1 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Việt Nam là một quốc gia có đầy đủ điều kiện thuận lợi để phát triển ngành vận tải biển. Tuy nhiên, ngành vận tải biển Việt Nam từ sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008 đã và đang phải vật lộn với rất nhiều khó khăn, đòi hỏi cần phải có một sự thay đổi mới. Nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên không chỉ từ sự khó khăn của nền kinh tế mà còn bởi sự yếu kém nội tại của các doanh nghiệp vận tải biển, trong đó phải kể đến sự bất hợp lý trong cấu trúc tài chính của các DN vận tải biển. Đứng trước thực trạng này, để nâng cao được năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động, đảm bảo sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp vận tải biển ở Việt Nam, cần có một sự đánh giá lại tổng thể về cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp vận tải biển để xác định những đặc trưng cơ bản trong cấu trúc tài chính của doanh nghiệp, xem xét lại mức độ hiệu quả trong cấu trúc tài chính đã đang có, tạo tiền đề để hoạch định một cấu trúc tài chính mới phù hợp hơn, tạo ra sự thay đổi căn bản cho các doanh nghiệp vận tải biển trong giai đoạn tiếp theo. Nghiên cứu đề tài “Tái cấu trúc tài chính các doanh nghiệp vận tải biển niêm yết ởViệt Nam” là vấn đề thiết thực, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn.
2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu
Trên thế giới cũng như tại Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về cấu trúc tài chính của DN cũng như về lĩnh vực vận tải biển. Tuy nhiên, vẫn còn có những điểm mà NCS cần phải nghiên cứu thêm bao gồm:
2
- Việc nghiên cứu về cấu trúc tài chính DN được thực hiện đối với nhiều ngành, lĩnh vực như ngành thép, ngành điện, ngành dệt may,... nhưng chưa có nghiên cứu nào được thực hiện với ngành vận tải biển - một ngành được đánh giá là có đầy đủ tiềm năng để phát triển và cạnh tranh mạnh mẽ và có vị trí quan trọng với sự phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế.
- Các nghiên cứu trước đây về tái cấu trúc tài chính tại các DN ở Việt Nam thường gắn với mục tiêu xây dựng cơ cấu nguồn vốn tối ưu cho DN trong điều kiện hoạt động bình thường của DN. Chính vì vậy, luận án tiếp cận vấn đề tái cấu trúc tài chính trong hoàn cảnh điều kiện kinh tế khó khăn, các DN rơi vào tình trạng khủng hoảng kéo dài để đưa ra biện pháp tái cấu trúc tài chính.
3. Mục đích nghiên cứu của luận án
- Xem xét các nhân tố ảnh hưởng tới cấu trúc tài chính của DN, ảnh hưởng của cấu trúc tài chính đến hoạt động của DN, từ đó xác định căn cứ tái cấu trúc tài chính DN.
- Đánh giá thực trạng hoạt động và cấu trúc tài chính của 13 DN vận tải biển đang niêm yết ở Việt Nam giai đoạn 2012- 2018.
- Đề xuất các giải pháp nhằm tái cấu trúc tài chính các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam.
4. Phương pháp nghiên cứu của luận án
Trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận án sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu khác bao gồm: phương pháp tổng hợp, phương pháp thống
3
kê và so sánh, phương pháp phân tích, phương pháp phân tích kỹ thuật.
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 5.1. Đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận án là cấu trúc tài chính DN.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu vấn đề lý luận về cấu trúc tài chính DN; các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính DN; sự cần thiết tái cấu trúc tài chính DN; các nguyên tắc tái cấu trúc tài chính DN.
- Về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu về cấu trúc tài chính của các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam.
- Về thời gian: Luận án nghiên cứu cấu trúc tài chính của các DN vận tải biển niêm yết trong khoảng thời gian từ năm 2012 đến năm 2018.
6. Kết cấu luận án
Ngoài phần mở đầu và kết luận, hệ thống các tài liệu tham khảo, danh mục các công trình đã công bố của tác giả và phụ lục luận án bao gồm 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về cấu trúc tài chính và tái cấu trúc tài chính DN
Chương 2: Thực trạng cấu trúc tài chính các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam
Chương 3: Giải pháp tái cấu trúc tài chính các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam
4
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH VÀ TÁI CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH
NGHIỆP
1.1. Tổng quan về cấu trúc tài chính doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm cấu trúc tài chính doanh nghiệp
Cấu trúc tài chính DN là "sự kết hợp giữa nguồn vốn ngắn hạn và dài hạn, giữa nợ và vốn chủ sở hữu sử dụng để tài trợ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của DN, nhằm tối đa giá trị của DN.”
