Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n vµ tr¸ch nhiÖm nhµ n­íc

Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n vµ tr¸ch nhiÖm nhµ n­íc

trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam

Lª Thi^*

1. VÒ ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm tr¸ch nhiÖm, tr¸ch nhiÖm c¸

nh©n, tr¸ch nhiÖm nhµ n­íc

Theo Tõ ®iÓn B¸ch khoa Việt Nam, tËp 4, tr¸ch nhiÖm lµ kh¸i niÖm cña ý thøc ®¹o ®øc vµ ý thøc ph¸p luËt, nãi lªn nh©n c¸ch con ng­êi trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô do x· héi ®Æt ra cho con ng­êi. Néi dung vấn đề tr¸ch nhiÖm ®Æt ra lµ: con ng­êi hoµn thµnh vµ hoµn thµnh ®Õn møc ®é nµo, hoÆc kh«ng hoµn thµnh nh÷ng yªu cÇu x· héi ®Æt ra cho hä.

Tr¸ch nhiÖm lµ sù t­¬ng xøng gi÷a hµnh ®éng vµ nghÜa vô, lµ hÖ qu¶ cña tù do ý chÝ cña con ng­êi, lµ ®Æc ®iÓm cho hµnh ®éng cã ý thøc cña con ng­êi.

Con ng­êi ngµy cµng nhËn thøc ®­îc c¸c quy luËt kh¸ch quan cña tù nhiªn, x· héi th× n¨ng lùc chi phèi tù nhiªn, x· héi cµng lín vµ tr¸ch nhiÖm con ng­êi

®èi víi hµnh vi cña m×nh cµng lín h¬n.

VÒ mÆt ph¸p lý, viÖc xem xÐt tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù thèng nhÊt gi÷a quyÒn vµ nghÜa vô, quyÒn cµng réng th× tr¸ch nhiÖm cµng lín.

Theo Tõ ®iÓn TriÕt häc (Nxb M¸txc¬va, 1986), tr¸ch nhiÖm lµ ph¹m trï ®¹o

®øc vµ luËt häc ph¶n ¸nh th¸i ®é ®¹o ®øc, ph¸p luËt cña c¸ nh©n ®èi víi x· héi (®èi víi nh©n lo¹i nãi chung). Th¸i ®é nµy biÓu thÞ ë sù hoµn thµnh nghÜa vô

®¹o ®øc cña m×nh vµ c¸c tiªu chuÈn ph¸p luËt.

* GS. ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam.

Khi bµn ®Õn tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n lµ nãi ®Õn sù thèng nhÊt gi÷a quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸ nh©n víi t­ c¸ch c«ng d©n cña mét quèc gia (hä lµ ng­êi lao

®éng, c«ng nh©n, viªn chøc, bu«n b¸n, kinh doanh, v.v.), ®ång thêi hä cã thÓ lµ thµnh viªn cña c¸c tæ chøc quÇn chóng chÝnh trÞ, x· héi (®¶ng, c¸c ®oµn thÓ, c¸c ph­êng héi, v.v.) vµ lµ thµnh viªn cña mét gia ®×nh nhÊt ®Þnh. Tr¸ch nhiÖm c¸

nh©n ë mçi tr­êng hîp, trong mçi tæ chøc, mçi hoµn c¶nh cã nh÷ng néi dung kh¸c nhau, c¸ nh©n cã điều kiện vµ kh¶ n¨ng hµnh ®éng vµ h­ëng thô c¸c phóc lîi kh¸c nhau. Nh­ng, bÊt cø ë ®©u, ë m«i trường lµm viÖc, sinh sèng nµo, th×

tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc, sù ®ßi hái cña chÝnh l­¬ng t©m hä thóc ®Èy c¸ nh©n ph¶i lµm trßn nghÜa vô ®­îc giao phã vµ lµm trßn tr¸ch nhiÖm ph¸p lý yªu cÇu.

