| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2010, Soá 16 (16) 21 Muïc tieâu nghieân cöùu laø tìm hieåu tyû leä maéc beänh taêng huyeát aùp cuûa daân cö thaønh phoá Ñoâng Haø, Quaûng Trò vaø moái töông quan cuûa beänh taêng huyeát aùp vôùi moät soá yeáu toá nguy cô. Nghieân cöùu ñieàu tra caét ngang ñöôïc thöïc hieän vôùi 461 ngöôøi # 25 tuoåi cö truù taïi thò xaõ Ñoâng Haø. Taát caû caùc ñoái töôïng ñöôïc ño chieàu cao, caân naëng, voøng buïng, tính BMI, ño huyeát aùp, xeùt nghieäm ñònh löôïng ñöôøng/maùu tónh maïch ñoùi saùng, ñònh löôïng caùc thaønh phaàn Lipide maùu. Keát quaû cho thaáy taàn suaát taêng huyeát aùp laø 26,8%. Taàn suaát naøy taêng theo tuoåi. Caùc yeáu toá nguy cô lieân quan ñeán taêng huyeát aùp goàm: Thöøa caân (OR = 3,8); Beùo buïng (OR = 2,34); Roái loaïn ít nhaát 01 thaønh phaàn lipid maùu (OR = 2,19); Taêng cholesterol maùu (OR = 2,53); Taêng LDL-C (OR = 2,15) vaø Taêng Triglyceride maùu (OR = 2,25). Ñaùi thaùo ñöôøng, roái loaïn Glucose maùu ñoùi, taêng ñöôøng maùu noùi chung, coù töông quan roõ vôùi beänh taêng huyeát aùp, Taàn suaát THA ôû ngöôøi coù taêng ñöôøng maùu (vôùi glucose/maùu 6,1mmol/l) laø 38,3%, ôû beänh nhaân ñaùi thaùo ñöôøng laø 41%, ôû ngöôøi coù RLGMÑ laø 35,3%. Toùm laïi, taàn suaát taêng huyeát aùp gia taêng roõ ôû nguôøi lôùn tuoåi, thöøa caân, beùo buïng, roái loaïn chuyeån hoaù Lipid, taêng ñöôøng/maùu vaø ñaùi thaùo ñöôøng.
Töø khoùa: Taêng huyeát aùp, yeáu toá nguy cô, thöøa caân, beùo buïng, roái loaïn chuyeån hoùa lipid, taêng ñöôøng maùu, ñaùi thaùo ñöôøng.
Hypertension in Dong Ha city, Quang Tri Province
Tran Kim Phung (*)
The study objectives are to investigate the rate of hypertension among the population of Dong Ha city, Quang Tri province, and to reveal the relationship between hypertension and some risk factors.
A cross-sectional investigation was conducted with 461 men and women aged # 25 years. All enrolled participants underwent measurements of height, weight, waist and BMI calculation, blood pressure, and were quantitatively tested for morning fast venous blood glucose, lipid components. The results show that hypertension rate was 26.8% and increased by age. Risk factors related to hypertension include: overweight (OR = 3.8), android obesity (OR = 2.34), dyslipidemia of at least one lipid component (OR = 2.19), hypercholesterolemia (OR = 2.53), elevated plasma LDL-C (OR = 2.15), and hypertriglyceridemia (OR = 2.25). Diabetes mellitus, fast glucose intolerance (FGI), general
Tình hình beänh taêng huyeát aùp taïi thaønh phoá Ñoâng Haø, Tænh Quaûng Trò
Traàn Kim Phuïng (*)
22 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2010, Soá 16 (16)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
1. Ñaët vaán ñeà
Taêng huyeát aùp (THA) laø yeáu toá nguy cô haøng ñaàu ñoái vôùi beänh tim maïch (BTM), laø thuû phaïm chính cuûa töû vong do caùc bieán chöùng: tai bieán maïch maùu naõo, nhoài maùu cô tim, suy tim, suy thaän... Bôûi vì daân soá phaùt trieån coù tuoåi thoï cao hôn, thöøa caân vaø beùo phì nhieàu hôn, caùc yeáu toá taâm lyù xaõ hoäi taùc ñoäng ngaøy caøng maïnh meõ ñeán cuoäc soáng con ngöôøi...cho neân tyû leä THA tieáp tuïc taêng cao trong coäng ñoàng.
