Thùc tr¹ng tÝn ngìng t«n gi¸o cña

(1)

Thùc tr¹ng tÝn ng−ìng t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m ninh thuËn hiÖn nay

V¨n Mãn^(*)

i. Më ®Çu

Ninh ThuËn lµ n¬i ng−êi Ch¨m c− tró l©u ®êi vµ cã sè d©n tËp trung ®«ng nhÊt (50.000 ng−êi) so víi ng−êi Ch¨m ë ViÖt Nam. HiÖn nay hä sinh sèng ë 22 lµng cæ truyÒn, theo hai t«n gi¸o chÝnh: Ch¨m Bµ La M«n vµ Ch¨m Håi gi¸o Bµni (Håi gi¸o cò). Ngoµi ra cßn mét bé phËn Ch¨m Islam (Håi gi¸o míi). Mçi nhãm tÝn ®å ®Òu cã nÕp sèng, sinh ho¹t, kiªng c÷, lÔ nghi, phong tôc tËp qu¸n cña riªng m×nh, gãp phÇn t¹o nªn diÖn m¹o t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m ®a d¹ng, ®Æc s¾c.

Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc, cïng víi sù giao l−u, héi nhËp gi÷a c¸c n−íc trªn thÕ giíi, vÊn ®Ò t«n gi¸o, d©n téc ®ang trë thµnh mèi quan t©m hµng ®Çu cña mçi quèc gia. T«n gi¸o ®ang cã xu h−íng thÕ tôc hãa; gÇn ®©y nh÷ng hiÖn t−îng t«n gi¸o cùc ®oan xuÊt hiÖn; sù lan réng cña Kit«

gi¸o, sù tranh giµnh ¶nh h−ëng cña Håi gi¸o thÕ giíi ®· vµ ®ang cã xu h−íng t¸c

®éng hoÆc gi¸n tiÕp hoÆc trùc tiÕp ®Õn t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m. Tr−íc t×nh h×nh ®ã t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m biÕn ®æi, thÝch nghi ra sao? Nã vËn hµnh trong x· héi Ch¨m nh− thÕ nµo? §©y lµ vÊn ®Ò quan träng liªn quan ®Õn ®êi sèng cña ng−êi Ch¨m nh−ng ch−a ai ®Ò cËp ®Õn. Bµi viÕt nµy nh»m cung cÊp nh÷ng t− liÖu cÇn thiÕt cho viÖc nghiªn cøu vµ c«ng t¸c qu¶n lÝ t«n gi¸o, ®ång thêi gãp phÇn b¶o tån vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m hiÖn nay.

II. Di s¶n t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn

T«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m lµ mét bé phËn quan träng cña v¨n hãa Ch¨m. T«n gi¸o ®· in dÊu s©u s¾c trªn mäi lÜnh vùc v¨n hãa, kinh tÕ, x· héi vµ hiÖn nay ®· ®Ó l¹i cho ng−êi Ch¨m mét di s¶n ®å sé. ë Ninh ThuËn cã 3 th¸p næi tiÕng: Th¸p Hßa Lai, th¸p P« Klong Garai vµ th¸p P« R«mª.

Bªn c¹nh nh÷ng ng«i th¸p cßn cã c¸c ®Òn thê (danok) nh− ®Òn Po N−gar (H÷u §øc),

®Òn P«r«mª (HËu Sanh), ®Òn P« Klong Garai (Ph−íc §ång), ®Òn P« Klong Chan (BÇu Tróc)... Cïng víi ®Òn th¸p cßn cã mét tÇng líp tu sÜ (paseh) gåm 38 vÞ, ®øng ®Çu lµ ba vÞ c¶ s− (p« dhia) qu¶n lÝ 25.000 tÝn

®å Bµ La M«n vµ ch¨m lo cóng tÕ ®Òn th¸p.

