BÀI 50: HỆ SINH THÁI
A. MỤC TIÊU:
- Nêu được thế nào là một hệ sinh thái.
- Phân biệt được các kiểu hệ sinh thái, chuỗi và lưới thức ăn.
- Giải thích được ý nghĩa của các biện pháp trong nông nghiệp trong việc nâng cao năng suất cây trồng. Có ý thức bảo vệ đa dạng sinh học.
- Rèn kĩ năng quan sát phân tích để thu nhận kiến thức từ hình vẽ. Rèn kĩ năng làm việc với SGK.
B. HƯỚNG DẪN NGHIÊN CỨU BÀI:
I. THẾ NÀO LÀ MỘT HỆ SINH THÁI:
- Hs nghiên cứu thông tin SGK và hình 50.1 cho biết:
+ Những thành phần vô sinh và hữu sinh có trong hệ sinh thái rừng?
+ Lá và cành cây mục là thức ăn của những sinh vật nào?
+ Cây rừng có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống động vật rừng?
+ Động vật rừng có ý nghĩa như thế nào tới thực vật?
+ Nếu như rừng bị cháy mất hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì điều gì sẽ xảy ra đối với các loài động vật? Tại sao?
+ Vậy thế nào là hệ sinh thái?
II. CHUỖI THỨC ĂN VÀ LƯỚI THỨC ĂN:
- Hs quan sát hình 50.2 và làm bài tập - Thế nào là một chuỗi thức ăn?
- Một chuỗi thức ăn gồm những thành phần sinh vật nào?
- Hs quan sát hình 50.2 và đọc SGK trả lời:
+ Cho biết sâu ăn lá tham gia vào những chuỗi thức ăn nào?
+Hãy sắp xếp các sinh vật theo từng thành phần chủ yếu của hệ sinh thái?
- Lưới thức ăn là gì?
- Chuỗi và lưới thức ăn phản ánh mối quan hệ giữa các loài?
- Liên hệ: trong thực tiễn sản xuất người nông dân có biện pháp kỹ thuật gì để tận dụng nguồn thức ăn của sinh vật?
C. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM:
I. THẾ NÀO LÀ MỘT HỆ SINH THÁI:
- Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh). Hệ sinh thái là một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
Ví dụ: Rừng nhiệt đới…
- Các thành phần chủ yếu sau:
+ Các thành phần vô sinh như đất đá, nước, thảm mục…
+ Sinh vật sản xuất là thực vậ.
+ Sinh vật tiêu thụ gòm có ĐV ăn cỏ và ĐV ăn thịt.
+ Sinh vật phân giải: vi khuẩn, nấm..
II. CHUỖI THỨC ĂN VÀ LƯỚI THỨC ĂN:
Các sinh vật trong quần xã gắn bó với nhau bởi nhiều mối quan hệ, trong đó quan hệ dinh dưỡng có vai trò quan trọng được thể hiện qua chuỗi thức ăn và lưới thức ăn.
1. Chuỗi thức ăn : Là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài là một mắc xích, vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích phía trước vừa là sinh vật bị mắc xích phía sau tiêu thụ.
2. Lưới thức ăn : Mỗi loài sinh vật thường là 1 mắc xích của nhiều chuỗi thức ăn. Các chuỗi bao gồm các chuỗi thức ăn có nhiều mắc xích. Một lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm 3 thành phần chủ yếu: sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ và sinh vật phân giải.