BÖNH HäC CAN - §ëM
2. NH÷NG BÖNH CHøNG T¹NG CAN - PHñ §ëM NHãM BÖNH CHøNG BÖNH T¹NG CAN
2.2. BÖnh chøng Can huyÕt h−
2.2.1. BÖnh nguyªn
− Do huyÕt h− lµm ¶nh h−ëng ®Õn chøc n¨ng tµng huyÕt cña Can.
− Do Can ©m h−, c«ng n¨ng tµng huyÕt bÞ rèi lo¹n g©y ra chøng huyÕt h−.
2.2.2. BÖnh sinh
Do bÖnh lý h− ë Can ©m, ë chøc n¨ng cña Can huyÕt mµ bÖnh c¶nh l©m sµng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm
− HuyÕt h−: chãng mÆt, s¾c nhît, kinh Ýt, v« kinh.
− Rèi lo¹n ë Can phËn: m¾t kh«, nh×n kÐm, rèi lo¹n kinh nguyÖt.
− DÔ g©y biÕn chøng Can huyÕt h− sinh phong (xem phÇn Can phong néi ®éng).
2.2.3. TriÖu chøng l©m sµng
− Ng−êi mÖt mái, hoa m¾t, chãng mÆt, ï tai, m¾t kh«, nh×n kÐm. S¾c mÆt nhît, niªm nh¹t, l−ìi bÖu nh¹t.
− Ngñ kÐm, phiÒn nhiÖt. M¹ch tÕ s¸c.
− Kinh l−îng Ýt hoÆc v« kinh.
2.2.4. BÖnh c¶nh T©y y th−êng gÆp
− Suy nh−îc c¬ thÓ
− Suy nh−îc thÇn kinh, rèi lo¹n thÇn kinh thùc vËt
− ThiÕu m¸u.
2.2.5. Ph¸p trÞ
− T− ©m bæ huyÕt
− Bæ huyÕt ®iÒu kinh
Nh÷ng bµi thuèc ®−îc chØ ®Þnh gåm L−¬ng ®Þa thang, §µo hång tø vËt thang
* Ph©n tÝch bµi L−¬ng ®Þa thang
− Ph©n tÝch bµi thuèc: (ph¸p bæ -thanh)
VÞ thuèc D−îc lý §«ng y
A giao Ngät, b×nh. T− ©m, d−ìng huyÕt. Bæ PhÕ, nhuËn t¸o B¹ch th−îc §¾ng, ch¸t, chua. NhuËn gan, d−ìng PhÕ.
§Þa cèt b× Ngät hµn. L−¬ng huyÕt, t¶ háa
Sinh ®Þa Ngät, ®¾ng, hµn. Sinh t©n dÞch, l−¬ng huyÕt.
HuyÒn s©m §¾ng, mÆn, h¬i hµn.T− ©m, gi¸ng háa, trõ phiÒn, nhuËn t¸o M¹ch m«n Ngät, ®¾ng, m¸t. NhuËn PhÕ, sinh t©n
* Ph©n tÝch bµi §µo hång tø vËt thang
XuÊt xø: nghiÖm ph−¬ng. T¸c dông: d−ìng huyÕt ®iÒu kinh. Chñ trÞ: kinh nguyÖt bÊt ®iÒu, hµnh kinh tr−íc kú cã lÉn huyÕt côc.
Ph©n tÝch bµi thuèc (Ph¸p bæ -tiªu)
VÞ thuèc D−îc lý §«ng y
§−¬ng quy D−ìng Can huyÕt
B¹ch th−îc §¾ng, ch¸t, chua. NhuËn gan, d−ìng PhÕ.
Xuyªn khung Cay, «n. Ho¹t huyÕt, chØ thèng, hµnh khÝ, khu phong Sinh ®Þa Ngät, ®¾ng, hµn. Sinh t©n dÞch, l−¬ng huyÕt.
