1. Kh¸i qu¸t vÒ sù trçi dËy cña Trung Quèc

(1)

Pgs.ts nguyÔn thu mü ViÖn Nghiªn cøu §«ng Nam ¸

1. Kh¸i qu¸t vÒ sù trçi dËy cña Trung Quèc

Nh− chóng ta ®· biÕt, sau h¬n 30 n¨m thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa, Trung Quèc ®· thu ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. GDP t¨ng tr−ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña Trung Quèc ®¹t 9,8%. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi trong nh÷ng n¨m gÇn

®©y ®¹t møc trung b×nh h¬n 1.200 USD/n¨m. MÆc dï chÞu t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ toµn cÇu, n¨m 2008, tØ lÖ t¨ng tr−ëng GDP cña Trung Quèc vÉn ®¹t 10%, v−ît §øc vµ trë thµnh nÒn kinh tÕ lín thø 3 trªn thÕ giíi. Vµo ®Çu th¸ng 8 /2010, b¸o c¸o cña nhiÒu tæ chøc quèc tÕ cho biÕt Trung Quèc ®· chiÕm vÞ trÝ nÒn kinh tÕ lín thø hai trªn thÕ giíi mµ NhËt B¶n ®ang n¾m gi÷⁽¹⁾.

Sù t¨ng tr−ëng liªn tôc cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· t¹o nªn søc hÊp dÉn m¹nh mÏ ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. N¨m 2010, FDI vµo Trung Quèc

®· lªn tíi ®¹t h¬n 860 tû USD; dù tr÷

ngo¹i tÖ lªn tíi 1.950 tû USD, cao nhÊt thÕ giíi⁽²⁾. Trung Quèc ®· trë thµnh n−íc xuÊt khÈu lín nhÊt thÕ giíi vµ lµ n¬i c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia lËp c¬ së s¶n xuÊt.

Kim ng¹ch mËu dÞch cña Trung Quèc tõ 20,6 tû n¨m 1978 lªn tíi 1.154, 79 tû USD n¨m 2004, t¨ng b×nh qu©n 16,8 %.

Trung Quèc ®· trë thµnh ®èi t¸c mËu dÞch lín thø ba trªn thÕ giíi⁽³⁾. HiÖn nay Trung Quèc ®ang së h÷u 5 trong sè 20 c¶ng hµng ®Çu thÕ giíi⁴⁾. N¨m 2009, tû träng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu toµn cÇu cña Trung Quèc ®· t¨ng lªn 9,6%, gióp n−íc nµy v−ît qua §øc, trë thµnh n−íc xuÊt khÈu lín nhÊt thÕ giíi⁽⁵⁾. Víi

®µ ph¸t triÓn hiÖn nay, mét sè chuyªn gia kinh tÕ thËm chÝ cßn dù b¸o Trung Quèc sÏ sím b¾t kÞp Mü vÒ mÆt GDP, cã thÓ chØ cÇn tíi n¨m 2020.

Kh«ng chØ liªn tôc t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi tèc ®é cao, Trung Quèc còng ®¹t

®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín trong ph¸t triÓn x· héi. Kho¶ng nöa tû ng−êi ra

(2)

khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo⁽⁶⁾. TÇng líp trung l−u cña Trung Quèc ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh vµ trë thµnh mét lùc l−îng tiªu dïng ngµy cµng lín. N¨m 2009, ng−êi tiªu dïng Trung Quèc ®·

chi 9,400 tû ®«la ®Ó mua nh÷ng mÆt hµng xa xØ, qua mÆt Hoa Kú, ®−a Trung Quèc trë thµnh thÞ tr−êng tiªu thô hµng xa xØ lín thø hai sau NhËt B¶n⁽⁷⁾.

Kinh tÕ ph¸t triÓn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho Trung Quèc t¨ng c−êng søc m¹nh qu©n sù vµ hiÖn ®¹i ho¸ quèc phßng. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, ng©n s¸ch quèc phßng cña Trung Quèc ngµy cµng gia t¨ng. NÕu vµo n¨m 2005, ng©n s¸ch quèc phßng cña Trung Quèc b»ng 7,3 % toµn bé ng©n s¸ch quèc gia, n¨m 2006 b»ng 7,4 %, th× tíi n¨m 2007, ng©n s¸ch quèc phßng cña Trung Quèc chiÕm 7,5 % toµn bé ng©n s¸ch quèc gia, víi gi¸

trÞ lªn tíi tíi 350,92 tû NDT (44,94 tû

®«la Mü) t¨ng 17,8 % so víi n¨m 2006⁽⁸⁾.

§©y lµ møc chi tiªu cho quèc phßng cao nhÊt trong vßng 10 n¨m qua.

Víi nguån ng©n s¸ch qu©n sù dåi dµo, mét mÆt Trung Quèc tÝch cùc mua s¾m vò khÝ trang, thiÕt bÞ qu©n sù hiÖn ®¹i cña n−íc ngoµi, mÆt kh¸c hä ®Èy m¹nh nghiªn cøu vµ chÕ t¹o c¸c lo¹i vò khÝ vµ trang thiÕt bÞ qu©n sù hiÖn ®¹i cña riªng Trung Quèc. Mét trong nh÷ng kÕt qu¶

®ã lµ triÓn väng s¶n xuÊt m¸y bay chiÕn ®Êu tµng h×nh trong vßng 8 ®Õn 10 n¨m n÷a⁽⁹⁾.

