng). Öng goơi noâ lađ baên ngaô siïu viïơt (self-transcendence). Ăiïìu nađy cuông ăuâng vúâi töi. Cho ăïịn nay, taâc ăöơng lúân nhíịt vađ myô maôn nhíịt cuêa caâc nguýn tùưc trong 7 Thoâi quenặúơc thïí hiïơn qua cuöơc söịng cuêa con chaâu töi chñnh lađ niïìm haơnh phuâc lúân nhíịt cuêa töi.
Chùỉng haơn, ặâa chaâu gaâi 19 tuöíi cuêa töi, Shannon, luön bõ “cuöịn huât” vađo caâc hoaơt ăöơng tònh nguýơn, sùĩn sađng xa nhađ ăïịn giuâp ăúô nhûông treê möì cöi úê ăíịt nûúâc Rumani xa xöi. Shannon viïịt thû cho chuâng töi vađ noâi rùìng: “Con khöng muöịn söịng möơt cuöơc söịng ñch kyê, chó biïịt coâ riïng mònh. Con seô dađnh caê cuöơc ăúđi nađy cho hoaơt ăöơng cûâu trúơ”.
Caâc con töi giúđ ăaô lúân khön, ăaô líơp gia ằnh vađ chuâng ăïìu ắnh hûúâng cuöơc söịng theo muơc ăñch phuơc vuơ con ngûúđi. Ăoâ lađ ăiïìu lađm chuâng töi ríịt ăöîi vui mûđng.
Cuöịn saâch 7 Thoâi quen ăïí thađnh ăaơt chùưc chùưn seô mang ăïịn cho baơn möơt hađnh trònh hoơc hoêi lyâ thuâ. Haôy aâp duơng ngay vađ chia seê vúâi ngûúđi thín, baơn beđ nhûông ăiïìu baơn hoơc ặúơc. Haôy nhúâ: hoơc mađ khöng hađnh thò khöng phaêi lađ thûơc hoơc, biïịt mađ khöng lađm thò khöng thíơt sûơ lađ biïịt.
Söịng theo 7 Thoâi quenlađ möơt cuöơc ăíịu tranh khöng ngûđng búêi vò khi baơn cađng tiïịn böơ thò baên chíịt cuêa caâc thaâch
thûâc baơn gùơp phaêi cuông thay ăöíi. Möîi ngađy, töi ăïìu söịng, lađm viïơc vađ ăíịu tranh dûơa trïn caâc thoâi quen ăaô ặúơc ăïì cíơp trong cuöịn saâch nađy. Vò thïị, töi seô luön coâ mùơt trong cuöơc hađnh trònh cuêa caâc baơn.
- SStteepphheenn RR.. CCoovveeyy
NHÛÄNG KHAÁI NIÏÅM
TÖÍNG QUAN
CAÂNH CÛÊA CUÊA SÛƠ THAY ĂÖÍI
“Khöng ai coâ thïí thuýịt phuơc ngûúđi khaâc thay ăöíi. Möîi caânh cûêa cuêa sûơ thay ăöíi vöịn chó coâ thïí múê ặúơc tûđ bïn trong baên thín möîi ngûúđi.
Duđ bùìng lyâ leô hay sûơ löi keâo tònh caêm, baơn cuông khöng thïí múê caânh cûêa ăoâ cuêa ngûúđi khaâc.”
- Marilyn Ferguson
Nhûông thaâch thûâc cuêa kyê nguýn múâi
S
ÚƠ HAÔI VAĐT
ÛƠ TIRíịt nhiïìu ngûúđi söịng trong thúđi ăaơi ngađy nay luön mang tím traơng lo íu, súơ haôi. Hoơ lo lùưng vïì tûúng lai: súơ bõ míịt viïơc lađm, súơ khöng cođn khaê nùng chu cíịp cho gia ằnh
… Chñnh thaâi ăöơ tûơ ti nađy ăaô ặa hoơ ăïịn möơt löịi söịng an phíơn vađ dûơa díîm vađo ngûúđi khaâc, caê trong cöng viïơc vađ trong gia ằnh. Nhû víơy, theo nïìn vùn hoâa cuêa chuâng ta, tñnh tûơ líơp cađng ặúơc xem lađ giaêi phaâp phöí biïịn cho víịn ăïì nađy. “Töi söịng vò töi. Töi lađm töịt cöng viïơc cuêa töi, vađ töi coâ quýìn tíơn hûúêng nhûông thuâ vui cuêa cuöơc söịng”. Tñnh tûơ líơp mang möơt yâ nghôa vö cuđng quan troơng, thíơm chñ cođn mang tñnh söịng cođn. Tuy nhiïn, chuâng ta ăang söịng trong möơt thûơc taơi tûúng thuöơc vađ ăïí ăaơt ặúơc nhûông thađnh quaê quan troơng, ngoađi khaê nùng hiïơn coâ, baên thín möîi ngûúđi phaêi biïịt söịng húơp taâc vađ höî trúơ líîn nhau.
Û
ÚÂC MUÖỊN VAĐT
HAM VOƠNG SÚÊ HÛÔU“Töi muöịn coâ tiïìn. Töi muöịn coâ möơt ngöi nhađ thíơt ăeơp, möơt chiïịc ötö sang troơng, möơt trung tím giaêi trñ lúân nhíịt vađ hiïơn ăaơi nhíịt. Töi muöịn coâ tíịt caê vađ töi xûâng ăaâng ặúơc hûúêng thuơ moơi thûâ”. Mùơc duđ ûúâc muöịn cuêa con ngûúđi lađ vö haơn vađ tham voơng ặúơc súê hûôu luön sùĩn sađng;
mùơc duđ trong thúđi ăaơi “theê tñn duơng” ngađy nay, ngûúđi ta coâ
thïí dïî dađng “mua trûúâc traê sau”; mùơc duđ ai cuông cöị gùưng lađm viïơc chùm chó… nhûng cuöịi cuđng, chuâng ta cuông phaêi ăöịi diïơn vúâi möơt thûơc tïị chua xoât lađ sûâc mua khöng theo kõp sûâc saên xuíịt; thađnh quaê ăaơt ặúơc víîn khöng thïí ăuê so vúâi nhu cíìu. Vúâi töịc ăöơ thay ăöíi nhanh choâng vađ caơnh tranh khöng ngûđng do toađn cíìu hoâa trong lônh vûơc thõ trûúđng vađ khoa hoơc kyô thuíơt, chuâng ta khöng nhûông phaêi ặúơc ăađo taơo, mađ cođn phaêi liïn tuơc tûơ ăađo taơo vađ tûơ lađm múâi baên thín. Chuâng ta phaêi phaât triïín trñ túơ vađ trau döìi kyô nùng ăïí traânh bõ ăađo thaêi. Nhu cíìu taơo ra cuêa caêi lađ nhu cíìu trûúâc mùưt, nhûng ăïí thađnh cöng, cíìn phaêi phaât triïín bïìn vûông líu dađi. Baơn hoađn toađn coâ khaê nùng ăaơt ặúơc caâc chó tiïu hađng quyâ, nhûng ăiïìu quan troơng lađ liïơu baơn ăaô ăíìu tû ăuâng hûúâng ăïí coâ ặúơc sûơ bïìn vûông vađ thađnh cöng keâo dađi ăïịn 5 hay 10 nùm sau hay khöng? Thïị mađ thöng thûúđng, moơi ngûúđi chó chuâ troơng ăïịn kïịt quaê trûúâc mùưt. Tuy nhiïn, nguýn tùưc tíịt ýịu díîn ăïịn nhûông thađnh tûơu trong tûúng lai - traâi ngûúơc vúâi löịi suy nghô trïn - chñnh lađ taơo sûơ cín bùìng giûôa viïơc thoêa maôn caâc ýu cíìu trûúâc mùưt vúâi viïơc ăíìu tû vađo caâc khaê nùng tiïìm íín. Ăiïìu nađy cuông ăuâng khi aâp duơng cho caâc víịn ăïì khaâc cuêa con ngûúđi nhû sûâc khoêe, baên thín, gia ằnh vađ caâc nhu cíìu xaô höơi.
T
RÖỊN TRAÂNH TRAÂCH NHIÏƠMMöîi khi coâ chuýơn gò khöng hay xaêy ra, ngûúđi ta thûúđng ăi tòm nhûông lyâ do khaâch quan ăïịn tûđ hoađn caênh bïn ngoađi mađ “qún” xem xeât laơi chñnh mònh. Xaô höơi ngađy nay ăíìy ríîy nhûông keê luön cho mònh lađ naơn nhín nhû thïị, hoơ luön tòm caâch ăöí löîi: “Giaâ nhû sïịp töi khöng phaêi lađ möơt gaô ngöịc vađ nghiïm khùưc nhû thïị… Giaâ nhû töi khöng sinh ra trong möơt gia ằnh ngheđo khoâ nhû thïị… Giaâ nhû töi
ặúơc söịng úê möơt núi töịt hún… Giaâ nhû töi khöng thûđa hûúêng caâi tñnh noâng naêy ăoâ cuêa cha töi… Giaâ nhû caâc con töi khöng bûúâng bónh nhû thïị… Giaâ nhû nïìn kinh tïị cuêa chuâng ta khöng xuöịng döịc nhû thïị nađy… Giaâ nhû caâc nhín viïn cuêa töi khöng lûúđi biïịng vađ thiïịu nhiïơt huýịt trong cöng viïơc nhû víơy… Giaâ nhû vúơ töi thöng caêm vúâi töi hún…”. Nhûông mïơnh ăïì ăoâ díìn díìn trúê thađnh caâch noâi quen thuöơc úê möơt vađi ngûúđi. Hoơ xem nhûông khoâ khùn vađ thaâch thûâc xaêy ra vúâi mònh lađ do ngûúđi khaâc gíy nïn. Cuông coâ thïí khi nghô nhû thïị, taơm thúđi hoơ caêm thíịy nheơ nhoôm, nhûng vïì líu dađi seô troâi buöơc hoơ vađo nhûông rùưc röịi khöng thïí nađo thaâo gúô ặúơc.
