Giải Lịch sử lớp 10 Bài 8: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại
Mở đầu trang 68 Lịch sử 10: Em có biết lần đầu tiên trên thế giới một rô-bốt được cấp quyền công dân? Đó là “cô gái” rô-bốt Xô-phi-a đã được Chính phủ A-rập Xê-út cấp quyền Công dân vào ngày 25-10-2017. Ngoài hình dạng giống con người, rô-bốt Xô-phi-a được tích hợp trí tuệ nhân tạo nên có thể giao tiếp, thể hiện cảm xúc, diễn thuyết và thực hiện nhiều hoạt động khác giống như con người với độ chính xác rất cao. Rô-bốt Xô-phi-a là một trong những thành tựu tiêu biểu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra hiện nay.
Vậy trong thời kì hiện đại, nhân loại đã trải qua những cuộc cách mạng công nghiệp nào?
Những thành tựu của các cuộc cách mạng công nghiệp ấy có ý nghĩa gì đối với cuộc sống trong từng giai đoạn lịch sử?
Trả lời:
- Trong thời kì hiện đại, nhân loại đã trải qua những cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3 và lần thứ 4.
- Những thành tựu của các cuộc cách mạng công nghiệp đó đã để lại ý nghĩa to lớn đối với cuộc sống trong từng giai đoạn lịch sử:
+ Tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm thời gian,…
+ Mở rộng đa dạng hóa hình thức sản xuất, quản lí.
+ Hỗ trợ con người đưa ra các quyết định nhanh và chính xác hơn.
+ Người tiêu dùng tiếp cận nhiều hơn với thương mại toàn cầu.
+ Thúc đẩy quá trình khu vực hóa, toàn cầu hóa kinh tế thế giới,…
1. Cách mạng công nghiệp lần thứ ba
Câu hỏi 1 trang 71 Lịch sử 10: Hãy trình bày nét chính về bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba.
Trả lời:
- Cách mạng công nghiệp lần thứ ba ra đời trên cơ sở kế thừa những bước tiến của khoa học, kĩ thuật vào đầu thế kỉ XX. Sự ra đời của lí thuyết nguyên tử hiện đại, đặc biệt là Thuyết tương đối của An-be Anh-xtanh (Đức) đã đặt nền tảng cho các phát minh của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba.
- Nhu cầu phục vụ chiến tranh và chạy đua vũ trang đã thúc đẩy chính phủ các nước đầu tư vào nghiên cứu khoa học, hoạt động sáng chế để chế tạo ra nhiều loại vũ khí.
- Sự vơi cạn của các nguồn tài nguyên, thách thức về vấn đề bùng nổ dân số và già hóa dân số.
=> Đặt ra yêu cầu phải tìm các nguồn năng lượng mới, vật liệu thay thế. Trong bối cảnh đó cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3 đã diễn ra nửa sau thế kỉ XX, khởi đầu từ nước Mĩ và lan rộng ra các nước khác.
Câu hỏi 2 trang 71 Lịch sử 10: Quan sát cách hình 3-11 (tr. 70 - 71), hãy kể tên một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba. Em ấn tượng với thành tựu nào? Vì sao?
Trả lời:
- Một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ ba: máy tính cá nhân, máy tự động và hệ thống, người máy, internet, công nghệ thông tin, những vật liệu mới, nguồn năng lượng mới, giao thông vận tải và thông tin liên lạc, công nghệ sinh học, chinh phục vũ trụ,..
- Em ấn tượng với thành tựu: máy tính cá nhân. Bởi: “Máy tính điện tử là một trong những thành tựu kì diệu nhất của con người, vì chúng nâng cao sức mạnh trí óc cũng như công nghệ”. Sự ra đời của máy tính điện tử đã dẫn đến tự động hoá trong quá trình sản xuất. Máy tự động và hệ thống máy tự động không chỉ “làm việc thay con người, mà còn có thể “nghĩ thay con người”. Đến những năm 90 của thế kỉ XX, nhiều lĩnh vực, nhiều ngành nghề đã được điều khiển bằng máy tính.
Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo
2. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư
Câu hỏi 1 trang 73 Lịch sử 10: Hãy trình bày khái quát bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Trả lời:
Bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư:
- Cách mạng công nghiệp lần thứ tư bắt đầu từ những năm 40 của thế kỉ XX trong bối cảnh nhân loại vừa trải qua nhiều cuộc cách mạng công nghiệp với những tiến bộ lớn về khoa học, kĩ thuật và công nghệ.
- Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ ở nhiều quốc gia trên thế giới đặc biệt là những nước phát triển như Mỹ, Đức, Nhật Bản, Anh, Pháp, nơi có trình độ khoa học, kĩ thuật và công nghệ tiên tiến, đặc biệt là cơ sở hạ tầng phát triển.
Câu hỏi 2 trang 73 Lịch sử 10: Quan sát các hình 12 -14 (tr.72 -73) và khai thác thông tin trong mục 2, em hãy nêu một số thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Hãy giới thiệu về một thành tựu tiêu biểu mà em thích nhất.
Trả lời:
- Một số thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4:
+ Trí tuệ nhân tạo (AI) (ứng dụng trong nhà máy thông minh, Rô-bốt thông minh, giao thông vận tải, y tế, giáo dục, xây dựng…)
+ Internet kết nối vạn vật (IoT)
+ Dữ liệu lớn (Big Data)
+ công nghệ sinh học về gen (công nghệ di truyền)
+ Công nghệ Na-nô…
- Giới thiệu về một thành tựu: Trí tuệ nhân tạo (AI) thông qua robot Sophia.
+ Sophia là một robot hình dạng giống con người được phát triển bởi công ty Hanson Robotics ở Hồng Kông.
+ Sophia có làn da như da người được làm từ silicon cao cấp. Robot này được tạo hình như một phụ nữ (lấy khuôn mẫu từ nữ diễn viên Andrew Hepburn). Đôi mắt cô robot này được trang bị máy ảnh video cho phép nó thực hiện giao tiếp bằng mắt. Sophia có thể nhận ra con người và học hỏi từ những gì cô nhìn thấy. Sophia có thể thể hiện 62 nét mặt sắc thái biểu cảm khác nhau trên khuôn mặt.
+ Mục đích chế tạo Sophia là phát minh ra một robot có ý thức, có sự sáng tạo và có khả năng như bất kỳ con người nào để giúp con người trong các vấn đề cuộc sống thường ngày như để phục vụ chăm sóc sức khỏe, điều trị, giáo dục và các ứng dụng dịch vụ khách hàng.
+ Ngày 25 tháng 10 năm 2017, Sophia là Robot đầu tiên được Ả Rập Saudi cấp quyền công dân như con người. “Tôi rất tự hào và vinh dự vì được trở thành công dân chính thức”. “Đây sẽ là dấu mốc lịch sử với tôi vì chưa từng có robot nào được cấp quyền công dân trên thế giới”.
=> Trí tuệ nhân tạo đã góp phần không nhỏ trong việc giúp con người tiết kiệm sức lao động, đẩy nhanh quá trình tự động hoá và số hoá nền kinh tế với chi phí rẻ hơn so với những cách thức truyền thông.
3. Ý nghĩa và tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và thứ tư
Câu hỏi 1 trang 74 Lịch sử 10: Hằng ngày, gia đình, bạn bè và bản thân em thường sử dụng thiết bị điện tử nào? Theo em, sự ra đời của các thiết bị điện tử, hệ thống internet,... có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống hiện nay?
Trả lời:
- Hằng ngày, gia đình, bạn bè và bản thân em thường sử dụng thiết bị điện tử như máy tính xách tay, máy tính bàn, điện thoại thông minh, máy giặt, máy hút bụi, máy rửa chén,… Hay các thiết bị điện tử có chức năng giải trí, nâng cao đời sống tinh thần như: tivi, máy vi tính, máy chơi game…
- Theo em, sự ra đời của các thiết bị điện tử, hệ thống internet,... có ý nghĩa quan trọng đối với cuộc sống hiện nay:
+ Giúp mọi hoạt động của con người trở nên dễ dàng hơn.
+ Giúp tiết kiệm thời gian, chi phí, công sức và làm tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm.
+ Đồng thời các thiết bị điện tử còn có chức năng giải trí, nâng cao đời sống tinh thần, kết nối và giao lưu văn hóa với nhau.
Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo
Câu hỏi 2 trang 74 Lịch sử 10: Hãy phân tích ý nghĩa và tác động của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại. Lấy ví dụ minh họa.
Trả lời:
* Ý nghĩa của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại:
+ Tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm thời gian,…
+ Mở rộng đa dạng hóa hình thức sản xuất, quản lí.
