Nghiên cứu tác dụng sinh học

Một số tác dụng sinh học của Dứa dại đã được các tác giả nghiên cứu:

1.4.5.1. Tác dụng chống viêm

Trên mô hình viêm cấp gây phù chân chuột bằng carrageenin và mô hình viêm mạn gây phù chân chuột bằng formalin, cao chiết từ lá Pandanus odoratissimus L.f. trong methanol với liều 100 mg/kg đã thể hiện tác dụng chống viêm rõ rệt: tỉ lệ giảm mức độ phù bàn chân chuột là 67% trong mô hình gây viêm cấp bằng carrageenin (tại thời điểm 3h sau khi gây viêm) và 64,2% trong mô hình gây viêm mạn bằng formalin [87].

1.4.5.2. Tác dụng chống oxi hóa

* Tác dụng chống oxi hóa invitro:

- Phương pháp đánh giá khả năng thu dọn gốc superoxyd: Cao chiết methanol của lá Dứa dại đã ức chế 74,12% gốc superoxyd [88];

- Phương pháp đánh giá khả năng bắt nitric oxid: Cao chiết methanol của lá Dứa dại đã ức chế 73,55% nitric oxid [88];

- Phương pháp đánh giá khả năng bắt gốc hydroxyl: Cao chiết methanol của lá Dứa dại đã ức chế 78,14% gốc hydroxyl [88];

- Phương pháp đánh giá khả năng dọn gốc tự do DPPH: Cao chiết ethyl acetat từ quả Dứa dại có tác dụng chống oxy hóa do có khả năng dọn gốc tự do DPPH với IC50< 2 mg/ml [89]. Cao chiết methanol từ rễ Dứa dại có khả năng dọn gốc tự do DPPH với giá trị EC50 là 48,3 µg/ml [90];

- Tác giả Nguyễn Công Thùy Trâm và cộng sự (2017) đã nghiên cứu đánh giá hoạt tính chống oxy hóa in vitro của một số phân đoạn chiết và hợp chất phân

lập từ quả cây Dứa dại thu hái tại Việt nam theo phương pháp loại gốc tự do DPPH. Phân đoạn chiết ethyl acetat cho kết quả giá trị SC50 19,30 µg/ml, so với chất đối chứng dương acid ascorbic 5,93 µg/ml [91].

* Tác dụng chống oxy hóa in vivo:

Trên động vật thực nghiệm là chuột Wistar, tiến hành gây tổn thương gan bằng CCl4, cao chiết methanol lá Dứa dại liều 50 và 100 mg/kg đã giảm có ý nghĩa (p<0,05) transaminase (AST, ALT), alkalin phosphatase (ALP), bilirubin, uric acid, lipid peroxidation (LPO) và tăng có ý nghĩa superoxid dismutase (SOD), catalase (CAT), glutathion (GSH) và vitamin E [92].

1.4.5.3. Tác dụng bảo vệ và phục hồi tổn thương gan

- Trên mô hình gây độc gan chuột lang bằng PAR với liều 3 g/kg, đánh giá tác dụng bảo vệ gan của cao chiết methanol từ cụm hoa Pandanus odoratissimus cho kết quả: Cao chiết methanol từ cuống hoa có tác dụng bảo vệ gan do làm giảm các chỉ số AST, ALT, ALP, bilirubin toàn phần có ý nghĩa (p<0,05), cùng với sự khác biệt về tổn thương trên giải phẫu bệnh giữa lô dùng thuốc thử và lô mô hình [93].

- Đánh giá tác dụng bảo vệ gan của chiết xuất ethanol từ rễ Pandanus odoratissimus L.f. trên mô hình gây độc gan chuột bằng PAR cho thấy với mức liều 200 mg/kg và 400 mg/kg có tác dụng bảo vệ gan rõ thông qua việc đánh giá hoạt độ các enzym gan và giải phẫu mô bệnh học, tác dụng này phụ thuộc vào liều lượng [94].

- Đánh giá tác dụng phục hồi tổn thương gan từ thuốc sắc của rễ Pandanus odoratissimus L.f. cho thấy có tác dụng phục hồi tổn thương gan trên mô hình gây độc gan chuột cống trắng bằng CCl4 [95].

1.4.5.4. Tác dụng chống tăng lipid máu

Nghiên cứu tác dụng chống tăng lipid máu của phân đoạn n – butanol của chiết xuất methanol từ quả cây Dứa dại Pandanus tectorius (PTF-b) trên chuột được cho ăn chế độ ăn giàu chất béo cho thấy: Sau 4 tuần sử dụng PTF-b có hiệu quả giảm rõ rệt nồng độ cholesterol toàn phần (TC), triglycerid (TG) và cholesterol tỷ trọng thấp (LDL-c) trong máu và TC, TG trong gan [96].