Trªn c¬ së søc m¹nh kinh tÕ vµ qu©n sù ®ang gia t¨ng nhanh chãng, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc ngµy

cµng chñ ®éng vµ qu¶ quyÕt h¬n. Trong n¨m 2010, Trung Quèc ®· nhiÒu lÇn

®iÒu çc tµu h¶i qu©n vµ m¸y bay qu©n sù ®Õn gÇn l·nh thæ tranh chÊp víi NhËt B¶n. Vµo th¸ng 4, çc tµu cña Trung Quèc cã mÆt ë h¶i phËn quèc tÕ gÇn ®¶o Okinawa, cßn trùc th¨ng Trung Quèc bay chØ çch mét tµu qu©n ®éi NhËt 90 mÐt, khi tµu nµy theo dâi mét cuéc tËp trËn cña Trung Quèc⁽¹⁰⁾. ë §«ng Nam ¸, Trung Quèc ®Èy m¹nh çc ho¹t ®éng nh»m thu hÑp ¶nh h−ëng cña Mü vµ NhËt B¶n. ë ch©u Phi vµ Mü Latinh, vèn ®−îc coi lµ s©n sau cña EU vµ Mü, sù hiÖn diÖn cña Trung Quèc còng ®ang gia t¨ng m¹nh mÏ.

2. NhËn thøc cña Mü vÒ sù trçi dËy cña Trung Quèc

NhËn thøc cña c¸c tÇng líp x· héi Mü còng nh− néi c¸c cÇm quyÒn ë Mü vÒ sù trçi dËy cña Trung Quèc lµ rÊt kh¸c nhau.

Trong nh÷ng ph¸t biÓu chÝnh thøc cña c¸c nhµ l·nh ®¹o Mü, Trung Quèc th−êng ®−îc nh¾c tíi nh− mét ®èi t¸c, cã lîi Ých cïng chia sÎ víi Mü trong hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ thÞnh v−îng ë khu vùc ch©u ¸. ThËt vËy, trong bµi ph¸t biÓu t¹i

§¹i häc Thanh Hoa nh©n chuyÕn th¨m Trung Quèc vµo 22-2-2002, Tæng thèng Bush tuyªn bè: “Trung Quèc ®ang trªn con ®−êng trçi dËy vµ Mü hoan nghªnh mét n−íc Trung Quèc hïng m¹nh, hoµ b×nh vµ thÞnh v−îng.”⁽¹¹⁾

Quan ®iÓm trªn còng ®−îc nhiÒu quan chøc cao cÊp cña Mü kh¼ng ®Þnh.

Ngµy 9-4-2002, ph¸t biÓu t¹i §¹i häc Tµi chÝnh vµ Kinh tÕ Trung −¬ng ë B¾c

(3)

Kinh, Robert B.Zoellick, ®¹i diÖn th−¬ng m¹i Mü kh¼ng ®Þnh: “Ng−êi Mü lµ mét d©n téc thùc tiÔn”. Do vËy, hä ®· vµ sÏ kh«ng bá qua nh÷ng c¬ héi tõ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc. N¨m 2001, Mü ®· nhËp 103 tû hµng ho¸ tõ Trung Quèc. XuÊt khÈu cña Trung Quèc

®ãng vai trß quan träng trong chiÕn lù¬c c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Mü. V×

nh÷ng lîi Ých ®ã, Mü hoan nghªnh sù t¨ng tr−ëng ngo¹n môc trong ®Çu t− cña c¸c c«ng ty Mü vµo Trung Quèc. Mü ®i

®Çu trong viÖc ®µm ph¸n vÒ viÖc Trung Quèc tham gia WTO. “Mü muèn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i c¸ch cña Trung Quèc thµnh c«ng. Mét Trung Quèc më cöa h¬n vµ ®ang c¶i c¸ch, ®Ó t×m kiÕm cuéc sèng tèt h¬n cho nh©n d©n cña hä vµ t¨ng c−êng nguyªn t¾c luËt ph¸p cã thÓ cã nghÜa lµ Trung Quèc lµ lùc l−îng ®Ó æn

®Þnh khu vùc. Vµ nã cã nghÜa lµ nhiÒu c¬

héi h¬n cho c¸c nhµ s¶n xuÊt Mü vµ Trung Quèc b¸n s¶n phÈm cña hä vµ c¶i thiÖn cuéc sèng cña hä”⁽¹²⁾.