1.1.2. Thành phần của cấu trúc tài chính doanh nghiệp - Căn cứ vào thời gian huy động và sử dụng: nguồn vốn tạm thời và nguồn vốn thường xuyên
- Căn cứ vào quan hệ sở hữu vốn: vốn chủ sở hữu và nợ phải trả.
- Căn cứ vào phạm vi huy động vốn: nguồn vốn bên trong và nguồn vốn bên ngoài.
1.1.3. Các chỉ tiêu phản ánh cấu trúc tài chính doanh nghiệp
- Căn cứ theo quan hệ sở hữu vốn: hệ số nợ, hệ số nợ vay, tỷ trọng nợ vay trên tổng nợ, tỷ trọng nợ chiếm dụng trên tổng nợ, hệ số vốn CSH, tỷ trọng vốn góp của CSH, tỷ trọng của lợi nhuận chưa phân phối cùng các quỹ khác, hệ số nợ trên vốn CHS.
- Căn cứ theo thời gian huy động và sử dụng vốn: tỷ trọng nguồn vốn thường xuyên, tỷ trọng nguồn vốn tạm thời.
- Căn cứ theo phạm vi huy động vốn: tỷ trọng nguồn vốn bên trong và tỷ trọng nguồn vốn bên ngoài.
5
1.1.4. Tác động của cấu trúc tài chính đến hoạt động của doanh nghiệp
Tác động đến rủi ro tài chính: Khi cấu trúc tài chính nghiêng về việc sử dụng nợ vay thì DN sẽ tận dụng được lợi ích từ tấm chắn thuế nhưng đồng nghĩa với việc rủi ro tài chính sẽ tăng lên.
Tác động đến khả năng thanh toán: Nếu DN khó khăn trong việc thực hiện cam kết trả nợ hoặc không có khả năng thực hiện được cam kết này thì DN sẽ rơi vào tình trạng kiệt quệ tài chính, dẫn tới rủi ro phá sản.
Tác động đến hiệu quả kinh doanh (ROE):
ROE = [BEP + D/E x (BEP - RD)] x (1-t)
- Nếu BEP >RD: hệ số D/E càng cao thì tỷ suất lợi nhuận vốn CSH (ROE) càng tăng
- Nếu BEP <RD: khi DN sử dụng càng nhiều vốn vay thì tỷ suất sinh lời vốn CSH của DN sẽ càng giảm xuống
- Nếu BEP = RD: việc sử dụng nợ vay không ảnh hưởng tới tỷ suất sinh lời vốn CSH của DN
Tác động đến xung đột lợi ích trong DN:
- Việc gia tăng mức độ sử dụng nợ vay sẽ làm giảm đi xung đột lợi ích giữa các nhà quản lý với CSH của DN.
- Việc giảm tỷ lệ nợ vay và tăng vốn CSH sẽ làm giảm xung đột lợi ích giữa DN và chủ nợ.
Tác động đến chi phí sử dụng vốn bình quân (WACC): Khi mức độ sử dụng nợ vay vượt quá giới hạn, lợi ích từ "tấm chắn thuế" không đủ bủ đắp cho những rủi ro phát sinh từ việc vay nợ thì lúc này chi phí sử dụng vốn bình quân
6
WACC của DN sẽ tăng lên do các nhà đầu tư điều chỉnh tăng tỷ suất sinh lời đòi hỏi.
Tác động đến sự cân bằng tài chính: Nguồn vốn lưu động thường xuyên dương tạo ra độ an toàn cho DN trong kinh doanh.
Tác động đến sự độc lập tài chính: DN có hệ số nợ giảm (hoặc hệ số vốn chủ sở hữu tăng) và hệ số nguồn vốn bên trong tăng lên (hoặc hệ số nguồn vốn bên ngoài giảm), thì mức độ độc lập tài chính của DN sẽ được đánh giá là tăng lên và ngược lại.
1.1.5. Các lý thuyết cơ bản về cấu trúc tài chính DN - Lý thuyết Modigliani và Miller
- Lý thuyết đánh đổi
- Lý thuyết trật tự phân hạng - Lý thuyết chi phí đại diện - Lý thuyết tín hiệu
1.1.6. Các nhân tố tác động đến cấu trúc tài chính của doanh nghiệp
1.1.6.1. Nhóm nhân tố bên ngoài
Bao gồm: tình hình chính trị và chính sách của Nhà nước;
Tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế; Lãi suất thị trường; Thuế suất; Tỷ lệ lạm phát.
