Bài 14: Đất A/ Câu hỏi dẫn nhập
Trả lời câu hỏi dẫn nhập trang 61 sgk Địa Lí 10 CTST: Đất là gì và đất được hình thành từ những nhân tố nào?
Trả lời:
- Đất là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì
- Đất được hình thành từ những nhân tố: đá mẹ, địa hình, khí hậu, sinh vật, thời gian, con người.
B/ Câu hỏi giữa bài
I. Đất và lớp vỏ phong hoá
Trả lời câu hỏi trang 61 sgk Địa Lí 10 CTST: Dựa vào hình 14.1 và thông tin trong bài, em hãy:
- Trình bày khái niệm về đất.
- Phân biệt đất và lớp vỏ phong hoá.
Trả lời:
- Đất là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì.
- Phân biệt đất và lớp vỏ phong hoá: Đất là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa còn lớp vỏ phong hoá là lớp sản phẩm vụn thô ở phần trên cùng của vỏ Trái Đất.
II. Các nhân tố hình thành đất
Trả lời câu hỏi trang 62 sgk Địa Lí 10 CTST: Dựa vào hình 14.2 và thông tin trong bài, em hãy: 62
- Kể tên các nhân tố hình thành đất.
- Trình bày vai trò của các nhân tố hình thành đất.
Trả lời:
- Các nhân tố hình thành đất: đá mẹ, địa hình, khí hậu, sinh vật, thời gian, con người.
- Vai trò của các nhân tố hình thành đất:
+ Đá mẹ: Đất hình thành trên những loại đá mẹ khác nhau sẽ không giống nhau về thành phần khoáng vật, cấu trúc, tính chất lí hoá và cả màu sắc.
+ Địa hình: Càng lên cao thì nhiệt độ càng giảm, quá trình phong hoá đá diễn ra chậm, dẫn đến quá trình hình thành đất yếu. Độ dốc địa hình ảnh hưởng đến tốc độ xói mòn đất, nên những nơi bằng phẳng thường có tầng đất dày hơn nơi địa hình dốc. Hướng sườn núi khác nhau nhận được lượng nhiệt ẩm không giống nhau, làm cho đất ở các sườn núi cũng có nhiều khác biệt.
+ Khí hậu: Nhiệt độ, mưa và các chất khí đã tạo ra đá mẹ, hình thành nên đất. Nơi có nhiệt ẩm cao, quá trình hình thành đất diễn ra mạnh mẽ tạo nên lớp vỏ phong hoá và lớp đất dày; nơi có điều kiện nhiệt ẩm không thuận lợi thì lớp đất thô và mỏng. Trong các đới khí hậu khác nhau, sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật không đồng đều, dẫn đến thành phần hữu cơ của đất khác nhau.
+ Sinh vật: Thực vật cung cấp vật chất hữu cơ; vi sinh vật phân giải xác hữu cơ và tổng hợp mùn; động vật giúp đất tơi xốp, góp phần tạo cấu trúc đất, sinh vật còn chống xói mòn và giữ ẩm cho đất.
+ Thời gian: Thời gian hình thành đất còn được gọi là tuổi đất. Thời gian dài hay ngắn ảnh hưởng rất lớn đến mức độ biến đổi lí học, hoá học và sinh học trong đất.
+ Con người: Làm tăng độ phì của đất thông qua các hoạt động sản xuất kinh tế và sinh hoạt phù hợp như làm thuỷ lợi, làm ruộng bậc thang,… Sử dụng đất không hợp lí làm đất bị thoái hoá, bạc màu.
C/ Câu hỏi cuối bài
Trả lời câu hỏi luyện tập trang 63 sgk Địa Lí 10 CTST: Em hãy lập sơ đồ thể hiện các nhân tố hình thành đất.
Trả lời:
- Sơ đồ thể hiện các nhân tố hình thành đất
Trả lời câu hỏi 2 luyện tập trang 63 sgk Địa Lí 10 CTST: Chứng minh rằng khí hậu vừa có ảnh hưởng trực tiếp, vừa có ảnh hưởng gián tiếp đến sự hình thành đất.
Trả lời:
- Chứng minh khí hậu vừa có ảnh hưởng trực tiếp, vừa có ảnh hưởng gián tiếp đến sự hình thành đất:
+ Ảnh hưởng trực tiếp: Chính nhiệt độ, mưa và các chất khí đã phá huỷ đá gốc thành các sản phẩm phong hoá - vật liệu cơ bản thành tạo đất. Các yếu tố khí hậu như nhiệt độ, độ ẩm,... còn ảnh hưởng tới quá trình hình thành đất: nơi có nhiệt ẩm cao, quá trình hình thành đất diễn ra mạnh mẽ tạo nên lớp vỏ phong hoá và lớp đất dày; nơi có điều kiện nhiệt ẩm không thuận lợi thì lớp đất thô và mỏng.
+ Ảnh hưởng gián tiếp: Khí hậu còn ảnh hưởng tới đất thông qua sinh vật. Trong các đới khí hậu khác nhau, sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật không đồng đều, dẫn đến thành phần hữu cơ của đất cũng không giống nhau.
Các nhân tố hình thành đất
Đá mẹ
Địa hình
Khí hậu
Sinh vật Thời gian
Con người
Trả lời câu hỏi vận dụng trang 63 sgk Địa Lí 10 CTST: Cho ví dụ cụ thể về tác động của con người đến sự hình thành và biến đổi đất ở địa phương em.
Trả lời:
- Việc sử dụng các chất hóa học (thuốc trừ sâu, phân bón, thuốc diệt cỏ) trên đất nông nghiệp khiến cho đất bị ô nhiễm, suy thoái, trở nên cằn cỗi.
- Sử dụng phân bón vi sinh có lợi cho đất để cải tạo đất, làm tăng độ phì nhiêu của đất - Con người chặt phá rừng làm nương rẫy, làm mất đi lớp phủ thực vật của đất, khiến đất bị sạt lở, xói mòn, trơ sỏi đá.
