1 (HDC gồm 04 trang)
KỲ THI HỌC SINH GIỎI CÁC TRƯỜNG THPT CHUYÊN KHU VỰC DUYÊN HẢI VÀ ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ
LẦN THỨ IX, NĂM HỌC 2015 – 2016 HƯỚNG DẪN CHẤM MÔN NGỮ VĂN 10
Ngày chấm: 24 /4/2016
Câu Nội dung Điểm
Câu 1
I. Về kĩ năng: Biết cách làm bài nghị luận xã hội. Lập luận chặt chẽ, bố cục rõ ràng, diễn đạt trong sáng, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
II. Về kiến thức: Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng luận điểm phải rõ ràng, lí lẽ và dẫn chứng hợp lí. Khuyến khích bài làm sáng tạo. Cần làm rõ được các ý chính sau:
1. Giải thích
- Lối mòn: những con đường có sẵn, đã nhiều người đi. Nơi không có dấu chân: nơi chưa từng có con đường, chưa từng có người qua lại.
- Đi theo lối mòn: đi theo những gì đã trở nên quen thuộc, làm theo những gì có sẵn.
- Băng qua nơi không có dấu chân người để tạo ra con đường:
dũng cảm, sáng tạo, dám dấn thân mở đường để xác lập được những giá trị mới, thành tựu mới.
=> E.W. Emerson đề xuất lối sống tích cực, chủ động dấn thân trước mọi hoàn cảnh trong cuộc sống: Con người hãy luôn vượt qua những lối mòn trong tư duy, trong hành động để tìm ra những hướng đi mới, giải pháp mới, cách thức mới… Qua đó xác lập nên những giá trị mới, thành tựu mới.
1,5
2. Bình luận
- Con người không nên “đi theo lối mòn” , bởi:
+ Khi con người bằng lòng với những gì đã có, không chịu tìm tòi, sáng tạo ra cái mới, cuộc sống sẽ luôn dậm chân tại chỗ, không vận động, phát triển được.
4.0 HƯỚNG DẪN CHẤM
2
+ Nếu cứ tư duy, hành động theo lối mòn, con người dễ trở nên thụ động trước hoàn cảnh, tự bó hẹp tư duy và khả năng sáng tạo của bản thân.
+ Đi theo lối mòn còn là biểu hiện của lối sống thụ động, dựa dẫm, ỷ lại, thiếu trách nhiệm với bản thân và xã hội.
- Nên “băng qua những nơi không có dấu chân người” – tinh thần chủ động, dũng cảm, dám dấn thân khám phá, tìm tòi cái mới trong cuộc sống là cần thiết, bởi:
+ Thế giới bao la luôn ẩn chứa những điều lí thú để con người khám phá, tìm hiểu, từ đó tạo nên những thành quả mới phục vụ cuộc sống.
+ Trong quá trình khai phá, mở đường, con người mới khám phá và phát huy được những năng lực tiềm ẩn của bản thân. Đồng thời, hành trình theo đuổi cái mới, bước ra khỏi những lối mòn cũng chính là cơ hội để con người tôi luyện bản lĩnh, ý chí, nghị lực, lòng kiên trì,…. Đó là cách con người hoàn thiện chính mình.
+ Trong thế giới đang ngày càng được làm “phẳng” như hiện nay, chính sự đột phá trong tư duy, cách thức, chính sự khác biệt, sự sáng tạo mới làm nên giá trị. Đổi mới, sáng tạo là tiền đề quan trọng cho sự phát triển của cá nhân và cộng đồng.
- Mở rộng
+ Luôn tích cực, chủ động sáng tạo, xác lập cái mới không có nghĩa là tách rời với sự kế thừa những giá trị cũ.
+ Sự tìm tòi, khám phá cái mới chỉ có ý nghĩa khi nó phục vụ sự tiến bộ của xã hội, làm giàu có thêm hiểu biết của con người.
+ Phê phán những con người ngại khó, ngại khổ, sống hèn nhát, thụ động, không dám dấn thân…
1.0
3. Liên hệ, bài học: Học sinh rút ra bài học nhận thức phù hợp, thiết
thực. 1.5
Tổng điểm 8.0
Câu 2
I. Yêu cầu chung: Hiểu đúng đắn vấn đề, nắm được cách làm bài văn nghị luận văn học. Biết phân tích dẫn chứng để làm sáng tỏ vấn đề.
Bài viết nêu được ý kiến riêng, có sức thuyết phục. Bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ. Hành văn trôi chảy. Văn viết có cảm xúc. Không mắc các lỗi diễn đạt, dùng từ, ngữ pháp, chính tả.