Haôy cho töi biïịt möơt ngûúđi daâm nhíơn traâch nhiïơm vïì nhûông viïơc lađm cuêa mònh hoùơc coâ ăuê duông khñ ăïí vûúơt qua thûê thaâch, töi seô cho baơn thíịy sûâc maơnh phi thûúđng trong tinh thíìn ngûúđi íịy.
T
UÝƠT VOƠNGNgûúđi thûúđng xuýn ăöí löîi cho hoađn caênh lađ ngûúđi luön hoađi nghi vađ maôi söịng trong vö voơng. Nhûông ai mang tû tûúêng mònh lađ naơn nhín cuêa hoađn caênh vađ dïî ăíìu hađng trûúâc khoâ khùn seô nhanh choâng ăaânh míịt niïìm tin vađo cuöơc söịng, ăaânh míịt ăöơng lûơc vûún lïn vađ cam chõu söịng trong bïị tùưc. “Töi chó lađ möơt quín cúđ, möơt con röịi dûúâi sûơ ăiïìu khiïín cuêa ngûúđi khaâc, möơt keê thíịp cöí beâ hoơng chùỉng thïí lađm gò ặúơc!”. Thíơm chñ nhiïìu ngûúđi thöng minh, coâ hoơc thûâc cuông suy nghô nhû víơy vađ chñnh suy nghô ăoâ ăaô biïịn hoơ thađnh ngûúđi nhu nhûúơc, thiïịu nhiïơt tònh.
Theo löịi suy nghô laơc híơu thöng thûúđng, giaêi phaâp cho víịn ăïì nađy lađ chó cíìn haơ thíịp moơi tham voơng, ûúâc muöịn
cuêa baơn xuöịng mûâc thíịp nhíịt – ăïịn nöîi khöng cođn ai, khöng cođn ăiïìu gò coâ thïí lađm baơn thíịt voơng nûôa. Tuy nhiïn, theo nguýn tùưc tñch cûơc chöịng laơi giaêi phaâp trïn, baơn cíìn phaêi khùỉng ắnh rùìng: “Töi chñnh lađ ăöơng lûơc saâng taơo cuêa cuöơc ăúđi mònh”.
M
ÍỊT CÍN BÙÌNG TRONG CUÖƠC SÖỊNGCuöơc söịng thúđi cöng nghïơ thöng tin ăang ngađy cađng phûâc taơp, cùng thùỉng vađ khùưc nghiïơt. Chuâng ta luön cöị gùưng tíơn duơng töịt quyô thúđi gian cuêa mònh, nöî lûơc lađm viïơc vađ ặúng nhiïn cuông gùơt haâi nhiïìu thađnh cöng nhúđ vađo nhûông thađnh tûơu cöng nghïơ hiïơn ăaơi. Thïị thò taơi sao chuâng ta laơi luön luön thíịy mònh röịi muđ vò nhûông chuýơn lùơt vùơt vïì sûâc khoêe, cuöơc söịng gia ằnh, phíím chíịt ăaơo ặâc, vađ nhiïìu ăiïìu khaâc lađm aênh hûúêng ăïịn cuöơc söịng? Sûơ thíơt, nguýn nhín khöng phaêi do cöng viïơc – vöịn lađ ăöơng lûơc ăïí duy trò cuöơc söịng, hay do sûơ biïịn ăöơng phûâc taơp cuêa xaô höơi hiïơn taơi, mađ do löịi suy nghô phöí biïịn trong nïìn vùn hoâa hiïơn ăaơi nhû: “Haôy ăïịn cöng súê súâm hún, úê laơi líu hún, lađm viïơc töịt hún vađ hy sinh nhiïìu hún”. Chñnh löịi suy nghô nađy ăaô líịy ăi sûơ cín bùìng trong cuöơc söịng vađ sûơ thanh thaên trong möîi tím höìn. Chó nhûông ai coâ möơt yâ thûâc roô rađng vïì khaât voơng vađ quýịt tím theo ăuöíi noâ bùìng tíịt caê sûâc lûơc, tím huýịt múâi coâ thïí tûơ taơo ra cho mònh möơt cuöơc söịng cín bùìng, thanh thaên.
T
ÑNH VÕ KYÊTrong nïìn vùn hoâa chuâng ta, nïịu muöịn ăaơt ặúơc möơt ăiïìu gò ăoâ thò baơn phaêi “ăi tòm vađ ăaơt cho bùìng ặúơc ăiïìu töịt nhíịt”. Vađ cuông theo nïìn vùn hoâa íịy, cuöơc söịng lađ möơt trođ chúi, möơt cuöơc chaơy ăua, möơt cuöơc caơnh tranh, vađ baơn
phaêi thùưng trong caâc cuöơc ăoơ sûâc ăoâ. Nhûông ngûúđi baơn cuđng lúâp, caâc ăöìng nghiïơp, thíơm chñ caê nhûông thađnh viïn trong gia ằnh ăïìu coâ thïí trúê thađnh ăöịi thuê cuêa nhau – nïịu hoơ thùưng cađng nhiïìu thò phíìn cođn laơi dađnh cho baơn cađng ñt.
Tíịt nhiïn, chuâng ta víîn luön thïí hiïơn sûơ vui mûđng trûúâc nhûông thùưng lúơi cuêa keê khaâc – nhû möơt ngûúđi röơng lûúơng.
Tuy víơy, ríịt nhiïìu ngûúđi trong chuâng ta víîn ngíịm ngíìm ghen tyơ khi ngûúđi khaâc thađnh cöng. Trong lõch sûê ăaô coâ nhiïìu thađnh tûơu vô ăaơi ăaơt ặúơc nhúđ vađo sûâc lûơc vađ tím huýịt cuêa möơt ngûúđi lađm viïơc ăöơc líơp, nhûng trong thúđi ăaơi ngađy nay, nhûông cú höơi thađnh cöng lúân vađ nhûông thađnh tûơu vö giaâ chó dađnh cho nhûông ai thíịu hiïíu ặúơc nghïơ thuíơt “húơp taâc”. Song, cho duđ coâ úê thúđi ăaơi nađo ăi nûôa thò sûơ vô ăaơi chín chñnh cuông chó coâ thïí ăaơt ặúơc nhúđ vađo möơt tím höìn röơng múê, lađm viïơc qún mònh, tön troơng líîn nhau vađ vò lúơi ñch chung.
N
IÏÌM KHAO KHAÂT ẶÚƠC LÙƯNG NGHEBíịt kyđ ai trong chuâng ta cuông mong muöịn nhûông yâ kiïịn cuêa mònh ặúơc ngûúđi khaâc lùưng nghe, thíịu hiïíu, ặúơc ăaânh giaâ cao vađ taơo nïn aênh hûúêng. Chòa khoâa ăïí gíy aênh hûúêng nùìm úê khaê nùng giao tiïịp – trònh bađy quan ăiïím möơt caâch roô rađng, ăuê sûâc thuýịt phuơc ngûúđi khaâc. Nhûng baơn coâ nhíơn ra rùìng trong khi ngûúđi khaâc ăang noâi chuýơn vúâi baơn, thay vò chuâ tím lùưng nghe ăïí hiïíu roô yâ kiïịn cuêa hoơ, baơn laơi tíơp trung vađo viïơc chuíín bõ ăïí ặa ra yâ kiïịn cuêa mònh khöng? Viïơc gíy ặúơc aênh hûúêng chó thûơc sûơ bùưt ăíìu khi ngûúđi khaâc nhíơn thíịy rùìng hoơ ăaô lađm cho baơn tíơp trung chuâ yâ, thíịy ặúơc úê baơn sûơ chia seê, lùưng nghe möơt caâch chùm chuâ, chín thađnh vađ cúêi múê. Thïị nhûng, do caêm xuâc dïî bõ taâc ăöơng nïn híìu hïịt moơi ngûúđi ăïìu khöng ăuê kiïn nhíîn ăïí
lùưng nghe vađ hiïíu roô yâ kiïịn ngûúđi khaâc trûúâc khi ặa ra yâ kiïịn cuêa mònh. Nïìn vùn hoâa cuêa chuâng ta kïu goơi, thíơm chñ ăođi hoêi phaêi thíịu hiïíu vađ gíy aênh hûúêng. Tuy nhiïn, theo nguýn tùưc gíy aênh hûúêng, ăïí thíịu hiïíu nhau thò trûúâc hïịt, phaêi chuâ yâ lùưng nghe.
X
UNG ĂÖƠT VAĐ KHAÂC BIÏƠTCon ngûúđi cuđng chia seê nhiïìu ăiïím chung nhûng ăöìng thúđi cuông coâ nhiïìu neât khaâc biïơt. Ngûúđi ta suy nghô khöng giöịng nhau, quan niïơm vïì caâc giaâ trõ khaâc nhau, coâ caâc ăöơng cú vađ muơc ăñch khaâc nhau. Nhûông ăiïím khaâc biïơt nađy ặúng nhiïn seô díîn ăïịn xung ăöơt. Ăïí giaêi quýịt nhûông xung ăöơt íịy, ngûúđi ta thûúđng sûê duơng nhûông caâch thûâc nhùìm “thu lúơi ñch vïì mònh cađng nhiïìu cađng töịt”. Mùơc duđ coâ nhiïìu kïịt quaê töịt ăaơt ặúơc bùìng nghïơ thuíơt ăađm phaân, khi mađ hai bïn tranh chíịp ăïìu toê ra nhûúơng böơ ăïí ăi ăïịn thoêa thuíơn chung, nhûng thíơt ra, khöng bïn nađo hoađn toađn hađi lođng vúâi kïịt quaê ăaơt ặúơc. Víơy taơi sao khöng tòm ra ăiïím chung nhíịt tûđ nhûông khaâc biïơt nïu trïn? Víơy taơi sao laơi khöng aâp duơng nguýn tùưc húơp taâc saâng taơo ăïí tòm ra caâc giaêi phaâp töịt hún caê dûơ tñnh ban ăíìu cuêa caê hai bïn?
