QUY TRÌNH KỸ THUẬT SẢN XUẤT SEN GIỐNG
Lê Khắc Phúc, Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế ĐT 0912121362 / 0989194985, email: lekhacphuc@huaf.edu.vn I. GIỚI THIỆU VỀ CÂY GIỐNG SEN
Sen Hồng (Nelumbo nucifera) có nguồn gốc ở Châu Á, xuất phát từ Ấn Độ, sau đó lan qua Trung Quốc và vùng Đông Bắc Úc Châu. Sen là loại thuỷ sinh được tiêu thụ mạnh khắp Châu Á. Sen Trắng (Nelumbo lutea), còn gọi là sen Mỹ hay sen vàng.
Lá, bông, hạt, củ của sen Trắng và sen Hồng đều là những bộ phận có thể ăn được.
Hàm lượng dinh dưỡng và giá trị kinh tế cao. Các vùng trồng sen thâm canh cho năng suất cao, lợi nhuận có thể đạt đến 100 triệu đồng/ha/năm. Nhu cầu giống sen đạt chất lượng, sạch dịch hại ngày càng lớn, trước nhu cầu mở rộng diện tích sản xuất sen. Vì vậy cần thiết phải có quy trình sản xuất giống sen đảm bảo cây giống/ hạt giống sạch dịch hại, đảm bảo tiêu chuẩn giống tốt để phục vụ sản xuất.
II. PHẠM VI ÁP DỤNG
1. Quy trình kỹ thuật sản xuất giống sen lấy hạt được áp dụng cho việc cung cấp cây giống cho mô hình sản xuất sen an toàn ở các tỉnh Bắc trung bộ và các địa phương có điều kiện sinh thái tương tự.
2. Quy trình này là cơ sở cho việc truy xuất nguồn gốc cây giống, đăng ký, kiểm tra và xác nhận chất lượng cây giống sen đạt tiêu chuẩn phục vụ cho mô hình sản xuất sen thương phẩm an toàn.
3. Quy trình này đáp ứng các chỉ tiêu chất lượng cây giống sen phục vụ cho mô hình sản xuất sen an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP (TCVN 11892-1:2017).
III. ĐỊNH NGHĨA VÀ QUI ĐỊNH CHUNG 1. Định nghĩa
Giống sen là vật liệu di truyền chứa đúng và đầy đủ các chỉ tiêu về hình thái, nguồn gen vốn có của cây sen ban đầu. Mang đầy đủ đặc tính di truyền của cây bố mẹ ban đầu. Cây giống đảm bảo sạch bệnh 100%, tỷ lệ đồng đều >90% và tỷ lệ đúng giống cao >95%. Đủ tiêu chuẩn để trồng ở mô hình sen VietGAP theo tiêu chuẩn VietGAP có chất lượng đúng như đặc tính giống của nó, hàm lượng các chất độc, mức độ nhiễm các sinh vật gây hại ở dưới mức tiêu chuẩn cho phép, đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng và môi trường theo TCVN 11892-1:2017.
2. Chỉ tiêu chất lượng sản phẩm
* Sản phẩm hạt giống
+ Độ sạch hạt giống > 90%.
+ Tỷ lệ nảy mầm > 90%.
+ Độ đúng giống > 95%.
+ Độ thuần hạt giống >90%.
+ Không nhiễm sâu bệnh.
* Sản phẩm cây giống
+ Độ đồng đều của cây giống > 90%.
+ Độ đúng giống > 95%.
+ Độ thuần cây giống >90%.
+ Không nhiễm sâu bệnh.
- Cây và hạt không bị dập nát, không có vết sâu bệnh và phải mang đặc tính của giống.
- Khi thu hoạch giống, đóng gói, vận chuyển, tiêu thụ phải đảm bảo được các chỉ tiêu chất lượng trên.
3. Điều kiện sản xuất giống Sen an toàn
- Chọn đất không bị ô nhiễm, không chịu ảnh hưởng của chất thải công nghiệp, bệnh viện và các nguồn ô nhiễm khác, đáp ứng QCVN 03-MT:2015/BTNMT, lượng kim loại nặng cho phép trong tầng đất mặt đối với đất nông nghiệp là (mg/kg đất khô):
As (15,0), Cd (1,5), Pb (70,0), Cr (150,0), Cu (100,0) và Zn (200,0).
- Nguồn nước tưới là nước sạch: nước sông có dòng chảy luân chuyển không bị ô nhiễm hoặc nước giếng khoan sạch đáp ứng hạng A2, và khi rửa gương và hạt, sơ chế đáp ứng hạng A1 của QCVN 08-MT:2015/BTNMT.
- Không sử dụng phân chuồng tươi hoặc nước phân tươi để bón hoặc tưới.
- Thu hoạch đảm bảo thời gian cách ly sau khi phun thuốc bảo vệ thực vật.
- Không sử dụng nước từ canh tác lúa cho vào ruộng sen.
- Không có nguồn dịch hại trong đất, nước và giá thể.
IV. YÊU CẦU KỸ THUẬT
1. Sen được canh tác trên vùng trồng đủ điều kiện sản xuất an toàn để chọn làm giống.
2. Các hộ nông dân tự nguyện tham gia sản xuất giống sen an toàn được cán bộ kỹ thuật hướng dẫn tập huấn các biện pháp kỹ thuật nhân giống.
3. Được sự kiểm tra chặt chẽ của cơ quan chức năng về tiêu chuẩn cây giống sen an toàn sạch dịch hại.
4. Các hộ dân phải ghi chép đầy đủ thông tin vào nhật ký sản xuất giống để truy xuất nguồn gốc và chất lượng giống sen.
V. YÊU CẦU VỀ ĐIỀU KIỆN CANH TÁC
- Đất: Đất có tầng canh tác từ 20 – 40 cm, đất có tác dụng giúp rễ cây bám vào và phát triển, cung cấp chất dinh dưỡng cho cây, ổn định pH. Để thuận tiên cho cây sen phát triển và thu hoạch.
- Thời tiết: Cây sen cần nhiệt độ ấm của vùng nhiệt đới, bình quân là 25oC. Sen không tăng trưởng ở vùng bị sương giá do nó rất nhạy cảm với nhiệt độ lạnh. Tuy nhiên củ sen có đặc tính miên trạng qua đông nhằm gíup sen tồn tại.
- Chất lượng nước: Chất lượng nước rất quan trọng để sen tăng trưởng tốt. Nhiệt độ nước thích hợp và ổn định, nước phải trong, pH thích hợp nhất là 6-6,5. Độ sâu thích hợp nhất là 20cm, khi mới gieo chỉ cần 5 cm. Thay đổi độ sâu sẽ ảnh hưởng đến nhiệt độ nước. Độ sâu càng tăng, tính giữ nhiệt càng kéo dài. Việc tăng độ sâu của nước sẽ giúp không chế bệnh thối củ do nấm Fusarium oxysporum pv nelumbicola do nấm này cần oxygen. Nước sâu quá sẽ ảnh hưởng đến phát triển bộ rễ vì việc vận chuyển không khí từ lá qua hệ thống vận chuyển khí gặp trở ngại. Cây sen có thể chịu được nồng độ muối nhất định.
VI. KỸ THUẬT SẢN XUẤT GIỐNG SEN (Còn tiếp)
