Tạp chi Khoa học ĐI IQ C ì ÌN, Ngoại n g ữ 24 (2008) 198-202
Các chữ Hán "quân, thần, quan, dãn"
với quan niệm đẳng cấp xâ hội của dân tộc Hán
P h ạ m N g ọ c H à m *
Khoa NịỊÔn ìỉỊỊữ và Văft hóa Trung Quôc, Trườĩi^ Dại học NịỊoại
D ại học Q tw c sỊÌn H à N ộ i D ườìtg Phạm Văn D ôn^, CSu Ciãỵ, lfà Nội, N am
N h ậ n n g à y 28 th á n g 0 5 n ă m 2008
T ó m tắ t. T r o n g h ẩ u hò\ c á c c h ữ H á n , m ô i q u a n h ộ g iử a c h ừ v à n g h ía là Tùì m ị ì th iô L t h ế h iộ n d ư ọ c n h ữ n g n é t v á n h o á đ ộ c đ á o c ủ a d á n lộ c H á n . MỘI tr o n g n h ữ n g q u a n n iộ m t r u y c n ỉh ố n g c ó á n h h ư ò n g s â u s ắ c t r o n g ciời s ố n g x ã h ộ i c ủ a T r u n g Q u ổ c là q u a n n i ộ m VC đ ả n g c a p v à tô n ty t r ậ t tự c ủ n g n h ư p h â n c ô n g x à h ộ i. C á c c h ừ quân, thđn, quan, dồìĩ v ớ i c ấ u t ạ o c h ữ vò s ự p h á t triỏ h n g h ĩa c ù a n ó đ â t h ế h íộ n p h ẵ n n à o th ỏ ' ch ỏ ' x ã h ộ i T r u n g Q u ô 'c c ố d ạ í. N g h iê n c ứ u câU t ạ o v ò ý n g h ía c ủ a n h ữ n g c h ừ H á n n ả y , tn c ó t h e h iế u s â u th ê m VC v à n h o á tr u y ế n th ố n g T r u n g H o a thô’ h lộ n tro n g q u a n h ộ n h â n s in h c ù a x ã h ộ i x ư a . T ừ đ ỏ m à líc n h ộ đ ô n th ờ i n a y , c à n g th ê m tr á n tr ọ n g n h ử n g giá trị m à ta đ a n g có.
1. Đ ặ t v ấ n đ ề
V á i b c d n y l ị r h <;ử h o n W V Ì n ă m , troT > g
đ ó , h o n 2300 n ă m chc đ ộ P h o n g kiến với n h ử n g q u y đ ịn h đ ế n n g h iõ m n g ặ t v e lề giáo, vê q u y p h ạm , ki c ư ơ n g trật ịự t ử g ia đ ìn h cho đ ế n xâ hội đ ă á n h h ư ờ n g sâ u sảc đ ô h mọi m ặ t đ ờ i sô n g c ủ a d á n tộc H án . H à n g ngàn nărri; các triẽu d ạ i p h o n g kiêh c h o răng, con n g ư ờ i tro n g xă hội cỏ vai vẽ^ t h ứ bậc rõ ràng.
T u â n ỉhù ki cư ơng, làm trò n b ổ n p h ậ n của m ìn h tro n g gia đ ì n h v à xã hội, coi n h ư là m ột c h u ẩ n m ự c co b ả n đ ô ì v ó i đ ạ o đ ứ c c u a m ộ t con ngư òi
C h ữ H á n vói tín h chất t ư ợ n g h in h , h àm ý v ă n ho á sằu sắc đ ă t h ế h iện s in h d ộ n g q u a n
ĐT: 84-4-7542268
n iệm tru y ể n th ố n g cù a d â n ỉộc H á n v ế con người và đ ẳ n g câ'p c ũ n g n h ư p h â n cô n g lao
đ ộ n g y â h n i N g h i ô n c ử u K ítm ý v ă n h o á c á r
c h ữ H án quân, thđii, quan, dân m ộ t m ặt giúp ta hiéu thêm v ế môì q u a n hệ giữ a c h ữ và nghía, m ặt khác còn có th è th ấy đ ư ợ c phẩn n ào thê chê' xã hội cùa m ộ t đất n ư ó c m à chê độ P h o n g kiêh n g ự trị lâu d ài n h ấ t tro n g lịch sứ p h á t trìến cúa xã hội loài người.
