Soạn bài Bầy chim chìa vôi
* Trước khi đọc
Câu hỏi (trang 12 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Hãy chia sẻ một trải nghiệm đẹp của tuổi thơ em.
Ghi lại một số từ ngữ diễn tả cảm xúc của em khi nghĩ về trải nghiệm đó.
Trả lời:
- Trải nghiệm tuổi thơ: Được về quê chơi cùng ông bà ngoại.
- Một số từ ngữ diễn tả cảm xúc: Vui mừng, sung sướng, hân hoan, hồi hộp…
* Đọc văn bản
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc:
1. Theo dõi: Nội dung cuộc trò chuyện của hai anh em Mên và Mon lúc nửa đêm.
Hai anh em Mên và Mon trò chuyện về cơn mưa lúc nửa đêm, về nước ở bãi sông và những con chim chìa vôi.
2. Theo dõi: Chi tiết nào được lặp lại trong những lời nói của nhân vật Mon?
- Chi tiết được lặp lại trong lời nói của nhân vật Mon: “anh bảo”, “em bảo” thực ra đây là các câu hỏi, dự đoán.
3. Theo dõi: Thói quen làm tổ và đẻ trứng của bầy chim chìa vôi ở bãi sông quên Mên và Mon.
- Bầy chìa vôi ở bãi sông quê Mên và Mon làm tổ trên dải cát nổi lên giữa sông vào mùa nước cạn.
- Chúng tìm những đám rong khô và dày để đẻ trứng.
4. Dự đoán: Bầy chim chìa vôi non có bay được vào bờ không?
- Dự đoán bầy chim chìa vôi non khó có thể bay vào bờ được vì chúng còn rất nhỏ, cần được sự chăm sóc, hướng dẫn của chim mẹ. Bên cạnh đó, trời mưa to và lúc nửa đêm, bầy chim chìa vôi non sẽ không bay được.
5. Theo dõi: Chú ý cử chỉ, lời nói của nhân vật Mên.
- Cử chỉ của nhân vật Mên:
+ “Mên gắt em nó”.
+ Thằng Mên nằm im lặng không trả lời em nó.
+ Thằng Mên bật cười khoái chí.
+…
- Lời nói của nhân vật Mên:
+ Gì đấy, Mày không ngủ à?
+ Lại chẳng to. Thế mày không nghe thấy gì à?
+ …
6. Hình dung: Khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh.
- Khung cảnh bãi sông mênh mông, đầy ắp nước, chỉ còn lại một dải cát bé xíu, ở đó những cánh chim bé bỏng bay bứt khỏi dòng nước khổng lồ và bay lên.
7. Đối chiếu: Cuộc “cất cánh” của bầy chim chìa vôi non ở đây có đúng như dự đoán của em không?
- Cuộc “cất cánh” của bầy chim chìa vôi non khiến em ngạc nhiên, vì chúng có thể bay lên trên dòng nước khổng lồ đang muốn nhấn chìm, cuốn trôi lũ chim non.
8. Theo dõi: Cảm xúc của hai nhân vật Mên và Mon khi quan sát bầy chim chìa vôi non bay lên.
- Hai nhân vật Mên và Mon không kêu lên được một tiếng nào, có lẽ Mên và Mon thấp thỏm lo những chú chim non làm sao có thể bay lên trước khi dòng nước cuốn trôi.
* Sau khi đọc Nội dung chính:
Bài văn kể về tâm trạng của hai anh em Mên và Mon trong đêm mưa lũ kéo đến. Chúng lo lắng khi cơn mưa to kéo đến bầy chim chìa vôi non ở trên dải cát giữa bãi sông sẽ bị nước lũ nhấn chìm. Vì vậy, hai anh em Mên và Mon quyết định chèo đ ra sông vào giữa đêm để cứu giúp, mang bầy chim non vào bờ. Khi đến nơi, hai anh em nhìn thấy những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước bay lên.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:
Câu 1 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Em hãy xác định đề tài và ngôi kể của truyện “Bầy chim chìa vôi”.
Trả lời:
Truyện “Bầy chim chìa vôi”
Đề tài Ngôi kể
- Cuộc sống của những đứa trẻ vùng ven sông.