Ngoµi ra, Oasinht¬n vµ B¾c Kinh cßn

®Òu lµ Uû viªn th−êng trùc Héi ®ång B¶o an Liªn hîp quèc vµ sÏ trë thµnh hai nÒn kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi. §iÒu nµy “sÏ gióp x¸c ®Þnh nÒn chÝnh trÞ, sù ph¸t triÓn vµ lÞch sö cña thÕ kû nµy”. Do vËy, Robert B. Zoellick kªu gäi: “Chóng ta (Mü vµ Trung Quèc) cÇn lµm viÖc theo c¸ch riªng cña chóng ta ®Ó lµm cho quan hÖ m¹nh h¬n, chÆt chÏ h¬n - dï lµm viÖc trong chÝnh phñ, ho¹t ®éng kinh doanh hay thóc ®Èy x· héi d©n sù. “SÏ kh«ng cã mèi quan hÖ nµo quan träng h¬n quan hÖ

cña chóng ta trong thÕ kû nµy. Kh«ng ai trong hai n−íc chóng ta ®¹t ®ù¬c c¸i m×nh muèn, c¸i m×nh cÇn, nÕu chóng ta

®Ó cho c¸c kh¸c biÖt che lÊp môc tiªu chung cña chóng ta.”⁽¹³⁾

Nh÷ng ph¸t biÓu trªn cña c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ quan chøc Mü kh«ng hoµn toµn ph¶n ¸nh quan ®iÓm thËt sù cña chÝnh phñ Mü vÒ Trung Quèc. Nh÷ng chÝnh s¸ch vµ hµnh ®éng thùc tÕ cña Mü

®èi víi Trung Quèc ®· cho thÊy ®iÒu ®ã.

Tuy nhiªn, nh÷ng ph¸t biÓu ®ã còng cho thÊy Mü thõa nhËn c¸c c¬ héi kinh tÕ mµ hä cã thÓ thu ®−îc tõ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc.

Ngoµi quan ®iÓm cña chÝnh phñ, trong giíi nghiªn cøu quèc tÕ cña Mü cã Ýt nhÊt 3 quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ sù trçi dËy cña Trung Quèc. §ã lµ:

- Sù trçi dËy cña Trung Quèc lµ mèi

®e do¹ ®èi víi Mü

- Trung Quèc lµ ®èi t¸c ngang hµng

®èi víi Mü.

- Trung Quèc võa kh«ng ph¶i lµ ®Þch thñ cña Mü, võa kh«ng ph¶i lµ b¹n bÌ cña Mü.

a. Sù trçi dËy cña Trung Quèc lµ mèi ®e do¹ ®èi víi Mü

Quan ®iÓm nµy kh¸ phæ biÕn trong giíi häc thuËt vµ giíi chÝnh kh¸ch Mü.

Mét trong nh÷ng nhµ nghiªn cøu cã quan ®iÓm nh− vËy lµ Joan Veon.

Trong bµi viÕt nhan ®Ò LiÖu cã ph¶i chóng ta ®ang chøng kiÕn sù trçi dËy cña Trung Quèc vµ sù suy sôp cña Mü?, t¸c gi¶ viÕt: “Ngµy nay c¸c b¹n khã cã

(4)

thÓ mua mét thø hµng nµo mµ kh«ng

®−îc chÕ t¹o tõ Trung Quèc - tõ nh÷ng bãng ®Ìn Neon tíi nh÷ng thiÕt kÕ quÇn

¸o vµ ®iÖn tö. Trung Quèc ®ang xuÊt hiÖn víi t− çch mét nhµ n−íc siªu ®¼ng vÒ c«ng nghÖ (as an technological super state). H»ng n¨m, Trung Quèc t¨ng sè ng−êi tèt nghiÖp tiÕn sü vµ kü thuËt 14%, trong khi ®ã sè tèt nghiÖp tiÕn sü cña Mü gi¶m. XuÊt khÈu hµng ho¸ cã hµm l−îng c«ng nghÖ cña hä n¨m ngo¸i (2003) t¨ng 22%. 25% tiÕn sü ë Mü lµ ng−êi Trung Quèc. General Electric cã 27 phßng nghiªn cøu ë Trung Quèc lµm viÖc vÒ çc dù ¸n tõ thiÕt kÕ vËt liÖu composite tíi m« h×nh ho¸ ph©n tö (molecular modeling)⁽¹⁴⁾. Microsoft cã 200 nhµ nghiªn cøu ë Trung Quèc, çc h·ng Cisco, IBM, Intel vµ çc h·ng kh¸c s½n sµng theo⁽¹⁵⁾.

Do t¨ng tr−ëng, Trung Quèc chiÕm 37% tiªu thô xi m¨ng toµn cÇu, 35%

quÆng s¾t, h¬n 20% hµng ho¸ tõ m¸i lîp b»ng kÏm tíi thÐp, Trung Quèc dïng gÊp ®«i ph©n bãn mµ Mü sö dông, gÊp

®«i tæng sè thÐp mµ Mü sö dông vµo kho¶ng 258 triÖu tÊn. Do t¨ng tr−ëng nhanh chãng, Trung Quèc ®· ®Èy gi¸ tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ tõ vµng, tíi than, tíi dÇu má, lªn cao. HiÖn nay Mü tiªu thô gÊp 3 lÇn Trung Quèc⁽¹⁶⁾.

Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn vÒ sù trçi dËy kinh tÕ cña Trung Quèc cã thÓ thÊy Joan Veon nh×n thÊy hai th¸ch thøc lín

®èi víi nÒn kinh tÕ Mü tõ sù trçi dËy ®ã.

Thø nhÊt, nhu cÇu nhËp khÈu cao nh÷ng nguyªn liÖu thiÕt yÕu cña Trung

Quèc lµm t¨ng gi¸ çc nguyªn liÖu trªn trªn thÞ tr−êng thÕ giíi khiÕn çc nhµ nhËp khÈu Mü ph¶i chi tiªu nhiÒu h¬n cho nguyªn liÖu ®Çu vµo. §iÒu nµy dÉn tíi 2 hÖ luþ: 1) Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ Mü trªn thÞ tr−êng thÕ giíi sÏ gi¶m xuèng; 2) do nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng, çc nguyªn liÖu chiÕn lù¬c nh−

than ®¸, dÇu má sÏ trë nªn khan hiÕm.

