BÀI 28: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU DI TRUYỀN NGƯỜI
Câu hỏi giữa bài
Câu hỏi trang 79 sgk Sinh lớp 9: Quan sát hình 28.1a, b và cho biết:
- Mắt nâu và mắt đen, tính trạng nào là tính trạng trội?
- Sự di truyền tính trạng màu mắt có liên quan đến giới tính hay không? Tại sao?
Lời giải:
- Đời F1 (mắt nâu x mắt nâu) → đời F2 xuất hiện mắt đen. Do đó, mắt nâu là tính trạng trội, mắt đen là tính trạng lặn.
- Phép lai thuận (hình 28.1) và phép lai nghịch (hình 28.1) cho tỉ lệ kiểu hình như nhau, đồng thời ở F2 tính trạng mắt nâu và mắt đen biểu hiện ở cả nam và nữ.
Do đó, gen quy định tính trạng này không lien quan đến giới tính.
Câu hỏi trang 79 sgk Sinh lớp 9: Hãy vẽ sơ đồ phả hệ của các trường hợp trên và trả lời các câu hỏi sau:
- Bệnh máu khó đông do gen trội hay gen lặn quy định?
- Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan với giới tính hay không? Tại sao?
Lời giải:
Sơ đồ phả hệ
- Bố mẹ không mắc bệnh sinh ra con trai mắc bệnh. Do đó, bệnh máu khó đông do gen lặn qui định.
- Cặp vợ chồng này sinh ra con mắc bệnh chỉ là con trai mắc bệnh hay tỉ lệ bệnh không đồng đều ở 2 giới → sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan tới giới tính.
Câu hỏi trang 79 sgk Sinh lớp 9: Quan sát hai sơ đồ ở hình 28.2a, b. Hãy trả lời các câu hỏi sau:
- Sơ đồ 28.2a giống và khác sơ đồ 28.2b ở điểm nào?
- Tại sao trẻ sinh đôi cùng trứng đều là nam hoặc đều là nữ?
- Đồng sinh khác trứng là gì? Những đứa trẻ đồng sinh khác trứng có thể khác nhau về giới tính hay không? Tại sao?
- Đồng sinh cùng trứng và khác trứng khác nhau cơ bản ở điểm nào?
Lời giải:
- Sơ đồ 28.2a giống và khác sơ đồ 28.2b
+ Giống: Đều có hiện tượng thụ tinh của trứng và tinh trùng + Khác:
Hình 28.2a Hình 28.2b
- Một trứng kết hợp với một tinh trùng tạo thành một hợp tử
- Hợp tử phân chia và có hiện tượng tách phôi, mỗi phôi phát triển thành 1 cơ thể.
- Hai trứng kết hợp với hai tinh trùng tạo thành hai hợp tử.
- Các hợp tử phân chia, mỗi hợp tử phát triển thành một cơ thể, không có hiện tượng tách phôi.
- Trẻ sinh đôi cùng trứng đều là nam hoặc nữ vì được hình thành từ cùng một hợp tử ban đầu nên có cùng kiểu gen, do đó có cùng giới tính.
- Đồng sinh khác trứng là trường hợp đồng sinh mà có những đứa trẻ sinh ra từ các hợp tử khác nhau nên khác nhau về kiểu gen. Do đó, trẻ đồng sinh khác trứng có thể cùng giới hoặc khác giới.
- Đồng sinh cùng trứng và khác trứng khác nhau cơ bản ở nguồn gốc của phôi là từ một hay nhiều hợp tử khác nhau.
Bài tập cuối bài
Bài 1 trang 81 sgk Sinh lớp 9: Phương pháp nghiên cứu phả hệ là gì? Tại sao người ta phải dùng phương pháp đó để nghiên cứu sự di truyền một số tính trạng ở người?
Hãy cho một ví dụ về ứng dụng của phương pháp nói trên?
Lời giải:
- Phương pháp nghiên cứu phả hệ là phương pháp theo dõi sự di truyền của một tính trạng nhất định trên những người thuộc cùng một dòng họ qua nhiều thế hệ để xác định đặc điểm di truyền của tính trạng đó (trội, lặn, do một gen hay nhiều gen quy định, tuân theo quy luật di truyền nào).
- Người ta dùng phương pháp đó để nghiên cứu sự di truyền một số tính trạng ở người vì
+ Người sinh sản muộn và đẻ ít con.
+ Vì lí do xã hội, không thể áp dụng phương pháp lai và gây đột biến.
+ Phương pháp này đơn giản, dễ thực hiện, cho hiệu quả cao.
- Ví dụ: Nghiên cứu phả hệ đã xác định được:
+ Bệnh mù màu đỏ lục và máu khó đông do gen lặn trên vùng không tương đồng của NST X quy định.
+ Các tính trạng da đen, mắt nâu, môi dày, răng vẩu, lông mi dài, mũi cong là các tính trạng trội; da trắng, mắt đen, môi mỏng, răng đều, lông mi ngắn, mũi thẳng là các tính trạng lặn.
Bài 2 trang 81 sgk Sinh lớp 9: Trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng khác nhau cơ bản ở những điểm nào? Phương pháp nghiên cứu trẻ đồng sinh có vai trò gì trong nghiên cứu di truyền người? Hãy tìm một ví dụ về trẻ đồng sinh ở địa phương em.
Lời giải:
-
- Điểm khác nhau của trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng
Đồng sinh cùng trứng Đồng sinh khác trứng Do một trứng và một tinh trùng thụ tinh
tạo thành hợp tử, sau đó hợp tử tách thành hai hay nhiều phôi, mỗi phôi phát triển thành một cơ thể.
Do hai hay nhiều tinh trùng thụ tinh với hai hay nhiều trứng tạo thành hai hay nhiều hợp tử và phát triển thành hai hay nhiều phôi, mỗi phôi phát triển thành một cơ thể.
Giới tính giống nhau Giới tính có thể giống hoặc khác nhau
Kiểu gen, kiểu hình giống nhau Kiểu gen khác nhau, kiểu hình giống như anh em ruột bình thường
- Ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh:
+ Giúp ta hiểu rõ vai trò của kiểu gen và môi trường đối với sự hình thành tính trạng, sự ảnh hưởng khác nhau của môi trường đối với tính trạng số lượng và chất lượng.
+ Xác định được tính trạng nào do gen quyết định là chủ yếu, tính trạng nào chịu ảnh hưởng nhiều của môi trường tự nhiên và xã hội.
+ Ví dụ: Phú và Cường là anh em sinh đôi cùng trứng
2 anh em giống nhau rất giống nhau, đều có mái tóc đen và hơi quăn, mũi dọc dừa, mắt đen → Các tính trạng màu tóc, sống mũi, màu mắt do gen quy định là chủ yếu.
Phú có nước da rám nắng, cao hơn khoảng 10 cm và nói giọng Nam còn Cường có da trắng, nói giọng Bắc → Các tính trạng màu da, chiều cao, giọng nói chịu ảnh hưởng nhiều của môi trường tự nhiên và xã hội.