§ång thêi, hä ®­îc h­ëng thô c¸c quyÒn lîi vËt chÊt, tinh thÇn ®· ®­îc nhµ n­íc ban hµnh vµ c¸c tæ chøc quÇn chóng chÝnh trÞ - x· héi quy ®Þnh.

Lµ ng­êi lao ®éng n«ng nghiÖp ë n«ng th«n, lµ c«ng nh©n, viªn chøc ë c¸c xÝ nghiÖp, hîp t¸c x·, doanh nghiÖp, lµ c¸n bé, nh©n viªn cña c¸c c¬ quan chuyªn m«n vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, v.v… bÊt kú ë c­¬ng vÞ nµo, c¸ nh©n còng ph¶i lµm trßn tr¸ch nhiÖm ®­îc giao phã, ho¹t ®éng tu©n theo c¸c nguyªn t¾c, ®iÒu lÖ quy ®Þnh cña c¬ quan giao viÖc. §ång thêi, mçi c¸ nh©n l¹i lµ c«ng d©n cña mét n­íc, mét quèc gia, nªn hä ph¶i chÊp hµnh ®óng ph¸p luËt nhµ n­íc ®· ban hµnh.

Lµ thµnh viªn cña mét gia ®×nh (lµ chång, lµ vî, lµ con, lµ bè mÑ, «ng bµ, v.v.), mçi c¸ nh©n còng ph¶i lµm trßn tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô ®· ®­îc nhµ n­íc quy ®Þnh thµnh v¨n b¶n ph¸p lý cho mçi c­¬ng vÞ ë gia ®×nh; ®ång thêi ph¶i tu©n theo nh÷ng

®iÒu rµng buéc vÒ tr¸ch nhiÖm, quyÒn lîi cña truyÒn thèng gia ®×nh ViÖt Nam.

ViÖc thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm cña mçi c¸ nh©n lu«n chÞu ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn m«i tr­êng, hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ mµ c¸ nh©n ®ã ho¹t ®éng vµ sinh sèng;

tr­íc hÕt lµ liªn quan tíi chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi, tÝnh chÊt cña nhµ n­íc mµ hä lµ mét c«ng d©n.

Mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ nhµ n­íc hÕt søc chÆt chÏ, ®­îc thÓ hiÖn trong cuéc sèng hµng ngµy, ë m«i tr­êng sản xuất, kinh doanh, ho¹t ®éng, c«ng t¸c, sinh ho¹t cña mäi ng­êi.

Tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc lµ b¶o ®¶m c¸c ®iÒu lÖnh, ph¸p luËt ®· ban hµnh

®­îc thùc hiÖn ®óng ®¾n, kÞp thêi, chÝnh x¸c, ®óng ®èi t­îng, ®óng víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh ®· quy ®Þnh, b¶o ®¶m mçi c«ng d©n chÊp hµnh ®óng c¸c tiªu chuÈn ph¸p luËt vµ ®­îc h­ëng thô ®Çy ®ñ c¸c quyÒn lîi, do HiÕn ph¸p quy

®Þnh vµ c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ mµ nhµ n­íc ®· ban hµnh.

C¸ nh©n c«ng d©n cã quyÒn khiÕu n¹i, khi quyÒn lîi cña hä bÞ vi ph¹m, cã quyÒn yªu cÇu nhµ n­íc can thiÖp, trõng ph¹t nh÷ng c¬ quan, nh÷ng c¸n bé, viªn chøc trong bé m¸y nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc t­ nh©n ®· kh«ng lµm ®óng ph¸p luËt

mµ nhµ n­íc ®· ban hµnh, còng nh­ nh÷ng quy ®Þnh mµ c¸c tæ chøc trong bé m¸y nhµ n­íc hay t­ nh©n ®· c«ng bè vµ ®­îc nhµ n­íc ®ång ý, th«ng qua.

Tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc lµ qu¶n lý x· héi, qu¶n lý ho¹t ®éng cña c¸c c¸

nh©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi b»ng ph¸p luËt, can thiÖp kÞp thêi nh÷ng vô vi ph¹m, th«ng qua bé m¸y c¸c cÊp cña chÝnh quyÒn nhµ n­íc vµ duy tr× trËt tù x· héi b»ng c¸c c«ng cô c­ìng chÕ (qu©n ®éi, c«ng an, toµ ¸n, nhµ tï).

Mäi hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ®Òu cã h¹i cho x· héi, v× nã ph¸ vì trËt tù ph¸p luËt, g©y ra tæn thÊt vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cho c¸c c«ng d©n nãi chung, x©m ph¹m ®Õn c¸c c¬ quan x· héi mµ ph¸p luËt b¶o vÖ. V× vËy, nhµ n­íc ph¶i truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý đối với nh÷ng vô vi ph¹m ph¸p luËt nh»m b¶o vÖ ph¸p chÕ, lµm cho ph¸p luËt ®­îc thùc hiÖn triÖt ®Ó vµ nghiªm chØnh. ViÖc truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý đối với ng­êi vi ph¹m ph¸p luËt cã ý nghÜa lín trong viÖc phßng ngõa, c¶i t¹o vµ gi¸o dôc ng­êi vi ph¹m ph¸p luËt.

Tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ph©n chia thµnh c¸c lo¹i tr¸ch nhiÖm: tõ tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh, tr¸ch nhiÖm kû luËt ®Õn tr¸ch nhiÖm d©n sù, tr¸ch nhiÖm h×nh sù.

2. Tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc ViÖt Nam vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n lµ c«ng d©n n­íc ViÖt Nam cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, phô thuéc lÉn nhau trong tiÕn tr×nh x©y dùng n­íc ViÖt Nam giµu m¹nh, phån vinh, c«ng b»ng, d©n chñ vµ h¹nh phóc.

Tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n vµ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®­îc ®Æt trong hoµn c¶nh ViÖt Nam hiÖn nay. N­íc ta ®ang phÊn ®Êu tho¸t khái ®ãi nghÌo, l¹c hËu, tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, më réng hîp t¸c quèc tÕ; trong khi ®ã, t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ toµn cÇu còng ®ang ¶nh h­ëng ®Õn n­íc ta.

Trong điều kiện kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang ngµy cµng më réng ë n­íc ta, ®· cã nhiÒu mÆt tÝch cùc, ®æi míi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, ph¸t triÓn v¨n ho¸, x· héi cña ng­êi d©n vµ cïng víi ®ã, nhiÒu khã kh¨n vµ kh«ng Ýt c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc còng ®ang ph¸ ho¹i, c¶n trë b­íc tiÕn cña quÇn chóng ®«ng

®¶o n­íc ta.

Tr­íc hÕt, nãi vÒ tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n.

ý thøc ®¹o ®øc, tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc lµ c¸i thóc ®Èy c¸ nh©n cè g¾ng lµm trßn nghÜa vô ng­êi c«ng d©n cña n­íc ViÖt Nam hiÖn ®¹i, trë thµnh lùc l­îng nßng cèt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ theo ®óng ®Þnh h­íng mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra vµ ®­îc h­ëng thô c¸c phóc lîi vËt chÊt, tinh thÇn do hä lµm ra vµ ®óng theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Hä lu«n cè g¾ng n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸, kü thuËt, trë thµnh nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é hiÓu biÕt theo kÞp yªu cÇu cña thêi ®¹i míi, biÕt øng dông nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt, viÖc lµm cña

m×nh, t¹o ra n¨ng suÊt cao, thu nhËp tèt vµ æn ®Þnh, c¶i thiÖn ®­îc møc sèng cña gia ®×nh vµ b¶n th©n, ®Èy m¹nh b­íc tiÕn cña ®Êt n­íc. §ång thêi, hä l¹i lµ lùc l­îng nßng cèt thóc ®Èy viÖc x©y dùng bé m¸y chÝnh quyÒn nhµ n­íc tiªn tiÕn, cã hiÖu lùc, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu ®êi sèng cña nh©n d©n, phôc vô cho sù ph¸t triÓn tèt ®Ñp vµ l©u dµi cña n­íc ViÖt Nam hiÖn ®¹i, ®æi míi.