B
ÏỊ TÙƯC CUÊA BAÊN THÍNBaên chíịt cuêa con ngûúđi ặúơc thïí hiïơn úê böịn ýịu töị: thïí xaâc (body), trñ túơ (mind), tím höìn (heart) vađ tinh thíìn (spirit). Haôy so saânh nhûông khaâc biïơt vađ kïịt quaê theo hai caâch tiïịp cíơn khaâc nhau dûúâi ăíy:
Ăíu lađ giaêi phaâp?
Trûúâc khi chuâng ta bùưt tay vađo nghiïn cûâu 7 Thoâi Quen Ăïí Thađnh Ăaơt, töi muöịn gúơi yâ hai sûơ biïịn ăöíi mö thûâc coâ thïí lađm gia tùng hiïơu quaê khi baơn sûê duơng cuöịn saâch nađy.
Trûúâc hïịt, töi ăïì nghõ caâc baơn khöng nïn “xem” tíơp tađi liïơu nađy nhû möơt cuöịn saâch chó viïơc ăoơc xong röìi cíịt lïn kïơ saâch, vò noâ coâ thïí trúê thađnh möơt ngûúđi ăöìng hađnh vúâi baơn trong quaâ trònh thay ăöíi vađ phaât triïín. Nöơi dung trong cuöịn saâch nađy ặúơc sùưp xïịp theo trònh tûơ tùng díìn mûâc ăöơ síu sùưc, vađ úê cuöịi möîi phíìn ăïìu coâ nhûông gúơi yâ aâp duơng ăïí baơn coâ thïí nghiïn cûâu vađ tíơp trung vađo tûđng thoâi quen cuơ thïí cuêa riïng mònh.
Thïí xaâc
Trñ túơ
Tím höìn
Tinh thíìn
Xu hûúâng chung Duy trò löịi söịng. Nïịu bõ bïơnh thò
ăi khaâm vađ chûôa bïơnh.
Xem ti-vi ăïí giaêi trñ.
Sûê duơng caâc möịi quan hïơ vúâi ngûúđi khaâc nhùìm truơc lúơi caâ nhín.
Khuíịt phuơc chuê nghôa thïị tuơc vađ chuê nghôa hoađi nghi ăang ngađy
cađng phaât triïín.
Nguýn tùưc Phođng ngûđa bïơnh tíơt vađ caâc víịn ăïì
sûâc khoêe bùìng caâch ăiïìu chónh löịi söịng phuđ húơp vúâi caâc quy tùưc baêo vïơ sûâc khoêe ăaô ặúơc thûđa nhíơn.
Ăađo síu kiïịn thûâc, khöng ngûđng hoơc hoêi.
Lùưng nghe, tön troơng vađ giuâp ăúô ngûúđi khaâc seô ăem laơi sûơ hađi lođng
vađ caêm giaâc haơnh phuâc.
Nhíơn ra rùìng nguöìn göịc cuêa nhu cíìu tòm hiïíu vïì yâ nghôa vađ nhûông ăiïìu töịt ăeơp trong cuöơc söịng nùìm
ngay trong caâc nguýn tùưc.
Khi ăaô hiïíu síu vađ víơn duơng töịt, baơn coâ thïí quay trúê laơi caâc nguýn tùưc trong tûđng thoâi quen ăïí nghiïn cûâu síu hún vïì kiïịn thûâc, kyô nùng vađ khaât voơng cuêa baên thín.
Thûâ hai, töi muöịn gúơi yâ rùìng baơn nïn thay ăöíi mö thûâc cuêa viïơc tham gia vađo tíơp tađi liïơu nađy, nghôa lađ chuýín tûđ vai trođ cuêa ngûúđi hoơc sang vai trođ cuêa ngûúđi daơy. Baơn cuông nïn aâp duơng quan ăiïím “bùưt ăíìu tûđ bïn trong” – thay ăöíi nhíơn thûâc cuêa chñnh mònh – vađ cuđng chia seê hay thaêo luíơn vúâi möơt ngûúđi nađo ăoâ nhûông ăiïìu baơn hoơc ặúơc trong vođng 48 giúđ sau ăoâ.
Vñ duơ, nïịu baơn biïịt trûúâc rùìng seô daơy cho ai ăoâ vïì nguýn tùưc cín bùìng P/PC (saên phíím/nùng lûơc saên xuíịt) trong vođng 48 giúđ, thò ăiïìu nađy coâ lađm cho viïơc ăoơc cuêa baơn khaâc ăi khöng? Haôy cöị gùưng lađm ăiïìu nađy ngay khi baơn ăoơc phíìn cuöịi cuêa cuöịn saâch. Haôy ăoơc noâ vúâi suy nghô baơn cíìn coâ ăuê thöng tin vađ hiïíu biïịt thíịu ăaâo ăïí giaêng giaêi cho vúơ/
chöìng hay con caâi, ăöìng sûơ, nhín viïn cuêa mònh thöng suöịt möơt víịn ăïì nađo ăoâ ngay höm nay hoùơc ngađy mai.
Töi baêo ăaêm rùìng nïịu tiïịp cíơn tađi liïơu nađy theo caâch trïn, baơn seô khöng chó nhúâ líu hún nhûông gò ăaô ăoơc mađ tíìm nhòn cuêa baơn cuông seô ặúơc múê röơng, sûơ hiïíu biïịt cuêa baơn seô síu sùưc hún vađ hiïơu quaê aâp duơng nhûông ăiïìu ăaô hoơc seô tùng lïn roô rïơt.
Ngoađi ra, khi chia seê möơt caâch cúêi múê vađ chín thûơc ăiïìu ăaô hoơc ặúơc vúâi ngûúđi khaâc, baơn seô ngaơc nhiïn nhíơn ra rùìng nhûông thađnh kiïịn hoùơc nhíơn thûâc tiïu cûơc mađ ngûúđi khaâc coâ thïí coâ vïì baơn híìu nhû biïịn míịt. Nhûông ngûúđi ặúơc baơn chia seê seô nhòn thíịy úê baơn möơt con ngûúđi ăang thay ăöíi, trûúêng thađnh hún vađ hoơ seô höî trúơ baơn hïịt lođng ăïí ặa 7 Thoâi quen hođa nhíơp vađo cuöơc söịng cuêa baơn.
Chuâng ta coâ thïí kyđ voơng ăiïìu gò?
Nïịu baơn quýịt ắnh múê “caânh cûêa cuêa sûơ thay ăöíi” ăïí thûơc sûơ hiïíu vađ söịng theo caâc nguýn tùưc ặúơc trònh bađy trong 7 Thoâi quen thò töi coâ thïí ýn tím baêo ăaêm vúâi baơn rùìng nhiïìu ăiïìu tñch cûơc seô ăïịn vúâi baơn.
Trûúâc tiïn, sûơ trûúêng thađnh cuêa baơn seô diïîn ra, tuy chíơm raôi theo chu trònh cuêa noâ nhûng taâc duơng thay ăöíi laơi trúê nïn ríịt maơnh meô vađ toađn diïơn. Hïơ quaê cuöịi cuđng cuêa viïơc múê “caânh cûêa cuêa sûơ thay ăöíi” ăöịi vúâi 3 thoâi quen ăíìu tiïn - caâc thoâi quen cuêa thađnh tñch caâ nhín - seô lađm tùng sûơ tûơ tin möơt caâch ăaâng kïí. Baơn seô hiïíu baên thín hún vúâi nhûông yâ nghôa síu xa vïì baên chíịt, giaâ trõ vađ nùng lûơc cöịng hiïịn cuêa mònh. Khi söịng theo caâc mö thûâc thò yâ thûâc vïì caâ tñnh, tñnh tûơ chuê vađ sûơ tûơ ắnh hûúâng trong baơn seô ngíịm síu vađo bïn trong, giûô cho tinh thíìn baơn ặúơc bònh ýn, bònh ýn trong sûơ phíịn chíịn. Baơn seô nhíơn diïơn baên thín mònh tûđ bïn trong thay vò thöng qua yâ kiïịn cuêa ngûúđi khaâc hay bùìng caâch so saânh vúâi nhûông ngûúđi khaâc. “Sai” hay
“Ăuâng” seô khöng aênh hûúêng gò lúân ăïịn nhûông gò baơn ăaô tòm thíịy.
Möơt khi khöng cođn quan tím nhiïìu vïì nhûông ăiïìu ngûúđi khaâc nghô vïì mònh, baơn seô quan tím nhiïìu hún vïì nhûông ăiïìu ngûúđi khaâc nghô vïì baên thín hoơ vađ vïì thïị giúâi cuêa hoơ, kïí caê möịi quan hïơ cuêa hoơ vúâi baơn. Baơn seô khöng cođn xíy dûơng cuöơc söịng tònh caêm cuêa mònh dûơa trïn sûơ ýịu keâm cuêa ngûúđi khaâc. Baơn seô caêm thíịy dïî dađng hún vađ sùĩn sađng hún ăöịi vúâi sûơ thay ăöíi, búêi vò coâ caâi gò ăoâ - nùìm síu
bïn trong baơn - vïì cú baên khöng hïì ăöíi thay.