II. Yêu cầu cụ thể: Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác
3 nhau nhưng cần đảm bảo các yêu cầu sau:
1. Giải thích ý kiến
- Văn chương “sửa sang cuộc đời”: Văn chương góp sức làm cho cuộc đời tốt hơn, đẹp hơn, và góp phần hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng tâm hồn con người. Văn chương góp tiếng nói vào cuộc đấu tranh vì tiến bộ xã hội và vì quyền con người.
- Văn chương “đáng lưu truyền ở đời” là những tác phẩm văn chương có chỗ đứng trong cuộc sống, được độc giả yêu mến và nhiệt tình đón nhận. Nó có sức sống bền vững qua thời gian và có những giá trị không bao giờ cũ.
=> Ngô Thế Vinh coi tiêu chuẩn quan trọng nhất để đánh giá giá trị của tác phẩm văn chương cũng như tầm cỡ của nhà văn trong nền văn học là ở những đóng góp tích cực của nhà văn và tác phẩm đối với cuộc đời. Thơ văn Nguyễn Trãi xứng đáng được lưu truyền bởi đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh ấy.
2.0
2. Bình luận
- Quan điểm của Ngô Thế Vinh hoàn toàn phù hợp với đặc trưng và chức năng cơ bản của văn học: Với tư cách là một hình thái ý thức xã hội, văn học bắt nguồn từ cuộc sống nhưng đồng thời cũng có khả năng tác động trở lại đời sống xã hội, đóng góp vào cuộc đấu tranh vì tiến bộ xã hội và vì hạnh phúc con người.
- Nguyễn Trãi là anh hùng dân tộc, nhà văn hóa lớn. Sự nghiệp thơ văn Nguyễn Trãi có sức sửa sang cuộc đời bởi đã đóng góp tích cực vào việc thực hiện lí tưởng an dân, vì hạnh phúc của dân, vì hòa bình dân tộc, đồng thời góp phần bồi đắp lí tưởng, tình cảm tốt đẹp cho con người.
2,0
3. Chứng minh
- Thơ văn Nguyễn Trãi nêu cao những quan điểm đạo đức, lí tưởng xã hội tốt đẹp, tiến bộ như lí tưởng nhân nghĩa, tư tưởng thân dân,… Qua đó khơi gợi và bồi đắp cho con người những tình cảm đạo đức tốt đẹp như biết căm thù, biết yêu thương, tinh thần dám đấu tranh cho lí tưởng cao đẹp, nuôi dưỡng niềm tin vào chính nghĩa, vào cái Thiện… (dẫn chứng)
- Thơ văn Nguyễn Trãi đóng góp vào công cuộc đấu tranh “Trừ độc, trừ tham, trừ bạo ngược”: chống ngoại xâm, chống gian tà (dẫn chứng).
- Thơ văn Nguyễn Trãi bồi đắp trong con người tình yêu thiên
6,0
4
nhiên, tình yêu cuộc sống, giáo dục cho con người thái độ ứng xử nhân văn với tự nhiên (dẫn chứng).
4. Đánh giá, mở rộng, nâng cao
- Thơ Nguyễn Trãi điển hình cho truyền thống văn dĩ tải đạo, thi dĩ ngôn chí của văn chương trung đại. Những tình cảm lớn, tư tưởng lớn trong thơ văn Ức Trai có sức mạnh sửa sang cuộc đời, sửa sang con người, xứng đáng được vinh danh và truyền tụng.
- Nhưng nói thế không có nghĩa là chỉ coi trọng phương diện nội dung của tác phẩm. Tác phẩm văn chương có “đủ sức sửa sang cuộc đời” và “đáng lưu truyền” ở đời hay không còn nhờ vào sức hấp dẫn, độc đáo và những đóng góp ở phương diện nghệ thuật. Văn chương Nguyễn Trãi được truyền tụng qua thời gian còn bởi hình thức nghệ thuật hấp dẫn, sinh động, mới mẻ và những đóng góp cho bước phát triển của văn học nước nhà.
- Bài học sáng tạo và tiếp nhận:
+ Văn chương phải gắn bó với đời sống và có những tác động tích cực đến đời sống con người và xã hội. Nhà văn phải là người có cái Tâm cao cả và tài năng nghệ thuật độc đáo.
+ Đọc văn là quá trình tự nhận thức, tự giáo dục. Người đọc qua đó bồi đắp và thanh lọc tâm hồn cho giàu có hơn, trong sáng hơn.
2.0
Tổng điểm 12.0
* Lưu ý:
- Trên đây chỉ là những gợi ý có tính chất định hướng, giám khảo cần thảo luận kĩ về yêu cầu nội dung và biểu điểm để bổ sung cho hoàn chỉnh trước khi chấm.
- Giáo viên linh hoạt khi chấm bài. Cần khuyến khích, trân trọng những tìm tòi, sáng tạo riêng cả trong nội dung và hình thức của bài làm.
- Giáo viên cho điểm lẻ đến 0.25.
--- Hết ---