Song song víi ®Òn th¸p cña ng−êi Ch¨m Bµ La M«n, ë Ninh ThuËn cßn cã 7 th¸nh

®−êng Håi gi¸o Bµni ë 7 th«n (V¨n L©m, TuÊn Tó, Thµnh TÝn, Phó NhuËn, L−¬ng Tri, An Nh¬n, Ph−íc Nh¬n) víi 128 vÞ tu sÜ (p« char) ®øng ®Çu lµ 7 vÞ c¶ s− (p« gru) cai qu¶n 7 th¸nh ®−êng vµ phôc vô nghi lÔ cóng tÕ t«n gi¸o cho 23.000 tÝn ®å Håi gi¸o Bµni (Håi gi¸o cò). Ngoµi Håi gi¸o Bµni, ë ng−êi Ch¨m cßn cã bé phËn Ch¨m Islam (Håi gi¸o míi) víi kho¶ng 2000 tÝn ®å, 18 vÞ tu sÜ vµ 4 th¸nh ®−êng ë 4 th«n (V¨n L©m, Nho L©m, An Nh¬n, Ph−íc Nh¬n).

Cïng víi hÖ thèng ®Òn th¸p, th¸nh

®−êng, ng−êi Ch¨m Ninh ThuËn ®Õn nay vÉn cßn b¶o l−u kh¸ tèt nh÷ng nghi lÔ, héi hÌ, ®×nh ®¸m liªn quan ®Õn tÝn ng−ìng t«n

*. Nhµ nghiªn cøu, Trung t©m Nghiªn cøu v¨n hãa Ch¨m Ninh ThuËn.

(2)

gi¸o. Theo thèng kª ban ®Çu, ng−êi Ch¨m cã ®Õn gÇn 100 lÔ tôc kh¸c nhau vµ 128 vÞ thÇn linh mµ hä th−êng kªu cÇu, cóng tÕ.

Trong hÖ thèng nghi lÔ trªn, næi bËt lµ c¸c lÔ cóng tÕ ®Òn th¸p, th¸nh ®−êng hµng n¨m nh− lÔ P¬h bang yang (lÔ më cöa th¸p), lÔ Yu«r yang (lÔ cÇu ®¶o), lÔ Bun chate (lÔ cóng n÷ thÇn vµo th¸ng 9 lÞch Ch¨m), lÔ héi Katª, lÔ héi Ram−wan, lÔ Waha (lÔ cóng chay niÖm cña Håi gi¸o), kinh héi Suc y−¬n... Bªn c¹nh nghi lÔ, ®Òn, th¸p, th¸nh ®−êng, ng−êi Ch¨m Ninh ThuËn cßn cã mét hÖ thèng lÔ nghi liªn quan ®Õn céng

®ång, téc hä nh−: LÔ Rija n−gar (lÔ héi móa tèng «n ®Çu n¨m), lÔ Rija harey (lÔ móa ban ngµy), lÔ Rija prong (lÔ móa lín);

çc lÔ nghi n«ng nghiÖp vµ çc lÔ nghi kh¸c liªn quan ®Õn ®êi sèng ç nh©n con ng−êi nh− lÔ nhËp ®¹o (Kakr¬h, katat), lÔ c−íi, lÔ tang, lÔ nhËp kut...

Nãi chung, t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m kh«ng chØ l−u l¹i hÖ thèng ®Òn th¸p, th¸nh

®−êng - ®Ønh cao cña v¨n hãa vËt chÊt, n¬i ng−ng ®äng nh÷ng gi¸ trÞ kÜ thuËt vµ mÜ thuËt cña nÒn v¨n hãa Ch¨m mµ cßn s¶n sinh ra nh÷ng nghi lÔ, héi hÌ, trong ®ã chøa