1.1.6.2.Nhóm nhân tố bên trong
Bao gồm: Quy mô DN; Cấu trúc tài sản DN; Hiệu quả kinh doanh của DN; Khả năng thanh toán; "Độ tuổi" của DN;
Giai đoạn phát triển; Tính chất độc quyền; Người quản lý.
1.2. Tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp
7
1.2.1. Khái niệm tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp
Theo nghiên cứu sinh, tái CTTC là quá trình thay đổi một cách căn bản cấu trúc tài chính của DN,nhằm tạo ra một cấu trúc tài chính mới phù hợp hơn với tình hình thực tại của DN cũng như sự thay đổi của môi trường kinh doanh, nhằm đạt mục tiêu tối đa hóa giá trị của DN.
1.2.2. Sự cần thiết phải tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp Tái cấu trúc tài chính là một giải pháp quan trọng để các DN khắc phục những khó khăn gây ảnh hưởng tới hoạt động, sự tồn tại của DN, đặc biệt trong 4 trường hợp:
(1) DN gặp khó khăn trong hoạt động kinh doanh và bị thua lỗ kéo dài, thậm chí có thể rơi vào tình trạng bị phá sản do mất khả năng thanh toán.
(2) DN đang ở mức tăng trưởng quá mạnh
(3) DN thực hiện thay đổi hoặc mở rộng ngành nghề kinh doanh
(4) DN mua bán, sát nhập, tách rời.
1.2.3. Nội dung tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp
- Tái cấu trúc nợ phải trả: Cắt giảm các khoản nợ, tăng thêm nợ vay nếu điều kiện thuận lợi, thay đổi kỳ hạn các khoản nợ hoặc lãi suất nợ vay, thay đổi hoặc đa dạng các kênh huy động vốn nợ.
- Tái cấu trúc vốn CSH bao gồm các hoạt động: Phát hành thêm cổ phiếu, mua lại cổ phiếu, hoán đổi chứng khoản cũ lấy chứng khoán mới, Điều chỉnh tỷ lệ lợi nhuận giữ lại.
- Tái cấu trúc cách thức huy động vốn: Phát hành trái phiếu bổ sung nguồn vốn nợ bên cạnh việc đi vay ngân hàng
8
thương mại và các tổ chức tài chính, đi thuê tài chính và bán nợ phải thu.
1.2.4. Trình tự tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp
(1) Đánh giá tổng quát thực trạng tình hình tài chính và CTTC của DN
(2) Dự báo bối cảnh vĩ mô trong trung và dài hạn (3) Thiết lập mục tiêu tái CTTC của DN
(4) Xây dựng, đề xuất phương pháp để tái CTTC
(5) Thực hiện các phương án tái CTTC của DN và tái xét.
1.2.5. Các nguyên tắc tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp Đảm bảo tính tương thích; đảm bảo tính linh hoạt; cân bằng giữa lợi nhuận và rủi ro; đảm bảo phù hợp với từng giai đoạn phát triển của DN; tối thiểu chi phí sử dụng vốn; vận dụng linh hoạt các hình thức tái cấu trúc tài chính phù hợp với quy mô, tính chất, đặc điểm hoạt động của các DN; Đảm bảo sự phù hợp với môi trường kinh doanh nền kinh tế thị trường 1.3. Kinh nghiệm quốc tế về tái CTTC doanh nghiệp và những bài học rút ra đối với Việt Nam
1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế về tái CTTC doanh nghiệp - Kinh nghiệm tái cấu trúc tài chính từ Hàn Quốc và sự thất bại của tập đoàn Daewoo
- Kinh nghiệm tái cấu trúc tài chính từ Trung Quốc và sự thành công của công ty đóng tàu Phương Đông.
1.3.2. Bài học kinh nghiệm về tái cấu trúc doanh nghiệp cho Việt Nam
9
Thứ nhất, các DN cần xây dựng một cấu trúc tài chính mục tiêu để tránh tình trạng đòn bẩy tài chính quá cao và phụ thuộc quá mức vào vay nợ nước ngoài
Thứ hai, các DN cần tập trung vào lĩnh vực chính của mình, tập trung vào các bộ phận, hoạt động có hiệu quả thay vì việc đầu tư dàn trải, mở rộng quy mô quá rộng, chồng chéo.
Thứ ba, xử lý nợ là một trong những vấn đề trọng tâm của việc tái cấu trúc tài chính DN.
Thứ tư, trong quá trình tái cấu trúc DN ban đầu, Chính phủ cần phải là người dẫn dắt, chỉ đạo việc tái cấu trúc các DN và tập đoàn kinh tế bằng việc ban hành luật, các quy định trong việc xử lý nợ để đảm bảo việc giải quyết nợ được thực hiện một cách hiệu quả, nhanh chóng
Thứ năm, quá trình tái cấu trúc DN không thể thực hiện một cách riêng rẽ mà phải có sự kết hợp với quá trình tái cấu trúc các khu vực khác.
