Nguyễn Thị Thìn Lớp 12 Trường THPT Phan Chu Trinh
NH 2020-2021 1
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM, MỘT ĐOẠN TRÍCH VĂN XUÔI
(Thời lượng: 02tiết: 67,68)
A. PHẦN NỘI DUNG BÀI HỌC I. TÌM HIỀU ĐỀ VÀ LẬP DÀN Ý
Đề bài 1: Phân tích tình huống truyện trong truyện ngắn “Vợ nhặt” của nhà văn Kim Lân.
Mở bài:
- Giới thiệu khái quát về nhà văn Kim Lân và hoàn cảnh sáng tác truyện ngắn “Vợ nhặt”.
- Nêu tình huống truyện ngắn “Vợ nhặt”: Tràng xấu xí, dân ngụ cư, nghèo khổ lại có người theo không về làm vợ giữa cái đói, cái chết vì đói.
Thân bài
- Nêu khái niệm tình huống truyện: là hoàn cảnh, bối cảnh tạo nên câu chuyện; là mqh đặc biệt giữa nhân vật này với nhân vật kia, giữa hoàn cảnh và môi trường sống của nhân vật. Qua đó, bộc lộ tình cảm/tính cách/ thân phận … góp phần thể hiện sâu sắc tư tưởng của tác giả.
- Phân tích tình huống Tràng có vợ là tình huống éo le, kì lạ: Tràng nhặt được vợ trong nạn đói năm 1945.
+ Phân tích hoàn cảnh sống của Tràng
+ Tràng lấy vợlúc không ai dám lấy vợ vì nạn đói.
+ Tràng lấy vợ thiếu tất cả (kể cả lễ nghi) nhưng lại có tất cả (sự yêu thương, gắn bó).
+ Tâm trạng của mọi người trước việc Tràng có vợ (người dân xóm ngụ cư, đám trẻ con, bà cụ Tứ, người vợ nhặt và kể cả Tràng từ lúc quyết định lấy thị cho đến buổi sáng hôm sau)
- Ý nghĩa tình huống truyện:
+ Tố cáo tội ác của bọn thực dân, phát xít gây ra nạn đói năm 1945.
+ Phát hiện và khẳng định bản chất tốt đẹp, sức sống kì diệu của con người ngay bên bờ vực của cái đói, chết vì đói vẫn khát khao hạnh phúc gia đình, yêu thương và đùm bọc nhau.
Kết bài
- Khẳng định tình huống truyện ngắn “Vợ nhặt” của nhà văn Kim Lân là tình huống độc đáo, góp phần làm rõ số phận, tính cách nhân vật và tư tưởng của tác phẩm.
- Truyện ngắn “Vợ nhặt” của nhà văn Kim Lân là một trong những tác phẩm đặc sắc của VHVN hiện đại về đề tài nông dân và nông thôn trước CMT8.
Đề 2: Phân tích giá trị nhân đạo thể hiện trong truyện ngắn “Vợ nhặt” của nhà văn Kim Lân.
Mở bài:
- Giới thiệu khái quát về nhà văn Kim Lân và hoàn cảnh sáng tác truyện ngắn “Vợ nhặt”.
- Dẫn luận đề: Niềm thương cảm và niềm tin vào khát vọng sống của người nông dân trước nạn đói năm 1945.
Thân bài:
- Nêu khái niệm về giá trị nhân đạo: là một giá trị cơ bản của tác phẩm văn học, thể hiện niềm cảm thông sâu sắc của nhà văn với những số phận bất hạnh trong cuộc sống. Đồng thời, nhà văn còn thể hiện niềm tin, sự trân trọng, ngợi ca những nét đẹp trong tâm hồn và khả năng vươn lên của người lao động để hướng về sự sống, về ánh sáng và tương lai.
- Phân tích các biểu hiện cụ thể của giá trị nhân đạo:
Nguyễn Thị Thìn Lớp 12 Trường THPT Phan Chu Trinh
NH 2020-2021 2
+ Biểu hiện thứ nhất: Nhà văn đã tố cáo bọn thực dân, phát xít gây ra nạn đói khủng khiếp 1945;
lên án tội ác của thực dân, phát xít.
+ Biểu hiện thứ hai: Nhà văn thể hiện thái độ cảm thương thân phận rẻ rúng của con người.
+ Biểu hiện thứ ba: Tác giả đã đi sâu khám phá và nâng niu trân trọng khát vọng hạnh phúc, khát vọng sống của con người. Nhà văn đã xây dựng các nhân vật bằng cả một tấm lòng nâng niu trân trọng.
+ Biểu hiện thứ tư: Nhà văn đã gợi ra cho những con người đang sắp chết đói kia một con đường sống. Hình ảnh đoàn người đi trên đê Sộp với lá cờ đỏ phấp phới hiện lên trong đầu Tràng.
Cách kết thúc truyện đã đem lại niềm tin cho mọi người.
- Đánh giá về nghệ thuật: Tác giả đã tạo được một tình huống truyện độc đáo, cách kể chuyện tự nhiên, dựng cảnh sinh động; miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, ngôn ngữ giản dị, đậm chất nông thôn.
Kết bài:
- Truyện “Vợ nhặt” thể niềm tin tưởng sâu sắc của nhà văn vào bản năng sống, khát vọng sống mạnh mẽ của những người lao động nghèo,là bài về tình người của những con người nghèo khổ.
- Truyện “Vợ nhặt” là một trong những tác phẩm đặc sắc của VHVN hiện đại về đề tài nông dân và nông thôn trước CMT8.
II. KẾT LUẬN
1. Đối tượng nghị: phân tích nhân vật, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật hoặc một phương diện, một khía cạnh nội dung hay nghệ thuật (tình huống truyện, chi tiết, hình ảnh, giọng điệu, phương thức trần thuật…) của tác phẩm/ đoạn trích văn xuôi.
2. Cách triển khai Mở bài:
- Giới thiệu khái quát về tác phẩm hoặc đoạn trích văn xuôi cần nghị luận.
- Dẫn luận đề Thân bài:
- Giải thích khái niệm
- Phân tích cụ thể yêu cầu của đề bài: (về giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, một phương diện về nội dung hoặc nghệ thuật).
- Đánh giá chung về tác phẩm, đoạn trích văn xuôi đó.
Kết bài
- Khẳng định giá trị của tác phẩm.
- Vai trò, vị trí của nhà văn và tác phẩm đó đối với văn học dân tộc.
B. PHẦN BÀI TÍNH ĐIỂM THƯỜNG XUYÊN
1. Phân tích nhân vật hình tựng cây xà nu trong truyện Rừng xà nu của nhà văn Nguyễn Trung Thành.
2. Phân tích giá trị hiện thực truyện “Vợ chồng A Phủ” của nhà văn Tô Hoài.