+ Hỗ trợ con người đưa ra các quyết định nhanh và chính xác hơn.
+ Người tiêu dùng tiếp cận nhiều hơn với thương mại toàn cầu.
+ Thúc đẩy quá trình khu vực hóa, toàn cầu hóa kinh tế thế giới,…
* Tác động của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại:
Tác động Tích cực Tiêu cực
Xã hội - Giải phóng con người khỏi các công việc nguy hiểm
- Phân hóa lực lượng lao động
- Làm việc từ xa, tiết kiệm thời gian, chi phí.
- Nhiều người lao động có nguy cơ mất việc làm
- Phân hóa giàu-nghèo sâu sắc
- Con người bị lệ thuộc nhiều vào các thiết bị thông minh, ít quan tâm các mối quan hệ xã hội.
Văn hóa - Tìm kiếm, chia sẻ thông tin nhanh chóng, thuận tiện.
- Vấn đề bảo mật thông tin, tính chính xác thông tin.
- Quá trình giao lưu văn hóa giữa các quốc gia, khu vực diễn ra dễ dàng, thuận tiện
- Trao đổi, giao tiếp thông qua internet thuận tiện, nhanh chóng
- Nguy cơ đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc.
* Ví dụ minh họa:
- Với sự ra đời của máy tính điện tử, điện thoại thông minh và mạng internet đã giúp cho con người:
+ Tiếp cận nhiều hơn với thương mại toàn cầu thông qua các kênh, trang bán hàng điện tử như shopee, lazada, tiki,…;
+ Có thể làm việc từ xa để tiết kiệm thời gian, chi phí;
+ Tìm kiếm và chia sẻ thông tin nhanh chóng;
+ Giao tiếp và kết nối bạn bè người thân.
- Nhưng việc sử dụng các thiết bị này quá nhiều sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe (thị lực); lệ thuộc vào các thiết bị và nguy cơ đánh cắp các thông tin cá nhân khi tham gia vào các trang mạng xã hội như facebook, zalo,…
Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo
Luyện tập và Vận dụng (trang 75)
Luyện tập 1 trang 75 Lịch sử 10: Theo em, bối cảnh lịch sử của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại có điểm gì khác biệt so với bối cảnh diễn ra các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại?
Trả lời:
(*) Điểm khác biệt về bối cảnh ra đời giữa các cuộc cách mạng công nghiệp thời hiện đại so với cách mạng công nghiệp thời cận đại
Cách mạng công nghiệp thời cận đại Cách mạng công nghiệp thời hiện đại - Các thành tựu có sự kế thừa và phát triển chủ
yếu trong lĩnh vực kĩ thuật và khoa học cơ bản.
- Các thành tựu có sự kế thừa và phát triển chủ yếu trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.
- Các vấn đề về: ô nhiễm môi trường, bùng nổ dân số, vơi cạn tài nguyên… chưa cấp thiết.
- Nhân loại đang đứng trước những thách thức về: vơi cạn tài nguyên hóa thạch; bùng nổ và già hóa dân số; ô nhiễm môi trường – biến đổi khí hậu…
- Chưa xuất hiện mạng Internet - Mạng Internet xuất hiện
- Chưa xuất hiện xu thế toàn cầu hóa. - Xu thế toàn cầu hóa khiến mối quan hệ tác động qua lại, phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia, khu vực trên thế giới ngày càng được tăng cường.
Luyện tập 2 trang 75 Lịch sử 10: Lập bảng thống kê về những thành tựu cơ bản của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại theo gợi ý sau:
Trả lời:
(*) Bảng thống kê một số thành tựu cơ bản của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại
STT Tên Tên Thời điểm Quốc gia Lĩnh vực Ý nghĩa
thành tựu tác giả ra đời xuất hiện 1 Máy tính
điện tử
- Giôn Mau li
- Prep-pơ Éc-cơ
1946 Mỹ Kĩ thuật Là công cụ làm việc hữu hiệu, phục vụ đắc lực cho cuộc sống của con người
2 Mạng
lưới toàn cầu
(world wide web)
Tim Béc-nơ 1990 Anh Công
nghệ thông tin
- Là một không gian thông tin toàn cầu, nơi con người có thể truy cập để đọc, viết thông tin qua các thiết bị kết nối mạng Internet
3 Wifi Nhóm các nhà
khoa học và công nghệ do Giôn Su-li-van đứng đầu
1996 Mỹ Công
nghệ thông tin
- Là công nghệ giao tiếp không dây cho phép các thiết bị điện tử được kết nối với internet, sử dụng tần số vô tuyến hoặc hồng ngoại để truyền thông tin.