10
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP VẬN TẢI BIỂN NIÊM YẾT Ở
VIỆT NAM
2.1. Khái quát chung về ngành vận tải biển ở Việt Nam 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ngành vận tải biển ở Việt Nam
- Giai đoạn trước năm 1965: do ảnh hưởng của chiến tranh và đất nước đang bị chia cắt, ngành vận tải biển Việt Nam chưa được chú trọng phát triển.
- Giai đoạn từ năm 1965 đến năm 1990: Ngành vận tải biển chủ yếu tập trung đóng góp tích cực cho công cuộc bảo vệ miền Bắc, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước và bắt đầu được chú trọng phát triển.
- Giai đoạn từ 1990 đến nửa đầu năm 2008: Ngành vận tải biển Việt Nam thực sự đi vào phát triển do chủ trương mở cửa kinh tế thương mại của Đảng và Nhà nước.
- Giai đoạn từ nửa sau 2008 đến 2013: Do ảnh hưởng của suy thoát kinh tế toàn cầu, ngành Hàng hải rơi vào giai đoạn khó khăn nói chung.
- Giai đoạn từ 2014 đến 2018, theo chủ chương của Chính phủ, các DN vận tải biển đã được chú trọng phát triển tạo thuận lợi trong hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, ngành vận tải biển Việt Nam nói chung và các DN vận tải biển Việt Nam nói riêng vẫn còn nhiều bấp bênh và gặp nhiều khó khăn trong việc cạnh tranh với các DN vận tải biển nước ngoài.
2.1.2. Đặc điểm kinh doanh của các doanh nghiệp vận tải biển Việt Nam
11
- Quy mô vốn đầu tư vào TSDH chiếm tỷ trọng lớn lớn, thời gian thu hồi vốn chậm
- Mức độ rủi ro trong hoạt động kinh doanh cao
- Chi phí sản xuất kinh doanh lớn và giá cước vận tải cao - Cơ cấu đội tàu biển Việt Nam không phù hợp
2.2. Tình hình tài chính của các doanh nghiệp vận tải biển niêm yết ở Vệt Nam
- Quy mô vốn kinh doanh của các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam từ năm 2012 đến năm 2018 có sự tăng lên, nổi bật ở năm 2013. Tuy nhiên các năm sau đó cho tới nay, quy mô kinh doanh của các DN chỉ tăng trưởng ở mức cầm chừng.
Trong số các nhóm DN nghiên cứu có xu hướng tăng lên về quy mô vốn kinh doanh thì nhóm có vốn sở hữu của Nhà nước lại ngược lại.
- Cơ cấu tài sản của các DN phù hợp với đặc điểm hoạt động của ngành nghề với tỷ trọng TSDH chiếm phần lớn (70,5%) trên tổng nguồn vốn. Các DN có quy mô trung bình đang có xu hướng giảm tỷ trọng TSDH và tăng tỷ trọng TSDH do các DN có quy mô trung bình có xu hướng thu hẹp hoạt động, tập trung vào mảng kinh doanh mang tính chất ngắn hạn.
- Về khả năng thanh toán: các DN có khả năng đáp ứng nghĩa vụ nợ ngắn hạn ở mức cao, rủi ro tài chính thấp.
- Hiệu quả hoạt động kinh doanh của các DN vận tải biển niêm yết thấp và không ổn định.
2.3. Thực trạng cấu trúc tài chính của các DN vận vải biển niêm yết ở Việt Nam
2.3.1. Cấu trúc tài chính của các DN theo quan hệ sở hữu
12
- Hệ số nợ trung bình của các DN vận tải biển niêm yết trong giai đoạn nghiên cứu biến động theo xu hướng giảm dần, bình quân mức 0,5 lần. Việc giảm hệ số giúp doanh nghiệp có thể giảm thiểu nguy cơ kiệt quệ tài chính nhưng cũng có thể sẽ làm giảm đi lợi ích từ khoản "tiết kiệm thuế" mà doanh nghiệp được hưởng, ảnh hưởng đến việc gia tăng tỷ suất sinh lời vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp.
- Tỷ trọng nợ ngắn hạn của các DN vận tải biển niêm yết thấp hơn so với tỷ trọng nợ dài hạn, trừ giai đoạn 2014-2015.
