Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 8 (106) . 2013 - Xiêm La quốc lộ trình tập lục 3
LÔØI TOØA SOAÏN
Xieâm La quoác loä trình taäp luïc laø taäp taøi lieäu Haùn Noâm khaûo taû caùc tuyeán ñöôøng töø Vieät Nam (tröïc tieáp laø töø mieàn Nam) ñeán Xieâm La (Thaùi Lan), moät soá nöôùc khaùc ôû Ñoâng Nam AÙ vaø caùc haûi ñaûo treân vònh Thaùi Lan. Ñaây voán laø taäp taøi lieäu thuyeát minh cho böùc ñòa ñoà nöôùc Xieâm, do Toáng Phöôùc Ngoaïn vaø Döông Vaên Chaâu bieân veõ vaø soaïn taäp, trong dòp hai oâng caàm ñaàu söù ñoaøn ngoaïi giao sang Xieâm vaøo naêm 1809, sau ñoù trôû veà vaø daâng leân vua Gia Long vaøo naêm 1810. Tuy nhieân, khoâng roõ vì moät lyù do naøo ñoù maø caùc taøi lieäu naøy hoaøn toaøn bò laõng queân cho ñeán gaàn 150 naêm sau, vaøo naêm 1959, moät hoïc giaû ngöôøi Hoa laø Giaùo sö Traàn Kinh Hoøa môùi phaùt hieän ñöôïc taäp Xieâm La quoác loä trình taäp luïc khi oâng tham gia saép xeáp laïi chaâu baûn trieàu Nguyeãn, theo chöông trình taøi trôï cuûa UNESCO cho Vieän Ñaïi hoïc Hueá. Nhaän thaáy ñaây laø moät taøi lieäu quyù hieám, coù giaù trò tham khaûo nhieàu maët, Giaùo sö Traàn Kinh Hoøa cuøng vôùi moät soá nhaø nghieân cöùu khaùc ñaõ tieán haønh coâng taùc khaûo cöùu, chuù giaûi vaø ñeán naêm 1966, Xieâm La quoác loä trình taäp luïc ñaõ ñöôïc in nguyeân vaên taïi Hoàng Koâng. Maëc duø vaäy, cuõng phaûi maát theâm gaàn 50 naêm nöõa, ñoäc giaû trong nöôùc môùi baét ñaàu bieát ñeán Xieâm La quoác loä trình taäp luïc qua baøi giôùi thieäu vaø trích dòch moät phaàn cuûa taùc giaû Phaïm Hoaøng Quaân treân taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån vaøo cuoái naêm 2011.
Veà noäi dung, Xieâm La quoác loä trình taäp luïc khaûo taû caùc tuyeán haønh trình ñöôøng boä vaø ñöôøng thuûy töø mieàn Taây Nam Boä qua Campuchia ñeán Xieâm La, ñaëc bieät laø caùc tuyeán ñöôøng noäi ñòa cuûa Xieâm La cho ñeán bieân giôùi Myanmar, voøng xuoáng taän bôø taây cuûa baùn ñaûo Maõ Lai, cuøng caùc haûi ñaûo treân vònh Thaùi Lan. Haàu heát caùc loä trình ñieàu ñöôïc khaûo taû theo moät tieâu chí thoáng nhaát: xaùc ñònh phöông höôùng, khoaûng caùch, thôøi gian ñi, moâ taû chi tieát caùc ñoái töôïng ñòa lyù (nuùi non, soâng ngoøi, cöûa bieån, vuõng, vònh, ñaûo…), caûnh quan treân ñöôøng, caùc loaïi taøi nguyeân, vaät saûn… Caùc ñòa danh quan troïng ñöôïc ghi cheùp veà tình hình ñoàn truù quaân ñoäi cuûa caùc nöôùc sôû taïi, tình hình daân cö vaø sinh hoaït kinh teá, vaên hoùa… Chæ ñieåm qua sô khôûi ngaàn aáy noäi dung cuõng thaáy ñöôïc giaù trò tham khaûo cuûa Xieâm La quoác loä trình taäp luïc ñoái vôùi caùc ngaønh ñòa lyù, giao thoâng, lòch söû, daân toäc hoïc, ngoân ngöõ, quaân söï…, khoâng chæ rieâng cho Vieät Nam maø coøn nhieàu nöôùc khaùc ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ.
Phaûi maát hôn 200 naêm sau khi hoaøn thaønh, taäp taøi lieäu quyù giaù naøy môùi ra maét baïn ñoïc qua baûn dòch vaø chuù giaûi cuûa nhaø nghieân cöùu Phaïm Hoaøng Quaân. Ñaùng tieác laø böùc ñòa ñoà keøm theo hieän vaãn chöa tìm thaáy. Ñöôïc bieát, taùc giaû Phaïm Hoaøng Quaân ñang chuaån bò taùi hieän laïi böùc ñòa ñoà döïa treân noäi dung cuûa Xieâm La quoác loä trình taäp luïc keát hôïp ñoái chieáu vôùi caùc baûn ñoà hieän ñaïi, ñeå taêng theâm giaù trò tham khaûo cuûa coâng trình.
Taát nhieân, vôùi moät tö lieäu ñöôïc vieát baèng caû chöõ Haùn laãn chöõ Noâm, ñoái töôïng khaûo taû ña daïng, ñòa baøn laïi traûi roäng, lieân quan ñeán nhieàu quoác gia vôùi haøng traêm ñòa danh caàn phaûi xaùc ñònh vaø chuù giaûi, baûn dòch laàn ñaàu naøy seõ khoâng traùnh khoûi thieáu soùt, chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc söï goùp yù cuûa baïn ñoïc gaàn xa ñeå nhöõng laàn taùi baûn sau seõ toát hôn.
Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån