VI NSC KH EC NG NG
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN BẠO LỰC GIA ĐÌNH Ở PHỤ Nữ 15-49 TUỔI CÓ CHỒNG HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN NĂM 2019
Lê Thị Thanh Hoa1, Phạm Phương Mai2, Nguyễn Quang Mạnh1 TÓM TẮT
Mục tiêu: Phân tích một số yếu tố liên quan đến bạo lực gia đình ở phụ nữ 15-49 tuổi có chồng tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên năm 2019. Địa điểm và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành tại huyện Định hóa, tỉnh Thái Nguyên năm 2019 bằng phương pháp mô tả theo thiết kế cắt ngang. Mẫu nghiên cứu gồm 680 phụ nữ từ 15 đến 49 tuổi có chồng trên địa bàn huyện Định Hóa. Số liệu được thu thập và phân tích bằng các thuật toán thống kê y học cơ bản. Kết quả: Trình độ học vấn, nhận thức của phụ nữ, thói quen sử dụng rượu bia và sử dụng ma túy/chất gây nghiện của chồng có liên quan chặt chẽ với BLGĐ.
Từ khóa: Phụ nữ, bạo lực gia đình, thói quen, nhận thức, trình độ học vấn.
ABSTRACT:
SOME RELATED FACTORS TO DOMESTIC VIOLENCE OF MARRIED WOMEN WHO ARE fROM 15 TO 49 YEARS OLD IN DINH HOA DISTRICT, THAI NGUYEN PROVINCE 2019
Objective: To analyze some related factors to domestic violence of married women aged 15-49 in Dinh Hoa district, Thai Nguyen province in 2019. Setting and method: A cross-sectional descriptive study was conducted in Dinh Hoa district, Thai Nguyen province in 2019. There was a sample size with 680 women who got married and aged 15-49 in Dinh Hoa district. Basic medical statistics was used to collected and analyzed data.
Results: Women's educational level, women’s awareness, husband’s habits of using alcohol and drug were strongly related to domestic violence.
Key word: Women, domestic violence, husband’s habit, women’s awareness, women’s educational level.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bạo lực gia đình là vấn nạn của xã hội, gây nhức nhối cho nhân loại, để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng cho con người, nhất là đối với phụ nữ, trẻ em. Bạo lực gia đình dai dẳng ở tất cả các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển gây ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống gia đình - xã hội và sức khỏe người phụ nữ. Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới cứ 3 phụ nữ thì có 1 người đã trải qua bạo lực gia đình do chồng/bạn tình gây ra [7].
Ở Việt Nam, nhiều nghiên cứu cho thấy bạo lực gia đình vẫn còn phổ biến [1], [2], trong đó các nghiên cứu cho thấy yếu tố như: Sử dụng rượu, bia, ma túy, thói quen cờ bạc của người chồng, kinh tế gia đình thấp, không có con hoặc số con nhiều hơn 2, trình độ học vấn thấp… là yếu tố đáng kể liên quan đến BLGĐ [4], [5], [6]. Trong khi đó công tác phòng chống bạo lực gia đình đã được các quốc gia trên thế giới cũng như ở nước ta quan tâm nhưng hiệu quả mang lại còn nhiều hạn chế đặc biệt ở các khu vực miền núi, nông thôn. Để tìm hiểu về thực trạng bạo lực gia đình tại khu vực nông thôn, miền núi chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài với mục tiêu: Phân tích một số yếu tố liên quan đến bạo lực gia đình ở phụ nữ 15-49 tuổi có chồng tại huyện Định hóa, tỉnh Thái Nguyên năm 2019.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU2.1. Đối tượng nghiên cứu: Phụ nữ từ 15-49 tuổi có chồng
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 06 năm 2019 đến tháng 4 năm 2020 tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên
2.3. Phương pháp nghiên cứu
2.3.1. Phương pháp và thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả theo thiết kế cắt ngang
1. Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên
Số điện thoại: 0912868111 - Email: linhtrang249@gmail.com 2. Trường Trung cấp Y tế Bắc Giang
JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE
2020
2.3.2. Mẫu nghiên cứu
Cỡ mẫu và chọn mẫu: Cỡ mẫu nghiên cứu được tính theo công thức
Chọn d = 0,05 và α = 0,05; Z1-α/2 = 1,96; p = 0,58 (Theo Nghiên cứu Quốc gia năm 2010 về Bạo lực gia đình (BLGĐ) đối với phụ nữ ở Việt Nam do Tổng cục Thống kê tiến hành, có tới 58% phụ nữ Việt Nam bị bạo hành dưới ít nhất một hình thức [3]), chọn d = 0,038. Thay vào công thức tính được cỡ mẫu tối thiểu sẽ là 648. Kết quả cuối cùng, số phụ nữ điều tra có đầy đủ thông tin là 680 người .