Tỷ trọng nợ ngắn hạn trung bình ở mức 41,23%, còn tỷ trọng nợ dài hạn/tổng nợ dao động ở mức từ 45,88% đến 67%. Điều này nhìn chung phù hợp với đặc thù ngành vận tải biển cần đầu tư vốn vào nguồn tài sản dài hạn, thời gian hoàn vốn dài.
- Xét theo tính chất phải trả chi phí khi sử dụng nợ cho thấy khoản nợ phải trả chi phí chiếm tỷ lệ chủ yếu trong tổng nợ của các DN vận tải biển niêm yết, trung bình là 67%/năm và có xu hướng giảm trong giai đoạn nghiên cứu. Phần nợ có phí của các DN vận tải biển niêm yết hầu hết đến từ khoản vay ngân hàng thương mại, cho thấy sự hạn chế trong phương thức huy động vốn của các DN vận tải biển niêm yết.
- Trong cấu trúc vốn chủ sở hữu, phần đóng góp từ các nhà đầu tư (chủ sở hữu) chiếm phần lớn nhưng không có sự gia tăng đáng kể, thậm chí bị sụt giảm giai đoạn 2013-2015 cho thấy các doanh nghiệp chưa tận dụng được ưu thế của thị trường chứng khoán trong việc phát hành cổ phiếu nhằm gia tăng nguồn vốn cho các doanh nghiệp. Phần lợi nhuận giữ lại
13
chiếm trung bình khoảng 11,28 % trong cơ cấu vốn chủ sở hữu của các DN và có xu hướng tăng lên tuy nhiên không đáng kể.
2.3.2. Cấu trúc tài chính theo thời gian huy động và sử dụng vốn
Xét về mặt cơ cấu, thì nguồn vốn thường xuyên của các DN chiếm tỷ lệ cao trong tổng nguồn vốn của các DN. Nguồn vốn thường xuyên chiếm tỷ trọng cao trong tổng nguồn vốn (bình quân là 80,54%). So sánh với mức bình quân cơ cấu tài sản dài hạn là 70,50% cho thấy nguồn vốn thường xuyên có khả năng bù đắp tài sản dài hạn, tạo ra một mức độ an toàn về khả năng thanh toán và mức độ cân bằng tài chính cho các doanh nghiệp ngành vận tải biển niêm yết. Tuy nhiên, mức tỷ trọng cao về nguồn vốn thường xuyên cũng gây áp lực về sự gia tăng chi phí sử dụng vốn do nguồn vốn này được cấu thành từ nợ vay dài hạn và vốn chủ sở hữu là nguồn vốn có chi phí sử dụng vốn cao hơn so với nguồn vốn ngắn hạn. Ngoài ra, việc sử dụng nguồn vốn dài hạn mức độ cao sẽ làm giảm tính linh hoạt trong cấu trúc tài chính khi doanh nghiệp cần thực hiện điều chỉnh cấu trúc tài chính.
NWC của các DN thuộc nhóm có quy mô trung bình có sự ổn định với xu hướng tăng, thể hiện rủi ro tài chính của các DN vận tải biển thuộc nhóm quy mô trung bình ở mức thấp và có sự cân bằng và ổn định về mặt tài chính. Trong khi đó, sự tăng lên của NWC của nhóm các DN vận tải biển có quy mô lớn lại đến từ việc thanh lý, nhượng bán lại TSCĐ nên chưa thể khẳng định sự tăng lên về NWC trong giai đoạn này thể hiện sự giảm rủi ro tài chính cho các DN thuộc nhóm quy mô lớn.
14
NWC của nhóm các DN không có vốn sở hữu của Nhà nước duy trì ở mức cao và lớn hơn 0. Nhóm các DN có vốn sở hữu của Nhà nước mạo hiểm trong chính sách tài trợ khi sử dụng nguồn vốn ngắn hạn để tài trợ cho phần TSDH (NWC thấp và nhỏ hơn 0).
2.3.3. Cấu trúc tài chính theo phạm vi huy động vốn
Hệ số nguồn vốn bên ngoài của các DN vận tải biển niêm yết chiếm tỷ trọng cao và có xu hướng giảm đi nhưng không nhiều, trung bình chiếm 90% tổng nguồn vốn, cho thấy nguồn lực nội sinh của các DN vận tải biển niêm yết trong giai đoạn nghiên cứu khá thấp, thể hiện mức độ độc lập về mặt tài chính của các DN thấp.
2.4. Tác động của cấu trúc tài chính đến các hoạt động của các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam
Tác động của CTTC đến khả năng thanh toán:
CTTC hiện tại không ảnh hưởng tới khả năng thanh toán hiện hành của các DN vận tải biển niêm yết trong giai đoạn nghiên cứu.