®ùng nh÷ng lêi ca, tôc cóng, nghÖ thuËt móa h¸t ®Æc s¾c... TÊt c¶ ®· trë thµnh mét di s¶n v¨n hãa Ch¨m ngµy nay. §ã chÝnh lµ çi cèt lâi, çi tinh hoa v¨n hãa d©n téc mµ qua hµng ngh×n n¨m ng−êi Ch¨m ®· chiÕt xuÊt, héi tô thµnh çc biÓu t−îng, çc m«

thøc vËt chÊt vµ tinh thÇn. V× vËy, t«n gi¸o

®· thùc sù thÊm s©u, chi phèi ®êi sèng céng ®ång, t¹o nªn phong tôc, lèi sèng, phong c¸ch, t− duy, thÞ hiÕu... TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã ®· t¹o nªn nÐt riªng biÖt cña v¨n hãa, t«n gi¸o cña céng ®ång ng−êi Ch¨m ngµy nay.

III. Thùc tr¹ng tÝn ng−ìng t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m Ninh ThuËn ngμy nay

TÝn ng−ìng t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m mét thêi ®· cã ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù h×nh thµnh nªn diÖn m¹o v¨n hãa Ch¨m.

Nh−ng ngµy nay, tr¶i qua mét qu¸ tr×nh dµi

cña lÞch sö, nÒn v¨n hãa nµy kh«ng cßn gi÷

nguyªn ®−îc b¶n chÊt ban ®Çu cña nã mµ

®· bÞ nhiÒu líp v¨n hãa sau héi nhËp. Vèn lµ nh÷ng t«n gi¸o ®−îc du nhËp tõ bªn ngoµi vµo (Ên §é, arËp, Ba T−),... ng−êi Ch¨m tiÕp thu, c¶i biªn, kÕt hîp víi v¨n hãa b¶n ®Þa, lÊy tÝn ng−ìng d©n gian lµm gèc t¹o nªn bé mÆt t«n gi¸o míi cña ng−êi Ch¨m. Do ®ã, b¶n th©n t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m kh«ng cã gi¸o lÝ, gi¸o chñ vµ mét hÖ thèng tæ chøc gi¸o héi chÆt chÏ, nã lµ sù dung hîp nhiÒu yÕu tè v¨n hãa, tïy theo tõng giai ®o¹n lÞch sö, ®Æc tÝnh ®Þa ph−¬ng mµ cã sù biÕn ®æi cho phï hîp. Tõ ®ã dÉn

®Õn mçi t«n gi¸o, mçi ®Þa ph−¬ng, mçi nhãm tÝn ®å cña ng−êi Ch¨m trong sinh ho¹t t«n gi¸o cã nhiÒu nÐt dÞ biÖt: kh¸c nhau vÒ gi¸o lÝ, gi¸o lÞch, tiÓu tiÕt hµnh lÔ...

Ngµy nay, do nh÷ng nÐt kh¸c biÖt ®ã, cïng víi sù t¸c ®éng cña cuéc sèng hiÖn ®¹i, mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr−êng ®ang lµm r¹n nøt t«n gi¸o truyÒn thèng vµ thóc ®Èy xu h−íng thÕ tôc hãa trong x· héi ng−êi Ch¨m. Mét sè ng−êi Ch¨m kh«ng cßn tin theo t«n gi¸o truyÒn thèng cña m×nh, b¾t ®Çu l×a bá nã ®Ó

®i t×m mét ®øc tin kh¸c. Néi bé tu sÜ, gi¸o lÝ, gi¸o lÞch, kh«ng thèng nhÊt víi nhau. Cã thÓ nãi diÖn m¹o tÝn ng−ìng t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m ngµy nay ®ang l©m vµo thùc tr¹ng kh¸ nan gi¶i.

1. T«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m Ninh ThuËn kh«ng tån t¹i theo mét thÓ thèng nhÊt.

Trªn thùc tÕ hiÖn nay, t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m chia ra lµm 5 khu vùc víi nhiÒu ®Òn th¸p, th¸nh ®−êng bÞ ph©n t¸ch kh«ng t¹o ®−îc mèi liªn kÕt thèng nhÊt.

