ĐỀ SỐ 23
Câu 1 Giới thiệu đói nét về tác giả bài thơ Ánh trăng và nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ 1 điểm
trong tâm trì của Bằng Việt còn là tính cảm sâu đậm của hai bà cháu. Chöng ta cñ thể cảm nhận điều đñ qua bài thơ ―Bếp lửa‖ của óng.
Tính cảm và những kỉ niệm về bà được khơi gợi từ hính ảnh bếp lửa. Ở nơi đất khách quê người, bắt gặp hính ảnh bếp lửa, tác giả chợt nhớ về người bà:
― Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.‖
Hính ảnh ―chờn vờn‖ gợi lên những mảnh kì ức hiện về trong tác giả một cách chập chờn như khñi bếp. Bếp lửa được thắp lên, nñ hắt ánh sáng lên mọi vật và toả sáng tâm hồn đứa cháu thơ ngây. Bếp lửa được thắp lên đñ cũng là bếp lửa của cuộc đời bà đã trải qua ― biết mấy nắng mưa‖. Từ đñ, hính ảnh người bà hiện lên. D÷ đã cách xa nữa vòng trái đất nhưng dường như Bằng Việt vẫn cảm nhận được sự vỗ về, yêu thương, chăm chöt từ đói tay kiên nhẫn và khéo léo của bà. Trong cái khoảnh khắc ấy, trong lòng nhà thơ lại trào dâng một tính yêu thương bà vó hạn. Tính cảm bà cháu thiêng liêng ấy cứ như một dòng sóng với con thuyền nhỏ chở đầy ắp những kỉ niệm mà suốt cuộc đời này chắc người cháu khóng bao giờ quên được và cung chình
t? đñ, sức ấm và ánh sáng của tính bà cháu cũng như của bếp lửa lan toả toàn bài thơ.
Khổ thơ tiếp theo là dòng hồi tưởng c÷a tác giả về những kỉ niệm của những năm tháng sống bên cạnh bà.
Lời thơ giản dị như lời kể, như những câu văn xuói, như thủ thỉ, tâm tính, tác giả như đang kể lại cho người đọc nghe về câu chuyện cổ tìch tuổi thơ mính. Nếu như trong câu chuyện cồ tìch của những bạn c÷ng lứa khác cñ bá tiên, có phép màu thì trong câu chuyện của băng Việt cñ bà và bếp lửa. Trong những năm đñi khổ, người bà đã gắn bñ bên tác giả, chình bà là người xua tan bớt đi cái khóng khì ghê rợn của nạn đñi 1945 trong tâm trì đứa cháu.
Cháu löc nào cũng được bà chở che, bà dẫu cñ đñi cũng để cháu thiếu bữa ăn nào, bà đi mñt từng củ khoai, đào từng củ sắn đểâ cháu ăn cho khỏi đñi:
―Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!‖
Chình ―m÷i khñi‖ đã xua đi cái m÷i tử khì trên khắp các ngõ ngách. Cũng chình cái m÷i khñi ấy đã quện lại và bám lấy tâm hồn đứa trẻ. D÷ cho tháng năm cñ trói qua, những kì ức ấy cũng sẽ để lại ìt nhiều ấn tượng trong lòng đứa cháu để rồi khi nghĩ lại lại thấy ―sống mũi còn cay‖. Là m÷i khñi làm cay mắt người người cháu hay chình là tấm lòng của người bà làm đứa cháu khóng cầm được nước mắt?
― Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm bếp Tu hú kêu trên những cách đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!‖
―Cháu c÷ng bà nhñm lửa‖, nhñm lên ngọn lửa củasự sống và của tíng yêu bà cháy bỏng của một cậu bé hồn nhiên, trong trắng như một trang giấy.Chình hính ảnh bếp lửa quê hương, bếp lửa của tính bà cháu đñ đã gợi nên một liên tưởng khác, một hồi ức khác trong tâm trì thi sĩ thuở nhỏ. Đñ là tiếng chim tu hö kêu. Tiếng tu hö kêu như giục giã löa mau chìn, người nóng dân mau thoát khỏi cái đñi, và dường như đñ cũng là một chiếc đồng hồ của đứa cháu để nhắc bà rằng: ―Bà ơi, đến giờ bà kể chuyện cho cháu nghe rồi đấy!‖. Từ ―tu hö‖ được điệp lại ba lấn làm
cho âm điệu cấu thơ thêm bồi hồi tha thiết, làm cho người đọc cảm thấy như tiếng tu hö đang từ xa vọng về trong tiềm thức của tác giả.Tiếng ―tu hö‖ löc mơ hà, löc văng vẳng từ nững cánh đồng xa lâng lâng lòng người cháu xa xứ. Tiiếng chim tu hö khắc khoải làm cho dòng kỉ niệm của đứa cháu trải dài hơ, rộng hơn trong cái khóng gian xa
thẳng của nỗi nhớ thương.
Nếu như trong những năm đñi kém của nạn đñi 1945, bà là người gắn bñ với tác giả nhất, yêu thương tác giả nhất thí trong tám năm ròng của cuộc kháng chiến chống Mĩ, tính cảm bà cháu ấy lại càng sâu đậm:
―Mẹ cùng cha bận công tác không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cách đồng xa‖
Trong tám năm ấy, đất nước cñ chiến tranh, hai bà cháu phải rời làng đi tản cư, bố mẹ phải đi cóng tác, cháu ví thế phải ở c÷ng bà trong quãng thời gian ấy, nhưng dường như đối với đứa cháu như thế lại là một niềm hạnh phöc vó bờ.? c÷ng bà, ngày nào cháu cũng c÷ng bà nhñm bếp. Và trong cái khñi bếp chập chờn, mờ mờ ảo ảo ấy, người bà như một bà tiên hiện ra trong câu truyện cổ huyền ảo của cháu. Nếu như đối với mỗi chöng ta, cha sẽ là cánh chim để nâng ước mơ của con vào một khung trời mới, mẹ sẽ là cành hoa tươi thắm nhất để con cài lên ngực áo thí đoiá với Bằng Việt, người bà vừa là cha, vừalà mẹ, vừa là cách chim, là một cành hoa của riêng óng. Cho nên, tính bà cháu là vó c÷ng thiêng liêng và quý giá đối với óng. Trong những tháng năm sống bên cạnh bà, bà khóng chỉ chăm lo cho cháu từng miếng ăn, giấc ngủ mà còn là người thầy đầu tiên của cháu. Bà dạy cho cháu những chữ cái, những phép tình đầu tiên. Khóng chỉ thế, bà còn dạy cháu những bài học quý giá về cách sống, đạo làm người. Nững bài học đñ sẽ là hành trang mang theo suốt quãng đời còn lại của cháu.
Chiến tranh, một danh từ bính thườnh nhưng sức lột tả của nñ thí khốc liệt vó c÷ng, nñ đã gây ra đau khổ cho bao người, bao nhà. Và hai bà cháu trong bài thơ cũng trở thành một nạn nhân của chiến tranh: gia đính bị chia cắt, nhà bị giặc đốt cháy rụi...
―Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Hàng xóm bốn bên trở vế lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp lếu tranh Vẫng vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:
― Bố ở chiến khu bố còn việc bố Mày viết thư chớ kể này kể nọ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!’
Cuộc sống càng khñ khăn, cảnh ngộ càng ngặt ngèo, nghị lứccủa bà càng bền vững, tấm lòng ủa bà càng mênh móng. Qua đñ, ta thấy hiện lên một người bà cần c÷, nhẫn nại và giàu đức hi sinh. D÷ cho ngói nhà, töp lều tranh của hai bà cháu đã bị đốt nhẵn, nơi nương thân của hai bà cháu nay đã khong còn, bà d÷ cñ đau khổ thế nào cũng khóng dám nñi ra ví sợ làm đứa cháu bé bong của mính lo buồn. Bà cứng rắn, dắt cháu vượt qua mọi khñ khăn, bà khóng đứa con đang bận việc nước phải lo lắng chuyện nhà.
Kết thöc khổ thơ, Bằng Việt đã nâng hính ảnh bếp lửa trở thành hính ảnh ngọn, một ngọn lửa:
―Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn, Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng‖.