2. C ấu tạo v à ỷ n g h ĩa của các c h ừ q uân, th ần, q u a n , d ã n
2.1- C h ữ ỉỉq u ả n
C h ữ í í quán là m ộ t c h ữ hội ý kết cấu trèn dưới, p h ẩ n trê n là b iếu tư ợ n g cùa b à n tay cẩm quyến, n ét ph ày ỉà b iế u tư ợ n g củ a ngọn 198
Phọĩỉt N ^ọcĩĩììm / Tạp chí Khoa học DHQGHN, Ngờậi ng ữ 24 <2008} 198-202 99
roi, củng c h ín h là q u y ế n l ự c u y phong, tri Ihức và p h ẩ m h ạ n h cùa đ ấ n g m in h q u â n giữ trọ n g trách írị vì ỉhiên hạ. Bộ 11 kliấu (miệng) bên duói biểu thị s ự sai k h iẽ h b ằ n g m ệnh lộnh. Kê't h ợ p hai yêu tô' trẽn v à dưới, cù n g th ế hiện m ộ t ý n g h ĩa đ á h g m in h qu ân là
n g ư ò i d ù n g q u y ê n u y d i s a i k h i ê n , đ c t r ị v ì
thiên hạ, chi cẩn lên tiêhg m à c h ư a cẫn ra tav.
Đ ó là th ứ q u y ể n uy cú a rìịỊưòi đ ứ c cao vọng trọng, đ ứ n g đ ẵ u m u ô n dâp. ‘T ri trư ợ n g đ ộ n g k h ẩ u giả, q u à n dâ*' (ngưòi cẴm gậy, lên tiêhg sai bào chính là là cách đ ịn h nghĩa ng ắn gọn n h â t m à cù n g đ ấy d ú n h ấ t v ể đ ấ n g q u â n vương-
Theo 'T h u y ế ỉ v ă n ” thì p h ã n ỉrên cúa chữ quân là c h ữ 'P íioãn, liiyãĩĩ đ ư ợ c giài thích là:
doản, trị d ẵ ' (doân n g hía là trị), trị ò đây là trị lí; q u ả n lí c h ú n g d ân . T â n hiộn đ ại H án n g ữ từ đ iển d o Vưcrng Đ ổng ứ c chú biên giải thích rằng: "do ãn là m ộ t ch ữ hội ý; net s6 bên trái là cây b ú t bôn phái là h ìn h b àn tay chụm, vói ý nghĩa là tay cSm b ú l đ e xử lí mọi sự v ụ ” [1| Doãtì còn là m ộ t chúc q u n n thời P hong kicK n h ư p h ủ diyâìì, lệnh iioãtĩ... N h ư vậy, quân lạ ỉ càng th e hiện rỏ n ghĩa là bậc quãỉĩ từ chi trị
L Ù J i ĩ n k h i ô n m à
không d ù n g đ ê h b in h đao, sát phạt. Đ ứ c độ và trí tuộ tộo ra VC Oiii p h o n g c ũ n b ậ c q u à n tử càng đ ư ợ c đ ế cao.