§µo nh©n §¾ng, ngät, b×nh. Ph¸ huyÕt, hµnh ø, nhuËn t¸o, ho¹t tr−êng Hång hoa Cay, Êm. Ph¸ ø huyÕt, sinh huyÕt
* Ph©n tÝch bµi Tø vËt + §iÒu kinh (30 c«ng thøc)
T¸c dông: d−ìng huyÕt ®iÒu kinh. Chñ trÞ: kinh nguyÖt bÊt ®iÒu, hµnh kinh chËm v× huyÕt h−, huyÕt ø mµ sinh ra.
− Ph©n tÝch bµi thuèc (Ph¸p bæ)
VÞ thuèc D−îc lý §«ng y
Thôc ®Þa Ngät, h¬i «n. Bæ ThËn t− ©m. Bæ huyÕt
§−¬ng quy D−ìng Can huyÕt
B¹ch th−îc §¾ng, ch¸t, chua. NhuËn gan, d−ìng phÕ.
Xuyªn khung Cay, «n. Ho¹t huyÕt, chØ thèng, hµnh khÝ, khu phong H−¬ng phô The, ®¾ng, «n. §iÒu khÝ, gi¶m ®au, gi¶i uÊt, th«ng khÝ Ng¶i cøu §¾ng, «n. §iÒu kinh, an thai, cÇm m¸u
Ých mÉu Cay, ®¾ng, hµn. Th«ng huyÕt, ®iÒu kinh.
− C«ng thøc huyÖt sö dông
Tªn huyÖt C¬ së lý luËn T¸c dông ®iÒu trÞ
Can du Du huyÖt cña Can ë l−ng Bæ Can huyÕt Th¸i xung Nguyªn huyÖt/Can
Quang minh L¹c huyÖt/Can
T− bæ Can ©m
C¸ch du HuyÖt Héi cña huyÕt Bæ huyÕt
HuyÕt h¶i HuyÖt ®Æc hiÖu vÒ huyÕt Bæ huyÕt Tam ©m giao Giao héi huyÖt cña 3 kinh ©m/ch©n T− ©m bæ ThËn Th¸i khª Nguyªn huyÖt/ThËn
Phi d−¬ng L¹c huyÖt/ThËn
Bæ ThËn
Néi quan Giao héi huyÖt cña T©m bµo vµ M¹ch ©m duy
⇒ §Æc hiÖu vïng ngùc
Ch÷a chøng håi hép,
®au ngùc g©y khã thë
CAN HUYÕT H−
- Chøc n¨ng chñ yÕu bÞ rèi lo¹n lµ chøc n¨ng s¬ tiÕt vµ tµng huyÕt cña Can. Trong bÖnh chøng nµy, rèi lo¹n chøc n¨ng tµng huyÕt cña Can næi tréi h¬n.
- Chñ chøng (triÖu chøng quan träng): s¾c mÆt nhît, hoa m¾t, chãng mÆt.
- Thuèc tiªu biÓu trong ®iÒu trÞ bÖnh chøng Can huyÕt h−: L−¬ng ®Þa thang, §µo hång tø vËt thang
2.3. BÖnh chøng Can d−¬ng xung 2.3.1. BÖnh nguyªn
− Do Can ©m h− nªn kh«ng chÕ ®−îc d−¬ng (D−¬ng xung).
− HoÆc do ThËn ©m h− kh«ng t− d−ìng ®−îc Can huyÕt.
2.3.2. BÖnh sinh
BÖnh c¶nh gåm c¸c dÊu chøng cña ©m h− d−¬ng xung. Tuy nhiªn dÊu hiÖu d−¬ng xung rÊt râ rÖt nh− c¬n nãng phõng mÆt, run rÈy, tr¹ng th¸i kÝch thÝch. NÆng h¬n sÏ ph¸t sinh thµnh chøng hËu Can nhiÖt ®éng phong.