2.3.3 . Các chỉ số nghiên cứu - Tỷ lệ bạo lực gia đình
- Mối liên quan giữa tuổi, dân tộc, trình độ học
vấn, tuổi kết hôn lần đầu của phụ nữ với tỷ lệ bạo lực gia đình.
- Mối liên quan giữa thói quen sử dụng rượu, bia hay ma túy/chất gây nghiện của chồng đối tượng nghiên cứu với tỷ lệ bạo lực gia đình.
- Mối liên quan giữa công tác phổ biến luật phòng chống bạo lực gia đình của phụ nữ, giữa nhận thức của phụ nữ về bạo lực gia đình với tỷ lệ bạo lực gia đình.
2.4. Kỹ thuật và công cụ thu thập số liệu nghiên cứu Phỏng vấn đối tượng nghiên cứu theo bộ câu hỏi thiết kế có sẵn
2.5. Quản lý và phân tích số liệu: Số liệu nhập bằng phần mềm Epi Data 3.1, phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS 21.0. Sử dụng các thuật toán thống kê y học cơ bản.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Biểu đồ 3.1. Thực trạng bạo lực gia đình
Bảng 3.1. Mối liên quan giữa tuổi, dân tộc, trình độ học vấn, tuổi kết hôn lần đầu của phụ nữ với tỷ lệ bạo lực gia đình Đặc điểm BLGĐ
Có bạo lực Không bạo lực
SL % SL % p
Tuổi <30 77 53,8 66 46,2
> 0,05
≥30 287 53,4 250 46,6
Dân tộc Kinh 109 52,4 99 47,6
> 0,05
Thiểu số 255 54,0 217 46,0
THPT trở xuống 307 55,7 244 44,3
Nhận xét: Tỷ lệ đối tượng đã từng bị BLGĐ chiếm 53,5%.
VI NSC KH EC NG NG
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Nhận xét: Có mối liên quan giữa thói quen sử dụng
rượu, bia hay ma túy/chất gây nghiện của chồng đối tượng nghiên cứu với hành vi BLGĐ. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.
Nhận xét: Không có mối liên quan giữa công tác phổ biến luật PC-BLGĐ của phụ nữ với BLGĐ. Sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p>0,05.
Nhận xét: Có mối liên quan giữa nhận thức chung của phụ nữ về BLGĐ với BLGĐ. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.