c ủ n g chính là quấn từ, vun thì đ ẵu Hên ph ải là đâ'ng q u ả n tử, chi có kc trau dõi p h à m h ạ n h v à tài trí m ộl cách đny đú; hoàn m ĩ mới có đ ư ợ c tióu chí cnn v à đú đ ế làm vua. Cái gọi là tu thân, tc 'ỊÍa, trị quôc, hình thiên hạ đ ã c h ứ n g tó n h ữ n g tanji bậC; ch u ẩn m ự c đ ạ o đ ứ c c ũ n g n h ư q u á trin h từ n g b u ớ c hoàn th iê n m ìn h và ioà r ộ n g đ ứ c s ả n g tới c h ú n g dằn, thiên h ạ và xứ ng đ á n g lâm thiên tử (con tròi). T ư tư ờ n g cùa tác p h ẩ m đại học - m ột tro n g tứ th ư đ ã chi rõ: "đại học chi đạo, tại m in h m in h đ ứ c tại tân dân, tại chi ư chí thiện’'. (Đ ạo c ủ a đ ạ i học là làm sán g cái đ ứ c sáng cú a m ìn h , làm ch o d â n d ư ợ c đôi mới.
p h â n đ ấ u đ ạ ỉ tới v à d u y trì ỏ b ậc ca o nha't c ú a mọi đ ic u ỉhiộn). Điếu đ ỏ c ũ n g có n g h ĩa là người q u â n ìừ thi k h ô n g chi biêt ch o m inh , vì m ình, đ ộ c thiộn kì thân, m à trê n c a sò ho àn thiện m ìn h cò n phiìi p h á t h u y tác d ụ n g với íhiên hạ, m u ô n d â n T u y cỏ p h ẫ n n à o chịu ản h h ư ò n g c ủ a h ạ n chỏ' lịch sử, n h ư n g phải nói đ ó Iđ m ộ t q u a n d iem hc't s ứ c tích cực v ể vai Irò cú a cá n h ã n vởi q u ẩ n ch ú n g . Thiỗn T ang p h ụ c - N g h i Ic tro n g Lễ kí giải thích:
"quân, ch í tỏ n d à" (q u â n là b ậc chí tôn - cao th u ự n g nhả't). S au này, T rịn h H u v ể n chú thích thêm : ’T h i ê n tủ, c h ư hấu c ậ p k h a n h , đại p h u h ữ u đ ịa vị g iá giai viet quán*' (NhŨTìg n g ư ời có đ ịa vị n h ư thiôn tử, c h ư h ãu , côn g k han h ch o đ e n q u a n đ ại p h u đ ể u gọi là quân). C ó t h ế nói, theo đ ú n g ỉinh th ẩ n này thì cả bộ m á y q u a n lợi P h o n g kiến đ ể u Ihuộc h à n g quân tử, n eu thự c s ự đ e u biết tu th â n và ioà sáng, p h á t h u y án h h ư ò n g đẾh b à n d â n thiên hạ, há c h ă n g hay lắm sao? Kê't h ọ p vói q u a n niộm ỉao uhìi ịỊÌả trị íĩhãri lao ỉực giả trị ìr nhấỉi đ ã k h ẳ n g đ ịn h vai trò th ô n g trị xă hội của íỊiiãn từ v à d ẩ n dSn h in h íh à n h nên s ự đôì lập giữ a quãn từ và fírw ĩìhâtĩ. Và c ũ n g từ đ ỏ có l^hái niòm t ừ lẬp vói r h â t i
quảĩì tử. Đ ế t r á n h s ự v à n g th a u lẫn lộn tro n g xả hội. Xét ó góc d ộ quâtt là v u a thì c ủ n g có s ự p h â n biột g iữ a m inh quân (v u a sán g ) và quãn (v u a u mê). Q iiân c ò n d ù n g đ ẻ chi cha, n h ư t r o n g t ừ ticn quấỉh VC s a u lại p h á t triến th à n h n g h ĩa chi mọ, d ù n g rièrig cho n h ừ n g n g ư ờ i mi? con cái đ ể huể, có đ ịa vị trong xă hội củ.
Vói cách hiốu n h ư trOn v ể c h ữ quân, ta v ừ a có t h ế th ằ y đ ư ợ c đ ứ c đ ộ củ a n h ữ n g bậc chinh n h â n q u â n tử, đ ổ n g th ò i c ũ n g th ây đư ợ c trọ n g trá c h m à xâ hội g iao p h ó ch o họ.