Hính ảnh ngọn lửa toả sáng trong câu thơ, nñ cñ sức truyền cảm mạnh mẽ. Ngọn lửa của tính yên thương,
ngọn lửa của niềm tin, ngọn lửa ấm nồng như tính bà cháu, ngọn lửa đỏ hồng si sáng cho con đường đứa cháu. Bà luón nhắc cháu rằng: nơi nào cñ ngọn lửa, nơi đñ cñ bà, bà sẽ luón ở cạnh cháu.
Những dòng thơ cuối bài cũng chình là những suy ngẫm về bà và bếp lửa mà nhà thớ muốn gởi tới bạn đọc, qua đñ cũng là nh74ngbài học sâu sắc từ cóng việc nhñ, lửa tưởng chừng đơn giản:
― Nhóm bếp lửa ấp iu, nồng đượm‖
Một lấn nữa, hính ảnh bếp lửa ― ấp iu‖, ―nồng đượm‖ đã được nhắc lại ở cuối bài thơ như một lần nữa khẳng
định lại cái tính cảm sâu sắc của hai bà cháu.
―Nhñm niềm yêu thương khoai sắn ngọt b÷i‖
Nhñm lên bếp lửa ấy, người bà đã truyền cho đứa cháu một tính yêu thương những người ruột thịt và nhắc cháu rằng khóng bao giờ được quên đi những năm tháng nghĩ tính, những năm tháng khñ khăn mà hai bà cháu đã sống vơi nhau, những năm tháng mà hai bà cháu mính c÷ng chia nhau từng củ sắn, củ mí.
―Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui‖
―Nồi xói gạo mới sẻ chung vui‖ của bà hay là lời răng dạy cháu luón phải mở lòng ra với mọi người xung quanh, phải gắn bñ với xñm làng, đừng bao giờ cñ một lối sống ìch kỉ.
―Nhóm dậy cả những tâm tinh tuổi nhỏ‖.
Bà khóng chỉ là người chăm lo cho cháu đấy đủ về vật chất mà c2n là người làm cho tuổi thơ của cháu thêm đẹp. th6m huyền ảo như trong truyện. Người bà cñ trái tim nhân hậu, người bà kí diệu đã nhñm dậy, khơi dậy, giáo dục và thức tỉnh tâm hồn đứa cháu để mai này cháu khón lớn thành người. Người bà kí diệu như vậy ấy, rất giản dị nhưng cñ một sức mạnh kí diệu tứ trái tim, ta cñ thể bắt gặp người bà như vậy trong ―Tiếng gà trưa‖ của Xuân Quỳnh:
―Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc Đêm cháu về nằm mơ Giấc ngủ hồng sắc trứng.‖
Suốt dọc bài thơ, mười lấn xuất hiện hính ảnh bếp lửa là mười lần tác giả nhắc tới bà.Âm điệu những dòng thơ nhanh mạnh như tính cảm dâng trào lớp lớp sñng vỗ vao bãi biễn xanh thẳm lòng bà. Người bà đã là, đang là và sẽ mãi mãi là người quan trọng nhất đối với cháu d÷ ở bất kí phương trời nào. Bà đã trờ thành một người khóng thể thiếu trong trái tim cháu.
Giờ đây, khi đang ở xa bà nửa vòng trái đất, Bằng Việt vẫn luón hướng lòng mính về bà:
―Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu Có lưả trăm nhà, niềm vui trăm ngả Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?‖
Xa vòng tay chăm chöt cuả bà để đến vơì chân trơí mới, chình tính cảm cuả hai bà chaö đã sươỉ ấm lòng tác giả trong cái muà đóng lạnh giá cuả nước Nga. Đứa cháu nhỏ cuả bà ngàu xưa giờ đã trưởng thành nhưng trong lòng vần luón đinh ninh nhớ về gñc bếp, nới nắng mưa hai bà cháu cñ nhau. Đưá cháu sẽ khóng bao giờ quên và chẳng thể nào quên được ví đñ chình là nguồn cội, là nơi mà tuổi thơ cuả đưá chaö đã được nuói dưỡng để lớn lên từ đñ.
người mẹ dân tộc Tà-ôi.
