CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.2. Các chỉ số nghiên cứu
Nhóm 1: Xét nghiệm xác định đột biến gen globin bằng bộ kít Globin Strip Assay
Xét nghiệm Chỉ số Biến
Tổng phân tích tế bào máu ngoại vi
Hb MCV MCH
Định lượng Định lượng Định lượng Phân tích thành
phần huyết sắc tố
HbA HbA2 HbF HbE HbH Hb Barts’
Hb khác
Định lượng Định lượng Định lượng Định lượng Định lượng Định lượng Định lượng Xác định đột
biến gen globin
Đột biến gen -globin: Định tính
-31 A > G
-29 A > G
-28 A > G
Cap+1 A C
Init codon ATG > AGG
Codon 8/9 + G
Codon 15 TGG > TAG
Codon 17 A T
Codon 19 A > G (MaLay) Codon 26 G > A (HbE)
Codon 27/28 + C
IVS 1-1 G > T
IVS 1-5 G > C
Codon 41/42 -TTCT
Codon 43 G > T
Codon 71/72 + A
Codon 89/90 - GT
Codon 90 G > T
Codon 95 + A
IVS 2-1 G > A
IVS 2 - 654 C > T Codon 121 G > T
Đột biến gen -globin: Định tính
-α3.7 Mất 1 đoạn gen
-α4.2 Mất 1 đoạn gen
-(α)20.5kb Mất 2 đoạn gen
--MED Mất 2 đoạn gen
--SEA Mất 2 đoạn gen
--THAI Mất 2 đoạn gen
--PHIL Mất 2 đoạn gen
α1 codon14 G > A
α1 codon 59 (Hb Adana) G > A
Anti -3.7 Nhân 3 lần gen
α2 init cd T > C α2 codon 19 - G
α2 IVS 1 - 5nt
α2 codon 59 G > A α2 codon 125 (Hb Qs) T > C α2 codon 142 (HbCs) T > C α2 codon 142 (Hb Icaria) T > A α2 codon 142 (Hb Pakse) A > T α2 codon 142 (Hb Koya
Dora)
A > C
α2 poly A-1 ATAAA > AATAAG α2 poly A-2 AATAAA > AATGAA
Sinh hóa máu Sắt Định lượng
Ferritin Định lượng
Nhóm máu
(sản phụ)
Rh (D) Định tính
Nhân khẩu học Tuổi Định lượng
Giới Định tính
Tuổi thai Định lượng
Tiền sử sinh đẻ (đối với sản phụ) Định lượng Nhóm 2: Xét nghiệm MRI đánh giá quá tải sắt tại gan và tim
Xét nghiệm Chỉ số Biến
Tổng phân tích tế bào máu ngoại vi
Hb MCV MCH
Số lượng tiểu cầu
Định lượng Định lượng Định lượng Định lượng Phân tích thành phần
huyết sắc tố
HbA HbA2
HbF HbE HbH Hb Barts’
Hb khác
Định lượng Định lượng Định lượng Định lượng Định lượng Định lượng Định lượng Xác định đột biến gen Đột biến gen -globin
Đột biến gen -globin
Sinh hóa máu Sắt Định lượng
Ferritin Định lượng
GOT Định lượng
GPT Định lượng
LH Định lượng
FSH Định lượng
TSH Định lượng
FT4 Định lượng
PTH Định lượng
Testosterone Định lượng
HbA1C Định lượng
Đông máu Prothrombin Định lượng
Cộng hưởng từ gan - tim Gan (LIC) Định lượng
Tim (T2* tim) Định lượng
Điện tâm đồ Nhịp tim Định lượng
Nhận xét Định tính
Siêu âm tim Phân suất tống máu thất trái Định lượng Sức bóp cơ tim thất trái Định lượng
Siêu âm ổ bụng Kích thước gan Định lượng
Kính thước lách Định lượng
Điều trị Thể tích KHC Định lượng
Liều lượng thuốc thải sắt Deferoxamin
Định lượng Liều lượng thuốc thải sắt
Deferipron
Định lượng Liều lượng thuốc thải sắt
Deferasirox
Định lượng
Nhân khẩu học Giới Định tính
Tuổi Định lượng
Tuổi bắt đầu truyền máu Định lượng 2.2.3. Các bước tiến hành
2.2.3.1. Nhóm 1 làm xét nghiệm xác định đột biến gen globin bằng Strip Assay (1). Mẫu ADN tế bào dịch ối:
- 292 người (146 cặp vợ chồng) được xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu ngoại vi, phân tích thành phần huyết sắc tố, xác định có ít nhất 1 đột biến gen globin;
- Hỏi tiền sử sinh con và tình trạng con cái hiện tại có bị bệnh thalassemia không.
