Soạn bài Tản Viên từ Phán sự lục
*Trước khi đọc
Câu 1 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Bạn có thích đọc những truyện kể chứa đựng các yếu tố kì ảo không? Vì sao?
Trả lời:
- Tôi thích, vì những yếu tố tưởng tượng, kì ảo góp phần giúp câu chuyện kể hấp dẫn, sinh động. Ngoài ra, qua những yếu tố kì ảo, người đọc sẽ phần nào hiểu được suy nghĩ cũng như văn hóa, quan niệm hay cách suy nghĩ của người xưa.
Câu 2 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Trong cuộc sống hàng ngày, đôi khi chúng ta phải chứng kiến hoặc trải qua những sự việc ngang trái, bất công. Lúc đó, bạn cảm thấy như thế nào và mong muốn điều gì?
Trả lời:
- Khi đối diện với những sự việc ngang trái bất công, tôi chọn cách bình tĩnh và đứng lên đòi lại công bằng cho chính mình hoặc cho những người xung quanh.
*Đọc văn bản
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc:
1. Chú ý lời giới thiệu về nhân vật Tử Văn.
- Lời giới thiệu về nhân vật Tử Văn:
+ Tên: Soạn
+ Quê quán: người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang.
+ Tính cách: khảng khái, nóng nảy.
2. Tử Văn có những suy nghĩ, cảm xúc gì khi nghe câu chuyện của Thổ Công?
- Suy nghĩ, cảm xúc của Tử Văn khi nghe câu chuyện của Thổ Công:
+ Ban đầu, Tử Văn kinh ngạc vì người ban đầu mình nói chuyện không phải là thổ công.
+ Sau khi nghe câu chuyện của Thổ Công, Tử Văn vô cùng tức giận trước việc “hung yêu tác quái” của tên hung thần và quyết định hành động đốt đền trừ hại cho dân.
+ Thể hiện qua các chi tiết: “Tử Văn kinh ngạc: “Sao mà nhiều thần quá vậy?”
3. Dự đoán kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm.
- Cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm là cuộc đấu tranh cho chính nghĩa. Dự đoán cuộc đấu tranh ấy sẽ là một cuộc đấu tranh đầy khó khăn, tuy nhiên chiến thắng sẽ thuộc về chính nghĩa, cái thiện sẽ chiến thắng cái ác.
4. Sự việc nào có tác dụng xoay chuyển tình thế của cuộc xử án.
- Sự việc có tác dụng xoay chuyển tình thế của cuộc xử án là tình huống Tử Văn được thổ công dặn dò trước khi xuống Minh ty:“Hễ ở Minh ty có tra hỏi, thầy cứ khai ra những lời nói của tôi. Nếu hắn chối, thầy kêu xin tư giấy đến đên Tản Viên, tôi sẽ khai rõ thì nó phải đớ miệng”.
5. Diễn biến và kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn có giống như suy đoán của bạn không?
- Diễn biến và kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn giống như suy đoán của tôi.
- Kết quả của cuộc đấu tranh ở Minh ty của Ngô Tử Văn:
+ Bằng chính nghĩa và sự dũng cảm, cương trực đấu tranh cho chính nghĩa, cuối cùng Ngô Tử Văn đã chiến thắng.
+ Giải trừ được tai họa, đem lại an lành cho dân.
+ Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh vị cho Thổ thần nước Việt.
+ Tử Văn được tiến cử vào chức phán sự đền Tản Viên, đảm đương nhiệm vụ giữ gìn công lí.
6. Vì sao Tử Văn đồng ý nhận chức Phán sự đền tản Viên?
Trả lời:
- Vì sự tin tưởng, biết ơn và tiến cử của Thổ Công, Ngô Tử Văn đã vui vẻ đồng ý nhận chức phán sự đền Tản Viên.
7. Ai là người đưa ra lời bình? Nội dung chính của lời bình là gì?
-Lời bình cuối truyện là lời bình của chính tác giả. Lời bình ở cuối truyện hàm chứa ý nghĩa sâu xa về khí tiết của kẻ sĩ chân chính. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm thông điệp:
Hãy đấu tranh đến cùng chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.
*Sau khi đọc
Nội dung chính: Văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn- một người trí thức nước Việt; đồng thời thể hiện niềm tin công lý, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng gian tà.
* Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc
Câu 1 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Xác định người kể chuyện trong Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên. Những lời kể nào giúp bạn có được sự hình dung ban đầu về tính cách của nhân vật Tử Văn?
Trả lời:
- Truyện được kể theo ngôi thứ ba, người kể chuyện là chính tác giả.
- Ngô Tử Văn được giới thiệu trực tiếp là một người “khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực”.
Câu 2 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nêu các sự kiện chính của câu chuyện.
Các sự kiện đó được trình bày theo trình tự nào?
Trả lời:
- Các sự kiện chính của truyện:
+ Tử Văn châm lửa đốt đền của tên tướng giặc.