Ngoaøi ra, duø cho caùc yeáu toá nguy cô cuûa THA khoâng kieåm soaùt ñöôïc phaùt hieän khaù roäng raõi thì beänh vaãn ñöôïc quaûn lyù vaø ñieàu trò khoâng ñaày ñuû ôû haàu heát caùc beänh nhaân. Ñieàu ñoù laøm cho nguy cô bò bieán coá tim maïch vaãn coøn raát cao trong ñaïi ña soá ngöôøi THA coù ñieàu trò hoaëc khoâng ñieàu trò. Nhieàu baèng chöùng thaáy raèng nguy cô cuûa ñoät quò, beänh tim thieáu maùu cuïc boä, suy thaän... khoâng chæ xaûy ra ñoái vôùi ngöôøi coù huyeát aùp cao roõ maø coøn xaûy ra ôû ngöôøi coù huyeát aùp treân möùc huyeát aùp toái öu. [2]. THA thöïc söï trôû thaønh vaán ñeà söùc khoûe ñöôïc quan taâm taïi coäng ñoàng.
Taïi Quaûng Trò cho ñeán nay chöa coù thoáng keâ naøo veà tình hình beänh THA. Chuùng toâi nghieân cöùu ñeà taøi: "Tình hình beänh taêng huyeát aùp taïi thò xaõ Ñoâng Haø, Quaûng Trò" vôùi hai muïc tieâu sau:
1.Tìm hieåu taàn suaát maéc beänh taêng huyeát aùp cuûa daân cö thò xaõ Ñoâng Haø, Quaûng Trò.
2. Tìm hieåu moái töông quan cuûa beänh taêng huyeát aùp vôùi moät soá yeáu toá nguy cô.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
Ñoái töôïng nghieân cöùu: ngöôøi lôùn treân 25 tuoåi soáng taïi ñòa baøn thò xaõ Ñoâng Haø
Côõ maãu: Ñöôïc tính theo coâng thöùc:
N = U2α x φ (1-φ): k2
Trong ñoù:
Uα = 1,96 khi coâng nhaän sai soá = 0.05
φ= 16,3% (tyû leä maéc beänh THA taïi Vieät Nam theo nghieân cöùu cuûa Hoäi Tim maïch hoïc Vieät Nam [2]).
Choïn k = 4%. Töø ñoù tính ñöôïc: N = 328.
Choïn côõ maãu laø: N = 450.
Toång maãu ñöôïc phaân ñeàu cho caùc khung tuoåi (theo Hoäi Tim maïch hoïc Vieät Nam): 25 - 34, 35-44, 45-54, 55-64, 65, moãi khung tuoåi choïn 90 ñoái töôïng. Choïn ñoái töôïng ngaãu nhieân ñôn thuaàn töø 9 phöôøng xaõ theo soå quaûn lyù nhaân khaåu cuûa ñòa phöông.
Kyõ thuaät ñieàu tra: Taát caû caùc ñoái töôïng ñöôïc ñieàu tra thoâng tin caù nhaân, ño chieàu cao caân naëng, voøng buïng voøng moâng, thaêm khaùm laâm saøng; xeùt nghieäm ñònh löôïng ñöôøng maùu tónh maïch ñoùi saùng, ñònh löôïng caùc thaønh phaàn Lipid maùu.
Phöông phaùp ño huyeát aùp: Theo khuyeán caùo cuûa Hoäi Tim maïch Vieät Nam [2]:
raised blood glucose (BG) were all evidently correlated to hypertension. Rate of hypertension in those who had elevated levels of BG (with BG # 6.1mmol/l) was 38.3%, who were diabetic taking - 41%, and who suffered from FGI - 35.3%. In brief, the rate of hypertension was obviously increased with age, overweight, android obesity, metabolic dyslipidemia, hyperglycemia, and diabetes.
Keywords: Hypertension, risk factors, overweight, android obesity, metabolic dyslipidemia, hyperglycemia and diabetes.
Taùc giaû
(*) BS. Traàn Kim Phuïng: Giaùm ñoác Sôû Y teá Quaûng Trò
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2010, Soá 16 (16) 23 Chaån ñoaùn vaø phaân ñoä THA: Theo Hoäi Tim
maïch hoïc Vieät Nam:
Phöông phaùp tính vaø ñaùnh giaù BMI: Tieâu chuaån WHO daønh cho caùc nöôùc chaâu AÙ [4]
Phöông phaùp ñaùnh giaù beùo buïng: Theo tieâu chuaån cuûa NCEP ATPIII daønh cho ngöôøi chaâu AÙ : Voøng buïng ôû nam 90cm, ôû nöõ 80cm
Phöông phaùp ñaùnh giaù Lipid maùu: Theo Hoäi Tim maïch hoïc Vieät Nam.