Lời ru thủ thỉ những điều đang diển tả trong thực tại mà người con chưa thể biết:
―Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời‖
Lời ru theo nhịp giã gạo, mỗi câu bị ngắt nhịp làm hai như theo nhịp chày, nhịp thở. Hai mẹ con c÷ng chung một nhịp, mẹ làm việc, con ngủ ngon ―Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng‖. Hai từ ―Nghiêng‖ đứng trong một câu thơ thể hiện niềm say mê của mẹ hoà c÷ng giấc ngủ của bé. Mẹ làm việc khổ cực trong hiện tại Bài thơ ―Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ‖ của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đời giữa những năm tháng quyết liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước trên cả hai miền Bắc-Nam. Thời kí này, cuộc sống của cán bộ, nhân dân ta trên các chiến khu (phần lớn là những vùng miền núi) rất gian nan, thiếu thốn. Cán bộ, nhân dân ta phải bám rẫy, bám đất để tăng gia sản xuất, vừa sẳn sàng chiến đấu bảo vệ căn cứ. Bài thơ là lời hát ru những em bé dân tộc Tà-ói lớn trên lưng mẹ ở v÷ng chiến khu Trị-Thiên trong thời kí chiến tranh chống Mỹ.
Hính ảnh người mẹ Tà-ói trong bài thơ, qua từng đoạn thơ với từng khöc hát ru được gắn với hoàn cảnh, cóng việc cụ thể.
Ơ khöc thứ nhất, người mẹ hiện lên với dáng tần tảo, lam lũ, vất vả với cóng việc giả gạo nuói bộ đội. Mẹ giã gao, con vẫn trên lưng mẹ. Câu thơ: ―Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối‖ thật cảm động. Mẹ gầy ví cóng việc giöp nuói bộ đội đánh giặc. Mẹ gầy ví nuói cho con nhanh lớn. Nhưng trái tim của mẹ vẫn hát về ước mơ:
―Mai sau con lớn vung chày lún sân‖
Trong khöc ru thứ hai, diễn tả cóng việc mẹ lên nöi trỉa bắp. Câu thơ: ―Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ‖
hính thành theo kết cấu đối lập làm nổi bật hính ảnh me với cóng việc vất vả. Nöi thí to, nương bắp thí rộng, mà sức mẹ cñ hạn. Trên lưng mẹ, em vẫn ngủ say:
―Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng‖
Hính ảnh ―Mặt trời‖ trong câu thơ sau được chuyển nghĩa (ẩn dụ): Cu Tai là mặt trời của mẹ. Em còn là tất cả của mẹ, là lì tưởng, là hi vọng của mẹ. Mẹ mơ ước về con:
―Mai sau lớn lên phát mười Ka-lưi‖
Đến khổ thứ ba, lời ru đồn đập, mạnh mẻ, gấp röt, bởi ―giặc Mỹ đến đánh‖, đuổi ta phải rời suối rời nương ―Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối‖. Mẹ phải chuyển lán, đạp rừng , c÷ng tham gia đánh giặc. Mẹ đến chiến trường, em vẩn trên lưng:
―Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường Từ trong đói khổ em vào Trương Sơn‖
Trong khñi lửa của chiến tranh mẹ mong ước: ―Mai sau con lớn làm người tự do‖.
Ba khöc hát ru cũng là ba đoạn thơ điển tả cóng việc c÷ng tấm lòng của mẹ ở trong chiến khu gian khổ, người mẹ Tà-ôi trong bài thơ còn thắm thiết yêu con và cũng nặng tính thương buón làng, quê hương, bộ đội và khao khát mong cho đất nước độc lập, tự do.
Lời ru gắn với tính yêu con tha thiết của, nhưng lời ru của mẹ cao vöt đến ngày mai. ―Mai sau con lớn vung chày lún sân!!..