C¸c quèc gia ®ang së h÷u nh÷ng nguyªn liÖu nµy mµ chñ yÕu lµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, sÏ cã c¬ héi n©ng cao søc m¹nh mµ c¶ cña m×nh, kh«ng chØ vÒ kinh tÕ mµ c¶ vÒ chÝnh trÞ ®èi víi Mü.

Nh− vËy, vÞ thÕ cña Mü trong c¸c quan hÖ song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng víi c¸c nø¬c ®ã sÏ gi¶m xuèng.

Thø hai, Trung Quèc “kh«ng chØ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong nh÷ng viÖc lµm kü n¨ng thÊp mµ c¶ trong nh÷ng khu vùc c«ng nghÖ cao”. Theo nhµ kinh tÕ Richard B Freeman cña §¹i häc Havard, “Phèi hîp c¶ hai, Mü cã vÊn

®Ò.”⁽¹⁷⁾ Tõ n¨m 2000, Mü ®· mÊt 2,7 triÖu viÖc lµm trong ngµnh chÕ t¹o. RÊt nhiÒu viÖc lµm trong sè ®ã thuéc khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá, vèn chiÕm tíi 37% khu vùc chÕ t¹o cña Mü. Trong ngµnh s¶n xuÊt gi−êng ngñ, 59 nhµ m¸y cña Mü sö dông 15.5000 c«ng nh©n ®·

®ãng cöa tõ th¸ng 1-2001, khi hµng nhËp khÈu Trung Quèc t¨ng 221% víi gi¸ trÞ lªn tíi 1,4 tû ®«la Mü, chiÕm mét nöa thÞ tr−êng Mü. C«ng nghiÖp æ cøng dïng cho m¸y tÝnh cña Mü gi¶m tõ 45 tû ®«latõ 2001 xuèng cßn 28 tû ®«la⁽¹⁸⁾.

(5)

Trung Quèc ®ang tËp trung vµo nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp h¹t nh©n.

GÇn ®©y nhÊt lµ liªn doanh c«ng nghiÖp chÊt dÎo gi÷a Sinopec cña Trung Quèc víi BASF cña §øc. Liªn doanh nµy ®·

trë thµnh mét tæ hîp lín nhÊt vµ hiÖn

®¹i nhÊt vÒ Etylen, khi nã hoµn thµnh vµo n¨m 2005. Mét tæ hîp kh¸c thËm chÝ cßn lín h¬n ®ang x©y dùng ë Th−îng H¶i. Trong lÜnh vùc « t«, Dongfeng Motor Corp vµ Honda Motor Company thµnh lËp liªn doanh, trong ®ã Honda

®Çu t− 340 triÖu ®«la ®Ó t¨ng ®Çu ra cña Honda CR-V vµ Civics lªn 5 lÇn vµo n¨m 2006. Trong lÜnh vùc chÕ t¹o c¸c bé phËn cña « t«, Wanxiang b¾t ®Çu b»ng mét x−ëng chÕ t¹o m¸y n«ng nghiÖp nhá vµo n¨m 1969, hiÖn nay ®· trë thµnh mét tËp ®oµn lín víi 2,4 tû ®«la vèn, cung cÊp cho c¸c nhµ m¸y l¾p r¸p cña GM, Ford, Volkswagen ë Trung Quèc.”⁽¹⁹⁾

Tõ thùc tÕ trªn Joan Veon dù b¸o:

“NÕu tèc ®é bµnh tr−íng hiÖn nay tiÕp tôc, trong vßng 10 n¨m, Trung Quèc sÏ trë thµnh nÒn kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi, theo sau lµ Mü vµ Ên §é”⁽²⁰⁾.

Ngoµi kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cao, Trung Quèc cã hµng triÖu c«ng nh©n s½n sµng lµm viÖc 12 tiÕng mét ngµy vµ c¶ cuèi tuÇn. Lùc l−îng lao ®éng ®«ng ®¶o, ®a d¹ng vÒ cÊp ®é kü thuËt vµ s½n sµng lµm viÖc víi c−êng ®é cao cña Trung Quèc

®ang t¹o ra lùc ®Èy v« cïng m¹nh mÏ cho sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ Trung Quèc. §iÒu nµy gi¶i thÝch v× sao, “Trung

Quèc trµn ngËp thÞ tr−êng nhanh tíi møc b¹n kh«ng thÓ nh×n thÊy khi hä tíi”⁽²¹⁾

VÒ ph−¬ng diÖn qu©n sù, qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ quèc phßng cña Trung Quèc hiÖn nay cµng khiÕn Mü lo ng¹i h¬n n÷a.