Phấn đ ấ u t r ò th à n h c h ín h n h â n q u â n t ừ thật là nhậm trọng nhi dạo viễn, tử n h i hậu d ĩ (Luận ngừ) (g á n h n ặ n g đ ư ờ n g xa, p h ã ĩ\ đâ'u đ ế n h è \ đòi m ới thôi).
200 Phạm Nị^ọc Hàm / Tap chi Kfn\ì học DÌÍQG HN, NsỊoại u ự f 24 (2iXÌ8) Ĩ9S 202
2 2 . C hữ /!' thiUì
C h u l!ì tìuĩn là m ộ t c h ử t ư ợ n g lùnlĩ, theo cách giâi thich c ù a Đ ư ờ n g H án, tác giả cuòVi
"Mậí m ả c h ử Hán*' thì ”c h ừ thđĩĩ tro n g giáp CỐI v ă n v à k im v ă n g iô h g n h ư h ì n h c o n m ắ t đ ứ n g thẳng, khi n g ư ò i la n g ẵ n g đ ấ u lên, nếu nhin n g h iên g sẽ th ả y vị Irí c ú a m ả t trong trạng thái d ự n g đ ứ n g , là b iêu t u ọ n g người đ a n g quỷ gôì, tu â n th ù lện h tru y e n , th ê hiện sự thán p h ụ c '’ |2]. T h e o "Thuye't v ă n ” giải thích, "thiĩn, sự q u ă n d ả" ịthôtĩ n g h ĩa là p h ụ n g sự vua). T r o n g ‘T â n hiộn đ ại H án ngữ từ điên", V ư a n g Đ ổ n g ử c giải íhích v ể câu tạo chữ ịhỉĩrĩ củ n g c a b ản n h ư cách giải thích cúa Điên Hán. Vể n g h ía gốc, thãỉt có n g h ía là nỏ lệ nam giới. C ác h xuìig gọi tr o n g xà hội củ quy định, n a m iụ x ư n g là tliãn, n ử iự x ư n g là thiẽp cù n g xu ất p h á t t ừ n ghĩa gố c này. C ác tù gh ép tlìđn d ịd h than phục, than dâu... đ ể u có nghĩa liên q u a n đ ế n s ự tu â n ỉhủ^ p h ụ n g sự, chịu sự th ố n g trị...
N g u y ê n tắc lịch s ự tro n g x ư n g hô của ngưòi H án là tôìĩ hô và kìùẽm x ư n ^ , h ạ thấp m inh và đ e cao n g ư ò i k h ác c h ín h là ch u ấn m ự c lịch 5ự kiỏu T r u n g Q uốc. D o đó, x u n g
h à t r o n p , t i ô n g n ^ n c ổ đ ạ i c ó x u r t l h i ệ n c ặ p
quàn - ihãn và qnãn - Ví dụ;
bâ't kiêh H o àn g H à chi th u ý ỉhiên th ư ợ n g lai" (T ư ơ n g tiêh tử u - Lí Bạch)
"D ư a n Ịịq u ả n ho ài q u y n h ặ t thj tlíiĩỳ đoạn trư ờ ng ìh\" (Xuản tứ - Lí Bạch)
Trong các ví d ụ t r ê a son g s o n g với cách ỉòn hỏ đỏì p h ư ơ n g b ằ n g quãn là cách khiêm x ư ng b ả n g lli thãn v à S: thiêp. T r o n g đ ó , qtiảtt ò ví d ụ tru ó c đ ư ọ c d ù n g đ ê x ư n g gọi ch u n g cho n h ũ n g đ á n g m à y rắu có p h ấ m h ạn h , tài trí - bậc q u â n tứ, cò n quấn ờ vi d ụ sau d ù n g cho ngưởi v ợ x ư n g gọi c h õ n g vói m ộ t sắc thái tinh cảm trâ n trọng.