Khi tûơ mònh ăoân nhíơn 3 thoâi quen tiïịp theo - caâc thoâi quen vïì thađnh tñch tíơp thïí, baơn seô khaâm phaâ vađ giaêi phoâng caê yâ muöịn líîn nguöìn lûơc ăïí hađn gùưn vađ xíy dûơng laơi caâc möịi quan hïơ quan troơng ăaô bõ xoâi mođn, hay sùưp bõ phaâ vúô. Cođn caâc möịi quan hïơ töịt ăeơp chùưc chùưn seô ặúơc caêi thiïơn, trúê nïn síu sùưc, vûông chùưc hún, saâng taơo vađ lyâ thuâ hún.
Thoâi quen thûâ baêy, nïịu tiïịp thu möơt caâch síu sùưc, seô ăem laơi sûâc söịng múâi cho 6 thoâi quen ăíìu tiïn, seô lađm cho baơn thûơc sûơ trúê thađnh möơt ngûúđi ăöơc líơp vađ coâ ặúơc hiïơu quaê töịt ăeơp trong caâc möịi quan hïơ höî tûúng. Qua ăoâ, baơn cuông coâ thïí tûơ hoađn thiïơn baên thín mònh.
Duđ hoađn caênh hiïơn taơi cuêa baơn thïị nađo ăi nûôa, töi víîn tin rùìng baơn khöng phaêi lađ möơt ngûúđi thuê cûơu vúâi caâc thoâi quen cuô kyô cuêa mònh. Baơn coâ thïí thay ăöíi chuâng bùìng nhûông khuön míîu múâi, nhûông thoâi quen múâi cuêa sûơ thađnh ăaơt, haơnh phuâc vađ caâc möịi quan hïơ dûơa trïn sûơ tin cíơy líîn nhau.
Vúâi sûơ quan tím thíơt sûơ, töi mong rùìng sau khi nghiïn cûâu caâc thoâi quen nađy, baơn seô múê ặúơc caânh cûêa cuêa sûơ thay ăöíi ăïí trûúêng thađnh hún. Roô rađng, moơi sûơ thay ăöíi ăïìu khoâ coâ thïí thûơc hiïơn ặúơc ngay, nhûng töi baêo ăaêm vúâi caâc baơn rùìng baơn seô caêm thíịy coâ lúơi vađ ặúơc nhíơn vïì nhûông phíìn thûúêng xûâng ăaâng. Haôy kiïn nhíîn vúâi chñnh mònh vò khöng coâ sûơ ăíìu tû nađo lúân hún thïị.
“Chuâng ta thûúđng khöng quyâ nhûông gò coâ ặúơc möơt caâch dïî dađng. Chó coâ sûơ cao quyâ múâi lađm cho moơi thûâ trúê nïn coâ giaâ trõ.”
(Thomas Paine)
MÖ THÛÁC VAÂ NGUYÏN TÙÆC
“Khöng coá sûå xuêët sùæc thêåt sûå naâo töìn taåi trïn àúâi maâ taách biïåt vúái caách söëng àuáng àùæn.”
- David Starr Jordan
Bùưt ăíìu tûđ bïn trong
T
rong hún 25 nùm lađm viïơc, töi ăaô gùơp vađ tiïịp xuâc vúâi nhiïìu ngûúđi ríịt thađnh ăaơt. Hoơ lađ doanh nhín, giaêng viïn ăaơi hoơc, baơn beđ vađ caê ngûúđi thín trong gia ằnh töi. Tuy thađnh ăaơt nhû víơy nhûng bïn trong hoơ víîn luön bûđng chaây khao khaât ặúơc maôn nguýơn vađ bònh ýn núi tím höìn cuông nhû coâ ặúơc möịi quan hïơ töịt ăeơp vúâi nhûông ngûúđi xung quanh.Coâ leô víịn ăïì hoơ chia seê vúâi töi cuông giöịng nhû nhûông trùn trúê cuêa caâc baơn:
Töi ăaô ăaơt ặúơc caâc muơc tiïu vađ gùơt haâi nhûông thađnh cöng vûúơt bíơc trong nghïì nghiïơp cuêa mònh, nhûng laơi chùỉng cođn chuât thúđi gian nađo dađnh cho vúơ con, cuông nhû ăïí hiïíu ặúơc baên thín vađ nhíơn ra ăíu lađ ăiïìu quan troơng nhíịt ăöịi vúâi cuöơc ăúđi mònh. Nhiïìu líìn töi tûơ hoêi: moơi thûâ coâ ăaâng ăïí töi ăaânh ăöíi nhû víơy khöng?
Töi laơi bùưt ăíìu möơt chïị ăöơ ùn kiïng múâi - líìn thûâ nùm trong nùm nay. Töi biïịt mònh thûđa cín, vađ töi muöịn thay ăöíi. Töi ăoơc tíịt caê caâc thöng tin múâi vïì ùn kiïng. Töi ăùơt ra caâc muơc tiïu, tûơ khñch lïơ chñnh mònh bùìng möơt thaâi ăöơ söịng tñch cûơc vađ tûơ nhuê seô thûơc hiïơn thađnh cöng. Nhûng röìi töi cuông khöng lađm ặúơc túâi núi túâi chöịn; sau vađi tuíìn thûơc hiïơn, töi ăaô boê cuöơc. Dûúđng nhû töi cuông khöng thïí giûô nöîi möơt lúđi hûâa vúâi chñnh mònh.
Töi tham dûơ hïịt khoâa ăađo taơo nađy ăïịn khoâa huíịn luýơn khaâc vïì quaên trõ hiïơu quaê. Töi cöị ăöịi xûê töịt vađ taơo möịi quan hïơ thín
tònh vúâi nhín viïn cuêa mònh, kyđ voơng vađo nùng lûơc cuêa hoơ nhûng töi khöng thíịy ai trung thađnh vúâi mònh caê. Töi nghô nïịu töi bõ öịm nùìm nhađ möơt ngađy, hoơ seô tha höì mađ taân gíîu vúâi nhau suöịt buöíi.
Taơi sao töi khöng thïí ređn luýơn hoơ biïịt lađm viïơc möơt caâch tûơ giaâc vađ coâ tinh thíìn traâch nhiïơm - hay tòm ặúơc ngûúđi coâ nhûông ặâc tñnh ăoâ?
Cíơu quyâ tûê nhađ töi vûđa quíơy phaâ laơi vûđa nghiïơn ngíơp. Duđ töi ăaô cöị hïịt caâch nhûng víîn khöng caêi taơo ặúơc noâ. Töi phaêi lađm gò bíy giúđ?
Coâ quaâ nhiïìu viïơc phaêi lađm nhûng thúđi gian khöng bao giúđ ăuê caê. Töi caêm thíịy aâp lûơc ăeđ nùơng vađ bûâc böịi suöịt ngađy, suöịt tuíìn. Töi dûơ caâc höơi thaêo vïì quaên trõ thúđi gian hiïơu quaê vađ ăaô thûê aâp duơng nûêa taâ phûúng phaâp hoaơch ắnh thúđi gian khaâc nhau, nhûng víîn khöng caêm thíịy mònh ăang söịng möơt cuöơc söịng haơnh phuâc, hûôu ñch vađ ýn bònh nhû mong muöịn.
Töi muöịn daơy caâc con töi giaâ trõ cuêa lao ăöơng, nhûng möîi khi nhúđ chuâng lađm viïơc gò, töi ăïìu phaêi theo doôi vađ chõu ặơng nhûông lúđi kïu ca phađn nađn cho túâi khi chuâng lađm xong viïơc. Nïịu töi tûơ lađm chùưc hùỉn seô dïî dađng hún nhiïìu. Taơi sao boơn treê khöng thïí vui veê vađ tûơ giaâc lađm viïơc?
Töi bíơn, ríịt bíơn, nhûng thónh thoaêng töi laơi tûơ hoêi liïơu nhûông gò mònh ăang lađm vïì líu dađi coâ taơo ra sûơ khaâc biïơt nađo khöng. Töi ríịt muöịn nghô rùìng cuöơc ăúđi mònh coâ möơt yâ nghôa nađo ăoâ, rùìng duđ thïị nađo ăi chùng nûôa, moơi thûâ seô khaâc ăi vò sûơ coâ mùơt cuêa töi.
Khi thíịy baơn beđ vađ ngûúđi thín ăaơt ặúơc möơt söị thađnh cöng trong cuöơc söịng hoùơc ặúơc thûđa nhíơn trong xaô höơi, töi móm cûúđi vađ chuâc mûđng hoơ vúâi caê tíịm lođng. Nhûng trong thím tím, töi laơi ganh tõ vúâi hoơ. Taơi sao töi laơi coâ nhûông phûâc caêm nhû víơy?
Töi lađ ngûúđi coâ caâ tñnh maơnh. Töi biïịt rùìng töi coâ thïí kiïím soaât ặúơc kïịt quaê trong híìu hïịt caâc tònh huöịng giao tiïịp. Töi coâ thïí taâc ăöơng ngûúđi khaâc thuíơn theo yâ mònh. Töi suy ngíîm tûđng tònh huöịng vađ thûơc sûơ thíịy rùìng nhûông yâ kiïịn mònh nïu lïn thûúđng lađ nhûông yâ kiïịn hay nhíịt ăïí moơi ngûúđi nghe theo.