Bảng 3.2. Mối liên quan giữa thói quen sử dụng rượu, bia hay ma túy/chất gây nghiện của chồng đối tượng nghiên cứu với tỷ lệ bạo lực gia đình
Thói quen BLGĐ
Có bạo lực Không
SL % SL % p
Thói quen sử dụng rượu, bia
Có thường xuyên 109 90,8 11 9,2
< 0,05
Không thường xuyên 255 45,5 305 54,5
Sử dụng ma túy/
chất gây nghiện
Có 25 89,3 3 10,7
< 0,05
Không 339 52,0 313 48,0
Bảng 3.3. Mối liên quan giữa công tác phổ biến luật phòng chống bạo lực gia đình của phụ nữ với tỷ lệ bạo lực gia đình
Luật PCBLGĐ BLGĐ
Có bạo lực Không bạo lực
SL % SL % p
Phổ biến luật PC- BLGĐ
Chưa được nghe 45 63,4 26 36,6
> 0,05
Đã từng nghe 319 52,4 290 47,6
Bảng 3.4. Mối liên quan giữa nhận thức của phụ nữ về bạo lực gia đình với tỷ lệ bạo lực gia đình Nhận thức BLGĐ
Có bạo lực Không bạo lực
SL % SL % p
Nhận thức BLGĐ Kém 186 59,4 127 40,6
< 0,05
Khá, tốt 178 48,5 189 51,5
JOURNAL OF COMMUNITY MEDICINE
2020
*: p<0,05; **: p<0,001
Nhận xét: Qua phân tích hồi quy đa biến cho thấy trình độ học vấn, nhận thức của đối tượng nghiên cứu; thói quen sử dụng rượu bia và sử dụng ma túy/chất gây nghiên của chồng có liên quan chặt chẽ với BLGĐ, cụ thể:
- Nhóm có chồng thường xuyên uống rượu bia có tỷ lệ bị BLGĐ cao gấp 12,46 lần so với nhóm chồng không uống rượu bia thường xuyên với p<0,001.
- Nhóm có chồng sử dụng ma túy/chất gây nghiện có tỷ lệ bị BLGĐ cao gấp 6,46 lần so với nhóm chồng không sử dụng ma túy/chất gây nghiện (p<0,05).
- Trình độ học vấn của những người vợ từ THPT trở xuống có tỷ lệ bị BLGĐ cao gấp 2,02 lần so với nhóm phụ nữ có trình độ trên THPT (p<0,05).
- Nhận thức về BLGĐ nhóm được đánh giá là kém có tỷ lệ bị BLGĐ cao gấp 1,59 lần so với nhóm có thái độ khá, tốt (p<0,05).
IV. BÀN LUẬN
Kết quả nghiên cứu cho thấy có tới 53,5% phụ nữ tại địa phương bị bạo lực gia đình. Nghiên cứu của chúng tôi có tỷ lệ khá cao so với một số nghiên cứu khác. Kết quả nghiên cứu tại Bảng 3.2 cho thấy không có mối liên quan giữa các yếu tố: độ tuổi; dân tộc, tuổi kết hôn lần đầu của người phụ nữ với tỷ lệ BLGĐ (p>0,05), nhưng lại có mối liên quan giữa trình độ học vấn với tỷ lệ BLGĐ (Bảng
họ độc lập về bản thân nhiều hơn. Do đó họ hiểu và thể hiện được vai trò của bản thân trong gia đình hơn so với những phụ nữ khác sau khi kết thúc việc học, chỉ tham gia làm công nhân tại khác khu công nghiệp hoặc làm nông nghiệp tại địa phương. Hoặc có thể về khía cạnh gia đình, những người phụ nữ có trình độ học vấn tốt thì họ có khả năng lựa chọn người mà mình sẽ kết hôn, đó sẽ là những người cũng có trình độ, hiểu biết và ít có những hành vi bạo lực với vợ của mình. Điều này được khẳng định chắc chắn hơn nữa khi chúng tôi tiến hành phân tích hồi quy đa biến các yếu tố liên quan đến BLGĐ ở bảng 3.5 cho thấy:
Trình độ học vấn của những người vợ từ THPT trở xuống có tỷ lệ bị BLGĐ cao gấp 2,02 lần so với nhóm phụ nữ có trình độ trên THPT (p<0,05).