Theo th«ng tin cña Joan Veon, Trung Quèc ®ang mua 90% trong sè 20 tû ®«la vò khÝ tõ Nga, trong khi ®ã Israen lµ nhµ cung cÊp vò khÝ c«ng nghÖ cao lín kh¸c cho Trung Quèc. GÇn ®©y, trong bµi nãi tr−íc Quèc héi Mü, Gi¸m ®èc CIA Porter Goss cho r»ng, hiÖn ®¹i ho¸ qu©n sù cña Trung Quèc ®ang lµm nghiªng c¸n c©n quyÒn lùc ë eo biÓn §µi Loan vµ gia t¨ng mèi ®e do¹ ®èi víi c¸c lùc l−îng qu©n sù Mü trong khu vùc. Trung Quèc còng gia t¨ng tªn löa ®¹n ®¹o, bè trÝ tµu ngÇm míi vµ thóc ®Èy tªn löa mang ®Çu

®¹n h¹t nh©n. Theo Bé tr−ëng Quèc phßng Rumsfeld (cña néi c¸c 2 cña Tæng thèng Bush), Trung Quèc ®ang t¨ng chi tiªu quèc phßng víi tèc ®é lªn 2 ch÷ sè vµ hÇu hÕt viÖc ph¸t triÓn quèc phßng

®−îc tiÕn hµnh trong bÝ mËt. “CIA −íc tÝnh vµo n¨m 2000 Trung Quèc cã 157

®Çu h¹t nh©n cho c¸c tªn löa tÇm xa vµ tÇm ng¾n vµ sÏ cã 464 ®Çu ®¹n h¹t nh©n vµo n¨m 2020⁽²²⁾. Trung Quèc hiÖn cã 2,5 triÖu qu©n tinh nhuÖ, trong khi ®ã Mü chØ cã 1,14 triÖu qu©n⁽²³⁾.

HiÖn nay, mèi lo ng¹i cña Mü vÒ sù gia t¨ng søc m¹nh qu©n sù cña Trung Quèc ch−a ph¶i ë chç Trung Quèc cã kh¶ n¨ng v−ît Mü vÒ qu©n sù ë tÇm ng¾n h¹n mµ lµ sù gia t¨ng søc m¹nh

(6)

qu©n sù cña B¾c Kinh lµm suy gi¶m vÞ thÕ cña Mü trong c¸c vÊn ®Ò liªn quan

®Õn an ninh ë khu vùc §«ng ¸. Khi søc m¹nh qu©n sù cña B¾c Kinh ®· t¨ng lªn, Oasinht¬n sÏ kh«ng thÓ ®¬n ph−¬ng ¸p

®Æt ý muèn chñ quan cña hä cho c¸c bªn cã liªn quan nãi chung, cho Trung Quèc nãi riªng. TÊt c¶ mäi vÊn ®Ò liªn quan tíi an ninh ë §«ng ¸ sÏ chØ cã thÓ gi¶i quyÕt víi sù tham gia cña Trung Quèc. §iÒu nµy cã nghÜa lµ vÞ thÕ chÝnh trÞ – an ninh cña Mü ë §«ng ¸ ®· gi¶m xuèng.

Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i tÊt c¶ nh÷ng ng−êi coi Trung Quèc lµ mèi ®e do¹ ®Òu cã ®¸nh gi¸ nh− vËy. Trong bµi viÕt:

“Nh÷ng xung ®ét Mü - Trung trong giai

®o¹n s¾p tíi”Richard Bernstain vµ Ross H. Munro kh¼ng ®Þnh r»ng: “§Õn ®Çu thÕ kû XXI, Trung Quèc sÏ trë thµnh mét trong ba c−êng quèc kinh tÕ trªn thÕ giíi, ®Õn gi÷a thÕ kû, cã thÓ trë thµnh c−êng quèc kinh tÕ m¹nh nhÊt.”Sù trçi dËy cña Trung Quèc “lµ ®èi thñ tiÒm Èn, chø kh«ng ph¶i lµ ®èi t¸c”.⁽²⁴⁾

b. Trung Quèc lµ ®èi t¸c ngang hµng víi Mü

Quan ®iÓm nµy ®−îc x©y dùng trªn c¬

së nhËn thøc vÒ tÇm quan trong ngµy cµng t¨ng cña Trung Quèc trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Theo t¸c gi¶ mét bµi viÕt ®¨ng trªn T¹p chÝ “C¸c vÊn ®Ò ®èi ngo¹i “cña Mü, trªn thÕ giíi cã 3 siªu c−êng vÒ kinh tÕ: Mü, EU vµ Trung Quèc⁽²⁵⁾. Víi vÞ thÕ míi cña Trung Quèc trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu, Oasinht¬n

kh«ng thÓ cø øng xö víi B¾c Kinh nh−

“®µn em “nh− tr−íc ®−îc n÷a. TiÕp tôc çch øng xö nh− vËy ®· vµ cßn g©y nªn sù giËn d÷ cña Trung Quèc. ThËt vËy, ph¶n øng tr−íc søc Ðp cña Mü vµ çc n−íc ph−¬ng T©y trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó Trung Quèc gia nhËp WTO, §¹i sø Trung Quèc ®· nãi: “Chóng t«i biÕt chóng t«i ph¶i ch¬i cuéc ch¬i theo çch cña çc vÞ hiÖn nay, nh−ng trong 10 n¨m n÷a, chóng t«i sÏ ®Æt ra çc luËt ch¬i.”⁽²⁶⁾

