PHẠM VĂN ĐỒNG
TRƯỜNG THPT BÌNH CHÁNH
TỔ NGỮ VĂN
PHẠM VĂN ĐỒNG MỤC TIÊU BÀI HỌC
I. VỀ KIẾN THỨC
1/ Nhận biết: Nhận biết một số đặc điểm cơ bản của văn nghị luận hiện đại.
2/ Thông hiểu:
- Hiểu những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của văn bản nghị luận : các luận điểm
- Tư tường, cách lập luận chặt chẽ, sắc bén, cách đưa dẫn chứng sinh động, thuyết phục, sử dụng ngôn ngữ chính.
3/ Vận dụng thấp: Khái quát đặc điểm phong cách của tác giả từ tác phẩm 4/ Vận dụng cao: Vận dụng tri thức đọc hiểu văn bản để kiến tạo những giá trị sống của cá nhân. Trình bày những giải pháp để giải quyết một vấn đề cụ thể đặt ra trong tác phẩm.
PHẠM VĂN ĐỒNG
KẾT QUẢ CẦN ĐẠT
II. VỀ KĨ NĂNG
1/ Biết làm: bài đọc hiểu về nghị luận văn học
2/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận văn học
III. VỀ THÁI ĐỘ
1/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản nghị luận văn học
2/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về văn nghị luận.
3/ Hình thành nhân cách: cảm phục những tài năng, phẩm chất của những nhà văn lớn.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
I . Tìm hiểu chung
1. Tác giả Phạm Văn Đồng
Câu hỏi: Tiểu dẫn cung cấp cho em những thông tin nào về tác giả Phạm Văn Đồng và tác phẩm?
Tóm tắt vài nét cơ bản về
tác giả Phạm Văn Đồng.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
I . Tìm hiểu chung
1. Tác giả Phạm Văn Đồng
- Phạm Văn Đồng (1906 – 2000).
- Quê: xã Đức Tân, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi.
- Tham gia hoạt động cách mạng từ rất sớm.
- Từng bị địch bắt, tù đày và từng giữ những chức vụ quan trọng của Đảng và chính quyền.
- Bên cạnh tư cách là nhà hoạt động chính trị, ông còn là một nhà giáo dục tâm huyết, nhà lí luận văn hoá văn nghệ lớn.
- Có những tác phẩm quan trọng về văn học nghệ thuật.
- Tác phẩm tiêu biểu: Tổ quốc ta, nhân dân ta và người nghệ sĩ.
CỐ THỦ TƯỚNG PHẠM VĂN ĐỒNG THAM GIA CÁCH MẠNG
1 2
I . Tìm hiểu chung
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
+ Phạm Văn Đồng viết bài “Nguyễn Đình Chiểu ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc” nhân dịp kỉ niệm 75 năm ngày mất của Nguyễn Đình Chiểu (3.7.1963). Tác phẩm được đăng trên tạp chí văn học tháng 7 năm 1963
+ Năm1963 là một thời điểm đặc biệt trong lịch sử dân tộc. Cuộc chiến tranh chống Mỹ đang ở giai đoạn ác liệt và hào hùng.
=> Ý nghĩa tác phẩm: Ôn lại tư tưởng Nguyễn Đình Chiểu, hồi tưởng lại những áng văn thơ yêu nước của ông nhằm động viên, bồi dưỡng niềm tự hào về quá khứ, củng cố tinh thần yêu nước trong thế hệ con người Việt Nam thời chống Mỹ.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
Sinh viên học sinh xuống đường
Phong trào đấu tranh đô thị Sài Gòn trước 1975
I . Tìm hiểu chung
2. Tác phẩm
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
b. Bố cục:
- Phần mở bài: (Từ đầu đến “...cách đây hơn một trăm năm”) -> Nguyễn Đình Chiểu - nhà thơ lớn của dân tộc cần phải được nghiên cứu, tìm hiểu và đề cao hơn nữa.
- Phần thân bài: (Tiếp theo đến “...văn hay của Lục Vân Tiên”) -> Cuộc đời và sự nghiệp văn học Nguyễn Đình Chiểu
+ Luận điểm 1: Nguyễn Đình Chiểu là một nhà thơ yêu nước.
+ Luận điểm 2: Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu.
+ Luận điểm 3: Đánh giá về Lục Vân Tiên, tác phẩm lớn nhất của Nguyễn Đình Chiểu.
- Phần kết bài: (Còn lại) -> Đời sống và sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu là một tấm gương sáng cho mọi thời đại và cho toàn dân tộc.