Tác động của CTTC đến ROE:
Cấu trúc tài chính hiện nay chưa phát huy được tác dụng của đòn bẩy tài chính. ROE của các DN ở nhóm có quy mô lớn và nhóm không có vốn sở hữu của Nhà nước nhìn chung có tăng nhưng vẫn chỉ ở mức thấp. Các nhóm DN có vốn sở hữu của Nhà nước, có quy mô lớn nên mạnh dạn thực hiện việc giảm hệ số nợ để làm tăng ROE.
Tác động của CTTC đến sự độc lập tài chính:
Các DN có phần nội lực thấp khi vẫn phải phụ thuộc
15
nhiều vào nguồn vốn bên ngoài với hệ số NVBT chỉ chiếm trung bình khoảng 10%/năm.
Tác động của CTTC đến sự cân bằng tài chính:
Hệ số nợ có tác động nhiều hơn đến sự cân bằng tài chính của các DN vận tải biển so với tỷ trọng NVTX và có mối quan hệ ngược chiều với sự cân bằng tài chính của các DN. Sự khác biệt này được nhận thấy rõ nét nhất ở các DN vận tải biển có quy mô trung bình. Ở nhóm các DN khác, có nhận thấy sự ảnh hưởng này nhưng không quá nổi bật. Bên cạnh đó, mối quan hệ giữa NWC với tỷ trọng nguồn vốn thường xuyên của các DN vận tải biển niêm yết có mối quan hệ cùng chiều với nhau, được nhận thấy rõ nét khi phân loại theo nhóm quy mô DN nhưng khi phân loại theo sở hữu của Nhà nước thì mối quan hệ này không rõ nét. Bên cạnh đó, nhóm các DN có vốn sở hữu Nhà nước có sự cân bằng tài chính kém nhất trong các nhóm nghiên cứu.
2.5. Phân tích định lượng các nhân tố tác động đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp vận tải biển niêm yết ở Việt Nam
Mô hình phân tích hồi quy có dạng như sau:
LEVit =εit +β1LNSIZEit +β2ROAit +β3ASSETit + β4LIQUIDITYit + β5STATEOWNERit + β6GDPit+ β7INFLATIONit + β8INTERESTit +uit
Trong đó :
- Biến phụ thuộc: hệ số nợ (LEV)
- Biến độc lập: LNSIZE: Quy mô doanh nghiệp; ASSET:
Cấu trúc tài sản; ROA: Hiệu quả kinh doanh bình quân;
16
LIQUIDITY: Khả năng thanh toán; STATEOWNER: Có phần vốn sở hữu của nhà nước; GDP: Tăng trưởng kinh tế;
INFLATION: Lạm phát; INTEREST: Lãi suất Kết quả mô hình như sau:
(1) Trong giai đoạn 2012-2018, trong các biến số kinh tế vĩ mô, chỉ có tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế ảnh hưởng ngược chiều đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp vận tải biển, còn các biến số kinh tế vĩ mô khác như lạm phát, lãi suất chưa có tác động đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp vận tải biển niêm yết trong giai đoạn này.
(2) Trong các nhân tố bên trong của các doanh nghiệp vận tải biển niêm yết, nhân tố quy mô doanh nghiệp và cơ cấu tài sản của doanh nghiệp tác động cùng chiều đến hệ số nợ.
ROA có tác động ngược chiều với hệ số nợ.
2.6. Phân tích định lượng tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam
Mô hình có dạng:
ROAit = εit +β1LEVit +β2LNSIZEit +β3ASSETit + β4LIQUIDITYit + β5BEPit + +uit
Kết quả ước lượng cho thấy: Biến LEV có ảnh hưởng ngược chiều đến biến ROA; Biến ASSET có ảnh hưởng ngược chiều đến biến ROA; Biến BEP có ảnh hưởng cùng chiều đến biến ROA; Các biến LNSIZE, LIQUIDITY chưa thể hiện ảnh hưởng đến biến ROA
2.7. Đánh giá chung về cấu trúc tài chính của các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam
17 2.7.1. Những kết quả đạt được
- Quy mô và tỷ trọng tài sản ổn định
- Quy mô và tỷ trọng vốn thường xuyên chiếm chủ yếu - Quy mô và tỷ trọng vốn đầu tư của CSH có xu hướng tăng lên
- Khả năng thanh toán của các DN được đảm bảo 2.7.2. Những hạn chế còn tồn tại
- Cấu trúc tài chính chưa phát huy được tác động của đòn bẩy tài chính, đặc biệt ở nhóm các DN có quy mô trung bình và nhóm các DN có vốn sở hữu của Nhà nước.