§ång thêi, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña ng­êi d©n l¹i chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña bé m¸y nhµ n­íc trong viÖc t¹o c¬ héi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hä trong lao ®éng, sinh sèng. Hä ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t minh, s¸ng kiÕn, më réng kinh doanh, s¶n xuÊt, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ kh«ng bÞ c¶n trë bëi nh÷ng rµng buéc ph¸p luËt cøng nh¾c, lçi thêi, hay bëi bé m¸y c¸c nh©n viªn nhµ n­íc tham nhòng, ¨n tiÒn hay l¹c hËu, b¶o thñ, thiÕu sù hiÓu biÕt theo kÞp yªu cÇu ph¸t triÓn cña thêi ®¹i, cña ®Êt n­íc.

Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ng­êi d©n kh«ng tr¸nh khái cã nh÷ng lÖch l¹c, vi ph¹m ph¸p luËt, cßn vÒ phÝa nhµ n­íc, còng cßn tån t¹i t×nh tr¹ng kh«ng lµm

®óng tr¸ch nhiÖm cña m×nh.

- Cã nh÷ng ng­êi d©n ch¹y theo lîi nhuËn trong sản xuất, kinh doanh vµ x©m ph¹m ®Õn lîi Ých cña ng­êi kh¸c, cña céng ®ång, bá qua nh÷ng ®iÒu quy

®Þnh tèi thiÓu vµ cÇn thiÕt cña Nhµ n­íc, vÝ dô: bu«n lËu, trèn thuÕ, lµm hµng gi¶, hµng nh¸i, lõa läc, bu«n b¸n ma tuý, hÐroine, v.v..

- L¹i cã ng­êi do thiÕu sù hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt mµ cã nh÷ng hµnh ®éng vi ph¹m ph¸p luËt nhµ n­íc, vi ph¹m lîi Ých c«ng céng; vÝ dô nh­ b¸n thuèc d­îc phÈm kh«ng cã ho¸ ®¬n thÇy thuèc, tù ý t¨ng gi¸ thuèc, kh«ng chê sù ®iÒu chØnh gi¸ cña Bé Y tÕ, v.v..

- Cã nh÷ng ng­êi gÆp khã kh¨n trong lµm ¨n, sinh sèng, kh«ng ®­îc c¸c c¬

quan chÝnh quyÒn t¹o điều kiện nªn ®· hµnh ®éng chui lñi, giÊu giÕm, quanh co

®Ó trèn sù kiÓm tra cña ph¸p luËt nhµ n­íc.

- L¹i cã nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt kh«ng thÝch hîp hay kh«ng cßn thÝch hîp víi sù biÕn ®æi cña thêi cuéc, víi điều kiện ph¸t triÓn sản xuất, lµm ¨n cña ng­êi d©n mµ kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh l¹i kÞp thêi, vi ph¹m quyÒn lîi cña ng­êi d©n, khiÕn hä chèng ®èi c«ng khai vµ khiÕu n¹i kh«ng chÞu chÊp hµnh. VÝ dô, viÖc gi¶i to¶ ®Êt ®ai cña ng­êi d©n ®Ó lµm c¸c c«ng tr×nh c«ng céng nh­ng ®Òn bï kh«ng tho¶ ®¸ng, kh«ng kÞp thêi. §Êt ®ai bÞ niªm phong, bá trèng nhiÒu n¨m kh«ng x©y dùng. Hay viÖc n«ng d©n tØnh VÜnh Phó kiÖn l¹i Bé Y tÕ v× ®­a tin s÷a bß cña hä nhiÔm melamine, thùc tÕ lµ kh«ng ph¶i (B¸o Tuæi trÎ ngµy 6/1/2009).

