Quy trình thu thập số liệu

- Thông tin chung: Phỏng vấn qua phiếu khám

- Khám lâm sàng, sàng lọc đối tượng được chọn để nghiên cứu.

- Chụp phim sọ mặt:

Dụng cụ: máy chụp phim sọ mặt kỹ thuật số Orthophos XG5, hãng Sirona sản xuất, 60-84KV, 3-15mA, thời gian chiếu xạ 0,16s-2,5s, liều chiếu xạ cho mỗi lần chụp < 0,003mSv.

Hình 2.17. Máy chụp phim sọ mặt kỹ thuật số Orthophos XG5 [36]

Kỹ thuật:

Răng ở tư thế chạm múi tối đa Môi ở tư thế nghỉ

Đầu được định hướng theo tư thế thăng bằng tự nhiên, theo kỹ thuật của Moorrees năm 1958. Để đạt được tư thế tự nhiên, người được chụp đứng thẳng, hai tay xuôi dọc cơ thể, mắt nhìn thẳng vào trong gương. Gương đặt cách người chụp 90 cm và có trục dọc trùng với đường thẳng đứng đi qua điểm giữa hai đồng tử của người được chụp.

Chùm tia đi chính diện vào vùng mặt và thẳng góc với mặt phẳng phim khi chụp phim sọ mặt thẳng.

Chùm tia đi qua tai vào thẳng góc với mặt phẳng phim chụp khi chụp phim sọ mặt nghiêng.

Phim chụp được kết nối vào máy vi tính, đánh mã số đối tượng nghiên cứu và lưu vào ổ cứng.

Yêu cầu phim chụp: Phim sọ mặt có chất lượng tốt, cường độ sáng phù hợp sao cho thấy rõ các chi tiết cần đo đạc. Phim sọ mặt thẳng phải cân đối hai bên so với mặt phẳng dọc giữa và không bị nghiêng hay xoay. Trên phim sọ mặt nghiêng hình ảnh hai lỗ tai ngoài chồng khít lên nhau, thấy rõ cấu trúc mô mềm và mô cứng, đặt đúng thanh hướng dẫn vào điểm Nasion mô mềm, trên thanh hướng dẫn có chia độ dài.

- Chụp ảnh chuẩn hoá:

Dụng cụ: Máy ảnh Nikon 700D Full frame, ống kính Nikon AF-S/2.8-105mmf.

Hình 2.18. Máy ảnh, ống kính, hắt sáng, chân máy ảnh, thước đo có thủy bình được sử dụng trong nghiên cứu

Các dụng cụ khác:

- Hắt sáng đường kính 0,5-0,8m.

- Thước chuẩn hóa bình thủy để lấy thăng bằng.

- Chân máy ảnh, chân giữ thước chuẩn hóa.

- Phông nền.

- Ghế ngồi cho đối tượng và người chụp ảnh.

- Gương hình chữ nhật phẳng kích thước 1000mm x 200mm x 3mm - Thước dây

Kỹ thuật:

Hình 2.19. Vị trí khi chụp ảnh chuẩn hóa nghiêng [36]

- Tư thế đối tượng cần chụp:

 Đối tượng ngồi thoải mái trên ghế, mắt nhìn thẳng về trước.

 Môi ở tư thế nghỉ, mắt mở tự nhiên.

 Khớp cắn ở tư thế lồng múi tối đa.

 Thước chuẩn hóa được gắn cố định lên giá đỡ, để ngang trên đỉnh đầu đối tượng chụp.

- Tư thế chụp: Hướng dẫn đối tượng ngồi sao cho đầu ở tư thế thẳng, ngồi thoải mái trên ghế, mắt nhìn thẳng, môi ở tư thế nghỉ, khớp cắn ở tư thế chạm múi tối đa, tóc được cài lên và vén ra sau bộc lộ đường chân tóc phía trước và hai tai. Chụp hai tư thế mặt thẳng, nghiêng trái.