Nhûng töi víîn khöng caêm thíịy thoaêi maâi vađ luön tûơ hoêi khöng biïịt moơi ngûúđi nghô gò vïì mònh vađ caâc yâ tûúêng cuêa mònh.
Cuöơc hön nhín cuêa töi trúê nïn nhaơt nheôo. Chuâng töi khöng míu thuíîn hay luơc ăuơc gò vúâi nhau caê, nhûng khöng cođn ýu nhau nûôa. Duđ ăaô nhúđ ăïịn Trung tím tû víịn hön nhín gia ằnh vađ thûơc hiïơn möơt söị caâch, chuâng töi víîn khöng thïí nhoâm lïn ngoơn lûêa nöìng íịm mađ caê hai tûđng coâ.
Nhûông víịn ăïì nïu trïn ăïìu phûâc taơp vađ röịi rùưm nïn khöng thïí duđng nhûông biïơn phaâp cöị ắnh, nhanh choâng ăïí giaêi quýịt.
Vađi nùm trûúâc, vúơ chöìng töi cuông rúi vađo möơt hoađn caênh tûúng tûơ. Cíơu con trai cuêa chuâng töi hoơc ríịt keâm, thíơm chñ noâ khöng thïí hiïíu cíu hoêi trong bađi kiïím tra.
Trong giao tiïịp hađng ngađy, thùìng beâ quaâ nhuât nhaât vađ thûúđng toê ra böịi röịi trûúâc caê nhûông ngûúđi gíìn guôi nhíịt vúâi mònh. Trong hoaơt ăöơng thïí thao, noâ ríịt öịm ýịu, vuơng vïì, khöng biïịt caâch phöịi húơp ăöìng ăöơi. Vñ duơ, khi chúi boâng chađy, boâng chûa ặúơc neâm mađ noâ ăaô vung gíơy lïn ăúô. Vò thïị boơn treê thûúđng cûúđi nhaơo noâ.
Hai vúơ chöìng töi ra sûâc tòm caâch giuâp con trai vò theo quan ăiïím cuêa chuâng töi, nïịu “thađnh cöng” lađ möơt ýịu töị quan troơng trong cuöơc söịng, thò noâ cuông vö cuđng quan troơng ăöịi vúâi vai trođ lađm cha meơ cuêa chuâng töi. Do víơy, chuâng töi cöị gùưng duđng thaâi ăöơ vađ hađnh vi cuêa mònh taâc ăöơng ăïịn con vađ ra sûâc aâp duơng caâc liïơu phaâp tím lyâ tñch
cûơc cöí vuô tinh thíìn thùìng beâ: “Nađo cöị lïn con! Böị meơ biïịt con coâ thïí lađm ặúơc mađ! Cíìm gíơy cao hún möơt chuât, mùưt nhòn thùỉng vađo boâng. Ăûđng vuơt gíơy cho túâi khi con thíịy quaê boâng bay túâi gíìn trûúâc mùơt”. Vađ nïịu thùìng beâ coâ möơt chuât tiïịn böơ, chuâng töi ăöơng viïn ngay: “Töịt lùưm. Cûâ chúi nhû thïị nheâ!”.
Khi boơn treê xung quanh cûúđi nhaơo noâ, chuâng töi la ríìy chuâng: “Haôy ăïí noâ ýn. Noâ múâi tíơp chúi mađ.” Luâc ăoâ, cíơu nhoâc nhađ töi chó biïịt khoâc vađ khùng khùng baêo rùìng noâ khöng thïí nađo chúi töịt ặúơc, rùìng noâ chûa bao giúđ thñch chúi boâng chađy caê.
Nhûông gò chuâng töi cöị gùưng lađm cho con dûúđng nhû chùỉng coâ taâc duơng gò ăaâng kïí, vađ ăiïìu nađy khiïịn cho chuâng töi thíơt sûơ lo lùưng. Chuâng töi coâ thïí thíịy ặúơc nhûông viïơc nađy aênh hûúêng ăïịn lođng tûơ troơng cuêa noâ. Duđ chuâng töi luön ăöơng viïn, höî trúơ vađ toê veê laơc quan nhûng víîn liïn tiïịp thíịt baơi. Cuöịi cuđng, chuâng töi ăađnh boê cuöơc vađ cöị gùưng nhòn nhíơn víịn ăïì theo möơt goâc ăöơ khaâc.
Vađo thúđi ăiïím ăoâ, töi cuông ăang tham gia giaêng daơy caâc khoâa hoơc vïì phaât triïín kyô nùng laônh ăaơo cho nhiïìu cöng ty khaâc nhau khùưp nûúâc Myô. Töi thiïịt kïị nhûông khoâa hoơc (möîi khoâa caâch nhau 2 thaâng) vïì giao tiïịp vađ nhíơn thûâc cho caâc hoơc viïn trong chûúng trònh “Phaât Triïín Laônh Ăaơo”
cuêa IBM.
Trong khi nghiïn cûâu vađ chuíín bõ nhûông bađi thuýịt trònh, töi ăùơc biïơt quan tím tòm hiïíu sûơ hònh thađnh cuêa nhíơn thûâc, aênh hûúêng cuêa nhíơn thûâc ăïịn caâch nhòn nhíơn möơt víịn ăïì; tûđ ăoâ, tòm hiïíu xem caâch nhòn nhíơn víịn ăïì chi phöịi hađnh vi nhû thïị nađo. Ăiïìu nađy díîn dùưt töi ăïịn viïơc nghiïn cûâu lyâ thuýịt kyđ voơng - hay cođn goơi lađ “Hiïơu ûâng
Pygmalion”(*) cuông nhû tòm caâch lyâ giaêi cíu hoêi: Sûơ tûơ nhíơn thûâc cuêa chuâng ta ặúơc khùưc síu nhû thïị nađo? Cíu traê lúđi ăaô giuâp töi múê ra möơt nhíơn thûâc múâi meê: Chiïịc lùng kñnh mađ chuâng ta sûê duơng ăïí ngùưm nhòn thïị giúâi xung quanh seô ắnh hûúâng caâch chuâng ta diïîn dõch vïì thïị giúâi.
Tûđ caâc khaâi niïơm töi ăang giaêng daơy cho IBM, vúơ chöìng töi liïn hïơ trûơc tiïịp ăïịn trûúđng húơp con trai mònh. Chuâng töi bùưt ăíìu nhíơn ra rùìng caâch chuâng töi trúơ giuâp con khöng hađi hođa vúâi nhíơn thûâc thíơt sûơ cuêa chuâng töi vïì thùìng beâ.
Theo nhíơn thûâc cuêa chuâng töi, vïì cú baên, noâ lađ möơt ặâa treê thiïíu nùng vađ coâ phíìn “tuơt híơu” so vúâi nhûông ặâa treê khaâc.
Do ăoâ, moơi cöị gùưng cuêa chuâng töi ăaô khöng mang laơi kïịt quaê gò. Duđ cho nhûông hađnh ăöơng vađ lúđi noâi cuêa vúơ chöìng töi ăïìu mang tñnh khñch lïơ, ăöơng viïn, nhûng thûơc chíịt, thöng ăiïơp mađ chuâng töi truýìn cho con laơi lađ: “Con khöng thïí lađm ặúơc. Con cíìn phaêi ặúơc giuâp ăúô”.
Vò víơy, nïịu muöịn thay ăöíi tònh hònh, trûúâc tiïn chuâng ta phaêi thay ăöíi baên thín; vađ ăïí thay ăöíi baên thín möơt caâch coâ hiïơu quaê, chuâng ta phaêi bùưt ăíìu tûđ viïơc thay ăöíi nhíơn thûâc cuêa mònh.
1. Ă
AƠO ẶÂC NHÍN CAÂCH VAĐĂ
AƠO ẶÂC TÑNH CAÂCH Bïn caơnh viïơc nghiïn cûâu vïì nhíơn thûâc, töi cođn bõ cuöịn huât vađo möơt cöng trònh nghiïn cûâu chuýn síu caâc tađi liïơu vïì thađnh cöng kïí tûđ nùm 1776(**)ăïịn nay. Töi ăaô ăoơc vađ rađ soaât(*) Hiïơu ûâng Pygmalion lađ möơt quaâ trònh taơo ra úê ngûúđi khaâc nhûông mong ăúơi, mađ thíơt ra ăoâ lađ kïịt quaê cuêa möơt tri giaâc ñt hay nhiïìu roô rađng vïì ăöịi tûúơng cuêa mònh - Theo “Nhûông khaâi niïơm cú baên cuêa Tím lyâ hoơc xaô höơi”; Huýìn Giang dõch, NXB Hađ Nöơi, 1998.
(**) 04/07/1776: ngađy thađnh líơp Húơp chuêng quöịc Hoa Kyđ, göìm 13 bang ăíìu tiïn.
hađng trùm cuöịn saâch, hađng ngađn bađi baâo vađ tiïíu luíơn trong caâc lônh vûơc nhû: tûơ lûơc, tûơ hoađn thiïơn baên thín, tím lyâ hoơc phöí thöng… Töi coâ trong tay möơt böơ sûu tíơp tû liïơu mađ híìu hïịt moơi ngûúđi ăïìu cho rùìng noâ chûâa ặơng chiïịc chòa khoâa díîn túâi thađnh cöng.
Tûđ nhûông traêi nghiïơm cuêa chñnh mònh vađ chûâng kiïịn traêi nghiïơm cuêa ríịt nhiïìu ngûúđi khaâc, töi tòm ra ặúơc nhûông phûúng phaâp vûđa khoa hoơc vađ thûơc tiïîn, vûđa mang tñnh chín lyâ vïì quaâ trònh mûu cíìu sûơ thađnh cöng cuêa con ngûúđi.
