Tiết 127, 128. Ôn tập làm văn

(1)

(2)

Tiết 127,128:

Tiết 127,128: ÔN TẬP:TẬP LÀM VĂN ÔN TẬP:TẬP LÀM VĂN

Tên các bài văn biểu cảm (văn xuôi) đã Tên các bài văn biểu cảm (văn xuôi) đã học, đọc trong chương trình ngữ văn 7 (tập 1):

học, đọc trong chương trình ngữ văn 7 (tập 1):

Cổng trường mở ra; Mẹ tôi; Cổng trường mở ra; Mẹ tôi; Cuộc chia tay Cuộc chia tay của những con búp bê.

của những con búp bê. Một thứ quà lúa Một thứ quà lúa non: cốm;

non: cốm; Cây Cây tre Vi t Nam; Sài Gòn tôi yêu; tre Vi t Nam; Sài Gòn tôi yêu; ệ ệ Mùa xuân của tôi;

Mùa xuân của tôi;

Trường học; Vì sao hoa cúc cĩ nhiều cánh Trường học; Vì sao hoa cúc cĩ nhiều cánh nhỏ; Hoa học trị; Những tấm lịng cao cả;

nhỏ; Hoa học trị; Những tấm lịng cao cả;

Cảm nghĩ về một bài ca dao...

I VĂN BIỂU CẢM I VĂN BIỂU CẢM

1/ 1/ Thế nào là văn Thế nào là văn bản biểu cảm:

bản biểu cảm:

* Văn bản biểu cảm xuất phát từ nhu cầu * Văn bản biểu cảm xuất phát từ nhu cầu biểu lộ tình cảm của con người. Vì vậy văn biểu lộ tình cảm của con người. Vì vậy văn biểu cảm viết ra để biểu đạt tình cảm, cảm biểu cảm viết ra để biểu đạt tình cảm, cảm xúc sự đánh giá của con người đối với thế xúc sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh, khơi gợi tình cảm, sự đồng giới xung quanh, khơi gợi tình cảm, sự đồng

cảm người đọc.

? ?

(3)

Trong văn bản: Mùa xuân của tôi – Vũ Trong văn bản: Mùa xuân của tôi – Vũ Bằng. Tác giả tập trung biểu đạt tình cảm nào?

Bằng. Tác giả tập trung biểu đạt tình cảm nào?

Mùa xuân của tôi – Mùa xuân rất riêng Mùa xuân của tôi – Mùa xuân rất riêng trong hồi ức của người xa xứ. – Mùa xuân trong trong hồi ức của người xa xứ. – Mùa xuân trong

lòng tôi.

? ?

Trong văn bản: Mùa xuân của tôi, tác giả Trong văn bản: Mùa xuân của tôi, tác giả tập trung bộc lộ tình cảm của mình qua hình ảnh tập trung bộc lộ tình cảm của mình qua hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng tiêu biểu nào của Mùa xuân ẩn dụ, tượng trưng tiêu biểu nào của Mùa xuân

tháng giêng?

? ?

Hình ảnh ẩn dụ tượng trưng: “

Hình ảnh ẩn dụ tượng trưng: “Mưa riêu riêuMưa riêu riêu, _, gió lành lạnh

gió lành lạnh, có _{, có}tiếng nhạn kêu trong đêm xanhtiếng nhạn kêu trong đêm xanh, _, có có tiếng trống chèotiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa vọng lại từ những thôn xóm xa

xa, có

xa, có câu hát huê tìnhcâu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ của cô gái đẹp như thơ mộng. Cái rét ngọt ngào, chớ không còn tê buốt mộng. Cái rét ngọt ngào, chớ không còn tê buốt

căm căm nữa”

Tiết 127:

Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN

I.VĂN BIỂU CẢM:

1/. 1/. Thế nào là văn Thế nào là văn bản biểu cảm:

bản biểu cảm:

2/ Đặc điểm của 2/ Đặc điểm của văn biểu cảm:

văn biểu cảm:

(4)

Theo em, tình cảm trong văn Theo em, tình cảm trong văn bản “Mùa xuân của tôi” tạo ra sự xúc bản “Mùa xuân của tôi” tạo ra sự xúc

động như thế nào?

Bằng nhiều cách khác nhau: Suy Bằng nhiều cách khác nhau: Suy tưởng, liên tưởng, hồi tưởng trong tâm tưởng, liên tưởng, hồi tưởng trong tâm

trạng bu n xa quêê, bồi hồi. . . đã bao ồ trạng bu n xa quêê, bồi hồi. . . đã bao ồ

nhiêu năm tháng cách xa, qua cả nhiêu năm tháng cách xa, qua cả

không gian, thời gian nhưng nhớ đến không gian, thời gian nhưng nhớ đến

mùa xuân tháng giêng là rạo rực, xôn mùa xuân tháng giêng là rạo rực, xôn

xao, ấm áp hiện về, sống lại trong xao, ấm áp hiện về, sống lại trong

lòng, đặc biệt là tâm trạng con người.

