I. Đọc - Tìm hiểu chung 1. Đọc

(1)

(2)

I. Đọc - Tìm hiểu chung 1. Đọc

NGỮ VĂN – TIẾT 29:

VĂN BẢN : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

( Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch)

(3)

(Tĩnh dạ tứ – Lí Bạch)

Đầu giường, ánh trăng rọi, Ngỡ mặt đất phủ sương.

Ngẩng đầu nhìn trăng sáng, Cúi đầu nhớ cố hương.

( Tương Như dịch trong thơ Đường tập II, NXN văn học, Hà Nội 1987)

Dịch thơ:

Ánh trăng sáng đầu giường, Ngỡ là sương trên mặt đất.

Ngẩng đầu ngắm vầng trăng sáng, Cúi đầu nhớ quê cũ.

Dịch nghĩa:

Phiên âm:

Sàng tiền minh nguyệt quang, Nghi thị địa thượng sương.

Cử đầu vọng minh nguyệt, Đê đầu tư cố hương

(4)

TIẾT 29: CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH ( Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch) I. Đọc – Tìm hiểu chung

1. Đọc

2. Tác giả

- Lí Bạch ( 701 – 762), tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, là nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc thời thịnh

Đường. Ông được mệnh danh là “tiên thơ”.

-

Đề tài sáng tác trong thơ ông rất

phong phú: Viết về thiên nhiên tráng lệ, trăng và rượu, tình bằng hữu, tình cố hương, lòng khao khát tự do….

- Ông có nhiều bài thơ viết về trăng

với cách thể hiện giản dị mà độc đáo,

đa dạng và ý nghĩa.

(5)

- Bài thơ được viết theo hình thức: Cổ thể.

- Cổ thể: Một thể thơ trong đó thường có 5 hoặc 7 chữ, song không bị những quy tắc chặt chẽ về niêm, luật và đối ràng buộc.

Tiếng cuối của câu 2, 4 vần với nhau.

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

( Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch) I. Đoc - Tìm hiểu chung

1. Đọc 2. Tác giả 3. Tác Phẩm

+ Phương thức biểu đạt: Miêu tả + Biểu cảm => tả cảnh ngụ tình.

+ Bố cục văn bản: 2 phần - Hai câu thơ đầu: Cảnh đêm thanh tĩnh.

- Hai câu cuối: Cảm nghĩ của nhân vật trữ tình trong đêm thanh tĩnh.

Bài thơ thể hiện chủ đề nào?

- Chủ đề: Vọng nguyệt hoài hương (Trông trăng nhớ quê)

- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng

tác khi tác giả xa quê.

(6)

I. Đọc – Tìm hiểu chung

II. Đọc - Tìm hiểu chi tiết văn bản 1. Hai câu thơ đầu

Sàng tiền minh nguyệt quang, Giường, trước, sáng, trăng, ánh

sáng

Nghi thị địa thượng sương.

Ngờ, là, đất, trên, sương

(7)

Đầu giường ánh trăng rọi, Ngỡ mặt đất phủ sương.

--- Trăng sáng

Sàng tiền minh nguyệt quang, Nghi thị địa thượng sương.

Mặt đất được ánh trăng rọi xuống như bao phủ một lớp sương.

Ngỡ

Vẻ đẹp dịu êm,mơ màng, yên tĩnh, huyền ảo .

Cả một khung cảnh tràn ngập ánh trăng. Dường như ở chỗ nào ta cũng bắt gặp ánh trăng, một ánh trăng rất đẹp, rất lung linh. Trăng có ở trên trời, trăng có cả dưới mặt đất . Không điều gì, vật gì làm lu mờ ánh trăng.

- Vẻ đẹp dịu êm, mơ màng, yên tĩnh, huyền ảo .

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

( Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch )

I. Đọc – Tìm hiểu chung II. Đọc – Tìm hiểu chi tiết

1. Hai câu thơ đầu:

Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ của tác giả?

- Sử dụng hàng loạt từ ngữ gợi tả ánh trăng giống như sương trên mặt đất.

(8)

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

Nếu thay chữ “Sàng” (nghĩa là giường) bằng chữ “án”, “đình”

(nghĩa là bàn, sân) thì ý thơ thay đổi như thế nào?

I. Đọc – Tìm hiểu chung

Thay đổi như vậy thì ý thơ sẽ khác đi vì người đọc sẽ hiểu tác giả đang ngồi đọc sách, hoặc đứng ở sân đình một cách thoải mái mà không chút tâm trạng gì về việc không ngủ được bởi ánh sáng của trăng → nhớ quê.

? Vậy em hãy cho biết cái hay trong việc sử dụng từ sàng?

=>Cách dùng từ “sàng” hết sức tinh tế.Thể hiện tư thế ngắm trăng, tâm trạng không ngủ được của nhà thơ trong một đêm trăng sáng sống xa quê.

Phiên âm:

Sàng tiền minh nguyệt quang Nghi thị địa thượng sương Dịch thơ:

Đầu giường ánh trăng rọi

Ngỡ mặt đất phủ sương

(9)

Phiên âm:

Dịch nghĩa:

Ánh trăng sáng đầu giường, Ngỡ là sương trên mặt đất.