Trong 150 nùm ăíìu tiïn tûđ sau ngađy thađnh líơp Húơp chuêng quöịc Hoa Kyđ, híìu hïịt caâc saâch noâi vïì thađnh cöng ăïìu tíơp trung khai thaâc quan ăiïím Ăaơo ặâc tñnh caâch (Character Ethic) - bao göìm sûơ chñnh trûơc, ặâc khiïm töịn, lođng trung thađnh, sûơ mûơc thûúâc, lođng can ăaêm, sûơ cöng bùìng, sûơ cíìn cuđ, tñnh giaên dõ, lođng thíơt thađ cuđng böơ Quy tùưc vađng vïì ûâng xûê xaô höơi (Golden Rule) - ặúơc xem lađ nïìn taêng cuêa thađnh cöng. Tûơ truýơn cuêa Benjamin Franklin(*)lađ möơt ăaơi diïơn tiïu biïíu cho trađo lûu nađy. Vïì cú baên, ăoâ lađ cíu chuýơn vïì möơt ngûúđi cöị gùưng kïịt húơp caâc nguýn tùưc söịng vađ nhûông thoâi quen cöị hûôu vúâi tñnh caâch cuêa mònh.
Theo quan ăiïím Ăaơo ặâc tñnh caâch, coâ möơt söị nguýn tùưc söịng cú baên. Ăïí söịng thíơt sûơ haơnh phuâc vađ thađnh cöng, con ngûúđi phaêi biïịt gùưn nhûông nguýn tùưc nađy vađo tñnh caâch riïng cuêa mònh.
Sau Thïị chiïịn thûâ nhíịt, quan ăiïím chuê ăaơo vïì thađnh cöng chuýín tûđ Ăaơo ặâc tñnh caâch sang Ăaơo ặâc nhín caâch (Personality Ethic). Luâc bíịy giúđ, moơi ngûúđi cho rùìng thađnh
(*) Benjamin Franklin (1706 - 1790) lađ möơt trong nhûông nhađ líơp quöịc cuêa nûúâc Myô. Öng lađ möơt nhađ baâo, nhađ khoa hoơc, nhađ phaât minh, nhađ hoaơt ăöơng xaô höơi, nhađ ngoaơi giao nöíi tiïịng thïị kyê XVIII.
cöng chuê ýịu lađ do nhín caâch, hònh aênh xaô höơi, thaâi ăöơ vađ hađnh vi, caâc kyô nùng vađ bñ quýịt giuâp quaâ trònh giao tiïịp giûôa con ngûúđi vúâi nhau ặúơc thöng suöịt hún. Quan ăiïím nađy göìm hai xu hûúâng: möơt lađ caâc quy tùưc ûâng xûê caâ nhín vađ xaô höơi, hai lađ thaâi ăöơ söịng tñch cûơc (PMA – Positive Mental Attitude). Möơt vađi nöơi dung cuêa triïịt lyâ nađy ặúơc diïîn dõch thađnh nhûông cíu chím ngön tuýn truýìn ríịt coâ giaâ trõ, chùỉng haơn nhû: “Thaâi ăöơ quýịt ắnh tíìm nhòn”,
“Möơt nuơ cûúđi lađ mûúđi ngûúđi baơn”, “Nhûông gò con ngûúđi nhíơn thûâc ặúơc vađ tin, hoơ seô lađm ặúơc”… Trong ăoâ cuông coâ caê viïơc hûúâng díîn sûê duơng caâc tiïíu xaêo ăïí líịy lođng ngûúđi, hay giaê vúđ quan tím ăïịn nhûông thuâ vui cuêa ngûúđi khaâc ăïí ặúơc phíìn mònh, hoùơc sûê duơng “sûâc maơnh aânh mùưt” ăïí chinh phuơc hay doơa díîm ngûúđi khaâc.
Möơt söị saâch theo quan ăiïím Ăaơo ặâc nhín caâch cuông thûđa nhíơn tñnh caâch lađ möơt trong nhûông ýịu töị cuêa thađnh cöng, nhûng laơi haơ thíịp vai trođ nïìn taêng hay tñnh xuâc taâc cuêa noâ ăöịi vúâi thađnh cöng Do ăoâ, trong nhûông cuöịn saâch nađy, Ăaơo ặâc tñnh caâch dûúđng nhû trúê thađnh nhûông lúđi noâi suöng vađ caâc taâc giaê chó nhíịn maơnh caâc kyô xaêo gíy aênh hûúêng caâ nhín, ím mûu quýìn lûơc, kyô nùng giao tiïịp vađ thaâi ăöơ tñch cûơc.
Sau khi suy nghô síu hún vïì sûơ khaâc nhau giûôa caâc quan ăiïím Ăaơo ặâc nhín caâch vađ Ăaơo ặâc tñnh caâch, vúơ chöìng töi ăaô nhíơn ra sai líìm khi cöị gùưng taâch nhûông lúơi ñch vïì mùơt xaô höơi ra khoêi hađnh vi tñch cûơc cuêa con trai. Chuâng töi nghô rùìng thùìng beâ khöng ăuê khaê nùng ăïí tûơ lađm bíịt cûâ möơt ăiïìu gò.
Chuâng töi ăaô ăùơt hònh aênh baên thín vađ vai trođ lađm cha meơ cao hún lúơi ñch cuêa thùìng beâ. Chuâng töi chó chuâ yâ ăïịn caâch nhòn nhíơn vađ caâch xûê lyâ víịn ăïì cuêa mònh mađ khöng quan tím ăïịn haơnh phuâc cuêa con. Ăiïìu nađy khöng mang laơi sûơ
thay ăöíi tñch cûơc nađo cho thùìng beâ mađ cođn coâ taâc ăöơng ngûúơc ăïịn nhín caâch cuêa noâ.
Khi Sandra vađ töi noâi chuýơn vúâi nhau, chuâng töi múâi ăau khöí nhíơn ra rùìng chuâng töi bõ aênh hûúêng maơnh meô búêi tñnh caâch, ăöơng cú vađ nhíơn thûâc chuê quan vïì con mònh.
Chuâng töi biïịt rùìng caâc ăöơng cú so saânh mang tñnh xaô höơi khöng phuđ húơp vúâi nhûông giaâ trõ riïng cuêa chuâng töi. Ăiïìu nađy díîn ăïịn viïơc chuâng töi ýu thûúng con khöng ăuâng caâch vađ cađng lađm cho thùìng beâ caêm thíịy mònh vö duơng. Do ăoâ, chuâng töi quýịt ắnh tíơp trung hïịt sûâc vađo chñnh mònh, vađo nhûông ăöơng cú vađ nhíơn thûâc cuêa mònh vïì thùìng beâ.
Thay vò tòm caâch thay ăöíi con trai, chuâng töi ặâng ra xa, quan saât vađ caêm nhíơn diïơn maơo, caâ tñnh, nhûông neât riïng vađ giaâ trõ cuêa baên thín noâ.
Bùìng nhûông nhíơn thûâc ăoâ cuông nhû qua viïơc luýơn tíơp lođng tin, chuâng töi bùưt ăíìu nhòn con theo caâch khaâc.
Chuâng töi nhíơn ra ríịt nhiïìu tiïìm nùng coâ thïí ặúơc khuýịn khñch phaât triïín song hađnh cuđng vúâi quaâ trònh trûúêng thađnh cuêa con. Chuâng töi quýịt ắnh búât quan tím vađ khöng caên ặúđng thùìng beâ nûôa mađ ăïí tûơ noâ böơc löơ nhín caâch. Chuâng töi nhíơn ra thiïn chûâc cuêa caâc bíơc cha meơ lađ ăïí khùỉng ắnh, chia seê vađ ăaânh giaâ khaê nùng cuêa con mònh.
Chuâng töi cuông xem xeât laơi caâc ăöơng cú cuêa mònh möơt caâch coâ yâ thûâc hún, ăöìng thúđi, nuöi dûúông sûâc maơnh tinh thíìn ăïí caêm nhíơn caâc giaâ trõ cuêa con mađ khöng bõ nhûông hađnh vi “khöng thïí chíịp nhíơn ặúơc” cuêa thùìng beâ chi phöịi.
Khi tûđ boê nhíơn thûâc cuô, chuâng töi ăaô coâ nhiïìu thay ăöíi:
khöng so saânh con vúâi nhûông ặâa treê cuđng trang lûâa khaâc, khöng phaân xeât theo nhûông khuön míîu, khöng ăùơt vađo con kyđ voơng hay mong muöịn cuêa chuâng töi, vađ khöng tòm caâch thuâc eâp con phaêi lađm theo nhûông mö thûâc nađy noơ.
Chuâng töi ăïí thùìng beâ tûơ quýịt ắnh moơi hađnh vi, ûâng xûê cuêa mònh. Bûúâc ăíìu, chuâng töi nhíơn thíịy rùìng con mònh vïì cú baên cuông coâ ăíìy ăuê tû chíịt ăïí coâ thïí ặúng ăíìu vúâi cuöơc söịng. Do ăoâ, chuâng töi khöng cođn tòm caâch che chúê, traânh cho thùìng beâ khoêi bõ trïu choơc nhû trûúâc kia nûôa. Chuâng töi thíịy rùìng thónh thoaêng noâ cuông coâ vađi biïíu hiïơn thu mònh, vađ chuâng töi chíịp nhíơn mađ khöng cíìn phaêi phaên ûâng laơi. Chuâng töi ngíìm cho con biïịt rùìng: “Cha meơ khöng cíìn phaêi che chúê con. Con coâ thïí tûơ mònh vûúơt qua ặúơc”.
