Kỹ thuật siêu âm và chụp cắt lớp vi tính gan mật

Do các bác sĩ đã được đào tạo sau đại học chuyên ngành Chẩn đoán hình ảnh Trường Đại học Y Hà Nội thực hiện.

- Kỹ thuật:

+ Chuẩn bị BN: BN cần được nhịn ăn 6 giờ trước lúc làm SA để tránh hơi trong dạ dày và có thể quan sát rõ túi mật trên SA.

+ Chuẩn bị máy SA: Máy SA mầu sử dụng đầu dò convex có tần số 3,5 MHz cho người lớn và 5 MHz cho trẻ em. Khi cần phát hiện tổn thương ở vị trí nông trên bề mặt gan sử dụng đầu dò Linear 7.5 MHz.

+ Tư thế BN: BN ở tư thế nằm ngửa, có thể nghiêng trái hay ngồi chống hai tay ra sau. Trong quá trình SA, yêu cầu BN hít sâu, nín thở để gan hạ thấp và tránh được hơi trong đại tràng.

+ Mặt cắt trên SA: Cần thực hiện linh hoạt theo nhiều hướng cắt khác nhau để quan sát được toàn bộ gan, mật và các tạng khác trong và sau phúc mạc. Mặt cắt đứng dọc, ngang, chéo, dưới bờ sườn hay giữa các khoang liên sườn. SA doppler để đánh giá tình trạng và sự liên quan của mạch máu trong gan với các tổn thương [67].

- Đánh giá tổn thương trên SA:

+ Vị trí: Trong gan phải, trái hay cả 2, vị trí sát bao gan.

+ Kích thước: Kích thước nốt, đám tổn thương.

+ Phân bố của tổn thương: Thành đám, đám + rải rác, rải rác.

+ Đường bờ nốt và đám tổn thương.

+ Hình dạng của tổn thương: Hình chùm nho, hình đường hầm + Cấu trúc tổn thương trên SA: Giảm âm, hỗn hợp âm hay tăng âm.

+ Liên quan của tổn thương với mạch máu gan: Có đẩy mạch máu gan hay không.

+ Các tổn thương ĐM, TM: Dầy, giãn ĐM, TM, cấu trúc bên trong ĐM, TM.

+ Các tổn thương khác: Dịch quanh gan, dưới bao gan; Dịch quanh lách, dưới bao lách, MP, MT; Huyết khối TMC và hạch rốn gan.

Thu thập các chỉ số nghiên cứu về đặc điểm hình ảnh SA theo mẫu bệnh án nghiên cứu.

2.2.5.2. Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính gan 3 thì - Kỹ thuật:

Do kỹ thuật viên được đào tạo chính quy về cao đẳng hoặc cử nhân kỹ thuật hình ảnh y học thực hiện.

+ Chuẩn bị BN: BN nhịn ăn 6 giờ trước khi chụp CLVT, không được sử dụng các loại thuốc cản quang bằng đường uống trước khi chụp 48 giờ.

+ Chuẩn bị máy và dụng cụ: Máy chụp CLVT 2 dãy đầu thu, thuốc cản quang, thuốc và dụng cụ chống sốc phản vệ, bơm kim tiêm và máy bơm thuốc cản quang tự động.

+ Tư thế BN: Nằm ngửa, hai tay giơ cao đặt cạnh đầu, đặt và cố định kim luồn vào tĩnh mạch.

+ Chụp CLVT gan trước tiêm thuốc và sau tiêm thuốc cản quang ở cả 3 thì: Thì động mạch, thì TMC và thì nhu mô hay thì muộn.

Các thông số kỹ thuật:

Vùng cắt: Toàn bộ vùng ổ bụng từ trên vòm hoành bên phải 2cm cho đến hết vùng tiểu khung.

Kiểu cắt: Xoắn ốc

Độ dầy lớp cắt: Từ 5 đến 8mm, khi cần có thể tái tạo lớp mỏng hơn 2mm; có thể dựng ảnh đa mặt phẳng.

Hằng số: 120 KV, 250mA, 0,8-1 giây; Pitch: 1-1.5

Cửa số ảnh: WW: 120-180; WL: 30-60. Đánh giá toàn bộ các cấu trúc xung quanh gan mở cửa sổ rộng hơn từ 250-300HU. Khi cần quan sát nền phổi liên quan tới gan mở cửa sổ nhu mô phổi đối với lớp cắt phía trên.

Thuốc cản quang: Xenetix 300 (Pháp) hoặc Iopamiro 300 (Italia).

Liều dùng: 1,5ml-2ml/kg cân nặng Đường tiêm: Tĩnh mạch

Tốc độ bơm: 3-3,5ml/giây.

Tiến hành chụp:

Chụp trước tiêm thuốc cản quang.

Thì động mạch: 20 đến 25 giây sau tiêm thuốc cản quang Thì TMC: 60 giây sau tiêm thuốc cản quang

Thì nhu mô, thì muộn: Sau tiêm 90 đến 120 giây hay 5 phút.

- Đánh giá tổn thương trên CLVT: Do các bác sĩ đã được đào tạo sau đại học chuyên ngành Chẩn đoán hình ảnh Trường Đại học Y Hà Nội thực hiện.

+ Vị trí: Trong gan phải, trái hay cả 2, vị trí sát bao gan.

+ Kích thước: Kích thước nốt, đám tổn thương.

+ Phân bố của tổn thương: Thành đám, đám + rải rác, rải rác.

+ Đường bờ nốt và đám tổn thương.

+ Hình dạng của tổn thương: Hình chùm nho, hình đường hầm

+ Cấu trúc của tổn thương trên CLVT: Tỷ trọng tổn thương trước tiêm thuốc và tính chất bắt thuốc cản quang sau tiêm ở 3 thì chụp động mạch, TMC và thì nhu mô.

+ Liên quan của tổn thương với mạch máu gan: Có đè đẩy các mạch máu trong gan hay không.

+ Các tổn thương ĐM, TM: Dầy, giãn ĐM, TM, cấu trúc bên trong ĐM, TM.

+ Các tổn thương khác: Dịch quanh gan, dưới bao gan; Dịch quanh lách, dưới bao lách, MP, MT; Huyết khối TMC và hạch rốn gan, hạch mạc treo.

Thu thập các chỉ số nghiên cứu về đặc điểm hình ảnh CLVT theo mẫu bệnh án nghiên cứu.

2.2.6. Kỹ thuật xét nghiệm BCAT, xét nghiệm phân và qui trình lấy mẫu,