Bài giảng; Giáo án - Trường THCS Đức Chính #navigation_collapse{display:none}#navigation{display:block}#navigation_sub_menu{display:block}#banner{height:150px}@media(min-width:1050px){#wrapper,#banner{width:1050px}.miniNav{width:105

(1)

Ngày soạn: 06/11/2018 Tiết 24 Ngày giảng: ...

BÀI 23. TỪ PHỔ - ĐƯỜNG SỨC TỪ I. MỤC TIÊU

1/ Kiến thức:

-Biết cách dùng mạt sắt tạo ra từ phổ của thanh nam châm.

-Biết cách vẽ các đường sức từ và xác định được chiều các đường sức từ của thanh nam châm.

2/ Kĩ năng:

- Nhận biết cực của nam châm, vẽ đường sức từ đúng cho nam châm thẳng, nam châm chữ U.

3/ Thái độ:

- Trung thực, cẩn thận, khéo léo trong thao tác TN.

4/ Phát triển năng lực

- Rèn cho HS năng lực tự học, giải quyết vấn đề, hợp tác

* Thông qua việc tổ chức cho học sinh thực hiện các thí nghiệm nghiên cứu bài bài học góp phần giáo dục học sinh thái độ tôn trọng, đoàn kết, hợp tác với mọi người, có tinh thần trách nhiệm, cẩn thận, trung thực trong công việc cũng như trong cuộc sống.

* Thông qua việc tổ chức cho học sinh nghiên cứu kiến thức của bài học giúp học sinh nâng cao thế giới quan duy vật biện chứng (từ trường). Qua đó học sinh có ý thức hơn trong việc tuân thủ luật pháp như tuân thủ hành lang an toàn điện, có ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ thiên nhiên như hạn chế sử dụng các máy thu phát sóng điện từ.

II. NHỮNG CÂU HỎI QUAN TRỌNG

- Làm thế nào để hình dung ra từ trường và nghiên cứu đặc tính của nó?

- Thế nào là đường sức từ, đường sức từ có đặc điểm gì ? III. ĐÁNH GIÁ

*Bằng chứng:

- Vận dụng kiến thức đã học, vốn hiểu biết thực tế của mỗi cá nhân làm được các câu hỏi C1 đến C6.

* Hình thức đánh giá: Quan sát các hs làm TN , bài tập vận dụng.

* Công cụ đánh giá: đánh giá theo thang điểm.

IV. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC

- Nam châm, sgk, sách tham khảo, bảng phụ nhóm.

- Bộ thí nghiệm về từ phổ.

V. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC 1/ Ổn định lớp (1')

2/ KTBC: ( 6')

+HS1 : Nêu đặc điểm của nam châm ? Chữa bài tập 22.1 ; 22.2.

(2)

+HS2 : Chữa bài tập 22.3 và 22.4. Nhắc lại cách nhận biết từ trường.

- Qua bài 22.3→Nhắc lại khái niệm dòng điện là dòng chuyển dời có hướng của các hạt mang điện tích→Xung quanh điện tích chuyển động có dòng điện.

Đáp án:

Bài 22.1 : Chọn B.

Bài 22.2 : Có một số pin để lâu ngày và một đoạn dây dẫn. Nếu không có bóng đèn pin để thử, ta có thể mắc hai đầu dây dẫn lần lượt vào hai cực của pin cho dòng điện chạy qua dây dẫn. Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam –Bắc thì pin còn điện.

Bài 22.3 : Chọn C.

Bài 22.4 : Giả sử có một đoạn dây dẫn chạy qua nhà. Nếu không dùng dụng cụ đo điện có thể dùng nam châm thử để phát hiện trong dây dẫn có dòng điện chạy qua hay không.

*ĐVĐ : Bằng mắt thường chúng ta không thể nhìn thấy từ trường. Vậy làm thế nào để có thể hình dung ra từ trường và nghiên cứu từ tính của nó một cách dễ dàng, thuận lợi ? →Bài mới.

3/ Bài mới:

* HĐ1: TN tạo từ phổ của thanh nam châm

- Mục đích: Giúp HS hình dung ra từ trường , biết dùng mạt sắt tạo ra từ phổ của thanh nam châm.

- Thời gian: (8')

- Hình thức tổ chức: nhóm

- Phương pháp: Vấn đáp, hoạt động nhóm, thực nghiệm.