§¹o Bµ La M«n chia ra lµm 3 khu vùc cã 3 nhãm tÝn ®å vµ ®øng ®Çu lµ 3 vÞ c¶ s− (p«

dhia) phô tr¸ch tÕ lÔ ë 3 ®Òn th¸p (Th¸p P«

N−gar ë H÷u §øc, th¸p P« Klong Garai ë Th¸p Chµm, th¸p P« R«me ë HËu Sanh).

Håi gi¸o chia ra lµm 2 nhãm tÝn ®å: Ch¨m Håi gi¸o cò (Bµni) vµ Ch¨m Håi gi¸o míi (Islam). C¸c chïa th¸p th−êng x¶y ra nh÷ng cuéc tranh chÊp c¶ s−: Cuéc tranh chÊp c¶ s− chñ tr× th¸p P« R«me - HËu

(3)

Sanh vµo n¨m 1972; Cuéc tranh chÊp c¶ s−

chñ tr× th¸p P« N−gar - H÷u §øc vµo n¨m 1993 ®· ¶nh h−ëng kh«ng Ýt ®Õn t×nh h×nh

®êi sèng, an ninh, chÝnh trÞ ë vïng Ch¨m.

Håi gi¸o cña ng−êi Ch¨m còng cã cuéc tranh giµnh ¶nh h−ëng gi÷a Håi gi¸o Bµni vµ Håi gi¸o Islam lµm x¸o trén trong ®êi sèng sinh ho¹t cña ng−êi Ch¨m ë V¨n L©m - Ninh Ph−íc vµo n¨m 1978. Cuéc x« x¸t gi÷a Håi gi¸o Bµni vµ Håi gi¸o Islam ë Ph−íc Nh¬n - Ninh H¶i kÐo dµi tõ n¨m 1978 ®Õn 1985 míi t¹m chÊm døt.

T×nh h×nh trªn trong t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m ®· dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ sù chia rÏ côc bé, ®Þa ph−¬ng mÊt ®oµn kÕt. HiÖn nay, vÊn

®Ò thèng nhÊt néi bé t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m thµnh mét héi ®ång liªn chïa, liªn th¸p vÉn lµ nguyÖn väng bøc xóc vµ tha thiÕt cña ng−êi d©n ë ®©y.

2. Gi¸o lÞch cña ng−êi Ch¨m kh«ng thèng nhÊt, kh«ng æn ®Þnh, th−êng chªnh lÖch vÒ ngµy th¸ng

LÞch cña ng−êi Ch¨m cã hai lo¹i: LÞch Ch¨m Bµ La M«n vµ lÞch Ch¨m Håi gi¸o.

Hai lo¹i lÞch phôc vô cho hai t«n gi¸o kh¸c nhau vµ c¸ch tÝnh còng kh¸c nhau. LÞch Ch¨m Bµ La M«n ®−îc tÝnh theo chu k×

MÆt Trêi, dïng ®Ó xem ngµy th¸ng, phôc vô c¸c lÔ nghi ®Òn th¸p, quan, h«n, tang, tÕ trong x· héi Ch¨m. Ng−îc l¹i, lÞch Ch¨m Håi gi¸o Bµni ®−îc tÝnh theo chu k× MÆt Tr¨ng (©m lÞch Håi gi¸o) chØ dïng xem ngµy th¸ng ®Ó hµnh lÔ ë th¸nh ®−êng Håi gi¸o nh− lÔ Ram−wan, lÔ Waha... Cßn vÒ viÖc tÝnh ngµy th¸ng ®Ó thùc hiÖn quan, h«n, tang, tÕ... trong ®êi sèng hµng ngµy th×

ng−êi Ch¨m Håi gi¸o Bµni vÉn sö dông ngµy th¸ng cña lÞch Ch¨m Bµ La M«n.