? ?

Tiết 127:

Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN

1/. 1/. Thế nào là văn Thế nào là văn bản biểu cảm:

bản biểu cảm:

2/ Đặc điểm của 2/ Đặc điểm của văn biểu cảm

văn biểu cảm

(5)

Tiết 127:

2/ Đặc điểm của văn bản

biểu cảm:

+ Cĩ thể chọn một hình ảnh cĩ ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng nào đĩ để gửi gắm tình cảm, tư tưởng (Biểu cảm gián tiếp).

+ Biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp những nỗi niềm, cảm xúc trong lịng.

(Biểu cảm trực tiếp)

(6)

Tiết 127:

Tiết 127: ÔN TẬP:TẬP LÀM VĂN ÔN TẬP:TẬP LÀM VĂN

I.VĂN BIỂU CẢM: Trong văn biểu cảm, yếu tố miêu tả có vai Trong văn biểu cảm, yếu tố miêu tả có vai trò gì? Cho ví dụ?

trò gì? Cho ví dụ?

Yếu tố miêu tả trong văn biểu cảm không Yếu tố miêu tả trong văn biểu cảm không nhằm mục đích tái hiện sự vật, hiện tượng mà nhằm mục đích tái hiện sự vật, hiện tượng mà khêu gợi cảm xúc và chịu sự chi phối của cảm khêu gợi cảm xúc và chịu sự chi phối của cảm xúc. Cho nên sự vật, hiện tượng trong văn biểu xúc. Cho nên sự vật, hiện tượng trong văn biểu cảm hiện ra với hình dáng, màu sắc thấm đẫm cảm hiện ra với hình dáng, màu sắc thấm đẫm

tình cảm, cảm xúc của người viết.

? ?

Gợi nỗi buồn hoài niệm da diết, tình yêu Gợi nỗi buồn hoài niệm da diết, tình yêu quê hương đầm thấm, đậm sâu mà khắc khoải quê hương đầm thấm, đậm sâu mà khắc khoải

nao lòng.

 

3/ 3/ Các yếu tố Các yếu tố miêu tả trong văn miêu tả trong văn

biểu cảm:

Ví dụ:

Ví dụ: Mùa xuân của Hà Nội – là mùa Mùa xuân của Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát

huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng . . . huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng . . .

(7)

Trong văn biểu cảm, yếu tố tự sự có Trong văn biểu cảm, yếu tố tự sự có vai trò như thế nào? Cho ví dụ?

vai trò như thế nào? Cho ví dụ?

Vai trò yếu tố tự sự trong văn biểu Vai trò yếu tố tự sự trong văn biểu cảm là tình cảm, cảm xúc phải có sự vật, sự cảm là tình cảm, cảm xúc phải có sự vật, sự việc cụ thể để bộc lộ g ûi gắm. Sự vật nhờ ư việc cụ thể để bộc lộ g ûi gắm. Sự vật nhờ ư

miêu tả, sự việc thì nhờ tự sự.

? ?

Chuyện thờ cúng tổ tiên ấm áp lạ lùng Chuyện thờ cúng tổ tiên ấm áp lạ lùng

 

4/ 4/ Các yếu tố tự Các yếu tố tự sự trong văn biểu sự trong văn biểu cảm:

cảm:

Tiết 127:

I.VĂN BIỂU CẢM I.VĂN BIỂU CẢM::

Ví dụ:

Ví dụ: “Nhang trầm, đèn nến và nhất “Nhang trầm, đèn nến và nhất là bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, là bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường trước những bàn thờ trên kính dưới nhường trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ tổ tiên làm cho Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ tổ tiên làm cho lòng anh ấm lạ lùng, tuy miệng chẳng nói ra lòng anh ấm lạ lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng trong lòng thì cảm như có không biết nhưng trong lòng thì cảm như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở

hội liên hoan”

(8)

Hãy chỉ ra yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn và cảm nghĩ của tác giả. Nếu không có yếu tố tự sự và miêu tả thì yếu tố biểu cảm có thể được bộc lộ được hay không ?

Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã. Người ta nói “Đấy là bàn chân vất vả”. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn như gan bàn chân người khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại có nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình,

nhưng cũng rên vì nhức chân. Rượu tê thấp không tài nào xoa bóp khỏi.

Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đông tây đâu đâu con không hiểu. Con chỉ thấy ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu

quăng. Bố tất bật đi từ sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm. Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền. Bố ơi ! Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy: đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh

(Duy Khán, “Tuổi thơ im lặng”)

(9)

Khi muốn bày tỏ tình thương yêu, lòng Khi muốn bày tỏ tình thương yêu, lòng ngưỡng mộ ngợi ca đối với một con người, sự vật, ngưỡng mộ ngợi ca đối với một con người, sự vật, hiện tượng thì em phải nêu lên được điều gì của hiện tượng thì em phải nêu lên được điều gì của

con người, sự vật, hiện tượng đó?

Phải khắc họa đối tượng theo một cách nào Phải khắc họa đối tượng theo một cách nào đó thì mới có cớ để bộc lộ tình cảm.

đó thì mới có cớ để bộc lộ tình cảm.

? ?

Khởi phát trong tâm tưởng, tưởng tượng:

Nhìn ra bốn bên chỗ nào cũng thấy bóng u. bỡi đó Nhìn ra bốn bên chỗ nào cũng thấy bóng u. bỡi đó

là tình mẫu tử thường trực.

 

Ví dụ: “U tôi đã đi ngủ từ lâu. Nhưng tôi Ví dụ: “U tôi đã đi ngủ từ lâu. Nhưng tôi buông bút, nhìn ra bốn bên, chỗ nào cũng thấy buông bút, nhìn ra bốn bên, chỗ nào cũng thấy bóng u. cái bóng đen đủi, hòa lẫn với bóng tối vẽ bóng u. cái bóng đen đủi, hòa lẫn với bóng tối vẽ nên một khuôn mặt trăng trắng với đôi mắt nhỏ, nên một khuôn mặt trăng trắng với đôi mắt nhỏ, lòng đen nhuộm một màu nâu đống. . . “ (Cỏ dại lòng đen nhuộm một màu nâu đống. . . “ (Cỏ dại

của Tô Hoài) của Tô Hoài) III.

III. Các yếu tố tự Các yếu tố tự sự trong văn biểu sự trong văn biểu cảm:

cảm:

Tiết 127:

Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN

I VĂN BIỂU CẢM:

1/ 1/ Thế nào là văn Thế nào là văn bản biểu cảm:

bản biểu cảm:

II. II. Các yếu tố miêu Các yếu tố miêu tả trong văn biểu tả trong văn biểu

cảm:

(10)

Tiết 127:

I.I.VĂN BIỂU CẢM:VĂN BIỂU CẢM: Ngôn ngữ biểu cảm đòi hỏi phải sử dụng Ngôn ngữ biểu cảm đòi hỏi phải sử dụng biện pháp tu từ như thế nào? Cho ví dụ?

biện pháp tu từ như thế nào? Cho ví dụ?

Ngôn ngữ trong văn biểu cảm thường sử Ngôn ngữ trong văn biểu cảm thường sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân dụng các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân

hóa, điệp ngữ.

? ?

So sánh vẽ ra sắc đẹp riêng cô gái ngoại So sánh vẽ ra sắc đẹp riêng cô gái ngoại thành, vừa nhấn vào chỗ độc đáo, sang trọng, cổ thành, vừa nhấn vào chỗ độc đáo, sang trọng, cổ

truyền.

 

Ví dụ:

Ví dụ: “Cái đòn gánh hai đầu cong vút lên “Cái đòn gánh hai đầu cong vút lên như chiếc thuyền rồng”

như chiếc thuyền rồng”

5/. 5/. Ngôn ngữ trong Ngôn ngữ trong văn biểu cảm:

văn biểu cảm:

Điệp từ, điệp ngữ, điệp câu.

 

Ví dụ:

Ví dụ: “Sài Gòn cứ trẻ hoài như một cây tơ “Sài Gòn cứ trẻ hoài như một cây tơ đương độ nõn nà. . . ”

đương độ nõn nà. . . ” Ví dụ:

Ví dụ: “ “Ai bảoAi bảo được non đừng thương nước, được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió ; bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió ; ai ai cấmcấm được trai thương gái, được trai thương gái, ai cấmai cấm được mẹ yêu được mẹ yêu

con ;

con ; ai cấmai cấm được cô gái còn son nhớ chồng . . . ” được cô gái còn son nhớ chồng . . . ”

(11)

Điền nội dung thích hợp vào ô trống Điền nội dung thích hợp vào ô trống

? ?

Nội dung văn biểu cảm.

Mục đích biểu cảm

Phương tiện biểu cảm

-Bày tỏ thái độ tình cảm sự đánh giá Bày tỏ thái độ tình cảm sự đánh giá của con người với thiên nhiên và cuộc của con người với thiên nhiên và cuộc

sống.

