BGĐT Văn 7-Chơi chữ

(1)

KIỂM TRA BÀI CŨ

NỐI VÍ DỤ Ở CỘT A BỊêN PHÁP TU TỪ Ở CỘT B

2. .Muôn nghìn cây mía Múa gươm

Kiến

Hành quân

Đầy đường… ( Trần Đăng Khoa) 1. Công cha như núi ngất trời

Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông ( ca dao )

3. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

( Viễn Phương )

4.

. Áo chàm đưa buổi phân li Cầm tau nhau biết nói gì hôm nay

( Tố Hữu )

Xôi chả chả ngon, xôi ngon chả chả ( Sưu tầm )

a. Nhân hoá

b. Ẩn dụ

c. Hoán dụ

d. So sánh

(2)

I.Thế nào là chơi chữ 1.Xét ví dụ

a. Bà già đi chợ Cầu Đông

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thầy bói xem quẻ nói rằng:

Lợi thì có lợi nhưng răng không còn

A. Phần thịt bao giữ chung quanh chân răng B. Cái có ích mà con người thu được khi nó

nhiều hơn những gì mà con người phải bỏ ra

C. Dựa vào điều kiện thuận lợi nào đó để làm việc gì.

D. Mặt lợi và mặt hại của việc gì trong quan

hệ so sánh với nhau

(3)

a. Bà già đi chợ Cầu Đông

Bõi xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thây bói xem quẻ nói rằng:

Lợi thì có lợi nhưng răng không còn Trong bài ca dao , tác giả dân

gian đã vận dụng sự đặc sắc của từ ngữ trên phươnmg diện nào?

A. Vê âm B. Về nghĩa

=> Lợi dụng đặc sắc về âm của từ ngữ ( hiện tượng

đồng âm )

(4)

I.Thế nào là chơi chữ

-> Là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ

b. Đi tu phật bắt ăn chay

Thịt chó ăn được thịt cầy thì không

? Em hãy cho biết: hai từ chó và cầy thuộc hiện tượng nào của từ ngữ ?

A. Đồng âm B. Đồng nghĩa C. Trái nghĩa D. Nhiều nghĩa

=> vận dụng sự đặc sắc về nghĩa về từ

ngữ ( hiện tượng đồng nghĩa )

(5)

- Là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ

a. Bà già đi chợ Cầu Đông Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thây bói xem quẻ nói rằng:

Lợi thì có lợi nhưng răng không còn

b. Bà già đi chợ Cầu Đông

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thây bói xem quẻ nói rằng:

Lợi thì có lợi nhưng không nên làm

- Tạo sắc thái dí rỏm hài ước,

…làm câu văn câu thơ hấp

dẫn và thú vị

(6)

I.Thế nào là chơi chữ

* Ghi nhớ: Chơi chữ là biện pháp tu từ lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tao sắc thái rí rỏm, hài ước…làn cho câu văn, câu thơ hấp dẫn và thú vị

(7)

A NỐI B

2. .Muôn nghìn cây mía Múa gươm

Kiến

Hành quân

Đầy đường… ( Trần Đăng Khoa) 1. Công cha như núi ngất trời

Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông ( ca dao )

3. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

( Viễn Phương )

4.

. Áo chàm đưa buổi phân li Cầm tau nhau biết nói gì hôm nay

( Tố Hữu )

5.Xôi chả chả ngon, xôi ngon chả chả ( Sưu tầm )

a. Nhân hoá

b. Ẩn dụ

c. Hoán dụ

d. Chơi chữ

e. So sánh

(8)

*Ghi nhớ: ( SGK )

II. Các lối chơi chữ thường gặp

Bài tập: Cho các từ ngữ sau, hãy đặt chúng thành những câu văn hoàn chỉnh có nghĩâ,

trong đó có sử dụng biện pháp nghệ thuật chơi chữ!

Tôi, bác, vôi, trứng - Tôi tôi vôi tôi.

- Bác bác trứng bác.

(9)

* Ghi nhớ: ( SGK )

Nối ví dụ ở cột A với cá lối chơi chữ ở cột B sao cho phù hợp !

A NỐI B

a.Dùng cách điệp âm

b. Dùng lối nói lái

c. Dùng từ trái nghĩa

d. Dùng lối nói trại âm ( gần âm ) 1. Sánh với Na-Va” ranh tướng “Pháp

Tướng tăm nồng nặc ở Đông Dương ( Tú Mỡ )2.Mênh mông muôn mẫu một màu mưa

Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ ( Tú Mỡ ) 3. Con cá đối bỏ trong cối đá

Con mèo cái năm trên mái kèo,

Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em

( ca dao ) 4. Ngọt thơm sau lớp vỏ gai.

Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng Mời cô mời bác ăn cùng,

Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà 2.Mênh mông muôn mẫu một màu mưa Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ

( Tú Mỡ )

(10)

I.Thế nào là chơi chữ

II. Các lối chơi chữ thường gặp - Dùng từ ngữ đồng âm

- dùng lối nói trại âm ( gần âm ) - Dùng cách điệp âm

- Dùng lối nío lái

- Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa .

Bài tập: Em hãy sưu tầm những câu cao dao, câu nói thường, câu đối… có sử dụng biện pháp chơi chữ mà em biết !

- Một số vế đối:

a. Da trắng vỗ bì bạch b. Cụ giáo làm giáo cụ

c. Thầy giáo tháo giầy đi chân đất - Một vài cách nói thường gặp:

a. Xôi ăn chả ngon.

b. Nem ăn chả ngon.

- Một số câu ca dao:

a. Cóc chết để nhái mồ côi

Chẫu ngỗi chẫu khóc chàng ơi là chàng b. Nửa đêm giờ tí, canh ba

Vợ tôi, con gái, đần bà, nữ nhi.

(11)

I.Thế nào là chơi chữ

Qua các VD vừa tìm hiểu, em hãy cho biết chơi chữ thường được sử dụng trong những trường hợp nào?

A. Trong cuộc sống thường ngày.

B. Trong thơ văn, đặc biệt là thơ văn trào phúng, câu đối, câu đố

C. Cả ý A và B.

- Chơi chữ thường được sử dụng trong cuộc

sống thường ngày, trong thơ văn, đặc biệt là

thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố...

(12)

- Chơi chữ thường được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong thơ văn, đặc biệt là thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố....

* Ghi nhớ:

- Dùng từ ngữ đồng âm

- dùng lối nói trại âm ( gần âm ) - Dùng cách điệp âm

- Dùng lối nói lái

- Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa .

(13)

* Ghi nhớ ( SGK ) III. Luyện tập

*Bài tập 1

* B ài tập 2

Đáp án bài tập 1:

- Các từ ngữ dùng để chơi chữ: Các từ chỉ họ hàng nhà rắn: lưu đưu, rắn, hổ lửa, mai gầm, ráo, lằn, châu lỗ, hổ mang  chơi chữ dfựa vào hiện tượng đồng âm và gần nghĩa

Đáp án bài tập 2:

Các tiếng chỉ các sự vật gần gũi nhau:

- Thịt, mỡ, giò, nem, chả.

- Nứa, tre, trúc, hóp  Chơi chữ dựa vào hiệnn

tượng gần nghĩa

(14)

Bài 4: năm 1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam, Bác Hồ đã làm một bài thơ tỏ lòng như sau:

Cảm ơn bà biếu gói cam,

Nhận thì không đúng, từ làm sao đây ăn quả nhớ kẻ trồng cây

Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?

Bài thơ này Bác Hồ đã dùng lối chơi chữ như thế nào ?

Đáp án: Những từ ngữ dùng để chơi chữ: gói cam,

cam lai ( cam chỉ loại quả ), ( cam lai nghĩa là sung

sướng, hạnh phúc )  Lối chơi chữ dựa trên hiện

tượng đồng âm

(15)

Bài 5: Em hãy hoàn thành tiếp đoạn hội thoại sau bằng lời đáp có từ nhà cháu theo một nghia khác có dụng ý chơ chữ

- Bác đi đâu đấy ạ?

- Đi ăn cưới.

- Thế bác có biết nhà cháu đang ở đâu không ạ ?

…………..

- Cháu đang đứng ở nhà cháu đấy thôi .

(16)

IV. Hướng dẫn học ở nhà

1. Học thuộc phần ghi nhớ trong SGK

2. Làm bài tập trắc nghiệm, bài 13, 14

3. Soạn bài: Luyện tập sử dụng từ