ViÖc xem ngµy lµnh th¸ng tèt ®Ó thùc hiÖn c¸c nghi lÔ lµ quan träng. Cæ th−

Ch¨m cã ghi: "NÕu viÖc tÝnh ngµy, giê, th¸ng, n¨m sai lÖch hoÆc dêi ngµy giê cña n¨m nµy sang n¨m kh¸c th× thiªn h¹ sÏ bÞ thiªn tai, ®¹i h¹n, mÊt mïa, ®ãi kÐm". ThÕ nh−ng c¸ch tÝnh lÞch cña tu sÜ Ch¨m hiÖn nay kh«ng thèng nhÊt víi nhau. Tuy cïng

mét lÞch nh−ng mçi vïng, mçi n¬i ®Òu cã c¸ch tÝnh kh¸c nhau. LÞch Ch¨m Bµ La M«n ë vïng Phan Rang vµ lÞch Ch¨m Bµ La M«n ë Phan RÝ (B¾c B×nh) cã mét thêi gian dµi kh«ng thèng nhÊt. LÞch Ch¨m Håi gi¸o Bµni ë 7 th¸nh ®−êng vÉn ch−a æn

®Þnh, cßn chªnh lÖch vÒ ngµy th¸ng. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn, tu sÜ Ch¨m, Ban t«n gi¸o, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®· t×m nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó thèng nhÊt lÞch. Cô thÓ vµo n¨m 1987 ®· tæ chøc thèng nhÊt lÞch Ch¨m 2 lÇn t¹i huyÖn B¾c B×nh (ThuËn H¶i cò) vµ lÇn thø 3 n¨m 1988 t¹i huyÖn Ninh Ph−íc.

§Õn nay, lÞch Ch¨m míi t¹m thêi thèng nhÊt.

ViÖc sö dông lÞch chªnh lÖch ngµy th¸ng ë vïng Ch¨m ®· ®−a ®Õn hËu qu¶ lµ cïng mét d©n téc, mét t«n gi¸o, nh−ng tæ chøc lÔ c−íi, ngµy héi ë mçi vïng, mçi n¬i l¹i kh¸c nhau. Tõ ®ã t¹o nªn mét t©m lÝ kh«ng tèt trong tÝn ®å vµ néi bé tu sÜ.

3. T«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m kh«ng cã mét hÖ thèng gi¸o lÝ æn ®Þnh

§¹o Bµ La M«n vµ ®¹o Håi Bµni khi du nhËp vµo céng ®ång ng−êi Ch¨m ®· kÕt hîp víi v¨n hãa b¶n ®Þa, lÊy tÝn ng−ìng d©n gian lµm nÒn t¶ng. V× vËy, xÐt vÒ mÆt gi¸o lÝ, gi¸o lÞch, hÖ thèng thÇn linh, ®Ò tµi, chñ ®Ých cóng tÕ... chóng kh«ng theo mét mÉu h×nh nhÊt ®Þnh nµo ®−îc quy ®Þnh bëi gi¸o lÝ chÝnh thèng mµ tïy theo ®iÒu kiÖn lÞch sö, ®Æc tÝnh cña tõng ®Þa ph−¬ng c¸c t«n gi¸o nµy cã nh÷ng nghi lÔ, tôc cóng tÕ kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n trong viÖc thê thÇn MÑ xø së P« N−gar, ë mçi th«n thÇn MÑ mang mçi tªn kh¸c nhau nh−: P« N−gar Taha, P« N−gar Hamakut, P« N−gar M−r©u... ë vïng Ch¨m cßn cã sù kh¸c nhau vÒ lÔ Rija N−gar (lÔ héi móa tèng «n

®Çu n¨m) gi÷a ng−êi Ch¨m Bµ La M«n vµ ng−êi Ch¨m Håi gi¸o Bµni. VÒ nghi thøc lÔ cÇu kinh Ram−wan còng cã sù kh¸c nhau gi÷a ng−êi Ch¨m Håi gi¸o Bµni ë th«n L−¬ng Tri vµ ng−êi Ch¨m Håi gi¸o Bµni ë c¸c th«n kh¸c: khi hµnh lÔ Ram−wan, tu sÜ ë th«n L−¬ng Tri ph¶i dïng c¬m tr−íc sau

(4)

®ã míi ®−îc lµm lÔ cÇu kinh (takuh), ng−îc l¹i, ë c¸c th¸nh ®−êng Håi gi¸o kh¸c, sau khi lµm lÔ cÇu kinh xong tu sÜ míi ®−îc dïng c¬m.

