2.2. Phương pháp nghiên cứu 1. Thiết kế nghiên cứu
2.2.5. Quy trình nghiên cứu 1. Bắt đầu nghiên cứu
Nguyên lý: dùng nguồn tia X phát ra hai chùm tia có mức năng lượng khác nhau quét lên vùng định đo, dựa vào mức độ hấp thụ tia X của xương và mô mềm để đánh giá MĐX, khối nạc, khối mỡ của vùng định khảo sát. Máy đo tự động lựa chọn các thông số như liều lượng tia, thời gian quét, tốc độ quét... tất cả thể hiện trên màn điều khiển để kỹ thuật viên theo dõi phép đo.
Kỹ thuật đo: Bệnh nhân được đo ở tư thế nằm ngửa, chân duỗi thẳng. Máy đo khối lượng xương trước, sau đó sẽ đo khối nạc, mỡ trên từng bộ phận cơ thể như tay phải và trái, chân phải và trái, xương sườn phải và trái, đốt sống ngực, đốt sống thắt lưng, thân mình, xương chậu, đầu và toàn bộ cơ thể.
Hình 2.3. Máy Hologic Dicovery (Mỹ) Tính các chỉ số:
ALM (khối lượng cơ ngoại vi tính bằng kg) = khối lượng cơ (2 tay + 2 chân) ALMH = khối lượng cơ ngoại vi (kg)/ chiều cao (m2)
2.2.5. Quy trình nghiên cứu
2.2.5.2. Đối với nhóm bệnh nhân không được theo dõi dọc (mục tiêu 1,2) Thu thập đầy đủ các chỉ số nghiên cứu về lâm sàng, cận lâm sàng, khối cơ để tiến hành so sánh giữa hai nhóm bệnh nhân ĐTĐ và nhóm không ĐTĐ.
2.2.5.3. Đối với nhóm bệnh nhân được theo dõi dọc (mục tiêu 3)
- Trong 201 bệnh nhân nhóm ĐTĐ, chúng tôi lựa chọn ra được 98 bệnh nhân có chẩn đoán là tiền mất cơ và mất cơ, được lựa chọn tham gia nghiên cứu can thiệp với các bước tiến hành:
- * Bước 1: Lựa chọn bệnh nhân ĐTĐ theo tiêu chuẩn được chẩn đoán mất cơ và tiền mất cơ.
- Hoàn thiện hồ sơ bệnh án cho bệnh nhân bao gồm - + Hành chính: Tên, tuổi, giới, địa chỉ
- + Các yếu tố nguy cơ tim mạch: Tiền sử THA, rối loạn Lipid máu, hút thuốc lá, bệnh mạch vành…,
- Tiêu chuẩn lựa chọn vào nghiên cứu can thiệp là bệnh nhân không có tiền sử thoái hóa khớp gối nặng, bệnh lý mạch vành trước đây, tổn thương mạch chi dưới, loét bàn chân tiến triển.
- Thu thập thông tin về lâm sàng (đo huyết áp, BMI, khám bàn chân và mắt, khám tim mạch) và cận lâm sàng (xét nghiệm sinh hóa máu:
glucose, HbA1C, lipid máu, AST, ALT, điện tâm đồ, siêu âm tim, DEXA...)
- * Bước 2: Tiếp nhận đánh giá đưa bệnh nhân vào nghiên cứu
- Hướng dẫn và giải thích lợi ích và nguy cơ, ký chấp thuận tham gia nghiên cứu.
- Hướng dẫn tại Khoa phục hồi chức năng - Bệnh viện đa khoa Xanh Pôn và được tư vấn về dinh dưỡng.
- * Bước 3: Kê đơn thuốc ngoại trú và lịch trình tập cho từng bệnh nhân - Kê đơn thuốc điều trị ngoại trú thường quy.
- Hướng dẫn tập luyện bài tập đối kháng gồm 10 động tác (xin xem phần phụ lục) tại khoa phục hồi chức năng – Bệnh viện đa khoa Xanh Pôn.
- Bệnh nhân được tập theo bài tập dành cho người trên 60 tuổi của trường Havard Mỹ (bài này đã được áp dụng trên 100 trại dưỡng lão của Mỹ và cho thấy kết quả cải thiện về tốc độ đi bộ, cơ lực sau khi tập 3-5 lần / tuần).
- Sau khi thành thạo, bệnh nhân được phát đĩa tập DVD, sổ tập, hướng dẫn cách ghi nhật ký tập luyện (theo mẫu, tập theo bài tập của trường đại học Havard cho người trên 60 tuổi) với yêu cầu tối thiểu là
- + Tần số tập: tối thiểu 3-5 lần/tuần.
- + Thời gian tập luyện: 45 - 60 phút bao gồm 3 giai đoạn (khởi động 3- 5 phút, thả lỏng 3 - 5 phút và thời gian còn lại là tập luyện).
- + Cường độ tập luyện: Bài tập mẫu mỗi động tác có 3 chu kỳ, một chu kỳ từ 8 - 15 lần, yêu cầu tập được từ 1- 3 chu kỳ. giữa các chu kỳ có khoảng nghỉ ngắn 10 - 20 giây và giữa các động tác có khoảng nghỉ ngắn 30 giây.
- Hẹn tái khám tại bệnh viện hàng tháng.
- * Bước 4: Theo dõi định kỳ hàng tháng trong 3 tháng.
- Theo dõi nhật ký bao gồm thời lượng và tình trạng tập luyện hàng ngày.
- Tái khám hàng tháng:
+ Đánh giá tình trạng lâm sàng và cận lâm sàng thường quy.
+ Tìm hiểu kỹ quá trình tập luyện của bệnh nhân bào gồm: số lần tập đúng tiêu chuẩn trong tuần, các vấn đề xảy ra khi tập luyện, các khó khăn và thuận lợi khi tham gia chương trình.
+ Kê đơn thuốc điều trị và nhắc lại chế độ tập luyện.
Bệnh nhân bị loại ra khỏi nghiên cứu khi tập không đủ số ngày và cường độ. Bệnh nhân được yêu cầu tập 3 – 5 buổi/ tuần, không được nghỉ quá hai ngày liên tiếp, đạt được đầy đủ các động tác và chu kỳ lặp lại là 50% trở lên.
* Bước 5: Đánh giá BN sau 12 tháng nghiên cứu, bệnh nhân được đo lại cơ lực tay và tốc độ đi bộ, khối cơ được đo bằng DEXA sau 12 tháng.
Sau 12 tháng, chỉ có 56 bệnh nhân là đạt được các yêu cầu của nghiên cứu.
98 BN được chẩn đoán là tiền mất cơ và mất cơ
77 BN tiếp tục luyện tập và theo dõi Sau 3 tháng 21 BN rời khỏi NC
21 BN rời khỏi NC Sau 6 tháng
59 BN tiếp tục luyện tập và theo dõi
Sau 9 tháng 3 BN rời khỏi NC
56 BN tiếp tục luyện tập và theo dõi
0 BN rời khỏi NC Sau 12 tháng
56 BN được thu thập dữ liệu và phân tích
Sơ đồ nghiên cứu mục tiêu 2
2.2.6. Phương tiện nghiên cứu