ë ®©y, cã tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n ng­êi d©n vµ cã tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc trong tiÕn tr×nh thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n ta

hiÖn nay. Tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc lµ ë chç kh«ng lµm trßn nghÜa vô cña m×nh, kh«ng s¸t víi ®êi sèng ng­êi d©n, quan liªu, kh«ng n¾m b¾t kÞp thêi sù biÕn ®æi t×nh h×nh s¶n xuÊt, sinh ho¹t cña ng­êi d©n vµ do vËy, kh«ng kÞp thêi

®iÒu chØnh nh÷ng quy ®Þnh ®· l¹c hËu, ban hµnh nh÷ng luËt lÖ míi phï hîp, kÞp thêi, dì bá nh÷ng rµo c¶n, nh÷ng khã kh¨n cho ng­êi d©n trong lµm ¨n, sinh sèng. Nh©n viªn bé m¸y nhµ n­íc cËy quyÒn, h¸ch dÞch víi d©n hay thê ¬ víi d©n khi hä cÇn sù gióp ®ì ®Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n, bÕ t¾c trong s¶n xuÊt, trong sinh ho¹t th­êng ngµy. Còng cã nh©n viªn cña nhµ n­íc v« tr¸ch nhiÖm, l­êi biÕng, lµm viÖc h×nh thøc, kh«ng quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò nãng hæi mµ nh©n d©n ®Ò nghÞ gióp ®ì hoÆc gi¶i quyÕt qua loa, chiÕu lÖ. Cã nh÷ng n¬i, nh÷ng ®Þa ph­¬ng, nh©n viªn bé m¸y nhµ n­íc bÞ mua chuéc hay bÊt lùc, yÕu ít, kh«ng can thiÖp kÞp thêi hay kh«ng d¸m can thiÖp, ng¨n chÆn nh÷ng vô vi ph¹m ph¸p luËt do nh÷ng kÎ xÊu g©y ra, mÆc dï ®­îc ng­êi d©n ph¶n ¸nh nhiÒu lÇn. §iÓn h×nh lµ nh÷ng vô chÆt ph¸ rõng c©y quý l©u n¨m ë mét sè ®Þa ph­¬ng ®­îc b¸o chÝ nªu lªn nhiÒu lÇn, nh­ng sù can thiÖp, ng¨n chÆn, trõng ph¹t cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng l¹i hÕt søc yÕu ít, h×nh thøc.

Tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n vµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc cã mèi liªn hÖ phô thuéc lÉn nhau, quy ®Þnh lÉn nhau, cïng thóc ®Èy sù tiÕn bé cña c¸ nh©n vµ cña nhµ n­íc.

ë ®©y, hoÆc nhµ n­íc g©y c¶n trë, kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸ nh©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt, c«ng t¸c thuËn lîi, c¶i thiÖn cuéc sèng gia ®×nh, hoµ nhËp vµo sù tiÕn bé cña céng ®ång. HoÆc ng­êi d©n kh«ng t¹o điều kiện cho nhµ n­íc qu¶n lý tèt trËt tù x· héi, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh, æn ®Þnh, c«ng b»ng cña mäi c«ng d©n, cña toµn thÓ céng ®ång.

3. Båi ®¾p søc m¹nh liªn hîp, tæng hîp gi÷a tr¸ch nhiÖm c¸

nh©n vµ tr¸ch nhiÖm nhµ n­íc v× lîi Ých chÝnh ®¸ng cña mçi ng­êi d©n vµ v× lîi Ých chung cña toµn thÓ céng ®ång x· héi

§Ó c¸ nh©n c«ng d©n vµ nhµ n­íc cïng chung søc t¹o ra cuéc sèng ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn h¬n vµ cïng nhau x©y dùng nhµ n­íc ngµy cµng v÷ng m¹nh, s©u s¸t víi ng­êi d©n, cÇn ph¶i cã sù cè g¾ng tõ hai phÝa: ng­êi d©n vµ nhµ n­íc, sù ®oµn kÕt vµ quyÕt t©m tõ hai phÝa, c­¬ng quyÕt g¹t bá nh÷ng nh­îc ®iÓm, bæ sung nh÷ng ®iÓm thiÕu sãt, x©y dùng nh÷ng quy chÕ hµnh