Nãi chung t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m, xÐt vÒ mÆt h×nh thøc, kh«ng cã gi¸o lÝ chÆt chÏ mµ chØ dùa vµo kinh chÐp tay, truyÒn miÖng. Tõ ®ã tr¶i qua nhiÒu thêi gian c¸c kinh nµy cã sù biÕn ®æi, x¸o trén, "tam sao thÊt bæn", lµm cho gi¸o lÝ c¸c t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m bÞ biÕn d¹ng. Hä th−êng linh thiªng hãa gi¸o lÝ vµ thùc hiÖn theo lÔ thøc truyÒn thèng d©n gian "x−a sao nay vËy".

4. TÝn ng−ìng t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m nghiªng vÒ h×nh thøc cÇu cóng, t¹o ra g¸nh nÆng cho x∙ héi Ch¨m

TÝn ng−ìng t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m cã nhiÒu nghi lÔ, héi hÌ, ®×nh ®¸m (gÇn 100 lÔ tôc vµ 123 vÞ thÇn linh). Nh÷ng nghi lÔ, héi hÌ cña ng−êi Ch¨m mét mÆt chøa ®ùng tinh hoa v¨n hãa, mét mÆt t¹o ra g¸nh nÆng cho x· héi Ch¨m. Nh÷ng h×nh thøc cóng tÕ, nh÷ng lo¹i quÇn ¸o ngò s¾c, lÔ vËt cóng cho ng−êi chÕt... ®· lµm tèn nhiÒu c«ng søc, thêi gian vµ tiÒn cña nh©n d©n. §Æc biÖt lµ ®¸m tang Ch¨m Bµ La M«n vµ ®¸m tang Ch¨m Bµni víi nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña nã ®ang trë thµnh mèi quan t©m cña nhiÒu ng−êi Ch¨m. §iÒu ®ã ®ang ®Æt ra cho x·

héi Ch¨m mét vÊn ®Ò bøc xóc lµ nªn c¶i t¹o, b¶o tån vµ ph¸t huy nã nh− thÕ nµo cho phï hîp víi cuéc sèng míi ngµy nay.

5. Tu sÜ Ch¨m ®ang thiÕu v¾ng mét thÕ hÖ kÕ tôc trong t−¬ng lai

Tu sÜ Ch¨m lµ tÇng líp quan träng trong tÝn ng−ìng t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m.

Ng−êi ta nhËn diÖn ®−îc c¸c t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m th«ng qua tÇng líp tu sÜ. ThÕ nh−ng ngµy nay tÇng líp tu sÜ Ch¨m ®ang thiÕu v¾ng mét thÕ hÖ kÕ tôc. Theo sè liÖu

®iÒu tra míi ®©y, tu sÜ Bµ La M«n cã 38 vÞ, tu sÜ Håi gi¸o Bµni cã 128 vÞ vµ tu sÜ Håi Gi¸o Islam cã 10 vÞ. Tuæi ®êi trung b×nh cña c¸c tu sÜ nµy kh¸ cao, ®Æc biÖt lµ tu sÜ Bµ La M«n (tuæi ®êi tõ 40 - 85). Theo

phong tôc truyÒn thèng, tu sÜ Bµ La M«n lµ

"cha truyÒn con nèi", nh−ng ®Õn nay c¸c tu sÜ kÓ trªn, trong ®ã cã 3 vÞ c¶ s− (p« dhia), ng−êi ®øng ®Çu t«n gi¸o, vÉn ch−a cã ng−êi kÕ tôc. Ngµy nay do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, tu sÜ Ch¨m ®ang mÊt dÇn