- Tư vấn về khả năng thai nhi có nguy cơ bị bệnh -thalassemia hoặc -thalassemia;
- Chọc hút dịch ối khi thai được 16 tuần – 20 tuần;
- Nuôi cấy tế bào dịch ối và tách chiết ADN;
- Xét nghiệm xác định đột biến gen globin bằng bộ kít -globin Strip Assay hoặc -globin Strip Assay;
- Khẳng định lại kết quả bằng PCR đơn cho tất cả các mẫu. Một số mẫu được khẳng định lại bằng giải trình tự ADN;
- Khẳng định lại kết quả bằng PCR đơn trên máu một số trẻ sau sinh.
(2). Người bệnh và người nghi ngờ mang gen bệnh thalassemia - Khám lâm sàng, hỏi tiền sử bệnh, tiền sử gia đình;
- Xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu ngoại vi, phân tích thành phần huyết sắc tố;
- Xét nghiệm xác định đột biến gen bằng bộ kít -globin Strip Assay hoặc -globin Strip Assay.
2.2.3.2. Nhóm 2 làm xét nghiệm chụp cộng hưởng t đánh giá tình trạng quá tải sắt ở bệnh nhân thalassemia
- Khám lâm sàng, hỏi bệnh, tiền sử bệnh;
- Xét nghiệm: Tổng phân tích tế bào máu ngoại vi, sinh hóa máu, phân tích thành phần huyết sắc tố, xác định đột biến gen gobin, siêu âm ổ bụng, điện tâm đồ, siêu âm tim. Xét nghiệm cộng hưởng từ gan, tim để xác định mức độ sắt trong tổ chức gan, tim;
- Điều trị: truyền máu, thải sắt. Ghi chép lại tất cả các đợt điều trị;
- Đánh giá sau điều trị: thực hiện lại các xét nghiệm ở trên.
SƠ ĐỒ NGHIÊN CỨU
Hình 2.1. Sơ đồ nghiên cứu theo mục tiêu
Nhóm 1
266 đối tượng nguy cơ có gen bệnh thalassemia
Nhóm 2 434 bệnh nhân thalassemia
146 Sản phụ có thai 16 – 20 tuần
(n=146)
Nhận định kết quả
Đánh giá trước điều trị: Lâm sàng, ferritin, MRI gan, tim, hormon, siêu âm tim …
Điều trị:
Truyền KHC Thải sắt
Nhận xét: Sự thay đổi các chỉ số về quá tải sắt, các chỉ số đánh giá chức năng các cơ quan.
Chọc hút dịch ối Nuôi cấy tế bào Thu hoạch ADN
Bệnh nhân và người nghi ngờ mang gen bệnh thalasemia
*TPT TBM
**HPLC
Tư vấn
50 bệnh nhân, 70 người nghi ngờ mang gen
Strip Assay
Đánh giá sau 1 năm: Lâm sàng, ferritin, MRI gan, tim, hormon, siêu âm tim,…
Kiểm tra lại bằng PCR đơn (1 số mẫu)
Strip Assay
Mục tiêu 2 Mục tiêu 1
Kiểm tra lại bằng giải trình tự một số mẫu
Kiểm tra lại bằng PCR đơn
Kiểm tra lại bằng giải trình tự một số mẫu Bố - Mẹ
*TPT TBM
**HPLC PCR
Chú thích: *TPT TBM: Tổng phân tích tế bào máu ngoại vi
**HPLC: Xác định thành phần Hb bằng phương pháp sắc ký lỏng cao áp