Kinh tế là gì?

(1)

1 © Nguyễn Minh ðức 2011

KINH TẾ VI MÔ

TS. NGUYỄN MINH ðỨC

ðẠI HỌC NÔNG LÂM TPHCM

Bài giảng

Các khái niệm về kinh tế Kinh tế là gì?

Sự lưu thông tiền tệ thông qua các hoạt ñộng sản xuất, trao ñổi hàng hóa và dịch vụ???

Sự tạo nên giá trị gia tăng???

=> lợi nhuận cao nhất???

Là tạo nên sản phẩm có giá rẻ nhất???

Kinh tế là gì?

Theo L. Robbins (1932): Kinh tế là môn khoa học nghiên cứu hành vi con người như là một mối quan hệ giữa mục tiêu và các nguồn lực khan hiếm ñược sử dụng ñể sản xuất theo những phương thức khác nhau.

"Economics is a science which studies human behavior as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses."

(2)

Kinh tế là gì?

Theo O. Lange (1963): Kinh tế là môn nghiên cứu các quy luật xã hội quy ñịnh các hoạt ñộng sản xuất và phân phối sản phẩm nhằm thoả mãn nhu cầu của con người.

Kinh tế là gì?

Theo E. Malinvaud (1972): Kinh tế là môn khoa học nghiên cứu việc sử dụng các tài nguyên hữu hạn nhằm thoả mãn nhu cầu vô hạn của con người.

6

KHÁI QUÁT VỀ KINH TẾ

1 khái niệm

2 bài toán cơ bản 3 câu hỏi

4 môi trường

5 nguồn lực

(3)

S ự khan hi ế m

Sự khan hiếm là khái niệm về sự giới hạn khả năng cung cấp về sản phẩm vật chất hay dịch vụ.

Trên trái ñất, tài nguyên thường có hạn và không ñủ tài nguyên ñể sản xuất ra ñủ sản phẩm thoả mãn nhu cầu dường như là vô hạn của con người.

Nếu không khan hiếm, không có nhu cầu sử dụng tài nguyên một cách hợp lý

Nếu không khan hiếm, tất cả tài nguyên ñều ñược sử dụng tự do

“Something is said to be scarce when at a zero price, more is wanted than is available” (Steven Hackett, 1998)

Các ví dụ về sự khan hiếm

Bạn chỉ còn dư 2 viên kẹo ñể cho, nhưng trong nhóm có ñến 5 bạn

Thời gian buổi chiều tối (sau giờ làm việc) chỉ có 4 giờ ñồng hồ nhưng bạn phải sử dụng khoảng thời gian này ñể ñi học, tập thể thao, “bù khú” với bạn bè, dọn dẹp nhà cửa,…

Mức lương tháng của bạn chỉ là 10 triệu ñồng nhưng phải chi trả cho tiền thuê nhà, tiền ăn uống, mua sắm vật dụng quần áo và ñi du lịch,…

Nguồn nước sông phải sử dụng cho tưới tiêu cho nông nghiệp, cấp nước cho các trại thủy sản nhưng ñồng thời cũng là nguồn nước sinh hoạt cho cư dân trong vùng

Một vùng núi hoang sơ nhưng cảnh quan rất ñẹp là nơi trú ngụ và sinh trưởng của những loài ñộng vật hoang dã nhưng cũng là ñích ñến của cá tour du lịch; hơn nữa trong lòng ñất lại chứa những khoáng sản ñắt tiền có thể xuất khẩu mang lại nhiều ngoại tệ cho ñất nước Một hồ nước với nguồn lợi thủy sản phong phú là nơi cư

dân quanh vùng có thể ñánh bắt thủy sản nhưng cũng có thể sử dụng cho nuôi thủy sản, câu cá giải trí,…

=> phải lựa chọn và sắp xếp tổ chức việc sử dụng

tài nguyên một cách tối ưu

Các ví dụ về sự khan hiếm

(4)