®i ®Þa vÞ ®−îc träng väng trong x· héi, kh«ng cßn lµ mÉu ng−êi hÊp dÉn, lÝ t−ëng cho mäi ng−êi v−¬n tíi. NÕu ®óng nh− vËy th× kho¶ng 10 -20 n¨m n÷a, tÇng líp tu sÜ Bµ La M«n sÏ rÊt hÉng hôt. §Õn lóc ®ã hÖ thèng lÔ nghi cña ng−êi Ch¨m Bµ La M«n sÏ do ai ®¶m nhiÖm hoÆc biÕn ®æi theo chiÒu h−íng nµo ®ang lµ vÊn ®Ò suy nghÜ tr¨n trë cña ng−êi Ch¨m hiÖn nay.

6. Mét sè tÝn ®å t«n gi¸o truyÒn thèng cña ng−êi Ch¨m tõ bá ®¹o m×nh ®i t×m mét ®øc tin kh¸c - mét ý thøc t«n gi¸o míi ®−îc x¸c lËp

§øng tr−íc nh÷ng luång t− t−ëng v¨n hãa míi, c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng cña ng−êi Ch¨m ch−a kÞp thÝch nghi víi thêi

®¹i vµ cßn cã nh÷ng biÓu hiÖn tr× trÖ... §iÒu nµy lµm cho ng−êi Ch¨m phai dÇn niÒm tin t«n gi¸o cña m×nh, t×m ®Õn çc t«n gi¸o kh¸c. Theo sè liÖu thèng kª hiÖn nay ë vïng Ch¨m Ninh ThuËn ®· cã kho¶ng h¬n 200 ng−êi Ch¨m Bµ La M«n vµ ng−êi Ch¨m Bµni theo çc t«n gi¸o kh¸c. B»ng nhiÒu con ®−êng kh¸c nhau, çc t«n gi¸o kh¸c ®ang vËn ®éng nh÷ng ng−êi Ch¨m dÔ tin ®i theo ®¹o cña hä. Sù h×nh thµnh ý thøc t«n gi¸o míi ë ng−êi Ch¨m sÏ lµ mét nguyªn nh©n tiÒm Èn t¹o ra xung ®ét víi ý thøc t«n gi¸o truyÒn thèng cña ng−êi Ch¨m (®¹o Bµ La M«n vµ Håi gi¸o Bµni).

Nh− vËy, thùc tr¹ng tÝn ng−ìng t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m Ninh ThuËn trong ®êi sèng hiÖn nay lµ mét bøc tranh ®a d¹ng vµ phøc t¹p víi nh÷ng vÊn ®Ò næi cém, m©u thuÉn, tr¸i ng−îc nhau. Mét mÆt, vai trß,

¶nh h−ëng cña t«n gi¸o truyÒn thèng trong

®êi sèng x· héi ngµy cµng suy gi¶m. MÆt kh¸c, gia t¨ng sù hiÖn diÖn cña c¸c t«n gi¸o kh¸c lµm cho diÖn m¹o tÝn ng−ìng t«n gi¸o

(5)

ë khu vùc nµy ph¸t triÓn theo chiÒu h−íng míi.

IV. KÕt luËn vμ kiÕn nghÞ

T«n gi¸o g¾n chÆt víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña d©n téc Ch¨m. V× vËy, vÊn ®Ò t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m g¾n liÒn víi vÊn

®Ò d©n téc vµ cã mèi quan hÖ víi sù ph¸t triÓn cña c¸c t«n gi¸o thÕ giíi (Ên §é gi¸o, Håi gi¸o) ë c¸c quèc gia Nam ¸, T©y ¸ vµ

§«ng Nam ¸. Do ®ã, t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m ngµy nay còng cã ¶nh h−ëng vµ chÞu sù t¸c ®éng tõ bªn ngoµi.