®éng, lµm viÖc ®óng ®¾n, ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸ nh©n vµ lîi Ých l©u dµi, bÒn v÷ng cña toµn céng ®ång. Tõ ®ã, t¹o ra cho mäi ng­êi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ c¬

héi cïng ph¸t triÓn, c«ng b»ng vµ hoµn h¶o trong x· héi ViÖt Nam, ®¶m b¶o trËt tù x· héi chung ®­îc gi÷ g×n vµ b­íc tiÕn v÷ng ch¾c cña ®Êt n­íc trªn con

®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, hoµ ®ång vµo dßng ch¶y quèc tÕ. §Ó lµm

®­îc ®iÒu nµy, kh«ng chØ cÇn ®Õn sù cè g¾ng, nç lùc, cã ý thøc, tÝch cùc tham

gia vµo viÖc b¶o vÖ ph¸p luËt, nªu cao tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cña mét sè phÇn tö tiªn tiÕn, mµ ph¶i cÇn ®Õn sù cè g¾ng, nç lùc cña tÊt c¶ mäi ng­êi, mäi c«ng d©n. Tr­íc nh÷ng hµnh ®éng vi ph¹m ph¸p luËt, x©m ph¹m lîi Ých c«ng céng cña mét sè kÎ xÊu, Ých kû, chØ biÕt ch¹y theo lîi nhuËn, b¶n th©n chóng ®­îc h­ëng lîi, míi cã mét sè ng­êi cã ý thøc ®¹o ®øc vµ ý thøc ph¸p lý cao, ®øng ra ph¶n ®èi, ng¨n chÆn nh÷ng hµnh ®éng phi ph¸p, thóc ®Èy c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn, nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng can thiÖp, trõng trÞ, cßn sè ®«ng ng­êi vÉn thê ¬, coi ®ã kh«ng ph¶i viÖc cña m×nh, mÆc kÖ kÎ ph¹m ph¸p cã bÞ xö lý hay kh«ng, kh«ng ng¨n c¶n kÎ xÊu lµm bËy, kh«ng tè c¸o hay sî kh«ng d¸m tè c¸o chóng víi c¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. Khi hµnh ®éng tÝch cùc cña c¸ nh©n mµ kh«ng ®­îc sè ®«ng ñng hé, ®ång t×nh th× Ýt ®em l¹i kÕt qu¶ nh­ mong muèn.

Ngay ë c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc x· héi, c¸c ngµnh nghÒ, c¸n bé, nh©n viªn cïng c¬ quan, cïng lµm viÖc, biÕt cã kÎ xÊu lµm sai, vi ph¹m lîi Ých tËp thÓ vµ lîi Ých nhµ n­íc còng kh«ng d¸m tè c¸o, sî bÞ kÎ lµm bËy ®èi phã, tr¶

thï, hoÆc ®· bÞ chóng mua chuéc b»ng tiÒn tµi, chøc vô, v.v.. Ngay c¶ tËp thÓ, céng ®ång sèng chung quanh biÕt viÖc lµm xÊu, nh­ng vÉn thê ¬, kh«ng d¸m tè c¸o, hay sî bÞ liªn lôy, mang v¹ vµo th©n, v.v..

NhiÒu vô bª bèi diÔn ra trong ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ cña n­íc ta hiÖn nay, tr­íc hÕt ph¶i truy cøu tr¸ch nhiÖm cña kÎ g©y ra téi lçi, vi ph¹m ph¸p luËt nhµ n­íc vµ quyÒn lîi cña nh©n d©n. §ång thêi, ph¶i nãi ®Õn tr¸ch nhiÖm cña ng­êi d©n nãi chung, nh÷ng ng­êi sèng gÇn kÎ ph¹m lçi, cã nh÷ng ng­êi biÕt viÖc xÊu chóng lµm, nh­ng l¹i cã th¸i ®é thê ¬, v« tr¸ch nhiÖm, v× lo cho lîi Ých c¸ nh©n mµ kh«ng d¸m tè c¸o, sî bÞ tr¶ thï, hä chØ lo cho sù yªn th©n cña c¸ nh©n vµ lîi Ých c¸ nh©n tr­íc m¾t, nhÊt thêi. Hä kh«ng thÊy hËu qu¶