§Ó thuyÕt phôc Trung Quèc hîp t¸c trong c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ, theo t¸c gi¶ Mü cÇn “tõ bá lËp tr−êng hiÖn nay vµ thùc hiÖn mét ®−êng h−íng Ýt mang tÝnh ®èi

®Çu h¬n… Oasinht¬n nªn cã mét sù thay

®æi kh«n khÐo, nh−ng c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi víi Trung Quèc. Thay v×

chó träng ®èi víi c¸c vÊn ®Ò song ph−¬ng h¹n hÑp, Mü nªn t×m c¸ch ph¸t triÓn quan hÖ ®èi t¸c thËt sù víi B¾c Kinh ®Ó

®em l¹i sù l·nh ®¹o chung ®èi víi hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu.”⁽²⁷⁾

§Ó cã thÓ cïng l·nh ®¹o kinh tÕ toµn cÇu víi Trung Quèc, vµo n¨m 2004, t¸c gi¶ ®· gîi ý chÝnh phñ Mü lËp ra c¬ chÕ G2 gi÷a Mü vµ Trung Quèc. Theo t¸c gi¶, “chØ mét ®−êng h−íng G2 nh− vËy sÏ

®em l¹i c«ng b»ng ®èi víi vai trß míi cña Trung Quèc víi t− c¸ch lµ mét c−êng quèc kinh tÕ toµn cÇu vµ bëi vËy lµ mét kiÕn tróc s− vµ nhµ qu¶n lý hîp ph¸p cña trËt tù kinh tÕ quèc tÕ.”⁽²⁸⁾

ý t−ëng thµnh lËp G2 ®· g©y ®−îc sù chó ý cña Bé Ngo¹i giao Mü. Sau khi trë thµnh Thø tr−ëng Ngo¹i giao (2-2005)

(7)

Robert Zoellick ®· tiÕn hµnh çc cuéc th¶o luËn bø¬c ®Çu víi çc ®èi t¸c Trung Quèc. N¨m 2007, Bé tr−ëng Tµi chÝnh Henry Paulson ®· ph¸t triÓn ý t−ëng trªn thµnh §èi tho¹i kinh tÕ chiÕn lù¬c Mü - Trung Quèc, thu hót sù tham gia cña çc nhµ l·nh ®¹o hµng chôc bé, ngµnh mçi bªn. Nh÷ng sù khëi ®Çu cña mét khu«n khæ thÓ chÕ ®Ó Nhãm G2 ho¹t ®éng ®· ®ù¬c ®−a ra. Nh−ng, “gÇn nh− ch−a ®ñ ®Ó Trung Quèc ®−îc coi lµ mét cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm. N−íc nµy ph¶i ®−îc coi vµ ®−îc dµnh cho çc quyÒn ®Çy ®ñ, nh− mét ®èi t¸c thËt sù trong ban l·nh ®¹o.“⁽²⁹⁾

VÊn ®Ò thµnh lËp c¬ chÕ G2 gi÷a Mü vµ Trung Quèc cµng trë nªn cÊp b¸ch h¬n , trong bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi l©m vµo cuéc khñng ho¶ng trÇm träng, b¾t

®Çu tõ cuèi 2007. Trong bèi c¶nh ®ã,

“nh÷ng sù b¶o vÖ mang tÝnh hÖ thèng, cã hiÖu qu¶ chèng l¹i nh÷ng th¸ch thøc kinh tÕ quèc tÕ trªn thÕ giíi ngµy nay ph¶i khëi ®Çu b»ng sù hîp t¸c tÝch cùc gi÷a hai nÒn kinh tÕ thèng trÞ nã, Mü vµ Trung Quèc “⁽³⁰⁾

c. Trung Quèc võa kh«ng ph¶i lµ

®Þch thñ cña Mü, võa kh«ng ph¶i lµ b¹n bÌ cña Mü

§¹i diÖn cho quan ®iÓm nµy lµ c¸c chuyªn gia næi tiÕng vÒ vÊn ®Ò quèc tÕ cña Mü nh− Joseph S. Nye vµ Harry Harding. §Ó biÖn minh cho quan ®iÓm trªn cña m×nh, c¸c häc gi¶ trªn ®· ®−a ra mét sè lËp luËn sau :

Mét lµ, tõ sau khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, nhiÖm vô chñ yÕu cña Trung Quèc lµ tiÕn hµnh c«ng cuéc hiÖn ®¹i hãa. §Ó tiÕn hµnh ph¸t triÓn kinh tÕ trªn quy m« lín, ph¶i cã m«i tr−êng quèc tÕ hßa b×nh, æn ®Þnh. Do vËy, trong mÊy chôc n¨m tíi, Trung Quèc sÏ lµ mét quèc gia h−íng néi; thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i giao hßa b×nh lµ lùa chän chÝnh cña Trung Quèc⁽³¹⁾. Trung Quèc lµ mét n−íc ®ang ph¸t triÓn, “cho dï ®Õn n¨m 2020, cho dï lµ víi t×nh h×nh tèt nhÊt, Trung Quèc còng ch−a thÓ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong c¸c lÜnh vùc chñ yÕu víi c¸c n−íc m¹nh trªn toµn thÕ giíi.”⁽³²⁾