S ự l ự a ch ọ n

Sựhạn chếvà khan hiếm được hình thành do các nhu cầu, đòi hỏi của con người là không thểthoảmãn, do vậy cần phải có sựchọn lựa

Nếu tất cảcác hoạt động của con người là hoàn hảo thì trước tiên tất cảmọi người sẽđápứng nhu cầu của chính bản thân họ

Những vật chất và sản phẩm có đòi hỏi cao sẽđược lựa trọn trước

Việc lựa chọn là nội dung cơbản của kinh tế

Sự lựa chọn

Khi bạn không muốn làm một việc này, bạn có thểlàm các công việc khác thay thế

Thời gian cũng là một tài nguyên có hạn nên phải lựa chọn các sửdụng thời gian phù hợp cho các công việc khác nhau Trong cuộc sống, lựa chọn thường xảy ra nhất là việc sử

dụng tài chính

• Các nhà sản xuất thường đặt câu hỏi “Tôi nên đầu tưbao nhiêu, và tôi có thểtiết kiệm bao nhiêu”

• Trong cuộc sống chúng ta thường đặt câu hỏi nên chi bao nhiêu cho việc mua thực phẩm, quần áo, các hoạt động giải trí...

Con người thường cho rằng, ta không thểmua một vài thứ này nếu nhưta vẫn còn mong muốn mua những thứkhác hơn

12

Sự lựa chọn

Phân tích kinh tế ñòi hỏi một hệ thống giá trị ñược sử dụng ñể so sánh và phân loại các cách sử dụng tài nguyên khác nhau

hệ thống các ưu tiên về nhu cầu và ñòi hỏi cũng như ưu tiên phân phối tài nguyên nhằm ñạt ñược các nhu cầu ñó Do vậy, kinh tế trở thành môn khoa học về việc ñưa ra

các lựa chọn

Mỗi người có một hệ thống giá trị khác nhau nên một sự lựa chọn có thể là tốt nhất ñối với người này nhưng chưa chắc là tốt nhất ñối với người khác

(5)

Chi phí cơ hội

Khi một tài nguyên ñược sử dụng cho một mục tiêu, chi phí cơ hội của sự lựa chọn ñó là giá trị của sự lựa chọn tốt nhất ñã bị bỏ qua

Trong các lựa chọn, ta có thể ñánh giá tính hợp lý bằng cách so sánh lợi ích mà sự lựa chọn ñó tạo ra so với chi phí cơ hội của nó.

Hãy cho ví dụ về chi phí cơ hội!

Tính hợp lý về kinh tế Một giả ñịnh quan trọng trong kinh tế ñó là

trong cuộc sống con người thường ñưa ra các quyết ñịnh ñúng ñắn

Một con người kinh tế luôn lựa chọn cách sử dụng tài nguyên ñể tạo ra các lợi ích (hay sản phẩm) thoả mãn nhất trong ñiều kiện của họ

ðường giới hạn sản xuất

ðường giới hạn sản xuất thể hiện các lựa chọn sử dụng nguồn lực doanh nghiệp chế biến TS ñể sản xuất hai mặt hàng khác nhau

Tôm D

300

125

50 100 125 150

275 200

C B

A

E Cá tra

B F

* H

(6)

Kinh tế vi mô

Nghiên cứu về các ñơn vị kinh tế cụ thể trong nền kinh tế nói chung

tập trung vào 1 ñơn vị kinh tế hoặc tập hợp của các ñơn vị khác nhau trong nền kinh tế Liên quan ñến việc nghiên cứu về các ñơn vị

sản xuất (ví dụ các cơ sở nuôi thuỷ sản), và mối quan hệ giữa các ñơn vị sản xuất với nhau, quan hệ ñến ngành thuỷ sản và các ngành kinh tế khác (ví dụ: kinh tế nông nghiệp)

Kinh tế vĩ mô Quan tâm ñến toàn bộ nền kinh tế, Nghiên cứu các chức năng của hệ thống

kinh tế nhằm phù hợp với các vấn ñề về lạm phát, ñình trệ hay thất nghiệp ở mức ñộ quốc gia hoặc quốc tế.