Ngađy thaâng tröi qua, thùìng beâ díìn díìn caêm thíịy tûơ tin hún. Noâ bùưt ăíìu coâ nhûông hađnh ăöơng tûơ khùỉng ắnh mònh, thïí hiïơn qua sûơ tiïịn böơ vïì caâc mùơt hoơc hađnh, quan hïơ xaô höơi vađ hoaơt ăöơng thïí thao. Vađi nùm sau, noâ ặúơc bíìu lađm thuê lônh cuêa nhiïìu töí chûâc hoơc sinh, trúê thađnh víơn ăöơng viïn cíịp quöịc gia, ăem vïì nhađ ăuê caâc loaơi bùìng khen. Con trai chuâng töi ăaô tûơ phaât triïín nhín caâch, vađ gíy ặúơc caêm tònh vúâi moơi ngûúđi.
Vúơ chöìng töi tin rùìng nhûông thađnh tñch “ríịt íịn tûúơng vïì mùơt xaô höơi” cuêa con trai chñnh lađ biïíu hiïơn cuêa caêm giaâc muöịn tòm hiïíu baên thín mònh, hún lađ chó ăïí nhíơn ặúơc phíìn thûúêng cuêa xaô höơi. Ăoâ lađ möơt kinh nghiïơm ăaâng quyâ vađ lađ möơt bađi hoơc coâ tñnh giaâo duơc cao, khöng nhûông cho chuâng töi mađ cođn cho nhiïìu bíơc phuơ huynh khaâc. Noâ giuâp chuâng töi nhíơn thûâc ặúơc sûơ khaâc biïơt quan troơng giûôa Ăaơo ặâc nhín caâch vađ Ăaơo ặâc tñnh caâch.
Coâ möơt cíu trong thaânh ca diïîn taê ríịt ăuâng nhíơn thûâc nađy: “Haôy chuâ yâ lùưng nghe lúđi cuêa traâi tim mònh vò moơi víịn ăïì trïn ăúđi ăïìu naêy sinh tûđ ăoâ”.
2. C
HÑNH ÝỊU VAĐ THÛÂ ÝỊUNhúđ kinh nghiïơm tûđ trûúđng húơp con trai mònh, kïịt húơp vúâi caâc nghiïn cûâu vïì khaê nùng nhíơn thûâc vađ ăoơc caâc saâch viïịt vïì thađnh cöng, töi tñch luôy ặúơc nhiïìu bađi hoơc thuâ võ vađ bíịt ngúđ vïì con ặúđng ăi ăïịn thađnh cöng. Töi bíịt chúơt nhíơn ra aênh hûúêng maơnh meô cuêa quan ăiïím Ăaơo ặâc nhín caâch vađ hiïíu roô sûơ khaâc biïơt tinh tïị giûôa nhûông gò trûúâc kia töi cho lađ ăuâng – nhûông giaâ trõ töi ặúơc daơy döî tûđ tíịm beâ vađ ăaô ùn síu vađo tiïìm thûâc – vúâi nhûông triïịt lyâ hiïơn hûôu hađng ngađy trong cuöơc söịng. Khi lađm viïơc vúâi nhiïìu ngûúđi, töi hiïíu síu hún lyâ do taơi sao quan ăiïím cuêa töi laơi míu thuíîn vúâi suy nghô chung cuêa hoơ. Ăoâ lađ vò nhûông quy tùưc trong thuýịt Ăaơo ặâc nhín caâch ăaô ùn síu vađo tiïìm thûâc cuêa nhiïìu thïị hïơ, aênh hûúêng ăïịn viïơc giaâo duơc cuêa caâc bíơc phuơ huynh ăöịi vúâi quaâ trònh trûúêng thađnh cuêa con em hoơ. Thïm nûôa, khi sûê duơng triïơt ăïí nùng lûơc cuêa nhín loaơi ăïí xíy dûơng nïìn taêng cho nhûông thïị hïơ trûúâc ăíy, cha öng chuâng ta ăaô quaâ tíơp trung vađo hònh thûâc ngöi nhađ cuêa mònh mađ thiïịu quan tím ăïịn phíìn moâng, chuâng ta quen thu hoaơch nhûông caâi coâ sùĩn mađ qún ăi sûơ cíìn thiïịt cuêa viïơc gieo haơt. Töi khöng coâ yâ noâi rùìng caâc nöơi dung cuêa Ăaơo ặâc nhín caâch nhû sûơ phaât triïín nhín caâch, ređn luýơn kyô nùng giao tiïịp, giaâo duơc caâc phûúng caâch gíy aênh hûúêng, tû duy tñch cûơc… lađ khöng hiïơu quaê.
Búêi vò, trïn thûơc tïị ăöi khi Ăaơo ặâc nhín caâch cuông cíìn thiïịt cho sûơ thađnh cöng, nhûng ăoâ chó lađ ýịu töị phuơ mađ thöi.
Nïịu chuâng ta cöị yâ sûê duơng caâc phûúng caâch gíy aênh hûúêng buöơc ngûúđi khaâc lađm ăiïìu mònh muöịn, ăïí khuýịn khñch hoơ lađm viïơc töịt hún, hay ăïí hoơ ýu thñch chuâng ta, trong khi baên thín chuâng ta cođn nhiïìu khiïịm khuýịt, nhíịt lađ tñnh giaê döịi, thò ruât cuơc chuâng ta cuông khöng thïí thađnh cöng. Tñnh giaê döịi seô díîn ăïịn sûơ thiïịu tin cíơy. Do ăoâ, moơi
viïơc chuâng ta lađm, thíơm chñ caê viïơc taơo dûơng möịi quan hïơ töịt vúâi ngûúđi khaâc cuông seô ặúơc coi lađ giaê taơo. Duđ cho yâ ắnh cuêa chuâng ta coâ töịt ăïịn ăíu ăi nûôa nhûng möơt khi noâ chó ặúơc thiïịt líơp dûơa trïn sûơ lûđa döịi, khöng trung thûơc vađ thiïịu tin cíơy thò seô khöng thïí taơo dûơng nïìn taêng thađnh cöng vûông bïìn. Baơn thûê nghô xem moơi chuýơn seô nhû thïị nađo nïịu baơn qún gieo tröìng vađo muđa xuín, rong chúi suöịt muđa heđ vađ ra sûâc lađm vađo muđa thu ăïí kõp thu hoaơch trûúâc muđa ăöng? Ăöìng ruöơng, cuông nhû tíịt caê moơi quy trònh khaâc, ăïìu coâ quy luíơt cuêa noâ: Chó coâ cöng sûâc thíơt sûơ múâi coâ thïí mang laơi kïịt quaê nhû mong ăúơi. Ăïí gùơt haâi kïịt quaê, chuâng ta phaêi bùưt ăíìu tûđ viïơc gieo haơt!
Nguýn tùưc trïn ăuâng vúâi caê hađnh vi cuêa con ngûúđi líîn caâc möịi quan hïơ giûôa con ngûúđi vúâi nhau. Chùỉng haơn úê trûúđng hoơc, moơi hoơc sinh ăïìu coâ thïí vûúơt qua caâc kyđ thi nïịu nghiïm tuâc thûơc hiïơn caâc quy chïị hoơc tíơp vađ thi cûê.
Trong híìu hïịt caâc möịi quan hïơ thoaâng qua giûôa con ngûúđi vúâi nhau, ngûúđi ta thûúđng sûê duơng caâc quy tùưc cuêa Ăaơo ặâc nhín caâch ăïí ặúơc viïơc cho mònh hoùơc ăïí gíy íịn tûúơng vúâi ăöịi phûúng nhúđ sûơ duýn daâng vađ kheâo leâo. Nhûng caâch nađy khöng thïí xíy dûơng ặúơc möịi quan hïơ líu dađi. Nïịu khöng coâ sûơ trung thûơc vađ sûâc maơnh tñnh caâch cú baên thò nhûông thaâch thûâc trong cuöơc söịng seô lađm böơc löơ nhûông ăöơng cú íín giíịu bïn trong vađ khi ăoâ, thíịt baơi seô thay thïị cho nhûông thùưng lúơi nhíịt thúđi.
Nhiïìu ngûúđi chó ăaơt ặúơc nhûông thađnh tñch thûâ ýịu – ặúơc xaô höơi nhòn nhíơn nùng lûơc - nhûng laơi thiïịu caâi chñnh ýịu, tûâc nhûông phíím chíịt tñch cûơc cú baên. Súâm muöơn gò con ngûúđi thûơc cuêa hoơ cuông seô böơc löơ qua caâc möịi quan hïơ líu dađi, bíịt kïí vúâi ăöịi taâc kinh doanh, vúơ chöìng, baơn beđ, hay vúâi con caâi. Theo Emerson, “Tñnh caâch cuêa baơn líịn aât caê
nhûông lúđi baơn noâi”. Do ăoâ, tñnh caâch lađ cöng cuơ giao tiïịp hiïơu quaê nhíịt.
Tuy nhiïn, nïịu möơt ngûúđi coâ baên chíịt töịt, tñnh caâch töịt, thoâi quen töịt nhûng thiïịu kyô nùng giao tiïịp thò chùưc chùưn seô aênh hûúêng ăïịn caâc möịi quan hïơ. Nhûng nhûông aênh hûúêng nađy chó lađ thûâ ýịu.
Toâm laơi, tñnh caâch bïn trong coâ sûâc thuýịt phuơc hún nhiïìu so vúâi hađnh ăöơng vađ lúđi noâi. Möơt khi biïịt roô tñnh caâch töịt ăeơp cuêa ai ăoâ thò mùơc nhiïn chuâng ta hoađn toađn tin tûúêng úê hoơ, vađ lađm viïơc ríịt thađnh cöng vúâi hoơ bíịt kïí hoơ coâ khaê nùng giao tiïịp kheâo leâo hay khöng.