Nguyễn Đình Chiểu- vì sao có ánh sáng khác thường
Ánh sáng khác thường Trong cuộc đời
Và quan niệm Thơ văn
Ánh sáng khác thường trong thơ văn
Yêu nước
Ánh sáng khác thường Trong “Lục Vân Tiên”
Vẻ đẹp nhân cách và vị trí Nguyễn Đình Chiểu trong văn học dân tộc
-> Bố cục tác phẩm rõ ràng, lập luận chặt chẽ, các luận điểm triển khai đều bám sát vào vấn đề trung tâm của bài viết đã nêu từ phần đặt vấn đề
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
1. Phần mở bài: Nguyễn Đình Chiểu – nhà thơ lớn của dân tộc, cần phải được nghiên cứu, tìm hiểu và đề cao hơn nữa.
- Văn chương của Nguyễn Đình Chiểu có ánh sáng lạ thường và vẫn còn những cách nhìn nhận chưa thỏa đáng về thơ văn NĐC.
-> Vấn đề: NĐC cần phải được nghiên cứu, tìm hiểu, đề cao hơn nữa.
- “Lúc này”: Phong trào đấu tranh chống đế quốc Mĩ những năm 60 đang phát triển sôi sục, rộng khắp.
Đề cao nhà thơ yêu nước NĐC có ý nghiã quan trọng trong việc động viên tinh thần yêu nước.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
1. Phần mở bài: Nguyễn Đình Chiểu – nhà thơ lớn của dân tộc, cần phải được nghiên cứu, tìm hiểu và đề cao hơn nữa.
- Hai lí do làm cho ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu chưa “sáng tỏ hơn” trong bầu trời văn nghệ dân tộc:
+ Chỉ biết Nguyễn Đình Chiểu là tác giả của Lục Vân Tiên và hiểu tác phẩm này khá thiên lệch về nội dung và nghệ thuật.
+ Còn rất ít người biết thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu.
Bằng so sánh liên tưởng giàu hình ảnh, cụ thể, giàu tính hình tượng (“Ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu”, “bầu trời văn nghệ dân tộc”, “Trên trời có những vì sao ... càng thấy sáng”), PVĐ đã có cách đặt vấn đề độc đáo, mới mẻ: nêu vấn đề, lí giải nguyên nhân để định hướng cho việc nghiên cứu, tiếp cận thơ văn NĐC: cần có cách nhìn nhận sâu sắc, khoa học, hợp lí.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
2. Phần thân bài: Cuộc đời và sự nghiệp văn học Nguyễn Đình Chiểu
2a. Luận điểm 1: Nguyễn Đình Chiểu là một nhà thơ yêu nước:
- Luận cứ 1: Cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu:
+ Là nhà nho, sinh trưởng ở Đồng Nai.
+ Bị mù, viết thơ văn phục vụ kháng chiến.
+ Thơ văn ghi lại: tâm hồn trong sáng và cao quý; thời kì khổ nhục nhưng vĩ đại của dân tộc.
+ Nhấn mạnh khí tiết:
“Sự đời thà khuất đôi tròng thịt Lòng đạo xin tròn một tấm gương”.
Đời sống và hoạt động của Nguyễn Đình Chiểu là một tấm gương anh dũng: có khí tiết cao cả, nhất là trong hoàn cảnh đất nước đau thương.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
2. Phần thân bài: Cuộc đời và sự nghiệp văn học Nguyễn Đình Chiểu
2a. Luận điểm 1: Nguyễn Đình Chiểu là một nhà thơ yêu nước:
- Luận cứ 2: Quan điểm sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu:
+ Thơ văn mang tính chiến đấu:
“Học theo ngòi bút chí công
Trong thi cho ngụ tấm lòng Xuân thu”.
“Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm, Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”.
+ Khinh miệt bọn lợi dụng văn chương để làm việc phi nghĩa:
“Thấy nay cũng nhóm văn chương, Vóc dê da cọp khôn lường thực hư”.
NĐC quan niệm văn chương là vũ khí chiến đấu, văn là người.
Cuộc đời và thơ văn của ông là của một chiến sĩ hi sinh, phấn đấu vì nghĩa lớn; gắn cuộc đời mình với vận mệnh đất nước, ngòi bút của một nhà thơ mù nhưng lại rất sáng suốt.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
2b. Luận điểm 2: Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu:
- Luận cứ 1:
+ Phạm Văn Đồng đã tái hiện lại các phong trào yêu nước của nhân dân.
+ Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu phát sinh và phát triển trong nguồn mạch ấy.