Kết quả này có khác so với nghiên cứu của Garcia tại Brazil năm 2016 cho thấy: tuổi có liên quan đến BLGĐ, cụ thể là tuổi càng trẻ thì tỷ lệ bạo lực thể xác thấp hơn ở phụ nữ trong độ tuổi cao [6]. Và cũng khác nghiên cứu của Borah lại cho rằng tuổi phụ nữ càng cao thì tỷ lệ bạo lực càng nhiều [4]. Mặt khác, về mối liên quan giữa trình độ học vấn với BLGĐ của người phụ nữ, thì trong nghiên cứu này của chúng tôi cho kết quả giống với nghiên cứu của Garcia tại Brazil cũng đã cho rằng trình độ học vấn của người phụ nữ có liên quan đến BLGĐ: trình độ học vấn càng thấp thì tỷ lệ BLGĐ càng cao [5].
Kết quả Bảng 3.2 cho thấy rằng có sự liên quan giữa Bảng 3.5. Phân tích hồi quy logistic các yếu tố liên quan đến bạo lực gia đình
Yếu tố OR đơn biến (95%CI) OR đa biến (95%CI)
Trình độ học vấn của phụ nữ
THPT trở xuống 1,59*
(1,08-2,34) 2,02*
(1,16-3,53) Trên THPT
Nhận thức về BLGĐ Kém 1,56*
(1,15-2,11) 1,59*
(1,13-2,24) Khá, tốt
Thói quen sử dụng rượu, bia của chồng
Có thường xuyên 11,85**
(6,23-22,52) 12,46**
(6,44-24,09) Không thường xuyên
Sử dụng ma túy/chất gây nghiện của chồng
Có 7,69**
(2,30-25,74) 6,46*
(1,82-22,93) Không
VI NSC KH EC NG NG
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
sử dụng rượu/bia, chất gây nghiện sẽ khiến cho họ không kiểm soát được bản thân và dễ có những hành vi bạo lực với người vợ của mình hơn. Đây cũng là một gợi ý trong việc giảm tỷ lệ BLGĐ ở phụ nữ bằng cách triển khai các biện pháp can thiệp hạn chế việc sử dụng rượu bia, chất gây nghiện ở những người chồng trong gia đình.
Kết quả Bảng 3.3 cho thấy không có mối liên quan giữa công tác phổ biến Luật PC-BLGĐ với phụ nữ và hành vi BLGĐ (p>0,05). Mặc dù tỷ lệ đối tượng biết đến luật PC- BLGĐ khá cao nhưng số đối tượng thực sự biết đến luật, biết đến những quyền của phụ nữ được luật PC-BLGĐ bảo vệ chưa được làm rõ. Nghiên cứu quốc gia về BLGĐ năm 2010 cũng chỉ ra “khoảng 60% phụ nữ từng bị bạo lực thể xác và tình dục do chồng gây ra nói rằng họ có nghe về Luật PC-BLGĐ. Tuy nhiên, phỏng vấn định tính cho thấy phụ nữ không nắm được chi tiết luật và ngay cả các cấp chính quyền địa phương cũng không nắm được Luật PC-BLGĐ”
[3]. Phải chăng đó cũng chính là lý do để khó có thể xác định chính xác được mối liên quan giữa việc đã từng nghe đến tên luật PC-BLGĐ với hành vi BLGĐ.
Kết quả Bảng 3.4 cho thấy có mối liên quan giữa giữa nhận thức của phụ nữ về BLGĐ với tỷ lệ BLGĐ (p<0,05). Phụ nữ có nhận thức kém về BLGĐ thì tỷ lệ bị bạo lực cao hơn hẳn so với nhóm có nhận thức khá và tốt.
