NG÷ v¨n 8
TiÕt 107
NG÷ v¨n 8
TiÕt 107
1.Ví dụ:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên c ời hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[...] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi c ời rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp .Vì tôi biết rõ ,nhắc
đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một ng ời đàn bà đã bị cái tội là goá
chồng,nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha h ơng cầu thực.Nh ng đời nào tình th ơng yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.[...]
Tôi cũng c ời đáp lại cô tôi:
-Không! Cháu không muốn vào.Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào?Mợ mày phát tài lắm,có nh dạo tr ớc đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đ a nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại ,khoé mắt tôi đã
cay cay.Cô tôi liền vỗ vai tôi c ời mà nói rằng:
Tỏ sự ngậm ngùi th ơng xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
-Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ t ơi c ời kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn.[...]
Cô tôi ch a dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng . Giá
những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật nh hòn đá hay cục thuỷ tinh,đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì
nát vụn mới thôi.
-Vậy mày hỏi cô Thông- tên ng ời đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Tr ớc sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi đ ợc sao?
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
[...] Tôi c ời dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày ,và mày cũng còn phải có họ, có hàng, ng ời ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Câu 1: Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại trong đoạn
trích trên đã cho là quan hệ gì?
Ai ở vai trên? Ai là vai dưới?
Quan hệ gia tộc
Người cô của Hồng: vai trên Chú bé Hồng : vai dưới
I.Vai xã hội trong hội thoại:
Vai trên
Vai
dưới
Câu 2: Cách xử sự của người cô có gì đáng chê trách?
+ Với quan hệ gia tộc, người cô đã xử sự không đúng với thái độ chân thành, thiện chí của tình cảm ruột thịt.
+Với tư cách là người lớn tuổi, vai bề trên, người cô đã không có thái độ đúng mực
của người lớn đối với trẻ em.
Thảo luận:
Câu 3: Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất
bình của mình để giữ thái độ lễ phép?
…tôi cúi đầu không đáp
…Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất…cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không
ra tiếng…
? Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?
Vì Hồng là người thuộc vai dưới, có bổn phận tôn trọng người trên.
Vai xã hội là gì?
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với
người khác trong
cuộc thoại
Vai xã hội là gì?
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với
người khác trong
cuộc thoại
Vai xã
hội được xác định bằng các quan hệ xã hội nào?
Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi
tác, thứ bậc trong
gia đình và xã hội)
Quan hệ thân –
sơ (mức độ quen
biết)
Khi tham gia hội
thoại,
mỗi chúng ta cần chú ý điều gì?
Vì quan hệ xã hội
vốn đa dạng nên vai
xã hội của mỗi người
cũng đa dạng, nhiều
chiều.Khi ta tham gia
hội thoại, mỗi người
cần xác định vai của
mình để chọn cách
nói cho phù hợp.
Ghi nhí
* Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
+ Quan hệ trên – dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội);
+ Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
* Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của
mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội
thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn
cách nói cho phù hợp.
Mét häc sinh líp 8
ë nhµ (trong gia đình) ë tr êng (ngoµi x· héi)ư
¤ng bµ
Cha mÑ
Anh chÞ
Em ThÇy
c«
Anh chÞ
khèi 9 B¹n cïng khèi
C¸c em khèi 6,7
Ch¸u Con Em Anh-chÞ Häc trß Em B¹n bÌ Anh-chÞ
* C¸c mèi quan hÖ cña vai x héi. ·
Vai d íi Vai trªn Vai d íi Vai ngang hµng Vai trªn
Đa d¹ng
THỰC HÀNH : Đóng vai mẹ - cô giáo và con - học sinh, thực hiện 2 cuộc hội thoại ngắn
trong 2 hoàn cảnh sau:
a/ Ở trường
(trong lớp học)
HỊCH TƯỚNG
SĨ
Bài tập1: Hãy tìm những chi tiết
trong bài “Hịch
tướng sĩ” thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan
dung của Trần
Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới
quyền?
II.Luyện tập:
Các chi tiết thể hiện
sự nghiêm khắc: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước
nhục mà không
biết thẹn…
Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này ,theo lời dạy bảo
của ta, thì mới phải đạo thần chủ…Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
Các chi tiết biểu hiện
sự khoan dung
Bài tập 2: Đọc đoạn trích trong SGK và thực hiện theo yêu cầu câu hỏi:
a/Dựa vào đoạn trích và những điều đã biết
về chuyện “Lão Hạc”, hãy xác định vai xã
hội của 2 nhân vật tham gia cuộc hội thoại
trên!
Xét về điạ vị xã hội
Xét về
tuổi tác
b/ Tìm những chi tiết trong lời hội thoại của nhân vật, qua lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ
vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với Lão Hạc?
Trong cử chỉ: Ông giáo nói với Lão Hạc những lời lẽ ôn tồn, thân mật nắm lấy vai lão, mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai.
Trong lời lẽ:
- gọi “cụ” xưng hô gộp: “ ông - con mình”
thể hiện sự kính trọng người già
- xưng là “tôi” thể hiện quan hệ bình đẳng.
c/ Những chi tiết nào trong lời thoại của Lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của Lão Hạc đối với ông
giáo?
Lão Hạc gọi người đối thoại với mình là “ông giáo” ,dùng từ “dạy”
thay cho từ nói, thể hiện sự tôn trọng; xưng hô gộp 2 người là “chúng mình”; các câu nói cũng xuề xoà:“nói đùa thế”.
Thể
hiện sự thân
tình.
? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý
của Lão Hạc?
- “Cười
gượng”,
“cười đưa đà”.
- Khéo léo từ chối việc ở lại ăn khoai, uống nước với ông
Lão Hạc có nỗi buồn, ý thức được rằng có 1 khoảng cách giữa mình đối với người đối thoại.
Phù hợp với tâm
trạng lúc ấy và tính
khí khái của Lão
H íng dÉn häc sinh häc bµi
1/Cần nắm vững vai xã hội trong từng tình huống cụ thể để có cách hội thoại phù hợp.
2/ Ca dao:
“Lời nói chẳng mất tiền mua . Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”.
3/ Cần có ý thức vận dụng vào thực tiễn cuộc sống thường ngày để quan hệ giữa mình với mọi người tốt đẹp.
4/ Chuẩn bị tiếp các kiến thức và bài tập cho tiết sau: Chú ý tập hội thoại theo BT ở SGK.