+ Sáng tác (chủ yếu những bài văn tế) của Nguyễn Đình Chiểu là tấm gương phản chiếu lịch sử “khổ nhục nhưng vĩ đại”, ngợi ca và khóc thương cho những anh hùng thất thế.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
2b. Luận điểm 2: Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu:
- Luận cứ 2: Đánh giá về Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc:
+ Dẫn lại nhiều đoạn để khẳng định tác phẩm này đã làm rung động người đọc trước hình tượng người nghĩa sĩ nông dân.
+ So sánh với Bình Ngô đại cáo nhằm khẳng định giá trị to lớn của bài văn tế: xây dựng được bức tượng đài bất tử về người anh hùng nông dân – nghĩa sĩ.
+ Dẫn lại bài thơ Xúc cảnh nhằm khẳng định NĐC còn có những đoá hoa, những hòn ngọc rất đẹp khác tạo nên diện mạo phong phú cho vẻ đẹp thơ văn yêu nước.
+ Phong trào kháng Pháp lúc bấy giờ còn làm nảy nở nhiều nhà văn, nhà thơ lớn mà Nguyễn Đình Chiểu là lá cờ đầu, là ngôi sao sáng nhất.
Văn viết rõ ràng, lý lẽ đưa ra có dẫn chứng đầy đủ: giúp cho người đọc nhận thấy được vẻ đẹp đáng kính trong con người và thơ văn Nguyễn Đình Chiểu.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
2c. Luận điểm 3: Đánh giá về Lục Vân Tiên:
- Luận cứ 1: Giá trị nội dung:
+ Ca ngợi chính nghĩa, những đạo đức đáng quý trọng ở đời, ca ngợi những con người trung nghĩa.
+ Những đạo nghĩa được đề cao trong Lục Vân Tiên gần với đạo đức của nhân dân.
- Luận cứ 2: Giá trị nghệ thuật:
+ Chuyện kể, chuyện nói.
+ Lời văn nôm na, giản dị, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ truyền đạt.
- Tuy nhiên cũng có những hạn chế:
+ Nội dung: những giá trị đạo đức có một phần đã lỗi thời.
+ Nghệ thuật: có những chỗ lời văn không hay lắm do hoàn cảnh thực tế (nhà thơ bị mù, nhờ người viết) nên có tình trạng “tam sao thất bản”.
Nhƣ vậy, với nghệ thuật “đòn bẩy” PVĐ vừa bác bỏ những ý kiến chƣa đúng về Lục Vân Tiên vừa khẳng định và nâng cao: Lục Vân Tiên có giá trị không chỉ ở nội dung mà còn ở “văn hay” của nó.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
3. Kết thúc vấn đề:
- Khẳng định vẻ đẹp nhân cách và vị trí của Nguyễn Đình Chiểu trong nền văn học dân tộc.
- Nhấn mạnh ý nghĩa và giá trị to lớn của cuộc đời và sự nghiệp văn chương của Nguyễn Đình Chiểu. Đó là bài học cho mỗi con người:“Đời sống ... tư tưởng”
Nguyễn Đình Chiểu là nhà thơ yêu nước, lá cờ đầu
của thơ văn yêu nước, là người nêu cao sứ mạng của
người chiến sĩ trên mặt trận văn hoá tư tưởng.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
III. Tổng kết 1. Nghệ thuật
Bố cục chặt chẽ, lập luận và cách lập luận sáng sủa, có sức thuyết phục; văn phong trong sáng, giàu cảm xúc, hấp dẫn người đọc.
2. Nội dung
Bài viết khẳng định vẻ đẹp con người và những giá
trị cơ bản của thơ văn NĐC; định hướng cho người
đọc khi nghiên cứu tiếp cận tác giả NĐC.
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
IV HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
Câu hỏi 1: Trong phần mở đầu của bài văn “Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong bầu trời văn nghệ dân tộc”, Phạm Văn Đồng đã ví
Nguyễn Đình Chiểu và thơ văn của ông với hình ảnh nào?
a.Ngôi sao chói sáng trong bầu trời văn nghệ dân tộc
b.Ngôi sao lẻ loi trong bầu trời văn nghệ dân tộc
c.Ngôi sao sáng cuối cùng trong bầu trời văn nghệ dân tộc thế kỉ XIX
d.Ngôi sao có ánh sáng khác thường, càng nhìn càng thấy sáng
Câu hỏi 2: Trong đoạn mở đầu bài văn, tác giả viết: “Ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu, một nhà thơ lớn của nước ta đáng lẽ phải sáng tỏ hơn nữa trong bầu trời văn nghệ của dân tộc, nhất là trong lúc này”.
”Lúc này” được nói tới ở đây là thời điểm nào?
a.Năm 1945
b.Năm 1954
c.Năm 1963
d.Năm 1975
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC
IV HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