Lời ru trên nương khi trỉa bắp ở trên nöi Ka-lưi, vẫn theo nhịp ―chọc lỗ‖ trỉa bắp nhưng hính ảnh löc này thiên về đối lập ―Lưng núi to- lưng mẹ nhỏ‖ và đối xứng ―Mặt trời của bắp- mặt trời của mẹ‖, tất cả toát lên tính thương vó hạn của người mẹ nghèo vẫn thương con, thương cách mạng, ―mặt trời của mẹ em nằm trên lưng‖- người mẹ vừa chịu đựng cái nñng vừa tha thiết yêu thương.
Lời ru của mẹ khóng chỉ hướng vào thực tại mà còn hướng về tương lai:
―Ngủ ngoan A-kay ơi, ngủ ngoan A-kay hỡi Mẹ thương A-kay, mẹ thương làng đói Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều Mai sau con lớn phát mười Ka-Lưi‖
Khi chuyển lán, trong lời ru thứ ba, nhịp thơ vẫn ngắt đói, mỗi dòng theo bước chân đi nhưng lời thơ xếp theo lối h÷n điệp, đuổi nhau giục giã, khẩn trương:
―Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối ...
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn‖.
Cũng như đoạn thơ trên, lời ru của mẹ hướng vào đất nước, hướng vào tương lai chiến thắng‖
― Ngủ ngoan A-kay ơi, ngủ ngoan A-kay hỡi Mẹ thương A-kay, mẹ thương đất nước Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ Mai sau con lớn làm người tự do‖.
Tính yêu thương con của người mẹ gắn liền với tính cảm đối với cán bộ, xñm làng, đất nước. Tính yêu của người mẹ Tà- ói gắn liền với tính cảm cao đẹp khác. Đñ là lòng thương yêu bộ đội, yêu thương dân làng, yêu
thương đất nước. Những lời ru của người mẹ còn thể hiện ước mơ và ý chì của nhân dân ta. Người mẹ mong con lớn lên giöp mẹ giã gạo ―vung chày lún sân‖, giöp mẹ trỉa ngó, làm rẫy ―phát mười Ka-lưi‖. Đñ là niềm mong ước mọi người được sống ấm no ―hạt gạo trắng ngần, hạt bắp lên đều‖. Lời hát ru còn thể hiện ý chì chiến đấu, khát vọng tự do và niềm tin vào thắng lợi của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ:
―Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ Mai sau con lớn làm người tự do...‖
Bài thơ xây dựng hính ảnh người mẹ Tà-ói, nuói con thơ mà làm đủ mọi việc cho cóng cuộc chống Mỹ, gñp phần vào thắng lợi chung cho đất nước. Một người mẹ tuy lao động nhọc nhằn mà ước mơ bay bổng, toát lên một niềm tin vững chắc cho tương lai. Đây là một hính tượng hiếm cñ trong thơ ca cách mạng hiện đại, sánh c÷ng với những hính tượng khác hính ảnh người mẹ khác trong hai cuộc chiến của dân tộc ta đñ là: mẹ Tơm, mẹ Suốt, người mẹ-người cầm söng Öt Tịch...đã gñp nên một bài ca của những người mẹ Việt Nam anh hùng: ―Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang‖ với tám chữ vàng mà Bác Hồ trao tặng.
Phương Định – Những ngôi sao xa xôi :
- "Những ngói sao xa xói" " của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của " Tổ trinh sát mặt đường"
trên con đường chiến lược Trường Sơn thời đánh Mĩ. Tổ trinh sát mặt đường gồm cñ ba có thanh niên xung phong:
Nho, Phương Định và chị Thao, họ ở trong một cái hang dưới chân cao điểm, ở đñ, máy bay Mĩ đánh phá dữ dội.
Công việc của họ vó c÷ng nguy hiểm, gian khổ là đo và ước tình khối lượng đất đá bị địch đào xới, đếm, đánh dấu và phá bom nổ chậm, trong khi ấy thần chết là một tay khóng thìch đ÷a luôn lẩn trong ruột những quả bom. Thần kinh căng như chão. Xong việc từ cao điểm trở về hang, có nào cũng chỉ thấy hai con mắt lấp lánh, hàm răng loá lên, khi cười, khuón mặt thí lem luốc.