Hai lµ, trang bÞ vò trang cña qu©n ®éi Trung Quèc l¹c hËu so víi c¸c n−íc ph−¬ng T©y mÊy chôc n¨m. “Trong t−¬ng lai gÇn, Trung Quèc sÏ thiÕu n¨ng lùc c¹nh tranh qu©n sù b×nh ®¼ng víi c¸c n−íc lín kh¸c, cµng kh«ng nãi ®Õn viÖc cã ®−îc quyÒn chi phèi khu vùc hoÆc trë thµnh siªu c−êng quèc toµn cÇu.”⁽³³⁾ Trung Quèc kh«ng cã h¶i qu©n viÔn d−¬ng, thiÕu kh¶ n¨ng tÊn c«ng vµo §µi Loan. VÒ qu©n sù, Trung Quèc c¬ b¶n kh«ng cã kh¶ n¨ng th¸ch thøc víi Mü, kh«ng thÓ trë thµnh mèi ®e däa cña Mü.

Víi quan ®iÓm nh− vËy, nh÷ng chuyªn gia trªn chñ tru¬ng duy tr× tiÕp xóc vµ hîp t¸c víi Trung Quèc. §iÒu nµy cã thÓ thóc ®Èy Trung Quèc tiÕp tôc ph¸t triÓn theo h−íng d©n chñ h¬n, cëi më h¬n, lµm gi¶m ®i ý nghÜ thï ®Þch víi Mü cña Trung Quèc, cã lîi cho æn ®Þnh trËt tù thÕ giíi vµ lîi Ých l©u dµi cña Mü.

(8)

Theo hai nhµ nghiªn cøu Ashton Carter vµ Perry, trong quan hÖ víi mét n−íc Trung Quèc ®ang trçi dËy, th× kiÒm chÕ Trung Quèc kh«ng ph¶i lµ lùa chän kh¶

thi. ChÝnh s¸ch nµy hoµn toµn cã thÓ ®Èy Trung Quèc theo h−íng ®èi ®Çu víi Mü.

Cho dï lµ d©n chóng Mü hay lµ c¸c n−íc

®ång minh cña Mü trong khu vùc ®Òu kh«ng thÓ v× thùc hiÖn chiÕn l−îc m¹o hiÓm nµy mµ bá ra nç lùc qu¸ lín vµ chi phÝ qu¸ cao.”⁽³⁴⁾

Trong cuèn “Nh÷ng hoµi nghi vÒ ®Þa vÞ b¸ quyÒn cña Mü” Joseph S. Nye ®·

cho r»ng, nÕu so s¸nh dùa vµo søc mua ngang b»ng (PPP), n¨m 1999 GDP cña Trung Quèc ®· ®¹t 48 tû USD, ®øng thø hai trªn thÕ giíi⁽³⁵⁾. So víi Mü, “giai ®o¹n

®Çu thÓ kû XXI, nÒn kinh tÕ Mü gÊp 2 lÇn Trung Quèc. NÕu nh− Mü duy tr×

®−îc møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ 2%, mµ Trung Quèc duy tr× møc t¨ng tr−ëng 6%, th× ®Õn n¨m 2020 hai n−íc sÏ c©n b»ng vÒ quy m« kinh tÕ”. MÆc dï, ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc khiÕn ng−êi kh¸c ph¶i kinh ng¹c, nh−ng “m·i m·i vÉn kh«ng thÓ ®¹t ®Õn møc b×nh ®¼ng.”

Trong khi kh¼ng ®Þnh r»ng, trªn ph¹m vi toµn cÇu “Trung Quèc kh«ng cã kh¶ n¨ng trë thµnh n−íc c¹nh tranh ®Þa vÞ b×nh ®¼ng víi Mü, nh−ng Joseph S.

Nye nhÊn m¹nh”nh− thÕ kh«ng cã nghÜa lµ Trung Quèc kh«ng thÓ th¸ch thøc víi Mü ë khu vùc §«ng B¾c ¸ vµ Trung Quèc kh«ng thÓ ph¸t ®éng chiÕn tranh víi §µi Loan.⁽³⁶⁾”

®Æt ra cho Mü mét sè th¸ch thøc lín c¶

vÒ kinh tÕ, lÉn vÞ thÕ chÝnh trÞ cña Mü ë

§«ng ¸ vµ trªn thÕ giíi.

Thø hai, mÆc dï thõa nhËn nh÷ng lîi Ých cña Mü tõ quan hÖ kinh tÕ víi mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh nhÊt thÕ giíi, nh−ng Mü vÉn xem Trung Quèc chñ yÕu nh− mét mèi ®e do¹, hay Ýt nhÊt nh− mét ®èi t¸c ngang hµng. Quan ®iÓm cho r»ng Trung Quèc kh«ng thÓ ®Æt ra mèi ®e do¹ víi Mü cã vÎ nh− Ýt ®ù¬c chia sÎ h¬n so víi c¸c quan

®iÓm kh¸c.

Thø ba, ®Ó øng xö víi mét nø¬c Trung Quèc nh− vËy c¸c nhµ khoa häc Mü ®· ®−a ra nhiÒu gîi ý kh¸c nhau.

PhÇn lín trong sè hä gîi ý r»ng viÖc hîp t¸c víi Trung Quèc, øng xö víi Trung Quèc nh− mét ®èi t¸c ngang hµng sÏ cã lîi cho Mü h¬n lµ chÝnh s¸ch ng¨n chÆn.