Phöông phaùp chaån ñoaùn ñaùi thaùo ñöôøng vaø roái loaïn dung naïp Glucose maùu ñoùi (RLGMÑ): Theo tieâu chuaån cuûa WHO naêm 1998.
Xöû lyù soá lieäu: Theo phöông phaùp thoáng keâ Y hoïc.
Thôøi gian: Töø thaùng 6 ñeán thaùng 10 naêm 2008.
3. Keát quaû nghieân cöùu
3.1. Taàn suaát taêng huyeát aùp (theo JNC VI 1997)
Tyû leä THA chung laø 26,6%, THA ñoä1 laø 14,9%, ñoä 2 laø 8,6%, ñoä 3 laø 3%.
3.2. Moái lieân quan cuûa THA vôùi caùc yeáu toá nguy cô khaùc
Tyû leä THA taêng daàn theo tuoåi. ÔÛ nhoùm tuoåi treû nhaát (25-34) tyû leä THA laø 7,5%, nhoùm tuoåi 35-44 laø 15,6%, nhoùm tuoåi 45-54 laø 30,3%, nhoùm tuoåi 55-64 laø 38,4%, ôû nhoùm tuoåi cao nhaát ( >65) tyû leä THA laø 42,5%.
Lieân quan THA vôùi Chæ soá khoái cô theå (BMI 23): Trong soá 344 ngöôøi coù MBI bình thöôøng (MBI
<23) coù 67 ngöôøi THA, tyû leä 19,5%. Trong 117 ngöôøi thöøa caân (MBI >23) coù 56 ngöôøi THA, tyû leä 47,9%. Ngöôøi coù khoái löôïng cô theå BMI 23, tyû leä
THA cao hôn nhöõng ngöôøi coù khoái löôïng cô theå bình thöôøng. Söï khaùc bieät coù yù nghæa thoâng keâ.p<0,001.
Nguy cô THA ôû nhöõng ngöôøi coù khoái löôïng cô theå BMI 23 cao hôn nhöõng ngöôøi coù khoái löôïng cô theå bình thöôøng. (OR= 3,8).
Lieân quan THA vôùi tình traïng beùo buïng: Trong soá 366 ngöôøi khoâng beùo buïng coù 84 ngöôøi THA, tyû leä 23%. Trong soá 95 ngöôøi coù beùo buïng coù 39 ngöôøi THA, tyû leä 41%. Ngöôøi beùo buïng, tyû leä THA cao hôn nhöõng ngöôøi khoâng beùo buïng. Söï khaùc bieät coù yù nghóa thoâng keâ.p<0,001. Nguy cô THA ôû nhöõng ngöôøi beùo buïng cao hôn nhöõng ngöôøi khoâng beùo buïng. (OR= 2,34).
THA lieân quan vôùi tình traïng roái loaïn Lipid maùu: (Coù roái loaïn ít nhaát 01 thaønh phaàn lipid maùu).
Trong soá 121 ngöôøi khoâng roái loaïn lipid coù 20 ngöôøi THA, tyû leä 16,5%. Trong soá 340 ngöôøi coù roái loaïn lipid coù 103 ngöôøi THA, tyû leä 30,3%. Nhöõng ngöôøi coù roái loaïn lipid maùu thì THA cao hôn nhöõng ngöôøi khoâng bò roái loaïn. Söï khaùc bieät coù yù nghóa thoâng keâ.p<0,005. Nguy cô THA ôû nhöõng ngöôøi bò roái loaïn lipide cao hôn nhöõng ngöôøi khoâng bò roái loaïn (OR=2,19).
Taêng cholesterol toaøn phaàn: Trong soá 340 ngöôøi khoâng taêng cholesterol toaøn phaàn coù 58 ngöôøi THA, tyû leä 17%. Trong soá 121 ngöôøi taêng cholesterol toaøn phaàn coù 65 ngöôøi THA, tyû leä 53,7%. Nguy cô THA gaáp 2,53 laàn.