- Vị trí đặt thước tham chiếu có thủy bình: Thước thủy bình có mm đặt ngang mức mặt phẳng mặt, giọt nước nằm ngang không chuyển động, thước thủy bình dùng để chuẩn hóa ảnh.

Hình 2.20. Căn chỉnh thước thủy bình trên giá kẹp

- Vị trí đặt máy ảnh: Gắn ống kính vào máy ảnh, gắn máy ảnh vào giá giữ. Máy ảnh đặt cách đối tượng 150cm, trên ống kính gắn thước thủy thăng bằng được căn chỉnh sao cho giọt nước nằm ở chính giữa, máy ảnh có thể di chuyển lên xuống theo chiều dọc để thay đổi theo chiều cao của đối tượng, tiêu cự khoảng 55-70mm để đảm bảo tỉ lệ 1:1.

- Mỗi ảnh được đánh mã số tương ứng mã số đối tượng nghiên cứu.

- Ảnh được chụp dưới ánh sáng đèn chiếu, khẩu độ và tốc độ phù hợp với ánh sáng tại chỗ.

- Chụp ảnh, chọn ảnh đủ tiêu chuẩn được lưu trữ trong ổ cứng dưới dạng file JPG.

- Phần mềm VnCeph:

Đây là phần mềm của đề tài cấp Nhà nước " Nghiên cứu đặc điểm nhân trắc đầu mặt ở người Việt Nam để ứng dụng trong y học " thuộc sở hữu của Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y Hà Nội, đã đăng ký quyền tác giả tại Cục Bản quyền Tác giả số 5138/2017/QTG.

Giao diện chính của phần mềm: Giao diện chính của hệ thống là nơi bắt đầu công việc của người sử dụng. Tại giao diện chính, người sử dụng có thể lựa chọn các công việc cần thực hiện như: quản lý bệnh nhân, phân tích kết quả, quản lý danh muc chỉ số và sử dụng các trợ giúp.

Các chức năng thường dùng như quản lý thông tin bệnh nhân, phân tích kết quả, hệ thống trợ giúp sẽ được đặt trực quan ở menu chính. Các chức năng hỗ trợ thiết lập thông tin trong ứng dụng như quản lý danh mục điểm mốc, quản lý danh mục chỉ số, đăng ký người dùng được sử dụng với tần xuất nhỏ hơn và được tổ chức ở menu cấp 2, nhằm hạn chế sai sót và làm giao diện trở nên đơn giản, trực quan hơn.

Hình 2.21. Giao diện chính của phần mềm

Ảnh chuẩn hoá và phim được chuyển vào phần mềm được đánh dấu các điểm mốc giải phẫu cần xác định bằng chấm tròn màu đỏ đường kính 1mm và được lưu lại. Sau đó ảnh đã được đánh dấu được đo chiều dài, khoảng cách và góc độ. Số liệu đo đạc được ghi vào file đo đạc trong Excell và phiếu nghiên cứu theo mã số đối tượng nghiên cứu.

Mỗi điểm mốc đo đạc có các thông tin liên quan nhằm trợ giúp người dùng trong quá trình sử dụng hệ thống. Các thông tin này được cài đặt như dữ liệu mặc định dùng chung trên toàn hệ thống. Người dùng có thể tùy chỉnh các thông tin ngày khi cần thiết, nhưng không thể tùy chỉnh mã của các điểm mốc do các mã này được thiết lập để không trùng lặp với nhau và tương thích với cách giải mã được cài đặt sẵn.

Khi các điểm mốc đã được xác định, phần mềm sẽ tự động đưa vào các khuân dạng sẵn có phù hợp. Các phép đo sẽ được thực hiện và hiển thị ra màn hình khi người dùng chọn chức năng “Xem kết quả”. Các ảnh có thể được lưu lại cùng với các mốc đo với tên và đường dẫn được tùy chọn bởi người sử dụng.

Hình 2.22. Giao diện quản lý điểm mốc đo đạc