Bøc tranh t«n gi¸o ®a d¹ng vµ phøc t¹p

®ang tån t¹i trong x· héi Ch¨m lµ mét thùc tÕ. Thùc tÕ Êy ®ang trong qu¸ tr×nh vËn

®éng vµ ph¸t triÓn. Mét mÆt, nÕu t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m thèng nhÊt sÏ quy tô vµ cÊu kÕt ®−îc céng ®ång cßn mÆt kh¸c, nÕu kh«ng thèng nhÊt sÏ dÉn ®Õn ph¸t triÓn biÖt lËp, côc bé ®Þa ph−¬ng gi÷a c¸c nhãm tÝn

®å, gi÷a c¸c khu vùc, gi÷a c¸c chïa th¸p.

Hai chiÒu h−íng vËn ®éng trªn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn chñ quan cña b¶n th©n ng−êi Ch¨m vµ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan lµ chÝnh s¸ch cña §¶ng - Nhµ n−íc ®èi víi t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m. Do vËy, ngµy nay vÊn ®Ò nµy ®ang trë thµnh mèi quan t©m cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp. ThiÕt nghÜ, muèn gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p sau:

1. Cñng cè néi bé chøc s¾c vµ Héi ®ång t«n gi¸o truyÒn thèng cña ng−êi Ch¨m ®Ó t¹o ra sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ. VÊn ®Ò nµy cÇn cã sù gióp søc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chøc s¾c, tu sÜ Ch¨m h−íng dÉn tÝn ®å hµnh ®¹o trong ph¹m vi lÔ nghi t«n gi¸o, phong tôc

tËp qu¸n vµ g¾n bã hµi hßa trong khèi ®¹i

2. Thèng nhÊt lÞch Ch¨m, xãa bá sù chªnh lÖch ngµy th¸ng, tr¸nh viÖc mçi c¶

s−, mçi th¸nh ®−êng ®Òu cã lÞch riªng, g©y nhiÒu x¸o trén trong cuéc sèng ®ång bµo Ch¨m. ViÖc nµy c¸c t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m cÇn kÕt hîp vµ tranh thñ sù gióp ®ì cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ c¬ quan nghiªn cøu so¹n th¶o lÞch.

3. B¶o tån di s¶n v¨n hãa d©n téc, xãa bá hñ tôc, tiÕp thu tinh hoa v¨n hãa bªn ngoµi ®Ó lµm giµu thªm b¶n s¾c v¨n hãa cña d©n téc m×nh. Muèn gi¶i quyÕt tèt vÊn

®Ò nµy tr−íc hÕt b¶n th©n tu sÜ ph¶i tù trang bÞ cho m×nh kiÕn thøc, cñng cè kinh luËt, gi¸o lÝ, nÕp sèng sinh ho¹t; c¶i t¹o nh÷ng hñ tôc cóng tÕ ®Ó phï hîp víi cuéc sèng míi.

4. Kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng c¸c thñ

®o¹n lîi dông tÝn ng−ìng t«n gi¸o vµo c¸c môc ®Ých vô lîi, lµm tæn h¹i ®Õn chÝnh s¸ch

5. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò t«n gi¸o ë vïng Ch¨m cÇn cã sù kÕt hîp cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng... nhÊt lµ Ban T«n gi¸o, MÆt trËn Tæ quèc, Ban D©n vËn... C¸c ban ngµnh trªn cÇn cã chuyªn viªn n¾m v÷ng vÊn ®Ò d©n téc, t«n gi¸o.

Tr−íc hÕt lµ cÇn ®µo t¹o nh÷ng c¸n bé lµ ng−êi d©n téc Ch¨m ®Ó hä cã thÓ ®i s©u, ®i s¸t vµ hiÓu ®−îc t©m t− nguyÖn väng cña

®Ñp ®êi", g¾n bã víi §¶ng, víi Chñ nghÜa x· héi./.