Dịch thơ:

Đầu giường ánh trăng rọi, Ngỡ mặt đất phủ sương.

I. Đọc – Tìm hiểu chung

(10)

- Khoảng khắc suy tư trong đêm trăng sáng khi tác giả sống xa quê .

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

I. Đọc – Tìm hiểu chung II. Đọc – Tìm hiểu chi tiết

- Sử dung hàng loạt từ ngữ gợi tả ánh trăng giống như sương trên mặt đất.

(11)

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH ( Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch)

Mối quan hệ giữa cái tĩnh và cái động

+ Tĩnh: Là cảnh vật vô cùng yên tĩnh, không có bất cứ âm thanh, tiếng động gì.

+ Động: Con người xao động nỗi nhớ quê.

=> Cảnh lồng trong tình, tình lồng trong cảnh, làm nền cho suy nghĩ nội tâm của tác giả. Đây cũng chính là biện pháp tả cảnh ngụ tình đặc sắc trong thơ Đường.

I. Đọc – tìm hiểu chung II. Đọc – tìm hiểu chi tiết 1. Hai câu thơ đầu

(12)

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH ( Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch)

Cử đầu vọng minh nguyệt,

Cất lên, đầu, trông , sáng, trăng Đê đầu tư cố hương.

Cúi xuống, đầu, lo nghĩ, cũ, quê hương 2. Hai câu thơ cuối

I. Đọc – Tìm hiểu chung II. Đọc – Tìm hiểu chi tiết 1. Hai câu thơ đầu

(13)

Cử đầu vọng minh nguyệt, Đê đầu tư cố hương.

--- Ngẩng đầu nhìn trăng sáng, Cúi đầu nhớ cố hương.

Phép đối

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

I.Đọc – Tìm hiểu chung

II. Đọc - Tìm hiểu chi tiết văn bản

- Phép đối lập: Ngẩng đầu >< cúi đầu - Vọng minh nguyệt >< Tư cố hương

Tác giả dùng biện pháp nghệ thuật gì?

- Sử dung hàng loạt từ ngữ gợi tả ánh trăng sáng giống như sương trên mặt đất

=> Gợi tả Vẻ đẹp dịu êm, mơ màng, yên tĩnh, huyền ảo.

- Khoảng khắc suy tư trong đêm trăng sáng xa quê .

2. Hai câu thơ cuối

(14)

- Số lượng chữ: Bằng nhau

- Cấu trúc ngữ pháp: Giống nhau

- Cử đầu >< đê đầu: Trùng thanh, trùng chữ

- Từ loại: như nhau

“Đối” trùng thanh, trùng chữ (chỉ được dùng đối trong thơ cổ thể).

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

(Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch)

(15)

--- Ngẩng đầu nhìn trăng sáng, Cúi đầu nhớ cố hương.

Ngẩng đầu: Là hành động xuất hiện như một động tác tất yếu để kiểm nghiệm, mà câu thứ 2 đặt ra vùng sáng trước mặt là sương hay là trăng.

Cúi đầu: Khi thấy trước mặt trăng lạnh lẽo như mình lập tức “cúi đầu ” không phải để nhìn một lần “sương trên mặt đất” mà để suy ngẫm về quê hương .

I. Đọc – Tìm hiểu chung

II. Đọc - Tìm hiểu chi tiết văn bản

- Phép đối lập: Ngẩng đầu >< cúi đầu - Vọng minh nguyệt >< Tư cố hương 1. Hai câu thơ đầu:

-Sử dung hàng loạt từ ngữ gợi tả ánh trăng sáng giống như sương trên mặt đất

=> Gợi tả Vẻ đẹp dịu êm, mơ màng, yên tĩnh, huyền ảo.

- Sử dụng một loạt các động từ chỉ hoạt động, trạng thái.

=> Gợi tả tâm trạng buồn, nhớ quê của tác giả. Tình yêu quê hương luôn thường trực trong trái tim ông, biểu hiện một tâm hồn yêu thiên nhiên tha thiết đắm say.

(16)

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

I. Đọc – Tìm hiểu chung

II. Đọc – hiểu chi tiết văn bản 1. Hai câu đầu:

2. Hai câu sau:

Phiên âm:

Nghi (thị sương) → Cử (đầu) → Vọng (minh nguyệt)

Đê (đầu) → Tư (cố hương)

→ Các động từ tạo nên sự thống nhất, liền mạch trong cảm xúc.

→ Các chủ ngữ đã bị tỉnh lược ( Rút gọn chủ ngữ, chủ ngữ ẩn). Nhưng ta vẫn có thể khẳng định ở đây vẫn còn chủ ngữ duy nhất là chủ thể của nhân vật trữ tình. Nhà thơ Lí Bạch - một tâm hồn nhạy cảm, giàu lòng yêu thương.

Phiên âm:

Cử đầu vọng minh nguyệt,

Đê đầu tư cố hương.