cña hµnh ®éng vi ph¹m ph¸p luËt cña mét sè kÎ xÊu, x©m ph¹m lîi Ých céng ®ång lµ x©m ph¹m lîi Ých cña tõng c¸ nh©n c«ng d©n, nh×n toµn bé vµ l©u dµi.

Do vËy, trong cuéc ®Êu tranh chèng sù vi ph¹m ph¸p luËt cña nhµ n­íc, vi ph¹m lîi Ých céng ®ång ph¶i cã sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c c«ng d©n, nam n÷, giµ trÎ; ®ång thêi ph¶i cã sù ®oµn kÕt, nhÊt trÝ trong hµnh ®éng gi÷a ng­êi d©n vµ bé m¸y nhµ n­íc th× viÖc gi÷ g×n, b¶o vÖ trËt tù c«ng céng, viÖc chÊp hµnh

®óng ph¸p luËt nhµ n­íc, b¶o vÖ lîi Ých c¸ nh©n c«ng d©n, còng nh­ lîi Ých l©u dµi cña céng ®ång míi cã kÕt qu¶ mong muèn.

Chóng ta cÇn ph¶i n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cña toµn thÓ c«ng d©n vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc, cña toµn thÓ bé m¸y, cña c¸n bé, nh©n viªn nhµ n­íc.

- Víi ng­êi d©n, cÇn ph¶i n©ng cao ý thøc, tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc - ®ã lµ c¬ së

®Ó n©ng cao ý thøc, tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña hä. CÇn khuyÕn khÝch, tuyªn d­¬ng hä trong viÖc lµm ®óng ph¸p luËt nhµ n­íc, ñng hé nh÷ng c¸ nh©n d¸m tè c¸o

nh÷ng vô vi ph¹m ph¸p luËt, kÞp thêi ng¨n chÆn nh÷ng hµnh ®éng sai tr¸i, vi ph¹m lîi Ých céng ®ång, ph¸ ho¹i trËt tù c«ng céng. §ång thêi, viÖc lµm cña nh÷ng c¸ nh©n tÝch cùc ®ã ph¶i ®­îc céng ®ång sèng chung quanh ñng hé, cïng chung søc ®Êu tranh víi kÎ xÊu, vi ph¹m ph¸p luËt. Céng ®ång b¶o vÖ ng­êi d©n ®øng ra tè c¸o vµ thóc ®Èy, can thiÖp ®Ó nh÷ng c¬ quan cã liªn quan mau chãng gi¶i quyÕt sù kiÖn ®Æt ra mét c¸ch cã kÕt qu¶. Nh­ vËy, kh«ng ph¶i chØ n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cña mét sè c¸ nh©n tÝch cùc, tiªn tiÕn, mµ cña toµn thÓ céng ®ång, cña mäi c¸ nh©n tr­íc nh÷ng sù kiÖn diÔn ra trªn ®Êt n­íc ta, trong ®Þa ph­¬ng hä sinh sèng, dï hä ë c­¬ng vÞ nµo, lµm viÖc g×.