Điều này được làm rõ hơn khi kết quả phân tích hồi quy đa biến ở Bảng 3.5 cho thấy những người phụ nữ có nhận thức kém có nguy cơ bị BLGĐ cao gấp 1,59 lần so với người phụ nữ có nhận thức về BLGĐ tốt. Điều này có thể do những người phụ nữ hiểu về các vấn đề BLGĐ họ sẽ có kiến thức về các hành vi đúng và sai được quy định trọng luật, họ có thể truyền thông cho người chồng của mình hiểu để giảm thiểu tình trạng BLGĐ. Kết quả này tượng tự với kết quả của Bùi Thị Hồng Nhung [1]. Tuy nhiên từ kết quả của Nghiên cứu quốc gia về BLGĐ với phụ nữ ở Việt
Nam lại cho rằng: Căn cứ vào kết quả thì không phân biệt được liệu rằng phụ nữ có thái độ “truyền thống” hơn có xu hướng chấp nhận bạo lực nhiều hơn, hay liệu kết quả này phản ánh điều hoàn toàn ngược lại, rằng câu trả lời của những người phụ nữ này thể hiện chính kinh nghiệm và hoàn cảnh của bản thân họ, đặc biệt là trong những trường hợp phụ nữ không quen bày tỏ quan điểm của mình. Cho dù cách này hay cách khác kết quả cũng gợi ý rằng phụ nữ bị bạo lực thường bình thường hóa những điều đang xảy ra với họ [3].
V. KẾT LUẬN
Trình độ học vấn, nhận thức của phụ nữ, thói quen sử dụng rượu bia và sử dụng ma túy/chất gây nghiện của chồng có liên quan chặt chẽ với BLGĐ, cụ thể là:
- Nhóm có chồng thường xuyên uống rượu, bia có tỷ lệ bị BLGĐ cao gấp 12,46 lần so với nhóm chồng không uống rượu bia thường xuyên với p<0,001.
- Nhóm có chồng sử dụng ma túy/chất gây nghiện có tỷ lệ bị BLGĐ cao gấp 6,46 lần so với nhóm chồng không sử dụng ma túy/chất gây nghiện (p<0,05).
- Trình độ học vấn của nhóm phụ nữ từ THPT trở xuống có tỷ lệ bị BLGĐ cao gấp 2,02 lần so với nhóm phụ nữ có trình độ trên THPT (p<0,05).
- Nhận thức về BLGĐ kém có tỷ lệ bị BLGĐ cao gấp 1,59 lần so với nhóm có nhận thức khá, tốt (p<0,05).
KHUYẾN NGHỊ
1. Tăng cường tuyên truyền nhận thức cho phụ nữ về BLGĐ, nhất là đối tượng có học vấn thấp; cho nam giới về việc hạn chế lạm dụng rượu, bia, ma túy/chất gây nghiện gây ảnh hưởng tới an ninh thôn xóm cũng như trong gia đình.
2. Nâng cao vai trò của chính quyền, các các tổ chức xã hội trong việc PC-BLGĐ.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bùi Thị Hồng Nhung, Trương Quang Đạt và Lê Thị Kim Ánh và cộng sự (2018), Kiến thức và thái độ của phụ nữ có chồng về bạo lực gia đình và tình trạng bạo lực của chồng tại xã Phú Thọ, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp năm 2018, Tạp chí Y học dự phòng, Tập 28 số 8, tr.75-79
2. Lê Minh Thi, Nguyễn Thị Linh Phương, Bùi Thị Thu Hà và cộng sự (2014), Bạo lực gia đình đối với phụ nữ: Kết quả nghiên cứu tại 8 tỉnh Duyên Hải Nam Trung Bộ năm 2014. Tạp chí Y học dự phòng, Tập 24, số 10(159), tr. 101-105.
3. Tổng cục thống kê (2010), "Nghiên cứu Quốc gia về BLGĐ đối với phụ nữ ở Việt Nam", tr.51-58.
4. Borah P. K, Kundu A. S và Mahanta J (2017), Dimension and Socio-demographic Correlates of Domestic Violence: A study from Northeast India, Community Ment Health J, 53 (4), pp.496-499.
5. Garcia L. P, Duarte E. C, Freitas L. R và cộng sự (2016), Domestic and family violence against women: a case- control study with victims treated in emergency rooms. Cad Saude Publica, 32 (4), e00011415.
6. Sharps P. W., Campbell J., et al. (2001), "The role of alcohol use in intimate partner femicide", Am J Addict, 10(2), pp. 122-135.