- Phương tiện: SGK, bộ TN về từ phổ

- Kĩ thuật dạy học: chia nhóm, giao nhiệm vụ

HĐ của GV HĐ của HS

G:Yêu cầu HS tự nghiên cứu phần TN→Gọi 1, 2 HS nêu : Dụng cụ TN, cách tiến hành TN.

GV: giao dụng cụ TN theo nhóm, yêu cầu HS làm TN theo nhóm.

Không được đặt nghiêng tấm nhựa so với bề mặt của thanh nam châm.

- Yêu cầu HS so sánh sự sắp xếp của mạt sắt với lúc ban đầu chưa đặt tên nam châm và nhận xét độ mau, thưa của các mạt sắt ở các vị trí khác nhau.

- Gọi đại diện các nhóm trả lời câu hỏi C1. Gv lưu ý để HS nhận xét đúng.

GV: thông báo kết luận SGK.

HS: đọc phần 1. Thí nghiệm→Nêu dụng cụ cần thiết, cách tiến hành TN.

H: Làm TN theo nhóm, quan sát trả lời C1.

C1: Các mạt sắt xung quanh nam châm được sắp xếp thành những đường cong nối từ cực này sang cực kia của nam châm. Càng ra xa nam châm, các đường này càng thưa.

H: Đọc kết luận:

* Kết luận

Hình ảnh các đường mạt sắt xung

(3)

N S

N

S

quanh nam châm được gọi là từ phổ.

Từ phổ cho ta một hình ảnh trực quan về từ trường.

* HĐ2: Vẽ và xác định đường sức từ

- Mục đích: HS biết vẽ các đường sức từ, và xác định được chiều các đường sức từ của thanh nam châm.

- Thời gian: 10'

- Hình thức tổ chức: nhóm

- Phương pháp: Hoạt động nhóm, thực nghiệm, rút kết luận

- Phương tiện: SGK, kim nam châm, bảng mạt sắt vừa làm TN ở phần1.

- Kĩ thuật dạy học: Hỏi và trả lời, hoàn tất nhiệm vụ

G: Yêu cầu HS làm việc theo nhóm nghiên cứu phần a, hướng dẫn trong SGK.

G: thu bài vẽ của các nhóm, hướng dẫn thảo luận chung cả lớp để có đường biểu diễn đúng :

GV lưu ý:

+ Các đường sức từ không cắt nhau.

+ Các đường sức từ không xuất phát từ một điểm.

+Độ mau, thưa của đường sức từ,…

GV thông báo: Các đường liền nét mà các em vừa vẽ được gọi là đường sức từ.

- Tiếp tục hướng dẫn HS làm TN như hướng dẫn ở phần b, và trả lời câu hỏi C2.

GV: thông báo chiều quy ước của đường sức từ→yêu cầu HS dùng mũi tên đánh dấu chiều của các đường sức từ vừa vẽ được.

.

? Dựa vào hình vẽ trả lời câu C3.

- Gọi HS nêu đặc điểm đường sức từ của thanh nam châm, nêu chiều quy ước của đường sức từ.

GV: thông báo cho HS biết quy ước về độ mau, thưa của các đường sức từ biểu thị cho độ mạnh, yếu của từ trường tại mỗi điểm.

HS: làm việc theo nhóm, dựa vào hình ảnh các đường mạt sắt, vẽ các đường sức từ của nam châm thẳng.

H: HS làm việc theo nhóm xác định chiều đường sức từ và trả lời câu hỏi C2

C2: Trên mỗi đường sức từ, kim nam châm định hướng theo một chiều nhất định.

HS: ghi nhớ quy ước chiều đường sức từ, dùng mũi tên đánh dấu chiều đường sức từ vào hình vẽ trong vở. 1 HS lên bảng vẽ và xác định chiều đường sức từ của nam châm C3: Bên ngoài thanh nam

(4)

châm, các đường sức từ đều có chiều đi ra từ cực Bắc, đi vào cực Nam.

* HĐ 3: Rút ra kết luận về các đường sức từ của thanh nam châm

- Mục đích: Giúp HS nắm được sự định hướng của các kim nam châm trên một đường sức từ là đi từ cực nam sag bắc, còn ở hai đầu thanh nam châm thì các đường sức từ đi ra từ cực bắc và đi vào cực nam.

- Thời gian: 10'

- Hình thức tổ chức: cá nhân

- Phương pháp: vấn đáp, khái quát, tổng hợp - Phương tiện: SGK

- Kĩ thuật dạy học: Đặt câu hỏi

Qua việc thực hành vẽ và xác định chiều của đường sức từ, hãy rút ra các kết luận về sự định hướng của các kim nam châm trên một đường sức từ, về chiều của các đường sức từ ở hai đầu của nam châm?