(17)

Nhớ quê Thao thức không ngủ Nhìn trăng Tình quê trở nên bền chặt, máu thịt

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

I. Đọc – Tìm hiểu chung II. Đọc – Tìm hiểu chi tiết 1. Hai câu thơ đầu:

- Sử dung hàng loạt từ ngữ gợi tả ánh trăng giống như sương trên mặt đất

2. Hai câu thơ cuối

(18)

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH ( Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch)

Câu hỏi thảo luận: Có ý kiến cho rằng hai câu thơ đầu đơn thuần tả cảnh, hai

câu cuối tả tình em có đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao? Qua bài thơ này giúp em hiểu gì về nhà thơ Lí Bạch.

=> Không thể chia như vậy vì:

+ 2 câu đầu tả ánh trăng sáng nhưng vẫn xuất hiện tình cảm của nhân vật trữ tình qua từ “ngỡ” ánh trăng được nhìn như sương phủ mặt đất.

+ 2 câu sau bộc lộ tả tâm tư nhớ quê nhưng còn tả vầng trăng sáng trên bầu trời.

=>Như vậy trong văn bản này có sự kết hợp giữa tả với biểu cảm. Phương pháp tả cảnh ngụ tình đặc sắc.

- Lí Bạch là nhà thơ yêu thiên nhiên sống gần gũi với thiên nhiên, yêu thiên nhiên tha thiết, yêu quê hương thiết tha sâu nặng.

(19)

Nghi Cử Vọng

Đê

Tư Minh - quang

Nguyệt Địa Sương Dạ

Sàng

TĨNH DẠ

Cảnh TỨ Nhà thơ (tình)

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH

(20)

A. Đăng sơn ức hữu (lên núi nhớ bạn)

B. Vọng nguyệt hoài hương (trông trăng nhớ quê) C. Sơn thuỷ hữu tình (non nước hữu tình)

D. Tức cảnh sinh tình (trước cảnh sinh tình)

Bài tập trắc nghiệm

1. Chủ đề của bài thơ là:

A. Tự sự. B. Miêu tả

C. Biểu cảm D. Miêu tả, biểu cảm 2. Bài thơ được viết theo phương thức biểu đạt nào?

A. Biểu hiện tình yêu thiên nhiên

B. Biểu hiện tình yêu quê hương sâu nặng

C. Biểu hiện tình quê của tác giả trong sáng như vầng trăng D. Cả 3 ý trên

3. Ánh trăng trong bài thơ có ý nghĩa nào sau đây?

(21)

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH ( Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch)

I. Đọc - Tìm hiểu chung

2. Hai câu cuối III. Tổng kết

1.Nghệ thuật

- Nghệ thuật biểu cảm trực tiếp và gián tiếp

- Giọng thơ: Chậm buồn, man mác

- Hình ảnh thơ: Giản dị, mộc mạc, nhưng đầy gợi cảm dồn nén.

- Sử dụng nghệ thuật đối, so sánh khéo léo, tài năng.

2. Nội dung

- Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu trăng say đắm.

- Thể hiên tình cảm sâu nặng với quê hương.

Trăng chính là cái cớ để tác giả thể hiên sâu sắc hơn tình cảm của mình với quê hương.

(22)

TIẾT 29 : CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH ( Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch)

VI. Luyện tập

Có người dịch văn bản cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh thành hai câu thơ như sau:

“ Đêm thu trăng sáng như sương Lí Bạch ngắm cảnh nhớ thương quê nhà”

? Dựa vào những điều đã phân tích ở trên, em hãy nhận xét về hai câu thơ dịch ấy.

Nếu có thể thử dịch thành bốn câu thơ theo nguyên thể hoặc theo thể lục bát?

Hai câu thơ dịch đã nêu tương đối đủ ý, tình của bài thơ

- Khác: Lí Bạch không dùng phép so sánh.

Phép so sánh trong thơ Lí Bạch chỉ thể hiện qua từ “nghi”, trong tư thế nửa tỉnh, nửa mơ, nửa thực nửa ảo. Bài thơ ẩn chủ ngữ, không nói rõ là Lí Bạch => hai câu thơ thì ngược lại

Không đủ 5 động từ, chỉ còn 3 động từ.

Bài tập bổ sung: Em hãy viết đoạn văn ngắn nêu cảm nhận của em về hai câu thơ cuối?

2. Hai câu thơ cuối III. Tổng kết

* Ghi nhớ: SGK

(23)

5. Tìm tòi mở rộng

1. Học bài. Học thuộc lòng bài thơ (Phiên âm và dịch thơ).

2.Tập phân tích nghệ thuật miêu tả và biểu cảm đặc sắc của bài thơ.

3. Hoàn thành đoạn văn trong phần luyện tập.

4. Soạn bài “Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê”:

(24)

Ngọc Thị Cản

GIỜ HỌC KẾT THÚC XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH

ĐÃ VỀ DỰ

CHÚC CÁC THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM SỨC KHỎE,

HẠNH PHÚC VÀ THÀNH CÔNG !