ThËm chÝ cã nhµ khoa häc ®· gîi ý lËp c¬

chÕ G2 ®Ó cïng Trung Quèc l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ vµ vµ chÝnh trÞ thÕ giíi. Quan

®iÓm nµy xem ra Ýt ®ù¬c c¸c giíi chøc ë Oasinht¬n chia sÎ. Ng−êi ®Ò x−íng quan

®iÓm nµy còng tù m©u thuÉn víi m×nh khi thõa nhËn thÕ giíi ®ang tån t¹i 3 c−êng quèc kinh tÕ ®ã lµ Mü, Trung Quèc vµ c¶ Liªn minh ch©u ¢u.

(9)

Chó thÝch:

(1), (2), (3) Các số liệu về thành tựu phát triển knih tế xã hội của Trung quốc được sử dụng ở đây được dẫn theo Hà Khoa trong bài” Trung Quốc, 61 năm và niềm tự hào về những kỳ tích (dantri.com.vn/c36/s140-426339/trung-quoc-61- nam-va-niem-tu-hao-ve-nhung-ky-tich.htm

(4) Sô liệu lấy từ bài viết của Tạp chí Le Nouvel Economiste. Bài đăng trên Tin kinh tế ngày 19/4/

2004.

(5) , (6) Dẫn theo bài: Ngoại thương Trung Quốc năm 2010 (ww.bsc.com.vn/News/2010/10 /27/117884.aspx )

(7) Số liệu dẫn từ bài :Giai cấp trung lưu ngày càng đông tại TQ tiêu thụ nhiều hàng hiệu (www.voanews.com.Vietnamese/News/lifestyle/bu siness-china-luxury-8-19-10-101128544.htm)

(8) DÉn theo Tin Kinh tÕ. TTXVN ph¸t hµnh ngµy 6/3/ 2007, tr. 5.

(9), (10) Loại máy bay J-20 này có thể sánh ngang phi cơ chiến đấu thế hệ thứ năm cực kỳ hiện đại mà mới chỉ có Mỹ sở hữu, còn Nga đang trong giai đoạn phát triển và thử nghiệm. J-20 được cho là có khả năng mang tên lửa, tiếp liệu trên không, tầm hoạt động vượt ra ngoài biên giới Trung Quốc, Xem thêm bài : Sức mạnh quân sự mới của Trung Quốc (Vnepress.net/GL?The-gioi/Phan-tich/2011/

01/3B25216)

(11) Remarks by President Bush at Tsinghua University (http://www.usembassy-china.org.cn/

press/release/2002/qinghua.html

(12), (13) The United States and China in the Eras of Globalization By Robert B. Zoellick United States Trade Representative Central University of Finance and Economics, Beijing, China April 9, 2002 (http://www.

usembassy-china.org.cn/press/release/2002/39a- zoellickadd.html)

(14) Joan Veon, CFP@ : Are we witnessing the rise of China and the fall of America ? (VFSI Economic Newsletter. Vol.19, No 4, December 2004 )

(15) (http://72.14.235.132/search?q=cache: 4gQt gAk VFcOJ:www.womengroup.org.newsletters)

(16) BusinessWeek , 1 March 2005, p. 22 ) (17) Xem: Joan Veon, CFP@: Are we witnessing the rise of China and the fall of America? (VFSI Economic Newsletter. Vol.19, No 4, December 2004).

(http://72.14.235.132/search?q= cache:4gQtgAkVFc OJ:www.womengroup.org.newsletters)

(18) Dẫn theo Joan Veon. Ibid.

(19) BusinessWeek 12 June 2004. P106 (20) Ibd. P106

(21) Nhận xét của Robert B Cassidy, nguyên Đại diện thương mại Mỹ ở Trung Quốc . BusinessWeek , 12 June 2004,p.105

(22) Washington Times 18 January 2005 (23) Joan Veon. Bài đã dẫn

(24) [美] 埃兹拉.沃格尔主编：《与中国共处：21世纪的美中关系》，新华出版社1998 年版，第1页。

(25) Một nứơc siêu cường về kinh tế được tác giả định nghĩa là ( một đất nứơc đủ lớn, đủ năng động và hội nhập toàn cầu để có tác đọng lớn lên kinh tế thế giới

(26) Dẫn theo : Foreign Affairs , Số 7- 8/

2008 . Xem : Tài liêu tham khảo chủ nhật 23/11/

2008 . Tr.11

(27), (28), (29), (30) Foreign Affairs , Số 7- 8/ 2008 . Xem : Tài liêu tham khảo chủ nhật 23/11/ 2008, tr. 10 , tr. 13

(31) 俞正然：《大国战略研究》，中央编译

出版社1998年版，第71页。

(32) [美]兹比格纽．布热津斯基：《大棋

局》，上海人民出版社1998年半，第216页。

(33) Dẫn theo : [美]安德鲁．内林、

罗伯特．罗斯：《长城与空城计——中国对安全的寻求》，新华出版社1997年半，第149页。

(34) Dẫn theo :[美]艾什顿．卡特、

佩里：《预防性防御：一项美国新安全战略》

，上海人民出版社2000年半，第121页。

(35), (36) [美]约瑟夫．奈：美国霸权的

困惑〉，世界知识出版社2002年版，第121页。

(10)