1.4.5.5. Tác dụng kháng khuẩn

Hoạt tính kháng khuẩn được xác định bằng cách xác định đường kính vòng vô khuẩn, sử dụng phương pháp đĩa thạch. Tác giả Dinesh Kumar và cộng sự đã tiến hành nghiên cứu tác dụng của cao chiết lá Dứa dại (Pandanus odoratissimus L.f.) bao gồm chiết xuất trong cồn, chloroform và ether trên hai vi khuẩn gram dương (Staphylococcus aureus và Bacillus subtilis), hai vi khuẩn gram âm (Escherichia coli và Pseudomonas aeruginosa) và một loại nấm men (Candida albicans). Về tác dụng kháng khuẩn, cả ba chiết xuất đều thể hiện vùng ức chế hiệu quả chống lại các chủng vi khuẩn gram dương. Tuy nhiên, chúng không hiệu quả đối với vi khuẩn gram âm và nấm men. Nồng độ ức chế tối thiểu của chiết xuất cồn, chloroform và ether được tìm thấy lần lượt là 25, 50 và 50 mg /ml chống lại vi khuẩn gram dương [97].

1.4.5.6. Tác dụng an thần gây ngủ

Tác dụng an thần gây ngủ, giải lo âu của cao chiết lá Dứa dại (Pandanus odoratissimus L.f.) đã được nghiên cứu trên chuột nhắt trắng sử dụng một số mô hình nghiên cứu dược lý thần kinh: mô hình đo hoạt động tự nhiên, trụ quay rotarod, kéo dài thời gian ngủ của pentobarbital. Kết quả cho thấy cao chiết lá trong methanol liều 50, 100, 200 mg/kg đã làm giảm hoạt động vận động tự phát, vận động kết hợp và kéo dài thời gian ngủ của pentobarbital [98].

1.4.5.7. Tác dụng hạ đường huyết

Nghiên cứu tác dụng hạ đường huyết của cao chiết ethanol từ rễ Dứa dại trên chuột đực chủng Wistar của Sama Venkatesh và cộng sự cho thấy:

- Trên nồng độ glucose huyết của chuột bình thường: Nồng độ glucose huyết của chuột ở cả 3 lô dùng chế phẩm cao chiết ethanol từ rễ Dứa dại với mức liều 75, 150 và 300 mg/kg đều giảm so với lô chứng sinh học. Trong đó với mức liều 300 mg/ kg có glucose huyết tương giảm nhiều nhất là 13,09%

sau 3 giờ dùng thuốc [99].

- Trên mô hình gây tăng đường huyết thực nghiệm do glucose ngoại sinh: Sau khi uống glucose với liều 2 g/kg, nồng độ glucose huyết tương của các lô dùng chế phẩm cao chiết ethanol từ rễ Dứa dại với mức liều 75, 150 và 300 mg/kg đều giảm so với lô chứng sinh học. Mức giảm tại thời điểm sau

uống glucose 1 giờ là 24,77%, 41,66% và 54,31% tương ứng với mức liều 75, 150 và 300 mg/kg [99].

- Trên mô hình gây tăng đường huyết thực nghiệm bằng tiêm màng bụng alloxan monohydrat liều 120 mg/kg: Tại thời điểm 3 giờ sau tiêm màng bụng alloxan monohydrat liều 120 mg/kg, mức giảm glucose huyết của mức liều 150 và 300 mg/kg cao chiết ethanol từ rễ Dứa dại so với lô chứng sinh học là 29,64 và 38,71 %. Tại thời điểm 5 giờ mức giảm tương ứng là 37,81 và 51,44% [99].

1.4.5.8. Nghiên cứu độc tính cấp

Sama Raju và cộng sự (2011) đã tiến hành nghiên cứu độc tính cấp của chiết xuất methanol lá Dứa dại trên chuột nhắt trắng theo hướng dẫn của OECD 2011.

Kết quả cho thấy với liều 2 g/kg cắn khô cao chiết lá Dứa dại trong methanol không thể hiện độc tính cấp trên chuột nhắt trắng theo đường uống [98].

Đến nay, chúng tôi chưa thấy có tài liệu nào nghiên cứu về độc tính của quả Dứa dại trồng ở Việt Nam được công bố.