Nêu kết luận :

- Các kim nam châm nối đuôi nhau dọc theo một đường sức từ. Cực bắc của kim nam châm này nối với cực nam của kim nam châm kia

- Mỗi đường sức từ có một chiều xác định. Bên ngoài thanh nam châm, các đường sức từ có chiều đi ra từ cực bắc, đi vào cực nam của nam châm - Nơi nào từ trường mạnh thì đường sức từ dày, nơi nào từ trường yếu thì đường sức từ thưa.

* HĐ 4: Củng cố và vận dụng

- Mục đích: Củng cố lại các kiến thức đã học trong bài - Thời gian: 8'

- Hình thức tổ chức: nhóm, cá nhân - Phương pháp: Vấn đáp, thảo luận nhóm - Phương tiện: SGK, tranh vẽ

- Kĩ thuật dạy học: Giao nhiệm vụ

G: Yêu cầu HS thực hiện C4 làm TN quan sát từ phổ của nam châm chữ U ở giữa hai cực và bên ngoài nam châm.

G: Yêu cầu HS vẽ đường sức từ của nam châm chữ U vào vở, dùng mũi tên đánh dấu chiều của đường sức từ.

HS làm TN quan sát từ phổ của nam châm chữ U tương tự như TN với nam châm thẳng. Từ hình ảnh từ phổ, cá nhân HS trả lời C4.

C4:

+ Ở khoảng giữa hai cực của nam châm chữ U, các đường sức từ gần

(5)

- GV kiểm tra vở của một số HS nhận xét những sai sót để HS sửa chữa nếu sai.

G: Yêu cầu cá nhân hoàn thành câu C5, C6.

- Với câu C6, cho HS các nhóm kiểm tra lại hình ảnh từ phổ bằng thực nghiệm.

như song song với nhau.

+ Bên ngoài là những đường cong nối hai cực nam châm.

H: Cá nhân HS hoàn thành C5, C6 vào vở.

C5: Đường sức từ có chiều đi ra ở cực Bắc và đi vào cực Nam của nam châm, vì vậy đầu B của thanh nam châm là cực Nam.

C6: HS vẽ được đường sức từ thể hiện có chiều đi từ cực Bắc của nam châm bên trái sang cực nam của nam châm bên phải.

* HĐ5 : Hướng dẫn về nhà:

- Mục đích: Định hướng cho hs các phần kiến thức cơ bản, giúp hs giải quyết các bt được giao.

- Thời gian: 2'

- Phương pháp: + Thu thập thông tin.

+ Tìm tòi nghiên cứu

- Phương tiện: SGK, SBT, các sách tham khảo

- Về nhà học bài theo SGK, - Đọc phần có thể em chưa biết.

- Học bài và làm bài tập của bài 23 /SBT

- Đọc bài 24: Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua.

- Nghe và ghi nhớ

VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO:

- SGK, SGV, thiết kế bài giảng, sách tham khảo.

VII. RÚT KINH NGHIỆM

...

(6)

Ngày soạn: 06/11/2018

Ngày giảng: ... Tiết 25

BÀI 24. TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA

1. MỤC TIÊU

1/ Kiến thức: - So sánh được từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua với từ phổ của thanh nam châm thẳng.

- Vẽ được đường sức từ biểu diễn từ trường của ống dây.

- Vận dụng quy tắc nắm tay phải để xác định chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua khi biết chiều dòng điện.

2/ Kĩ năng: - Làm từ phổ của từ trường ống dây có dòng điện chạy qua.

- Vẽ đường sức từ của từ trường ống dây có dòng điện đi qua.

3/ Thái độ:

- Thận trọng khéo léo khi làm TN.

4/ Phát triển năng lưc : xác định chiều đường sức từ khi biết chiều dòng điện bằng quy tắc nắm tay phải.

* Thông qua việc tổ chức cho học sinh thực hiện các thí nghiệm nghiên cứu bài bài học góp phần giáo dục học sinh thái độ tôn trọng, đoàn kết, hợp tác với mọi người, có tinh thần trách nhiệm, cẩn thận, trung thực trong công việc cũng như trong cuộc sống.

* Thông qua việc tổ chức cho học sinh nghiên cứu kiến thức của bài học giúp học sinh nâng cao thế giới quan duy vật biện chứng (từ trường). Qua đó học sinh có ý thức hơn trong việc tuân thủ luật pháp như tuân thủ hành lang an toàn điện, có ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ thiên nhiên như hạn chế sử dụng các máy thu phát sóng điện từ.