Theo cách giải th ích cú a T iêu Khới H ổng,
’ch ữ thãn có â m đ ọ c g ẩ n vớ iiíỉ thànlu tro n g tù thành thực, bân th â n là q u a n đại ỉh ã n tro n g triểu đình, h ư ờ n g b ổ n g lộc quô'c gia, thi phải
írwM\» quâỉĩ v ị d ă ìi' [3|, nghiii liì phai tru n g thiình v ó i v u a v à hếi lòng vi d ãn . Tỉuĩn củ n g là tên gọi m ộ t ch ú c q u a n ìhiĩi P h o n g kiêh, tư a n g đ ư a n g với h à n g bộ trư ơ n g các bộ n g à n h tru n g ư ơ n g ng ày noy, n h ư tỉ^Ịoại ịiiưo đại thũn (chức q u a n p h ụ trách ngoại giao) và n ộ i v ụ da i th ã u ( q u n n p h ụ t r n c h n ộ i v ụ ) , đ ế u là
n h ữ n g n h ả n v ật đại diện, nẮm q u y e n hành p h á p , th ả n cận của vua.
T ro n g xả hội P hong kiỏh, ị] quãn (v u a) và
\ụ. tluĩìĩ (bể tòi) đ ã trở th à n h m ột cặp í ù tư ơn g ứngy d ù n g đò chi q u a n hộ giữ a vua, ngư òi đ ú n g đ ẩ u m ộ t nư ó c vói n h ử n g kè p h ụ n g sự, th a m m ư u đ ắc lục ch o vuci ncn cu n g đinh.
Qi/í»ỉ đ ã thự c sự là bậc trí tón, có q u y ế n uy cao n h ấ t đôh m ú c q u y ê t đ ịn h đ ư ợ c cả sụ sỏVig chéi cùa bè' tôi, còn tlĩãìì chính là sự than p hục, cu n g p h ụ n g , tận ỉâm tận ịụ c, m ộ t lòng m ộ t d ạ p h ò v u a g iú p chúa. Đ ạo đ ứ c P hong kiôh đ ã q u y đ ịn h tiêu ch u ẩ n p h â m h ạ n h của than (kê bo tôi) ]à phải đ ạ t d ư ợ c c h ừ Bc tòi tru n g coi n h ư m ột p h ẫ m giá, m ộ t sự vinh h ạ n h đồi vói n h ừ n g n g ư ời "có sự n ghiệp d ừ n g tro n g tròi đãV* (N g uv ồ n C ôn g Trứ), N h ư vậy, bàn thân c h ừ tluũí c ù n g nói lên vị thê xả hội và trọng trách cùa n h ừ n g ngưòi pìiò vLiit, Iiưúc.
2.3. C h ù ĩyquíĩỉĩ
C h ữ Vi' quan là m ộ l c h ử hội ý kỏt câu trôn d ư ớ i, p h a n trôn là bộ m iên, là biốu lư ợn g cúa mái nhả. p h ẩ n d ư ó i là ch ữ plíti. Phụ "trong c h ữ giáp cốt h in h d ạ n g g iò h g n h ư bậc d á trẽn v ách núi cao, d ù n g đ ẽ biêu thị đ ia the) p h á t trien th à n h ng hỉa là gò đâV' ị lị, là đ iê m d ừ n g ch ân khi ngư ờ i ta leo núi đ ê đi săn b ắt và hái lư ọm , Đ ư ò n g H á n cho răng, người xưa, trong q u á trìn h xa nh à đi sản b á t chù y ù u d ự a vào đ ô i chân, khi mỏi gôĩ ch ổ n chân thì cẩn có đ iế m d ừ n g . C h ữ 'Ề quan vốn cù n g có nghĩa là t ú p lếu tạ m làm noi d ừ n g ch ân nghi ngơi c ú a n g ư ời d â n trên đ ư ờ n g đi să n băn. Sau đó p h á t íriển n g h ĩa th à n h lểu ỉrại d ă chiéh, và
Phạm Ngọc ÌỊàĩTĩ / Tạp chi Khoa học ĐHQ G HN, Ngoại ỉigử 24 (200$) Ĩ98-202 201
sau đ ó tiếp tục p h á t triên th à n h quan phủ, quau chửc..^
T ro n g Tản hiện đại H án n g ừ tù đieh, V ư ơ n g Đ ổng ứ c giài thích, quan là m ộ t ch ữ hội ỷ , g ổ m miên (ngôi nhà) và p h ẩ n dư ớ i có n ghĩa là đ ò n g người. Tính ch ất hội ý đ ó th ế hiện ý n ghĩa là nơi qĩỉản li dâ)ĩ chímg, nghĩa gốc là quaĩì phù, là noi làm viộc công.