Taêng LDL-C: Trong soá 340 ngöôøi khoâng taêng LDL-C coù 40 ngöôøi THA tyû leä 11,8%. Trong soá 121 ngöôøi taêng LDL-C coù 83 ngöôøi THA, tyû leä 68,6%.
Taêng LDL-C coù nguy cô THA so vôùi nhöõng ngöôøi khoâng taêng LDL-C.(OR=2,13)
THA lieân quan vôùi taêng triglycerid: Trong soá 336 ngöôøi khoâng taêng triglycerid coù 45 ngöôøi taêng THA tyû leä 13,4%. Trong soá 225 ngöôøi taêng triglycerid coù 78 ngöôøi THA, tyû leä 34,7%. Nhöõng ngöôøi coù taêng triglycerid maùu thì THA cao hôn nhöõng ngöôøi khoâng bò taêng triglycerid maùu. Söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ.p<0,001. Nguy cô THA ôû nhöõng ngöôøi taêng triglycerid cao hôn nhöõng ngöôøi khoâng taêng triglycerid.(OR=2,25).
Ñaùnh giaù töông quan cuûa Ñaùi thaùo ñöôøng vaø Roái loaïn glucoza maùu ñoùi (RLGMÑ) vôùi taêng HA:
Trong soá 338 ngöôøi khoâng ñaùi thaùo ñöôøng hoaëc roái loaïn glucoza maùu ñoùi coù 66 ngöôøi taêng THA, tyû leä 19,5%. Trong soá 123 ngöôøi ñaùi thaùo ñöôøng hoaëc roái loaïn glucoza maùu ñoùi coù 41 ngöôøi THA, tyû leä
Huyeát aùp Taàn suaát Tyû leä
Bình thöôøng <130/<85 60 13
Ñoä 1: 69 (140-159/90-99) 14,9 14,9 Ñoä 2:40 (160-179/100-109) 8,6 8,6 THA
Ñoä 3:14 (180/≥ 110) 3,0 3,0
N = 461 123 26,6
Baûng 1. Phaân boá taàn suaát taêng huyeát aùp
24 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2010, Soá 16 (16)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
33,3%. Taêng ñöôøng maùu noùi chung vaø ñaùi thaùo ñöôøng coù töông quan vôùi THA coù yù nghóa thoáng keâ.p<0,05.
Trong soá 338 ngöôøi khoâng roái loaïn glucoza maùu ñoùi coù 33 ngöôøi taêng THA, tyû leä 9,8%. Trong soá 123 ngöôøi roái loaïn glucoza maùu ñoùi coù 18 ngöôøi THA, tyû leä 14,6%. Roái loaïn ñöôøng maùu ñoùi ñôn thuaàn thì coù moái lieân quan vôùi THA nhöng khoâng coù yù nghóa thoáng keâ.P>0,05.
4. Baøn luaän
Nghieân cöùu ñieàu tra caét ngang 461 ngöôøi töø 25 tuoåi trôû leân cö truù taïi thaønh phoá Ñoâng Haø cho thaáy:
Tyû leä THA chung laø 26,6%. So saùnh vôùi moät soá keát quaû nghieân cöùu tröôùc ñaây thì keát quaû naøy laø töông ñöông. Traàn Vaên Huy (Khaùnh Hoøa, 2004) laø 23,8%
[1]. Phaïm Gia Khaûi nghieân cöùu THA ôû ngöôøi Vieät Nam, naêm 2008 laø 27,2% [3]. Phaân loaïi nhoùm THA theo JNC VI, 1007, thì keát quaû cho thaáy: THA ñoä 1 laø 14,9%, THA ñoä 2 laø 8,6%, THA ñoä 3 laø 3%.
Caùc löùa tuoåi ñöôïc phaân nhoùm nhö sau: 25-34, 35-44, 45-54, 55-64, >65.Tyû leä THA laàn löôït laø:
7,5%. 15,6%. 30,3%. 38,4%. 42,5%, ÔÛ nhoùm tuoåi treû nhaát (25-34) tyû leä THA laø 7,5%, ôû nhoùm tuoåi cao nhaát ( >65) tyû leä THA laø 42,5%. Tuoåi caøng cao thì tyû leä THA caøng cao. Coù söï gia taêng mang tính ñoät bieán töø tuoåi 45 trôû leân. Maëc duø ôû nhoùm tuoåi treû coù tyû leä THA thaáp nhaát so vôùi caùc nhoùm tuoåi khaùc nhöng vôùi tyû leä THA 7,5% khoâng phaûi laø moät tyû leä thaáp. Ñieàu ñaùng quan taâm laø ôû nhoùm tuoåi treû vaãn coù moät tyû leä THA ñaùng keå.