5 Rô-bốt Sô-phi-a
Công ty Hanson Robotics
2015 Trí tuệ
nhân tạo
Giúp con người trong giải quyết các vấn đề cuộc sống thường
ngày như: phục vụ chăm sóc sức khỏe, điều trị, giáo dục và các ứng dụng dịch vụ khách hàng...
Luyện tập 3 trang 75 Lịch sử 10: Clau-xơ Sơ-goát, người sáng lập và là Chủ tịch điều hành Diễn đàn Kinh tế thế giới có nhận định: “Cách mạng công nghiệp đầu tiên sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất. Cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt. Cách mạng công nghiệp lần thứ ba sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động hóa sản xuất. Bây giờ, Cách mạng công nghiệp thứ tư đang nảy nở từ Cách mạng lần thứ ba, nó kết hợp với các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa Vật lí, kĩ thuật số và Sinh học.”
Em có đồng ý với ý kiến trên không? Vì sao?
Trả lời:
Em đồng ý với ý kiến trên, vì:
- Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã chuyển từ lao động thủ công sang lao động máy móc, mở ra một kỷ nguyên để cơ giới hóa sản xuất bằng việc sử dụng năng lượng nước và hơi nước. Tạo nên một động lực phát triển mạnh mẽ đối với nền công nghiệp và nền kinh tế.
- Cách mạng công nghiệp lần thứ hai, sử dụng năng lượng điện và động cơ điện để tạo ra dây chuyền sản xuất chuyên môn hóa cao, sản xuất hàng loạt, chuyển từ nền sản xuất cơ khí hóa sang nền sản xuất điện khí hóa.
- Cách mạng công nghiệp lần thứ 3 sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động hóa sản xuất. Những thành tựu về máy tính cá nhân, hệ điều hành, internet và trình duyệt web đã đánh dấu sự ra đời của cuộc cách mạng số hóa; tạo cơ sở để các thiết bị điện tử và công nghệ
thông tin ra đời; việc áp dụng điện tử, công nghệ thông tin vào sản xuất để thiết lập các dây chuyền tự động hóa.
- Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang nảy sinh từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba, nó kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa vật lí, kĩ thuật số và sinh học”. Cách mạng Công nghiệp 4.0 diễn ra trên 3 lĩnh vực chính gồm Công nghệ sinh học, Kỹ thuật số và Vật lý. Những thành tựu đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc tạo ra các nhà máy thông minh; tạo ra bản sao ảo của thế giới vật lý, cho phép mọi người ở khắp nơi trên thế giới kết nối với nhau thông qua mạng internet dịch vụ qua các thiết bị di động ở mọi lúc, mọi nơi; thúc đẩy chuyển đổi kỹ thuật số của sản xuất thông qua việc tích hợp các hệ thống và quy trình khác nhau trước đây thông qua các hệ thống máy tính được kết nối với nhau qua chuỗi cung ứng và giá trị.
Vận dụng trang 75 Lịch sử 10: Trong kỉ nguyên số hiện nay, rất nhiều thông tin được chia sẻ tràn lan trên mạng internet nhưng chưa được kiểm chứng. Nếu là một trong những người nhận được thông tin ấy, em sẽ làm gì?
Trả lời:
- Trong kỉ nguyên số hiện nay, rất nhiều thông tin được chia sẻ tràn lan trên mạng internet nhưng chưa được kiểm chứng. Nếu là một trong những người nhận được thông tin ấy, em sẽ:
+ Tìm hiểu thông tin và kiểm chứng tính chính xác của thông tin qua báo đài, trang web, trang mạng chính thống
+ Không chia sẻ, bình luận về những thông tin sai sự thật.
+ Tìm hiểu về kiến thức về luật an ninh mạng, nâng cao ý thức cảnh giác đối với những nguồn thông tin trên mạng internet.
+ Đồng thời tuyên truyền cho người thân, bạn bè những kiến thức bổ ích, tránh bị lợi dụng và cảnh báo lừa đảo trên các trang mạng internet.