- Víi nhµ n­íc, cÇn ph¶i n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cña bé m¸y nhµ n­íc nãi chung vµ ý thøc, tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc cña c¸c nh©n viªn nhµ n­íc nãi riªng. CÇn cã bé m¸y nhµ n­íc n¾m v÷ng t×nh h×nh ng­êi d©n, ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng vô vi ph¹m ph¸p luËt, trèn tr¸nh ph¸p luËt, ph¸ ho¹i trËt tù c«ng céng. Nhµ n­íc ph¶i lu«n c¶i tiÕn lÒ lèi lµm viÖc, tr¸nh quan liªu, lu«n rµ so¸t, thay ®æi c¸c quy t¾c ph¸p luËt kh«ng cßn phï hîp víi t×nh h×nh ®· ®æi míi, cô thÓ ho¸, bæ sung c¸c quy ®Þnh cô thÓ vµo c¸c bé luËt ®· ban hµnh; chó ý n©ng cao ®¹o ®øc, t­ c¸ch c¸c nh©n viªn nhµ n­íc, chèng l¹i sù mua chuéc b»ng tiÒn tµi, ®Þa vÞ cña nh÷ng kÎ xÊu. Nh©n viªn, c¸n bé nhµ n­íc ph¶i biÕt h­íng dÉn, ®éng viªn nh©n d©n n©ng cao tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc ®Ó hä cã ý thøc, tr¸ch nhiÖm víi ph¸p luËt ®· ban hµnh, biÕt t«n träng, b¶o vÖ trËt tù c«ng céng. Nhµ n­íc cÇn tuyªn d­¬ng, ñng hé c¸c c¸ nh©n t«n träng ph¸p luËt vµ b¶o vÖ lîi Ých cña céng ®ång. Nhµ n­íc ph¶i cã biÖn ph¸p kÞp thêi ®Ó b¶o vÖ tÝnh m¹ng, tµi s¶n, danh dù cña nh÷ng ng­êi d¸m tè c¸o nh÷ng hµnh ®éng téi lçi vµ vËn ®éng céng ®ång, tËp thÓ sèng chung quanh ñng hé viÖc lµm cña hä, t¹o nªn sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ cña mäi ng­êi d©n trong viÖc chèng tiªu cùc, ph¸ ho¹i trËt tù c«ng céng, vi ph¹m ph¸p luËt nhµ n­íc. Nhµ n­íc còng cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu, kÞp thêi xö lý, trõng ph¹t nh÷ng kÎ vi ph¹m ph¸p luËt mét c¸ch thÝch ®¸ng qua bé m¸y c«ng an, toµ ¸n, nhµ tï.

Cã thÓ nãi, nÕu kh«ng cã sù ®oµn kÕt, nhÊt trÝ, hç trî lÉn nhau gi÷a ng­êi d©n vµ bé m¸y nhµ n­íc th× viÖc gi÷ g×n trËt tù c«ng céng, chÊp hµnh ®óng ph¸p luËt nhµ n­íc, b¶o vÖ lîi Ých c¸ nh©n chÝnh ®¸ng vµ lîi Ých l©u dµi, toµn côc cña céng ®ång kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc nh­ mong muèn. ý thøc, tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n - tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý - ph¶i g¾n bã, phèi hîp chÆt chÏ trong hµnh ®éng, viÖc lµm víi ý thøc tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc, tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc cña nh©n viªn nhµ n­íc vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña bé m¸y chÝnh quyÒn.

Søc m¹nh cña Nhµ n­íc ViÖt Nam cña d©n, do d©n, v× d©n chØ cã thÓ b¾t nguån tõ sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a bé m¸y chÝnh quyÒn nhµ n­íc vµ ho¹t ®éng

cña ng­êi d©n, cña tÊt c¶ nh÷ng c¸ nh©n c«ng d©n, cïng theo mét môc ®Ých chung: b¶o ®¶m luËt ph¸p nhµ n­íc ®­îc thi hµnh nghiªm chØnh, b¶o vÖ quyÒn lîi hîp hiÕn, hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n c«ng d©n. Do vËy, chóng ta cÇn ph¶i thiÕt lËp sù céng t¸c chÆt chÏ gi÷a bé m¸y nhµ n­íc vµ ho¹t ®éng cña ng­êi d©n v× môc tiªu x©y dùng mét n­íc ViÖt Nam giµu m¹nh vµ phån vinh, c«ng b»ng vµ d©n chñ(**).

_______________________

Chó thÝch

** Bµi ®· ®¨ng trªn T¹p chÝ TriÕt häc, sè 3/2009.