Ăiïìu nađy quaê ăuâng nhû lúđi cuêa William George Jordan:
“Thiïơn vađ aâc coâ möơt sûâc maơnh kyđ laơ íín bïn trong möîi con ngûúđi;
ăoâ lađ sûơ taâc ăöơng thíìm lùơng, vö thûâc vađ vö hònh ăöịi vúâi cuöơc ăúđi hoơ. Ăoâ chñnh lađ sûơ phaên aânh baên chíịt thíơt cuêa möơt con ngûúđi, chûâ khöng phaêi lađ sûơ giaê taơo cuêa hoơ”.
3. AÊ
NH HÛÚÊNG CUÊA MÖ THÛÂCCuöịn saâch 7 Thoâi Quen Ăïí Thađnh Ăaơt chûâa ặơng nhûông nguýn tùưc cú baên, nhûông thoâi quen chuê ýịu goâp phíìn xíy dûơng möơt cuöơc söịng tñch cûơc cho möîi ngûúđi. Ăïí hiïíu roô 7 thoâi quen nađy, trûúâc hïịt, chuâng ta cíìn phaêi hiïíu mö thûâc cuêa baên thín vađ caâch thay ăöíi mö thûâc ăoâ.
Hai khaâi niïơm Ăaơo ặâc tñnh caâch vađ Ăaơo ặâc nhín caâch nïu trïn lađ vñ duơ vïì mö thûâc xaô höơi. Thuíơt ngûô mö thûâc (paradigm) coâ xuíịt xûâ tûđ tiïịng Hy Laơp. Ăíy lađ möơt thuíơt ngûô khoa hoơc, ngađy nay thûúđng ặúơc duđng vúâi nghôa lađ mö hònh, lyâ thuýịt, nhíơn thûâc, giaê thuýịt hay khung tham chiïịu.
Noâi möơt caâch dïî hiïíu hún, mö thûâc lađ caâch chuâng ta “nhòn”
thïị giúâi – khöng phaêi bùìng trûơc giaâc mađ bùìng nhíơn thûâc, sûơ
hiïíu biïịt vađ theo caâch lyâ giaêi cuêa riïng chuâng ta.
Caâch ăún giaên nhíịt ăïí hiïíu ặúơc khaâi niïơm mö thûâc lađ xem noâ nhû möơt tíịm baên ăöì. Chuâng ta ăïìu biïịt baên ăöì khöng phaêi lađ laônh thöí, noâ ăún giaên chó lađ sûơ sao chuơp vađ giaêi thñch möơt söị khña caơnh nhíịt ắnh nađo ăoâ cuêa laônh thöí.
Ăoâ cuông chñnh lađ yâ nghôa cuêa mö thûâc.
Giaê sûê baơn muöịn ăi ăïịn möơt ắa ăiïím cuơ thïí taơi thađnh phöị Chicago vađ baơn phaêi sûê duơng tíịm baên ăöì ặúđng phöị Chicago. Thïị nhûng, giaê sûê nhû ngûúđi ta ặa cho baơn tíịm baên ăöì sai. Do löîi in íịn, tíịm baên ăöì thađnh phöị Chicago thûơc ra lađ baên ăöì thađnh phöị Detroit chùỉng haơn, baơn coâ hònh dung ra sûơ bûơc böơi, sûơ bíịt lûơc cuêa mònh trong viïơc cöị tòm ra ăiïím cíìn ăïịn nhû thïị nađo khöng?
Vúâi tíịm baên ăöì Detroit trong tay, baơn bùưt ăíìu sûê duơng hađnh vi cuêa mònh - nöî lûơc tòm kiïịm ăiïím cíìn ăïịn úê thađnh phöị Chicago. Nhûng cöị gùưng ăoâ chó ặa baơn ăïịn sai chöî nhanh hún mađ thöi. Röìi baơn sûê duơng ăïịn thaâi ăöơ – suy nghô tñch cûơc hún - nhûng víîn khöng ăïịn ặúơc ăuâng núi cíìn ăïịn. Song, baơn víîn giûô ặúơc thaâi ăöơ tñch cûơc vađ caêm thíịy vui veê, bíịt luíơn baơn ăang úê ăíu.
Tuy nhiïn, víịn ăïì úê ăíy laơi chùỉng liïn quan gò ăïịn hađnh vi hay thaâi ăöơ cuêa baơn. Baơn ăang bõ laơc ặúđng: nguýn do lađ baơn sûê duơng tíịm baên ăöì sai. Nïịu coâ trong tay tíịm baên ăöì ăuâng cuêa thađnh phöị Chicago thò hađnh vi nöî lûơc tòm kiïịm cuêa baơn laơi trúê nïn ăaâng trín troơng. Vađ khi gùơp phaêi nhûông trúê ngaơi trïn ặúđng ăi thò thaâi ăöơ tñch cûơc cuêa baơn seô coâ yâ nghôa.
Nhûng, chuâng ta chûa vöơi xeât ăïịn nhûông giaê ắnh ăoâ. Ăiïìu trûúâc tiïn vađ quan troơng nhíịt lađ baơn phaêi coâ trong tay möơt tíịm baên ăöì chñnh xaâc, nghôa lađ baơn cíìn phaêi xíy dûơng möơt mö thûâc ăuâng ăùưn trûúâc khi bùưt tay vađo hađnh ăöơng.
Trong tím trñ möîi chuâng ta ăïìu coâ vö söị nhûông “tíịm baên ăöì” tûúng tûơ nhû thïị. Coâ thïí chia chuâng thađnh hai loaơi chuê ýịu: baên ăöì thûơc taơi vađ baên ăöì giaâ trõ. Chuâng ta thûúđng lyâ giaêi moơi viïơc thöng qua hai tíịm baên ăöì nađy nhûng ñt khi nhíơn ra sûơ hiïơn diïơn cuông nhû ñt nghi ngúđ vïì ăöơ chñnh xaâc cuêa chuâng. Híìu nhû chuâng ta coâ thoâi quen nhòn nhíơn chuê quan rùìng thïị nađo moơi viïơc cuông tiïịn triïín theo ăuâng nhûông gò mònh nhòn thíịy; ăoâ cuông chñnh lađ nguöìn göịc cuêa thaâi ăöơ vađ hađnh vi cuông nhû caâch thûâc chuâng ta suy nghô vađ hađnh ăöơng.
Ăïí lađm roô hún vïì víịn ăïì nađy, chuâng ta haôy tham gia möơt thñ nghiïơm vïì tûơ nhíơn thûâc vađ caêm giaâc qua hònh 1 (trang 44), hònh 2 (trang 47) vađ hònh 3 (trang 72). Ăíìu tiïn, chuâng ta seô dađnh vađi giíy quan saât hònh 1, sau ăoâ nhòn hònh 2 vađ mö taê tó mó nhûông gò ăaô ặúơc nhòn thíịy úê hònh 2 qua möơt söị cíu hoêi gúơi yâ nhû: Baơn thûê ăoaân ngûúđi phuơ nûô nađy bao nhiïu tuöíi? Diïơn maơo thïị nađo? Coâ ăeo trang sûâc gò khöng? Vađ ngûúđi phuơ nûô nađy coâ vai trođ gò trong xaô höơi?
Coâ thïí baơn seô mö taê ngûúđi phuơ nûô úê bûâc tranh thûâ hai lađ vađo khoaêng 25 tuöíi, tröng ríịt dïî thûúng, coâ phíìn thúđi thûúơng vúâi caâi muôi xinh xinh vađ möơt daâng veê ăoan trang.
Nïịu baơn ăöơc thín, coâ thïí baơn ríịt thñch múđi cö íịy ăi chúi.
Nïịu baơn kinh doanh trong ngađnh thúđi trang, coâ leô baơn muöịn thú cö íịy lađm ngûúđi míîu.
Nhûng nïịu töi noâi rùìng baơn hoađn toađn sai thò sao? Nïịu töi noâi ăíy lađ bûâc tranh veô möơt ngûúđi phuơ nûô 60 hay 70 tuöíi, coâ neât mùơt buöìn baô vúâi caâi muôi to, vađ bađ ta ăang cíìn ngûúđi díîn qua ặúđng thò sao?
Ai ăuâng? Haôy xem laơi hònh veô líìn nûôa. Baơn coâ nhòn ra möơt bađ laôo khöng? Nïịu chûa, baơn haôy cöị líìn nûôa. Baơn coâ
nhòn thíịy caâi muôi to cuêa bađ íịy? Baơn coâ thíịy chiïịc khùn truđm ăíìu cuêa bađ?
Nïịu chuâng ta trûơc tiïịp noâi chuýơn vúâi nhau, chuâng ta coâ thïí cuđng mö taê, thaêo luíơn, trao ăöíi vïì nhûông gò chuâng ta nhòn thíịy trong bûâc tranh íịy. Nhûng chuâng ta khöng thïí lađm ặúơc ăiïìu ăoâ, vò víơy baơn haôy líơt ăïịn hònh 3 (trang 72) vađ quan saât thíơt kyô bûâc veô nađy, röìi trúê laơi nhòn hònh 2 möơt líìn nûôa. Baơn ăaô nhíơn ra bađ laôo trong bûâc veô nađy chûa?
Líìn ăíìu tiïn töi ặúơc thûơc hiïơn bađi tíơp thûê nghiïơm nađy lađ taơi Khoa Kinh doanh cuêa trûúđng Ăaơi hoơc Harvard caâch ăíy nhiïìu nùm. Võ giaâo sû daơy chuâng töi luâc íịy