Nhöõng ngöôøi coù khoái löôïng cô theå BMI 23 thì tyû leä THA cao hôn nhöõng ngöôøi coù khoái löôïng cô theå
bình thöôøng. Söï khaùc bieät coù yù nghóa thoâng keâ.p<0,001.
Nguy cô THA ôû nhöõng ngöôøi coù khoái löôïng cô theå BMI 23 cao hôn nhöõng ngöôøi coù khoái löôïng cô theå bình thöôøng laø 1,82 laàn.
Nhöõng ngöôøi coù roái loaïn lipid maùu thì THA cao hôn nhöõng ngöôøi khoâng bò roái loaïn. Söï khaùc bieät coù yù nghóa thoâng keâ.p<0,005. Nguy cô THA laø 2,19 laàn.
Taêng cholesterol toaøn phaàn coù nguy cô taêng THA gaáp 2,53 laàn so vôùi nhöõng ngöôøi khoâng taêng cholesterol. Taêng LDL-C coù nguy cô THA gaáp 2,15 laàn so vôùi nhöõng ngöôøi khoâng taêng LDL-C.
Keát quaû phaân tích ôû nhoùm ngöôøi coù taêng triglycerid maùu tyû leä THA cao hôn nhoùm ngöôøi khoâng bò taêng triglycerid maùu. Söï khaùc bieät coù yù nghóa thoâng keâ.p<0,001. Nguy cô THA laø 2,25 laàn.
Taêng ñöôøng maùu noùi chung vaø ñaùi thaùo ñöôøng coù töông quan vôùi THA coù yù nghóa thoáng keâ. Nhöng roái loaïn ñöôøng maùu ñoùi ñôn thuaàn thì töông quan vôùi THA khoâng coù yù nghóa thoáng keâ. Toùm laïi:
1. Tyû leä THA ôû ngöôøi lôùn 25 tuoåi ôû Ñoâng Haø - Quaûng Trò laø 26,6 %. THA ñoä1 laø 14,9%, ñoä 2 laø 8,6%, ñoä 3 laø 3%.
2. Tyû leä THA taêng daàn theo nhoùm tuoåi 25-34, 35-44, 45-54, 55-64, 65 laàn löôït laø: 7,5%, 15,6%, 30,3%, 38,4%, vaø 42,5%.
3. Tyû leä THA coù moái lieân quan ñeán caùc yeáu toá nguy cô: Thöøa caân, beùo buïng, roái loaïn ít nhaát 01 thaønh phaàn lipid maùu, taêng cholesterol, taêng LDL- C, taêng triglycerid, ñaùi thaùo ñöôøng, roái loaïn glucoza maùu ñoùi, taêng ñöôøng maùu.
Taøi lieäu tham khaûo Tieáng Vieät
1. Huyønh Vaên Minh, Phaïm Gia Khaûi, Nguyeãn Huy Dung vaø cs(2008). "Khuyeán caùo cuûa hoäi Tim maïch hoïc Vieät Nam veà chaån ñoaùn, ñieàu trò, döï phoøng taêng huyeát aùp ôû ngöôøi lôùn".
Khuyeán caùo caùc beänh lyù Tim maïch vaø chuyeån hoaù, : 235- 294.
2. Phaïm Gia Khaûi(2008). "Dòch teã hoïc taêng huyeát aùp Vieät Nam". Kyû yeáu hoäi nghò Tim maïch hoïc Ñoâng Nam AÙ laàn thöù 17.
3. Traàn Vaên Huy, Tröông Taán Minh(2004). "Dòch teã hoïc caùc yeáu toá nguy cô tim maïch chính ôû ngöôøi lôùn taïi Khaùnh Hoøa".Taïp chí Tim maïch hoïc, 372004: 580-596.
Tieáng Anh
4. Kaplan MN.( 2005). "System Hypertension: Mechanism and diagnosis". Heart disease chapter 37. Vikrant S, Tiwari SC, 2001, "Essential Hypertension - pathogenesis and pathophysiology", Journal, Indian Academy of Clinical Medicine, vol.2, No.3: 140-161.