T h e o K inh văn: 'T rạ c h p h ụ vi quan, P h ủ đ ịa p h ư ơ n g viẽn.
Vi q u a n n h ấ t p h ư o n g , Tạo p h ú c d â n gian.
Q u a n ảm th ô n g quản, Q u ả n d â n lành noản.
Q u a n p h ủ truỵ quan, Q u a n thnnh d ự quán''
(C hừ q u a n n g hĩa tà q u a n đ ja p h ư o n g , địa b àn là k h ò n g gian có giới hạn, k ẻ làm q u a n Cãi q u ả n m ộ l v ù n g , có trách n h iệ m m a n g lại h ọnh p h ú c ch o d â n . C h ữ q u a n có âm đọc th ò n g với àm quãn, vi vậy m à q u a n còn có n g hĩa là ch ảm lo việc cum áo cho dân. Làm qu an m à p h ú bại thi sẻ bị dàn ph ản đòì (chuấn bị sẵn q u a n ị'ăi chò ngày hành quyếtỵ làm qu an mà thanh liêm thì d á n đư ụ c thơ m lảy).
N h ư vây, c h ữ quan d ù n g đ ế chi đại d iệ n chinh q u y e n tija p h ư ơ n g ihíTi P h o n g kicn.
Vói h à m n g h ỉa là ngiròi thi hhnh trọng trách v i lọ i íc h CÚ*1 d â n , q u a n Ị y l í ủ t m ụ q u a t ĩ , q ĩ H ì t i
tlumh dự quiin (lảm q u n n m.1 p h ú bại sè bj d á n clìO v á o v á n, l à m q u a n m à thcinlì l iêm Ihi d â n d ư ợ c th o m \ằy)r đ à ho àn toàn Ihế hiện đ ư ợ c vai trò cú a cá n h â n vói c]uãn chúng, đ ổ n g ihời c ủ n g th é hi^n yẽu cãu, n g u y ệ n v ọ n g của q u ả n c h ú n g vói cá n h àn . H àm ý m à c h ữ quan íhe hiện ch inh là sự n h â h m ạ n h v ể ch ú c Irách cùa h à n g n g ủ q u a n lại, hạt n h ả n cùa b ụ m á y chính q u y e n xưa, cũ n g n h ư đội n g ũ cán bộ d o d â n và vi d â n n g à y nav.
2.4. C h ừ /ij dàn
C h ử K dâỉĩ là m ộ t c h ữ tư ợ n g hình, p h ẩ n trèn l à h in h m ộ t co n m ầ l p h ẩ n d ư ó i là h in h
cải d ù i đục. C h ử dân đ â tái hiộn lạí m ộ t cách đ ơ n g ián n h ấ t m à c ũ n g đ ẩ y đ ủ nhâ't v ể hình th ứ c sử d ụ n g n ô lệ th eo k iêu bóc lột, cương b ứ c n h ư m ộ t côn g cụ đ ơ n th u á n cúa chủ nò.