- Cấu trúc tài chính tác động làm mức độ độc lập tài chính ở các DN còn thấp.
- Cấu trúc tài chính tác động làm sự cân bằng tài chính của các DN chưa tốt, đặc biệt ở nhóm có vốn sở hữu của Nhà nước.
- Hiệu quả kinh doanh của các DN chưa cao.
- Phương thức huy động vốn ở các DN chưa đa dạng.
- Thói quen và tâm lý khi huy động vốn của các DN.
- Sự hạn chế về quy mô và khả năng huy động vốn 2.7.3. Những nguyên nhân cơ bản dẫn đến hạn chế 2.7.3.1. Nguyên nhân chủ quan quan
- Các DN chưa thực sự hiểu rõ cơ chế tác động của đòn bẩy tài chính
- Quy mô vốn là yếu tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam
- Các DN chưa quan tâm tới việc hoạch định chiến lược hoạch định cấu trúc tài chính
18 2.7.3.2. Nguyên nhân khách quan
- Thị trường tài chính ở Việt Nam chưa thực sự được chú trọng phát triển.
- Mức độ hội nhập thị trường chung, liên doanh liên kết còn thấp.
- Rủi ro từ biến động tỷ giá
19
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TÁI CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP VẬN TẢI BIỂN NIÊM YẾT Ở
VIỆT NAM
3.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội và định hướng phát triển ngành vận tải biển Việt Nam
3.1.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội
Bối cảnh kinh tế- xã hội thế giới: Năm 2018 vừa qua được coi là một năm có nhiều biến động đối với nền kinh tế thế giới. Tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế chậm lại, thương mại toàn cầu sụt giảm do ảnh hưởng từ cuộc chiến tranh thương mại giữa Mỹ - Trung và các thay đổi trong chính sách chủ chốt ở các nền kinh tế lớn như Anh, Pháp,...
Bối cảnh kinh tế- xã hội Việt Nam: Nền kinh tế Việt Nam năm 2018 khép lại và mở ra 2019 lại đánh giá đang trong chu kỳ tăng trưởng đi lên.
3.1.2. Định hướng phát triển ngành vận tải biển Việt Nam - Tăng khối lượng vận tải của đội tàu biển Việt Nam - Tăng quy mô và nhu cầu bổ sung trọng tải cho đội tàu biển
- Phát triển nguồn nhân lực vận tải biển - Tăng kinh phí đầu tư phát triển đội tàu
3.2. Những quan điểm cần quán triệt trong việc tái cấu trúc tài chính các doanhnghiệp vận tải biển niêm yết ở Việt Nam
- Tái cấu trúc tài chính cần đảm bảo phù hợp với đặc điểm của DN
- Tái cấu trúc tài chính cần đảm bảo phù hợp với sự biến đổi của môi trường kinh doanh
20
- Tái cấu trúc tài chính cần đảm bảo tính tương thích và linh hoạt
- Tái cấu trúc tài chính cần đảm bảo sự cân bằng giữa lợi nhuận và rủi ro
- Tái cấu trúc tài chính cần đảm bảo khả năng thanh toán trong dài hạn
3.3. Giải pháp tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp vận tải biển niêm yết ở Việt Nam
3.3.1. Nhóm giải pháp trực tiếp
Áp dụng công cụ chỉ số Z để xây dựng giới hạn nợ an toàn:
Z''= 6,56 X1 + 3,26 X2 + 6,72 X3 + 1,05 X4
Nếu Z'' > 2,6: DN nằm trong vùng an toàn, chưa có nguy cơ phá sản
Nếu 1,12 < Z'' < 2,6: DN nằm trong vùng cảnh báo, có nguy cơ phá sản
Nếu Z'' <1,1: DN nằm trong vùng nguy hiểm, có nguy cơ phá sản cao
Trong năm 2018, số DN nằm trong vùng nguy hiểm, có nguy cơ phá sản cao là 2 DN (VOS và PTS). Thông qua số liệu của năm 2018, tác giả đề xuất mức hệ số nợ an toàn đối với 2 DN trên như sau:
Bảng hệ số nợ đề xuất đối với DN có nguy cơ phá sản cao Chỉ số Z'' năm 2018 Hệ số nợ đề xuất
VOS -0,57 0,36
PTS 0,79 0,61
21
Xây dựng các chỉ tiêu cảnh báo tình hình quản lý nợ bao gồm: Tỷ số thu nhập trên vốn đầu tư; Hệ số nợ vay trên tổng vốn đầu tư; Hệ số khả năng thanh toán nợ:
Đa dạng hóa hình thức huy động vốn vay thông qua các hình thức: phát hành trái phiếu; thuê tài chính; huy động vốn thông qua các quỹ đầu tư, công ty mạo hiểm.
