Phân loại bệnh lý tủy răng

Có rất nhiều hệ thống phân loại bệnh lý nội nha nhưng đa phần đều dựa trên các kết quả giải phẫu bệnh hơn là dựa vào các triệu chứng lâm sàng. Điều này sẽ dẫn tới sự phân vân, nhầm lẫn về thuật ngữ và chẩn đoán sai.Năm 2008, Hiệp hội Nội nha Hoa Kỳ đã tổ chức hội nghị để chuẩn hóa các thuật ngữ chẩn đoán được sử dụng trong nội nha.Mục tiêu để đưa ra các khuyến cáo toàn cầu lien quan đến chẩn đoán nội nha, phát triển các định nghĩa chuẩn về thuật ngữ chẩn đoán được chấp nhận bởi các nhà nội nha, nhà đào tạo, các chuyên gia, nha sĩ tổng quát.

Thuật ngữ chẩn đoán được phê duyệt bởi Hiệp hội Nội nha Hoa Kỳ và Ủy ban Nội nha Hoa Kỳ như sau [24]:

Tủy răng:

* Bình thường: Không triệu chứng, đáp ứng bình thường với thử nghiệm tủy

*Viêm tủy có hồi phục: dựa trên các kết quả nghiên cứu chủ quan và khách quan chỉ ra rằng quá trình viêm có thể hồi phục và tủy rang sẽ quay lại trạng thái bình thường sau khi kiểm soát được bệnh căn.Bệnh nhân thường có cảm giác không thoải mái khi có kích thích lạnh hay ngọt và kéo dài vài giây sau khi loại bỏ kích thích. Nguyên nhân điển hình có thể bao gồm lộ ngà (Ngà

nhạy cảm), sâu răng hoặc miếng tram hồi phục sâu. Không có sự thay đổi ở vùng quanh chóp trên phim X quang và không có cơn đau tự phát. Sau khi kiểm soát bệnh căn (Loại bỏ tổ chức sâu và tram phục hồi, che phủ lớp ngà bị lộ…)cần phải đánh giá thêm để xác định liệu “ viêm tủy có hồi phục” đã quay lại trạng thái bình thường hay chưa. Mặc dù nhạy cảm ngà không phải là quá trình viêm nhiễm, nhưng tất cả các triệu chứng thực thể đều bắt chước như là viêm tủy có hồi phục.

*Viêm tủy không hồi phục có triệu chứng: Đặc trưng bởi cơn đau chói khi có kích thích nhiệt, kéo dài trên 30 giây khi loại bỏ kích thích, cơ đau tự nhiên và tái phát nhiều lần. Đôi khi đau tăng lên khi thay đổi tư thế như nằm xuống hay gập người và thuốc giảm đau không kê đơn thường không có hiệu quả trong trường hợp này. Nguyên nhân thường thấy do lỗ sâu sâu, miếng trám lớn hay nứt vỡ răng gây lộ tủy. Viêm tủy không hồi phục có triệu chứng thường khó chẩn đoán răng nguyên nhân khi viêm nhiễm chưa lan tới vùng quanh chóp do vậy không gây đau hay khó chịu khi gõ dọc.Ở những trường hợp này, bệnh sử và thử nghiệm tủy là công cụ đánh giá tình trạng tủy.

*Viêm tủy không hồi phục không triệu chứng: Tủy đã ở tình trạng viêm không hồi phục nhưng không có triệu chứng trên lâm sàng và thường đáp ứng bình thường với thử nghiệm tủy. Răng có thể vừa bị sang chấn hoặc lỗ sâu lớn có thể gây ra lộ tủy.

*Tủy hoại tử: là tình trạng lâm sàng mà tủy đã chết, không còn đáp ứng với thử nghiệm tủy và không có triệu chứng trên lâm sàng. Tủy hoại tử bản thân nó không phải là nguyên nhân gây ra viêm quanh chóp trừ khi hệ thống ống tủy bị nhiễm khuẩn. Một số răng có thể không đáp ứng các thử nghiệm tủy do bị can xi hóa, vừa bị sang chấn hay chỉ đơn giản là rang đó không có đáp ứng. Đó là lý do tại sao cần phải so sánh với các răng bình thường khác của bệnh nhân.

*Răng đã được điều trị: Là chỉ tình trạng răng đã được điều trị nội nha, hệ thống ống tủy được trám bít với các loại vật liệu trám chứ không phải là đặt thuốc nội tủy. Răng không đáp ứng với thử nghiệm nhiệt hay điện.

*Viêm xương đặc là tổn thương tăng sang trên phim X quang thường thấy ở vùng quanh chóp.

*Răng được điều trị ban đầu: chỉ tình trạng răng đã được điều trị lấy tủy một phần hoặc lấy tủy toàn bộ nhưng chưa trám bít HTOT. Tùy vào tình trạng răng được điều trị răng có thể có hoặc không có đáp ứng với thử nghiệm.

Quanh chóp:

*Mô quanh chóp bình thường: không nhạy cảm khi gõ, ấn và trên phim X quang lá cứng còn nguyên vẹn, dây chằng quanh răng đồng nhất. Với thử nghiệm gõ, cần bắt đầu từ răng lành để so sánh cảm nhận của bệnh nhân.

*Viêm quanh chóp cấp tính: Tình trạng viêm lan đến vùng quanh chóp quanh răng gây ra đáp ứng đau khi nhai, gõ, ấn. Tùy tình trạng nặng của bệnh lý mà độ rộng dâ chằng quanh răng dãn rộng hoặc có thấu quanh vùng quanh chóp.

* Viêm quanh chóp mãn tính: Là tình trạng viêm và phá hủy mô quanh chóp có nguồn gốc từ tủy răng.Trên X quang thường thấy tổn thương thấu quanh quanh chóp và không có biểu hiện đau trên lâm sàng (không đau khi gõ, ấn).

* Áp xe quanh chóp mãn tính: là đáp ứng viêm đối với nhiễm trùng và hoại tử tủy, được đặc trưng bởi tiến triển từ từ, ít hoặc không gây khó chịu và có từng đợt chảy mủ qua lỗ rò. Trên X quang, hình ảnh điều hình là sự phá hủy cấu trúc xương tạo vùng thấu quang. Để xác định răng nguyên nhân, đưa gutta percha theo đường rò và chụp X quang.

* Áp xe quanh chóp cấp tính: là phản ứng viêm đối với nhiễm trùng và hoại tử tủy, được đặc trưng bởi tiến triển nhanh, cơn đau tự phát , răng nhạy cảm khi ấn, hình thành mủ và sưng phồng vùng mô nha chu liên quan. Có thể

chưa nhìn thấy dấu hiệu thấu quang trên phim X quang và bệnh nhân thường trải qua tình trạng khó chiụ, sốt và nổi hạch.

Viêm tủy không hồi phục có triệu chứng, không có triệu chứng, tủy hoại tử và các bệnh lý vùng quanh chóp đều được chỉ định điều trị nội nha.