S ử sách c ũ n g ghi ch ép v ể h ìn h thức bóc lột nỗ lệ đ ê h d ã m a n , làn b ạo n ày của giai cap thống trị. Đ ế tiện ch o việc cai trị và sử d ụ n g nô lệ, đ ổ n g th ò i d ễ d à n g p h â n biệỉ giửa n ỏ lệ và c h ù nò, tãl cả n h ữ n g n g ư ờ i bị bắt vổ làm nô lệ đ ẩ u tiên đ ẽ u bị chú n ô d ù n g dùi khoét mù m ộ t mẨt. C o n m ắt, b àn tay, khỏi óc cùa con n g ư ờ i lu ô n đ ư ọ c coi là n h ữ n g biếu tư ợ n g v ế trí th ô n g m in h , s á n g tạo, s ự khéo léo trong việc cải tạo xă hội và làm chủ Ihê giới. Vậy m à mọi n ô lệ đ ể u đ ă m ặ c n hiên bj cư ó p mất con m ắ t ìTãi. M â t con m ắ t trái là tiêu chí đ ể p h â n biột g iữ a nô lộ và c h ủ nô.
T ừ n g h ĩa là nô tệ tro n g xă hội chiêm hữ u n ò lệ, dSn d ầ n dãrĩ c h u y ế n th à n h nghĩa chi tất cả n h ừ n g n g ư ò i k h ô n g th u ộ c tẩng lớp thống trị P h o n g kiêh. D o đó, dãn đ ổ n g nghĩa vói bị trị. T r o n g xã hội c ủ , t r ừ v u a chúa, qu an lại, q u ý tộc ra^ trí t h ú c n ô n g dản, công nhân, th ư ơ n g n h ả n đ ế u đ ư ự c gọi ch u n g bản g một d a n h từ là tứ dãĩĩ. T ứ d â n g ồ m sĩ, nông, công;
l l ỉ u ư i i ^ \ ì i ì ụ c ỉ u y n ^ e h ị u I i ỉ i i v n ỉ c h í n h
tro n g b ố n h o ạ t đ ộ n g cơ bản, bốn n g à n h ngh ể tr o n g xă hội, d ỏ là h o ạ t đ ộ n g ÌTÌ tuệ, sản xuâ'l n ò n g nghiộp, sàn xu«Vt h ả n g thú công và b u ò n bán, củ n g là lực lư ợiig trục tiêp tạo ra m ọi th à n h q u ả c ú a xà hội, th ú c đ ẩy non kinh tế. N h ư vậy, giai câ'p th ô n g trị P hong kiên đă h o à n lo a n n ẳ m q u y ế n th ố n g trị cả xâ hội.
T ro n g cu ôn "Từ c h ữ nhãn", Tiêu Khới H ổ n g că n cứ vào K inh văn, giải thích rằng, 'c h ữ dãn là h in h tư ợ n g n g ư ò i lao đ ộ n g d ù n g
TTìãì q u a n s á t m ẩ m c h õ i h o a m à u m ó i n ả y ” [3]
c h ú n g tò n g ư ò i d â n q u a n h nảm với việc trổ n g cấy, h ọ lu ỏ n lu ô n q u a n tâm đ ế n ỉhành q u à lao đ ộ n g củ a họ, l ừ lúc gieo mSm đến khi th u hoạch. VôVi là m ộ t n ư ớ c n ỏ n g nghiệp là chính, lại th ư ờ n g xuy ên đôi m ặt vcýi thiên tai, n o ấ m đ ẵ từ n g là ư ó c v ọ n g ngân đòi của
202 Phạm Ì^ỊỊỌC Hảrtĩ! Tạp chi KhíXì học DỈÌQCHN. Ngoợi nịỊỪ 24 (2()f)3) Ỉ9S-202
n g ư ò i d ân T ru n g Quôc. Cái lẽ íjuỏc íỉỉ ỉiđỉi vi l?ảfỉ, dân iỉĩ thực V ĩ Ihiẽỉĩ (Nưóc lãy d ã n làm gôc, dân lây ăn làm đẩu) cùng xuất p hát từ lẽ đó.
T ro n g tiêhg H án cố đại, cỏ sự p h â n biệt g iữ a nhăn v à iiărỉ, nỉỉân là chi ỉẵng lóp quý lộc, th ư ợ n g lưu, có vị thô'xã hội, còn íiârĩ chi d ân đcn. Đêh \ẵ hội hiện đại, n g ư à i ta chủ tru o n g xoá bỏ giai cấp, đ e x u ó n g binh đang, bóc ải nén mói có từ g h é p nhân dâĩi chi c h u n g cho m ọi qu ãn c h ú n g tro n g xà hội.