- Các yếu tố hình thành để thể hiện Các yếu tố hình thành để thể hiện cảm xúc đó là tự sự và miêu tả.

cảm xúc đó là tự sự và miêu tả.

- Để gởi gấm tư tưởng tình cảm hoặc Để gởi gấm tư tưởng tình cảm hoặc biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp nỗi biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp nỗi

niềm cảm xúc trong lòng.

- Đồng cảm với suy nghĩ đánh giá Đồng cảm với suy nghĩ đánh giá thông qua việc miêu tả đối tượng.

thông qua việc miêu tả đối tượng.

- Biểu cảm trực tiếp hoặc gián tiếp. Biểu cảm trực tiếp hoặc gián tiếp.

Ngôn ngữ sử dụng ngôi thứ nhất “Tôi”, Ngôn ngữ sử dụng ngôi thứ nhất “Tôi”,

“Em”“Em”

- Lời than, lời nhắn, lời hô. Dùng biện Lời than, lời nhắn, lời hô. Dùng biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, pháp tu từ so sánh, ẩn dụ, nhân hóa,

điệp ngữ.

Tiết 127:

Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN

(12)

Điền vào ô trống những thông tin cần thiết.

? ?

Mở bài

Thân bài

Kết bài

- Giới thiệu đối tượng cần Giới thiệu đối tượng cần miêu tả được dùng làm miêu tả được dùng làm

phương tiện biểu cảm.

- Đặc điểm, phẩm chất của Đặc điểm, phẩm chất của đối tượng được miêu tả biểu đối tượng được miêu tả biểu

cảm.

- Thông tin đằng sau sự miêu Thông tin đằng sau sự miêu tả: Suy nghĩ => tình cảm =>

tả: Suy nghĩ => tình cảm =>

đánh giá => biểu cảm.

- Vai trò của đối tượng miêu tả Vai trò của đối tượng miêu tả trong việc hình thành cảm xúc.

trong việc hình thành cảm xúc.

Tiết 127:

Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN

(13)

Bài tập

^:

Đọc 2 đoạn văn dưới đây, cho biết đoạn nào là đoạn biểu cảm về tác phẩm thơ. Căn cứ vào những đặc điểm nào mà em có thể nhận biết?

Đoạn 1: … Còn câu thơ thứ hai thì ánh trăng lại chiếu xuống khắp nơi, lồng vào những cây cổ thụ để rồi lại tạo nên hàng nghìn bông hoa được thêu dệt bởi cái bóng của cây cổ thụ. Tuy câu thơ chỉ có hai màu sáng và tối, đen và trắng, nhưng không vì thế mà làm giảm đi cái vẻ đẹp quấn quýt của ánh trăng và mọi vật phía dưới.

Đoạn 2: … Cảnh rừng Việt Bắc âm u vắng lặng nay qua lời thơ của Bác đã trở nên có hồn, có vẻ. Câu thơ tâm đắc của em là câu thứ hai: " Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa''.

Cả cánh rừng Việt Bắc như in bóng vào nhau, câu thơ làm em

suy nghĩ: Liệu đó có phải là một khung cảnh thần tiên? Bóng lá,

bóng hoa được ánh trăng sáng bạc rọi xuống đẹp mê hồn! Ước gì

em cũng được ngắm trăng lúc đó với Bác!

(14)

Tiết 127:

I VĂN BIỂU CẢM I VĂN BIỂU CẢM:: 1/. 1/. Thế nào là văn Thế nào là văn bản biểu cảm:

bản biểu cảm:

2/ Đặc điểm của 2/ Đặc điểm của văn biểu cảm:

văn biểu cảm:

3/ 3/ Các yếu tố Các yếu tố miêu tả trong văn miêu tả trong văn

biểu cảm:

4/ 4/ Các yếu tố tự Các yếu tố tự sự trong văn biểu sự trong văn biểu cảm:

cảm:

5/ 5/ Ngôn ngữ trong Ngôn ngữ trong văn biểu cảm:

văn biểu cảm:

Viết một đoạn văn biểu cảm về người thân.

? ?

II. II. Luyện tập Luyện tập

- Thế nào là văn biểu cảm?

- Các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn biểu cảm.

- Các biện pháp tu từ trong văn biểu cảm: So - Các biện pháp tu từ trong văn biểu cảm: So

sánh, nhân hóa, điệp ngữ, ẩn dụ. . . sánh, nhân hóa, điệp ngữ, ẩn dụ. . . - Ghi lại các văn bản nghị luận đã học.

- Ghi lại các văn bản nghị luận đã học.

-Những đặc điểm cơ bản trong văn nghị luận: Những đặc điểm cơ bản trong văn nghị luận:

+ Luận điểm là gì?

+ Luận cứ là gì?

+ Luận chứng là gì?