2.3.3. TriÖu chøng l©m sµng
− §au ®Çu, chãng mÆt, c¶m gi¸c nãng phõng mÆt.
− Hay méng mÞ, mÊt c¶m gi¸c, run, tª, tr¹ng th¸i kÝch thÝch, ï tai, nghe kÐm, nh×n kÐm, häng kh«, m¾t ®á ®au.
− Ng−êi sèt hoÆc c¶m gi¸c nãng.
− L−ìi kh«, r×a l−ìi ®á, rªu l−ìi kh«. M¹ch huyÒn s¸c.
2.3.4. BÖnh c¶nh T©y y th−êng gÆp
− T¨ng huyÕt ¸p.
− C¬n h−ng c¶m.
− Rèi lo¹n thÇn kinh chøc n¨ng, giai ®o¹n tiÒn m·n kinh.
2.3.5. Ph¸p trÞ
− B×nh Can gi¸ng nghÞch
− T− ©m gh×m d−¬ng
* Ph©n tÝch bµi thuèc h¹ ¸p (xuÊt xø 30 c«ng thøc thuèc)
− T¸c dông: t− ©m gh×m d−¬ng. Chñ trÞ: ch÷a nh÷ng tr−êng hîp t¨ng huyÕt
¸p, hoa m¾t, chãng mÆt.
− Ph©n tÝch bµi thuèc: (Ph¸p bæ - thanh)
VÞ thuèc D−îc lý §«ng y
Thôc ®Þa Ngät, h¬i «n. Bæ ThËn t− ©m. Bæ huyÕt
Ng−u tÊt Chua, ®¾ng, b×nh. Bæ Can, ThËn, tÝnh ®i xuèng RÔ nhµu §¾ng, hµn. B×nh Can, tiÒm d−¬ng, an thÇn.
Tr¹ch t¶ Ngät, nh¹t, m¸t. Thanh t¶ thÊp nhiÖt ë Bµng quang
M∙ ®Ò Ngät, hµn. Lîi tiÓu, thanh PhÕ, Can phong nhiÖt. ThÈm Bµng quang thÊp khÝ T¸o nh©n Ngät, chua, b×nh. D−ìng T©m, an thÇn, sinh t©n, chØ kh¸t
Hoa hoÌ §¾ng, b×nh. Thanh nhiÖt, l−¬ng huyÕt, chØ huyÕt
− C«ng thøc huyÖt sö dông
Tªn huyÖt C¬ së lý luËn T¸c dông ®iÒu trÞ
Hµnh gian Huúnh háa huyÖt/Can ThiÕu phñ Huúnh háa huyÖt/T©m
B×nh Can gi¸ng háa Can du Du huyÖt cña Can ë l−ng Bæ Can huyÕt ThËn du Bèi du huyÖt/ThËn T− ©m bæ ThËn Th¸i khª Nguyªn huyÖt/ThËn
Phi d−¬ng L¹c huyÖt/ThËn
Bæ ThËn
Néi quan Giao héi huyÖt cña T©m bµo vµ M¹ch
¢m duy ⇒ §Æc hiÖu vïng ngùc
Ch÷a chøng håi hép, ®au ngùc g©y khã thë
Th¸i d−¬ng B¸ch héi Ên ®−êng
HuyÖt t¹i chç §au ®Çu, hoa m¾t, chãng mÆt
CAN D−¬NG XUNG
- Chøc n¨ng chñ yÕu bÞ rèi lo¹n lµ chøc n¨ng s¬ tiÕt vµ chñ c©n cña Can.
- Chñ chøng (triÖu chøng quan träng): ®au c¨ng ®Çu, nãng phõng mÆt. Tr¹ng th¸i kÝch thÝch.
- Thuèc tiªu biÓu trong ®iÒu trÞ bÖnh chøng Can d−¬ng xung: Bµi thuèc h¹ ¸p
2.4. BÖnh chøng Can phong néi ®éng