II. NHỮNG CÂU HỎI QUAN TRỌNG

- So sánh từ phổ của thanh nam châm và ống dây có dòng điện chạy qua ? - Hình dạng các đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua?

- Đường sức từ của ống dây có chiều ntn ?

- Chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc yếu tố nào?

- Quy tắc nắm tay phải?

III. ĐÁNH GIÁ:

*Bằng chứng:

- Vận dụng kiến thức đã học,làm TN, vốn hiểu biết thực tế của mỗi cá nhân làm được các câu hỏi C1 đến C6, xác định được các cực của ống dây có dòng điện chạy qua.

* Hình thức đánh giá: Quan sát, bài tập vận dụng.

* Công cụ đánh giá: đánh giá theo thang điểm.

IV.ĐỒ DÙNG DẠY HỌC

- Nam châm, sgk, sách tham khảo,bảng phụ nhóm.

- Bộ TN về từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua.

V. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC:

(7)

A C S N

S N

1/ Ổn định lớp: (1') 2/ KTBC: ( 7')

*HS1: + Nêu cách tạo ra từ phổ và đặc điểm từ phổ của nam châm thẳng.

+ Nêu quy ước về chiều đường sức từ.

Vẽ và xác định chiều đường sức từ biểu diễn từ trường của nam châm thẳng.

*HS2: + Chữa bài tập 23.1; 23.2.

Đáp án:

- 2 HS lên bảng chữa bài, HS khác chú ý lắng nghe, nhận xét phần trình bày của bạn.

B

+ Bài 23.1: Dùng mũi tên đánh dấu chiều của các đường sức từ đi qua các điểm A, B, C. Từ đó vẽ kim nam châm qua các điểm đó.

+Bài 23.2: Căn cứ vào sự định hướng của kim nam châm ta vẽ chiều của đường sức từ tại điểm C. Từ đó xác định cực Bắc, cực Nam của thanh nam châm và chiều của đường sức từ còn lại (chiều đường sức từ có chiều đi ra từ cực bắc, đi vào cực Nam của nam châm).

C E D 3/ Bài mới:

*Đặt vấn đề: Chúng ta biết từ phổ và các đường sức từ biểu diễn từ trường của thanh nam châm thẳng. Xung quanh dòng điện cũng có từ trường. Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua thì được biểu diễn như thế nào?

* HĐ1: Từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua - Mục đích: Giúp HS :

+ So sánh được từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua với từ phổ của thanh nam châm thẳng.

+Vẽ được đường sức từ biểu diễn từ trường của ống dây.

- Thời gian: 12'

- Hình thức tổ chức : cá nhân, nhóm

- Phương pháp: thực nghiệm rút kết luận, hoạt động nhóm.

- Phương tiện: Bộ TN về từ phổ, đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua, SGK.

- Kĩ thuật dạy học : Chia nhóm, giao nhiệm vụ

GV: Gọi HS nêu cách tạo ra để quan sát từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua với những

H: Nêu cách tạo ra từ phổ của ống dây có dòng điện

(8)

dụng cụ đã phát cho các nhóm.

G: Yêu cầu làm TN tạo từ phổ của ống dây có dòng điện theo nhóm, quan sát từ phổ bên trong và bên ngoài ống dây để trả lời câu hỏi C1.

G: Yêu cầu các nhóm vẽ một vài đường sức từ của ống dây ra bảng phụ-treo bảng phụ, GV gọi HS các nhóm khác nhận xét→GV lưu ý HS một số sai sót thường gặp để HS tránh lặp lại.

Gọi HS trả lời C2.

- Tương tự C1, GV yêu cầu HS thực hiện câu C3 theo nhóm và hướng dẫn thảo luận.

G: thông báo: Hai đầu của ống dây có dòng điện chạy qua cũng có hai từ cực. Đầu có các đường sức từ đi ra gọi là cực Bắc, đầu có các đường sức từ đi vào gọi là cực Nam.

? Từ kết quả TN ở câu C1, C2, C3 chúng ta rút ra được kết luận gì vè từ phổ, đường sức từ và chiều đường sức từ ở hai đầu ống dây?

G: Gọi 1, 2 HS đọc lại phần 2 kết luận trong SGK.

chạy qua.