- Cả ba có, có nào cũng đáng mến, đáng cảm phục. Nhưng Phương Định là có gái để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng ta.
- Phương Định, con gái Hà Nội hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn. Đói mắt có được các anh lái xe bảo là có cái nhìn sao mà xa xăm. Nhiều pháo thủ và lái xe hay "hỏi thăm"
hoặc "viết những bức thư dài gửi đường dây" cho Định. Có cñ vẻ kiêu kì, làm "điệu" khi tiếp xöc với một anh bộ đội nói giỏi nào đấy, nhưng trong suy nghĩ của có thí những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ.
- Phương Định là một có gái rất hồn nhiên, yêu đời, giàu cá tình. Thuở nhỏ đã hay hát. Có cñ thể ngời lên thành cửa sổ căn phòng nhỏ bé nhà mính hát say sưa ầm ĩ. Bàn học löc nào cũng bày bừa bãi lên, để đến nỗi mẹ phải mắng. Sống trong cảnh bom đạn ác liệt, cái chết kề bên, Định lại càng hay hát. Những bài hành khöc, những điệu dân ca quan họ, bài Ca-chiu-sa của Hồng quân Liên Xó, bài dân ca ý...Định còn bịa ra lời những bài hát, Định hát trong những khoảng khắc im lặng, hát để động viên Nho, chị Thao và động viên mính. Hát khi máy bay rít, bom nổ. Đöng là tiếng hát át tiếng bom của những người con gái trong tổ trinh sát mặt đường, những con người khao khát làm nên những sự tích anh hùng.
- Trong khángchiến chống Mĩ, tiền tuyến vẫy gọi, hàng vạn có gái mang chì khì Bà Trưng, Bà Triệu xung phong ra tiền tuyến trong đñ cñ Phương Định. Con đường Trường Sơn huyền thoại được làm nên bằng xương máu, mồ hói và bao sự tìch phi thường của những người con gái Việt Nam anh h÷ng.
- Những ngôi sao xa xôi tái hiện chân thực diễn biến tâm lì Phương Định trong một lần phá bom nổ chậm.
Có dũng cảm, bính tĩnh tiến đến gần quả bom đàng hoàng mà bước tới. Định dung lưỡi xẻng đào đất, cñ löc lưỡi xẻng chạm vào quả bom, cñ löc Định rùng mình ví cảm thấy tại sao mính làm chậm thế! Rồi bom nổ váng ñc, đất rơi lộp bộp, mắt cay mãi mới mở được, cát lạo xạo trong miệng. Đñ là cuộc sống thường nhật của họ. Phương Định cho biết tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng đó là một cái chết mờ nhạt không cụ thể.. Phương Định c÷ng Nho, chị Thao đã sáng ngời trong khñi bom lửa đạn. Chiến cóng thầm lặng của họ bất tử với năm tháng và lòng người.
- Phương Định có gái Hà Nội xinh đẹp, dũng cảm trong lửa đạn, giàu tính yêu thương đồng đội, trong sáng, mộng mơ, thìch làm duyên như có thón nữ ngày xưa soi mính xuống giếng làng vừa mỉm cười vừa vuốt tñc.
Họ cñ mặt trên những trọng điểm của con đường Trường Sơn chiến lược và trái tim rực đỏ của họ của những người con gái Việt Nam anh h÷ng là những ngôi sao xa xôi mãi mãi lung linh, toả sáng.
VỢ NHĨ – BẾN QUÊ:
- Liên, vợ Nhĩ tần tảo, giàu đức hi sinh khiến Nhĩ cảm động ―Anh cứ yên tâm. Vất vả tốn kém đến bao nhiêu em và các con cũng chăm lo cho anh được‖ ― tiếng bước chân rón rén quen thuộc‖ của người vợ hiền thảo trên
―những bậc gỗ mòn lõm‖ và ―lần đầu tiên anh thấy Liên mặc tấm áo vá‖ Nhĩ đã ân hận ví sự vó tính của mính với vợ. Nhĩ hiểu ra rằng: Gia đính là điểm tựa vững chắc nhất của cuộc đời mỗi con người,
ĐỀ SỐ 24