18

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ

1) Mô hình kinh tế kế hoạch hóa (chỉ huy) Nhà nước xây dựng kế hoạch sản xuất;

Các tư liệu sản xuất chủ yếu do quốc doanh hoặc tập thể quản lý. Hệ thống giá do nhà nước qui ñịnh;

Việc phân phối do nhà nước qui ñịnh theo kế hoạch.

(7)

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ

1)

Mô hình kinh tế kế hoạch hóa (tt)

ƯU ðIỂM:

• Tập trung ñược một số lượng lớn nguồn lực ñể phát triển nền kinh tế theo ñịnh hướng;

• Tránh ñược sự phân hóa giàu nghèo.

NHƯỢC ðIỂM:

• Nền kinh tế sản xuất không có hiệu quả Tính năng ñộng sáng tạo của mỗi doanh

nghiệp bị giới hạn.

Nhu cầu ña dạng, phong phú của người tiêu dùng bị hạn chế

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ 2) Mô hình kinh tế thị trường

Quan hệ cung cầu thị trường quyết ñịnh loại hàng hóa/dịch vụ ñược sản xuất;

Doanh nghiệp sản xuất kinh doanh ñể có ñược lợi nhuận nhiều nhất.

Hệ thống giá cả thị trường do quan hệ cung cầu quyết ñịnh.

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ 2) Mô hình kinh tế thị trường (tt)

ƯU ðIỂM:

Nền kinh tế hoạt ñộng có hiệu quả thông qua việc cạnh tranh trên thị trường.

NHƯỢC ðIỂM:

Phân hóa giàu nghèo;

Hàng hóa/dịch vụ cần thiết nhưng không có lợi nhuận thì không ñược sản xuất.

(8)

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ 3) Mô hình kinh tế hỗn hợp

Dựa trên cơ sở thị trường nhưng nhà nước can thiệp có mức ñộ vào hoạt ñộng của nền kinh tế.

Kết hợp ñược ưu ñiểm của kinh tế thị trường ñồng thời tránh ñược sự phân hóa giàu nghèo quá ñáng.

Do mức ñộ can thiệp của Nhà nước là rất ña dạng, hầu như tất cả các quốc gia trên thế giới ñang sử dụng mô hình kinh tế này.

KT HỌC THỰC CHỨNG VÀ KT HỌC CHUẨN TẮC

1) KT học thực chứng

Nhằm mô tả một cách thực tế và khách quan các hoạt ñộng của nền kinh tế và mối quan hệ nhân quả của chúng.

Những vấn ñề kinh tế ñược giải thích rõ ràng với những số liệu kết quả cụ thể

Ví dụ: Khi tỷ giá VND/USD tăng 10%, xuất khẩu thủy sản sẽ tăng 5%.

2) KT học chuẩn tắc

Mang tính chủ quan, nhằm ñưa ra các chỉ dẫn, khuyến nghị hoặc các ñịnh hướng phát triển cho nền kinh tế.

Những vấn ñề kinh tế ñược khuyến nghị ñôi khi còn phải ñược bàn cãi về kết quả

Ví dụ: ðể gia tăng xuất khẩu thủy sản, tỷ giá cần phải ñược tăng lên

Cần phân biệt nhận ñịnh thực chứng và chuẩn tắc.

Nhiều nội dung của kinh tế học chỉ nhằm lý giải cách thức vận hành của nền kinh tế;

Nhưng ... mục tiêu của kinh tế học là cải thiện hoạt ñộng của nền kinh tế;

ðể làm ñược ñiều này một cách có hiệu quả thì nó phải dựa trên các quan sát thực tế khách quan về các mối quan hệ và cách thức vận hành của nền kinh tế.