- Vẻ đẹp thiên nhiên.
Truyện kể theo ngôi thứ 3 - người kể chuyện giấu mình.
Câu 2 (trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chỉ ra đâu là lời người kể chuyện, đâu là lời nhân vật trong đoạn văn sau:
Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi:
- Anh Mên ơi, anh Mên!
- Gì đấy? Mày không ngủ à? – Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi.
Trả lời:
- Lời người kể chuyện:
+ Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi.
+ Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi.
- Lời nhân vật:
+ Anh Mên ơi, anh Mên!
+ Gì đấy? Mày không ngủ à?
Câu 3 (trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Điều gì khiến hai anh em Mên, Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước đang dâng cao ngoài bãi sông? Chi tiết nào thể hiện rõ nhất điều đó?
Trả lời:
- Điều khiến hai anh em Mên, Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước đang dâng lên ngoài bãi sông là: những con chìa vôi non bị chết đuối.
- Chi tiết thể hiện: Lời nói của hai anh em “Em sợ những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất”, “tao cũng sợ”.
Câu 4 (trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Trong cuộc trò chuyện ở phần (2), Mon nói với Mên những chuyện gì? Nội dung cuộc trò chuyện ấy giúp em cảm nhận được những nét tính cách nào của nhân vật Mon?
Trả lời:
- Mon nói với Mên về những con chim chìa vôi; về chuyện bố đi kéo chũm hôm qua; việc Mon cứu con cá bống; về ý định cứu những con chim chìa non ở ngoài dải cát giữa sông.
- Qua nội dung cuộc trò chuyện, em cảm nhận Mon là cậu bé hồn nhiên, sống tình cảm, yêu thương và giúp đỡ các con vật bé nhỏ.
Câu 5 (trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Nêu một số chi tiết miêu tả nhân vật Mên ở phần (3). Em hãy dựa vào các chi tiết đó để khái quát tính cách của nhân vật Mên.
Trả lời:
- Một số chi tiết miêu tả nhân vật Mên:
+ Phân chia công việc cho em: “bây giờ tao kéo còn mày đẩy”
+ Mên quấn cái dây buộc đò vào người, gò lưng kéo.
+ ….
→ Khái quát tính cách nhân vật Mên: Mên luôn tỏ ra là người lớn, tốt bụng, yêu thương em, tuy câu trả lời với em có phần hơi cộc cằn nhưng Mên là cậu bé có trách nhiệm.
Câu 6 (trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Khi đọc đoạn văn miêu tả khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh, em có ấn tượng nhất với chi tiết nào? Vì sao?
Trả lời:
- Em ấn tượng với chi tiết: “từ mặt nước sông, những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên. Hai đứa bé không kêu lên được một tiếng nào. Người chúng như đang ngùn ngụt tỏa hơi nóng.”
Vì: Chi tiết này thể hiện 2 cậu bé là người tốt bụng, biết yêu thương động vật.
Câu 7 (trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Trong đoạn kết của truyện, Mên và Mon hình như không hiểu rõ vì sao mình lại khóc. Em hãy giúp các nhân vật lí giải điều đó.
Trả lời:
- Đoạn kết truyện, cả Mên và Mon đều khóc vì cả hai vừa được chứng kiến cảnh những chú chim bé bỏng, ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ. Và ngay sau đó, Mên và Mon tiếp tục chứng kiến cảnh một con chim non đuối sức, sắp bị rơi xuống dòng nước, trong giây phút chim non cận kề với cái chết thì chim mẹ không ngại hiểm nguy, chao lượn quanh đứa con. Và trong khoảng khắc đó, khi đôi chân mảnh dẻ và run rẩy của chim non chạm vào mặt sông thì đôi cánh của nó đập một nhịp, chú chim vụt bứt khỏi dòng nước và bay lên cao. Đây là cảnh tượng thật đẹp và xúc động. Cả Mên và Mon đều chăm chú quan sát từng khoảng khắc của đàn chim non, cả hai cũng lo lắng như tâm trạng của chú chim non, từ niềm vui sướng dâng trào thành những giọt nước mắt xúc động.