3. T ó m lại
N g h iên cứ u câU tạo và s ự p h á t triến n g h ĩa cúa các c h ữ ijiuhi thãn, ọuan, dâỉỉ có Ihế th â y rằng, c h ừ H á n có m òi q u a n h ệ m ặ ỉ thiêt g iu a ch ừ và nghĩa, mà qu á Irình p hát triôn n g h ĩa của nó lại g ắ n licn vód tổn tại xã hội và ý thứ c xả hội-
Các ch ữ íiuđỉi, /iííĩiĩ, (]uan, íiân ph<ìn ánh sin h đ ộ n g q u a n niộm đ a n g cảp xà hội và p h â n công xả hội trong xã hội cồ đại T ru n g Quốc. D ãn tro n g xâ hội cũ b ao q u á t cả tứ d ân s l nông, cỏng, thưcnỉịỊ 1*1 bôVi tăn g lớp người
Irong xã hội có q u a n hệ m ậ ị thiêt \'<Vi bíVn n g h ể co b«^n tro n g h oạt đ ộ n g xả hội th ò i c6- Bỏh ch ữ này đ ã tạo nên hai c ặ p đòì lập là quãn - than và quan - dãn. Ỷ n g h ĩa cú a m ỗ i ch ũ H án đ ểu t h ế hiện rỏ nét liêu ch u ẩ n đ ặ o đ ứ c cũn g n h ư ch ứ c trách cùa m ỗi loại người
I r o n g q u a n h ệ v ớ i c ộ n g đ ổ n g ,
Đ ẳ n g cap, ton ìy ỉrâỉ lự xâ hội đ ó đ ã thê hiện q u a n niệm nhân sinh củ a củ a d ấ n tộc Hán; chịu ả n h h ư ờ n g sâu sắc cù a q u a n niộnn vũ trụ. Tất cả đ ểu đả m an h nh a ngay từ truyen thuyêt v ể s ự hình thành tròi đ ất v à con người qu a hai câu chuyện thẫn thoại Bàn Cô'khai thiòĩ lập đia và N ữ Oa nặn Có the nói, c h ù Hán là bức chán d u n g cúa xả hội cổ đại Trung Quôc, là n h ữ n g c6 vậl vô giá trong b ảo tàng d ân tộc học cúa dản ỉộc Trung Hoa.
Tài liệ u th a m k h i o
[1| ì:(«Hí1 1993.
[2] WỈX . “f - H d i íS t t ,2 0 Q 2 .
[31 A V .'i: ^ BĩHI:Wllỉ«íít.,2004.
All the Chinese characters "King, subjects, officials, people" in the opinion of the social levels of the Chinese nation
Pham Ngoc Ham
Dqyartm cnt o f Chinese LanịỊitaỊỊC and Cuttiirc, Coilcịie o f Foreign LaìĩịỊua^ies, Vietnam National U niversity, Hanoi, Pham Van D ong Street, Can Giai/, Hanoi, Vietftant
In alm ost of thi? Chinese characters, the relation bctw'een the character a n d the m ean in g s is very itimate, w h ich show s th e specification of the Chinese n ational culture.
O n e of the traditional o p in io n s affecling deeply ỉhe C hinese social life is th a t the o pinions of th e Chinese society’s levels, ord ers, a n d the allocation. All the characters "King, subjiects, officials, people" in their form ation an d the m ean in g d ev elo pm ent th e so m e of th e ancient C hina's social institutions. T h o u g h reseaching all these characters’ form ations and m eaning; w e are able to d e e p ly u n d e r s ta n d m ore C h in ese traditional culture and the C h in ese ancient cultu re. F ro m Ihese^
w e m o re s h ow th e consideration for cultural ralue w hich w e are possessing.