KT HỌC THỰC CHỨNG VÀ KT HỌC CHUẨN TẮC

(9)

DOANH NGHIỆP THỊ TRƯỜNG HÀNG

HOÁ &DỊCH VỤ

HỘ GIA ĐÌNH

THỊ TRƯỜNG CÁC YTSX

Chi tiêu Doanh thu

Chi phí các YTSX Thu nhập: tiền lương, tiền

lãi,tiền thuê, lợi nhuận Cầu

HH&DV Cung

HH&DV

Cung các

YTSX Cầu các

YTSX CHÍNH PHỦ

Kinh tế là gì?

KINH TẾ VI MÔ

Các khái niệm về kinh tế Kinh tế là gì?

Kinh tế là gì?

Theo L. Robbins (1932): Kinh tế là môn khoa học nghiên cứu hành vi con người như là một mối quan hệ giữa mục tiêu và các nguồn lực khan hiếm ñược sử dụng ñể sản xuất theo những phương thức khác nhau.

Kinh tế là gì?

Theo O. Lange (1963): Kinh tế là môn nghiên cứu các quy luật xã hội quy ñịnh các hoạt ñộng sản xuất và phân phối sản phẩm nhằm thoả mãn nhu cầu của con người.

Kinh tế là gì?

Theo E. Malinvaud (1972): Kinh tế là môn khoa học nghiên cứu việc sử dụng các tài nguyên hữu hạn nhằm thoả mãn nhu cầu vô hạn của con người.

1 khái niệm

2 bài toán cơ bản 3 câu hỏi

4 môi trường

5 nguồn lực

S ự khan hi ế m

Sự khan hiếm là khái niệm về sự giới hạn khả năng cung cấp về sản phẩm vật chất hay dịch vụ.

Trên trái ñất, tài nguyên thường có hạn và không ñủ tài nguyên ñể sản xuất ra ñủ sản phẩm thoả mãn nhu cầu dường như là vô hạn của con người.

Các ví dụ về sự khan hiếm

=> phải lựa chọn và sắp xếp tổ chức việc sử dụng

S ự l ự a ch ọ n

Sự lựa chọn

Sự lựa chọn

Chi phí cơ hội

Khi một tài nguyên ñược sử dụng cho một mục tiêu, chi phí cơ hội của sự lựa chọn ñó là giá trị của sự lựa chọn tốt nhất ñã bị bỏ qua

Trong các lựa chọn, ta có thể ñánh giá tính hợp lý bằng cách so sánh lợi ích mà sự lựa chọn ñó tạo ra so với chi phí cơ hội của nó.

Tính hợp lý về kinh tế Một giả ñịnh quan trọng trong kinh tế ñó là

trong cuộc sống con người thường ñưa ra các quyết ñịnh ñúng ñắn

Một con người kinh tế luôn lựa chọn cách sử dụng tài nguyên ñể tạo ra các lợi ích (hay sản phẩm) thoả mãn nhất trong ñiều kiện của họ

Kinh tế vi mô

Nghiên cứu về các ñơn vị kinh tế cụ thể trong nền kinh tế nói chung

tập trung vào 1 ñơn vị kinh tế hoặc tập hợp của các ñơn vị khác nhau trong nền kinh tế Liên quan ñến việc nghiên cứu về các ñơn vị

sản xuất (ví dụ các cơ sở nuôi thuỷ sản), và mối quan hệ giữa các ñơn vị sản xuất với nhau, quan hệ ñến ngành thuỷ sản và các ngành kinh tế khác (ví dụ: kinh tế nông nghiệp)

Kinh tế vĩ mô Quan tâm ñến toàn bộ nền kinh tế, Nghiên cứu các chức năng của hệ thống

kinh tế nhằm phù hợp với các vấn ñề về lạm phát, ñình trệ hay thất nghiệp ở mức ñộ quốc gia hoặc quốc tế.

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ

Mô hình kinh tế kế hoạch hóa (tt)

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ 2) Mô hình kinh tế thị trường

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ 2) Mô hình kinh tế thị trường (tt)

II. CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ 3) Mô hình kinh tế hỗn hợp

SƠ ðỒ CHU CHUYỂN KINH TẾ