Gia tăng quy mô và tỷ trọng nợ dài hạn phù hợp theo nhóm DN
(i) Đối với các DN có đòn bẩy tài chính đang khuếch đại theo chiều hướng dương, nên tận dụng cơ hội để tăng nợ cùng với việc sử dụng công cụ chỉ số Z để đảm bảo nợ trong giới hạn an toàn.
(ii) Đối với các DN vận tải biển niêm yết có vốn sở hữu của Nhà nước hiện nay đang có chính sách tài trợ thiếu an toàn, thực hiện đàm phán với các chủ nợ nhằm điều chỉnh lại kỳ hạn nợ; huy động nhanh chóng nguồn vốn dài hạn thông qua phát hành cổ phiếu hoặc chuyển nợ thành vốn cổ phần, hoặc tăng nguồn vốn nợ dài hạn thông qua việc phát hành trái phiếu, vay dài hạn của các tổ chức tín dụng và ngân hàng thương mại, thuê tài chính; lập dự án tài chính dài hạn, phân tích tình huống để kiểm tra khả năng cân đối tài chính của DN trong bối cảnh cụ thể của ngành và nền kinh tế. Tăng cường công tác quản lý, thực hiện các biện pháp tăng doanh thu, giảm chi phí, hạ giá thành nhằm tạo lợi nhuận và cải thiện khả năng sinh lời của DN.
(iii) Đối với các DN vận tải biển niêm yết không có khả năng phục hồi do hệ số nợ quá cao, hoạt động kinh doanh liên
22
tục thua lỗ kéo dài như VOS, nên thực hiện việc bán lại các khoản nợ cho bên thứ ba hoặc có thể thực hiện thủ tục phá sản DN.
Cơ cấu lại các danh mục đầu tư 3.3.2. Nhóm giải pháp gián tiếp
- Nâng cao nhận thức của các nhà quản lý DN về cơ chế tác động của đòn bẩy tài chính
- Thiết lập phương án tái cấu trúc tài chính theo tình hình hoạt động thực tế của DN
- Đẩy mạnh đầu tư máy móc trang thiết bị, phương tiện hiện đại nhằm nâng cao chất lượng vận chuyển
3.4. Điều kiện thực hiện các giải pháp
- Khuyến nghị Nhà nước có cơ chế hỗ trợ các DN giảm chi phí:
- Khuyến nghị Nhà nước có chính sách hỗ trợ vốn cho các DN vận tải biển
- Tạo dựng và phát triển thị trường chứng khoán
- Xây dựng và áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng cho các DN
23 KẾT LUẬN
Sau khi nghiên cứu đề tài luận án “Tái cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp vận tải biển niêm yết ở Việt Nam”, NCS rút ra một số kết luận sau:
1. Luận án đã nghiên cứu một cách có hệ thống và góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận về cấu trúc tài chính và tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường. Bên cạnh đó, luận án nghiên cứu kinh nghiệm tái cấu trúc doanh nghiệp của một số quốc gia trên thế giới và từ đó rút ra bài học cho các DN ở VIệt Nam
2. Luận án đã phân tích, đánh giá tình hình tài chính và thực trạng cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp vận tải biển niêm yết tại Việt Nam; ứng dụng mô hình kinh tế lượng trong phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới cấu trúc tài chính và ảnh hưởng của cấu trúc tài chính tới giá trị của các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam. Từ đó, luận án chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp vận tải biển niêm yết ở Việt Nam.
3. Dựa trên cơ sở lý luận và phân tích thực trạng cấu trúc tài chính của các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam, cùng với các quan điểm phát triển ngành vận tải biển trong thời gian tới, luận án đã đề xuất giải pháp tái cấu trúc tài chính nhằm giúp các DN vận tải biển niêm yết ở Việt Nam đạt tới mục tiêu xây dựng được một cấu trúc tài chính phù hợp, nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và phát triển bền vững cho các doanh nghiệp vận tải niêm yết tại Việt Nam. Luận án cũng đưa ra các điều kiện để thực hiện các giải pháp được đã nêu.
24
Như vậy, đề tài đã đi giải quyết được các mục tiêu đã nêu ra, trả lời câu hỏi nghiên cứu căn cứ vào hệ thống cơ sở lý luận vững chắc, phân tích thực trạng cấu trúc tài chính doanh nghiệp, phân tích thực nghiệm các nhân tố tác động đến cấu trúc tài chính và tác động của cấu trúc tài chính đến giá trị doanh nghiệp.