H: HS làm TN theo nhóm, quan sát từ phổ và thảo luận trả lời C1

C1:

+ Phần từ phổ ở bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua và bên ngoài thanh nam châm giống nhau.

+Khác nhau: Trong lòng ống dây cũng có các đường mạt sắt được sắp xếp gần như song song với nhau.

H: Cá nhân HS hoàn thành câu C2

C2: Đường sức từ ở trong và ngoài ống dây tạo thành những đường cong khép kín.

H: thực hiện câu C3 theo nhóm

C3: ở hai cực của ống dây đường sức từ cùng đi ra ở một đầu ống dây và cùng đi vào ở một đầu ống dây.

H: rút ra kết luận.

* Kết luận:

* HĐ 2: Tìm hiểu quy tắc nắm tay phải

- Mục đích: Biết được chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc vào chiều dòng điện, nắm được quy tắc nắm tay phải

- Thời gian: 13'

- Hình thức tổ chức: nhóm

- Phương pháp: hoạt động nhóm, vấn đáp, thực nghiệm rút kết luận - Phương tiện: SGK, bộ TN trên

(9)

- Kĩ thuật dạy học: Hỏi và trả lời

GV: Từ trường do dòng điện sinh ra, vậy chiều của đường sức từ có phụ thuộc vào chiều dòng điện hay không?

Làm thế nào để kiểm tra điều đó?

-Tổ chức cho HS làm TN kiểm tra dự đoán theo nhóm và hướng dẫn thảo luận kết quả TN→rút ra kết luận.

GV: Để xác định chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua không phải lúc nào cũng cần có kim nam châm thử, cũng phải tiến hành TN mà người ta đã sử dụng quy tắc nắm tay phải để có thể xác định dễ dàng.

G: Yêu cầu HS nghiên cứu quy tắc nắm tay phải ở phần 2 ( SGK- tr66)→Gọi HS phát biểu quy tắc.

? Quy tắc nắm tay phải giúp ta xác định chiều đường sức ở trong lòng ống dây hay ngoài ống dây? Đường sức từ trong lòng ống dây và bên ngoài ống dây có gì khác nhau?

→Lưu ý HS tránh nhầm lẫn khi áp dụng quy tắc.

G: Yêu cầu HS cả lớp giơ nắm tay phải thực hiện theo hướng dẫn của quy tắc xác định lại chiều đường sức từ trong ống dây ở TN trên, so sánh với chiều đường sức từ đã được xác định bằng nam châm thử.

HS nêu dự đoán, và cách kiểm tra sự phụ thuộc của chiều đường sức từ và chiều của dòng điện.

HS: tiến hành TN theo nhóm. So sánh kết quả TN với dự đoán ban đầu

→Rút ra kết luận

* Kết luận: Chiều đường sức từ của dòng điện trong ống dây phụ thuộc vào chiều dòng điện chạy qua các vòng dây.

HS: làm việc cá nhân nghiên cứu quy tắc nắm tay phải trong SGK (tr 66), vận dụng xác định chiều đường sức của ống dây trong TN trên, So sánh với chiều đường sức từ đã xác định bằng nam châm thử.

H: 1,2 HS xác định chiều đường sức từ bằng quy tắc nắm tay phải trên hình vẽ trên bảng, vừa vận dụng vừa phát biểu lại quy tắc.

*HĐ3: Vận dụng:

- Mục đích: Củng cố lại các kiến thức đã học trong bài - Thời gian: 10'

- Hình thức tổ chức: cá nhân - Phương pháp: Vấn đáp - Phương tiện: SGK, tranh vẽ - Hình thức tổ chức: Hỏi và trả lời

(10)

HĐ của GV HĐ của HS G: Yc cá nhân HS hoàn thành câu C4,

C5, C6.

C4: Muốn xác định tên từ cực của ống dây cần biết gì? Xác định bằng cách nào?

C5: Muốn xác định chiều dòng điện chạy qua các vòng dây cần biết gì?

Vận dụng quy tắc nắm tay phải trong trường hợp này như thế nào?

GV nhấn mạnh: Dựa vào quy tắc nắm tay phải, muốn biết chiều đường sức từ trong lòng ống dây ta cần biết chiều dòng điện. Muốn biết chiều dòng điện trong ống dây cần biết chiều đường sức từ.

C4: Đầu A là cực Nam.

C5: Kim nam châm bị vẽ sai chiều là kim số 5. Dòng điện trong ống dây có chiều đi ra ở đầu dây B.

C6: Đầu A của cuộn dây là cực Bắc, đầu B là cực Nam.