+ Tử Văn “thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét”, trong cơn mê man thấy tên hung thần đến trách mắng, đe dọa.
+ Thổ thần đến báo cho Tử Văn biết sự việc đã trở nên nghiêm trọng và bảo cho Tử Văn cách chuẩn bị đối phó.
+ Tử Văn bệnh nặng thêm, rồi bị quỷ sử bắt xuống Minh ty và khép vào tội chết. Tử Văn vẫn rất cứng cỏi, không bị khuất phục bởi những lời buộc tội oan.
+ Tử Văn được giải oan, giữ chức phán sử đền Tản Viên.
- Truyện được kể theo trình tự thời gian.
Câu 3 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Tóm tắt diễn biến câu chuyện xử án.
Chỉ ra các yếu tố góp phần làm nên chiến thắng của Tử Văn trong phiên toà. Theo bạn, yếu tố nào đóng vai trò quyết định trong chiến thắng đó?
Trả lời:
- Tóm tắt diễn biến câu chuyện xử án tại Minh ty:
+ Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống Minh ty.
+ Tên tướng giặc vu khống, bịa đặt nhằm đẩy Tử Văn vào đường cùng.
+ Tử Văn vẫn rất cương quyết, cứng cỏi, không chịu nhún nhường.
+ Diêm Vương sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực như đúng lời Tử Văn nói.
+ Tử Văn được trả lại công bằng, người đội mũ trụ bị bỏ vào ngục Cửu U.
- Có ba yếu tố làm nên chiến thắng của Tử Văn:
+ Yếu tố 1: Sự kiên định, cương trực, tin vào chính nghĩa của Ngô Tử Văn.
+ Yếu tố 2: Sự giúp đỡ của Thổ thần.
+ Yếu tố 3: Sự quyết định đúng đắn của Diêm Vương.
→ Yếu tố quyết định là yếu tố thứ nhất vì xuất phát từ chính bản thân Ngô Tử Văn Câu 4 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nhân vật Tử Văn được khắc hoạ chủ yếu qua những chi tiết nào? Chọn phân tích một số chi tiết tiêu biểu, từ đó, nhận xét khái quát về tính cách nhân vật này.
Trả lời:
Những chi tiết khắc họa nhân vật Ngô Tử Văn:
- Ngô Tử Văn được giới thiệu là một người “khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực”.
- Tính cách của Tử Văn được thể hiện qua các chi tiết:
+ Sự tức giận trước việc “hưng yêu tác quái” của tên hung thần và hành động đốt đền trừ hại cho dân.
+ Thái độ điềm nhiên không khiếp sợ trước những lời đe dọa của tên hung thần.
+ Sự gan dạ trước bọn quỷ Dạ Xoa nanh ác và quang cảnh đáng sợ nơi cõi âm.
+ Thái độ cứng cỏi, bất khuất trước Diêm Vương đầy quyền lực.
→ Ngô Tử Văn tính tình nóng nảy nhưng là người ngay thẳng, cương trực, đại diện cho chính nghĩa.
Câu 5 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Sáng tạo chi tiết người đi đường gặp Tử Văn ngồi trên “xe quan Phán sự” và việc người đời sau truyền nhau về “nhà quan Phán sự”, tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
Trả lời:
- Chức phán sự đền Tản Viên dành cho Tử Văn có ý nghĩa làm tấm gương cho đời sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh cho cái ác, bảo vệ công lí.
- Cuộc gặp gỡ của quan phán sự với người quen cũ thể hiện niềm tin tưởng của nhân dân vào vị quan tốt. Đồng thời, qua chi tiết này tác giả cũng muốn gửi gắm rằng: Những người chính trực sẽ luôn được kính trọng, lưu danh muôn đời.
Câu 6 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Thế giới thần linh, ma quỷ trong truyện là sản phẩm hư cấu nghệ thuật của Nguyễn Dữ. Khám phá thế giới đó, bạn hiểu thêm được điều gì về chủ đề của tác phẩm?
Trả lời:
- Truyện phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công không chỉ trên cõi trần mà còn xuất hiện ngang nhiên ở cõi âm: kẻ ác được sung sướng, người lương thiện chịu oan ức;
thánh thần ở cõi âm cũng tham quan.
→ Những hiện tượng tiêu cực ở cõi âm chính là hình chiếu cho những bất công trong xã hội đương thời.
Câu 7 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nêu quan niệm về kẻ sĩ được thể hiện trong lời bình cuối truyện. Bạn có đồng tình với quan niệm đó không? Vì sao?
Trả lời:
- Tôi đồng tình với quan niệm đó.
- Lời bình ở cuối truyện muốn nhấn mạnh đến lòng dũng cảm và bản lĩnh của con người. Qua lời bình có thể thấy lời nhắn nhủ của tác giả: Hãy đấu tranh đến cùng chống cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.
*Kết nối đọc – viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố làm nên sức hấp dẫn của câu chuyện trong Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên.
