Soạn bài Củng cố, mở rộng lớp 10 trang 68 Tập 2
Câu 1 (trang 68 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Căn cứ vào ba văn bản đã đọc, lập bảng tổng hợp hoặc vẽ sơ đồ theo gợi ý sau:
Nội dung Người cầm quyền khôi phục uy quyền
Dưới bóng hoàng lan Một chuyện đùa nho nhỏ
Ngôi của người kể chuyện
Nhân vật chính
Điểm nhìn Chủ đề
Trả lời:
Nội dung Người cầm quyền khôi phục uy quyền
Dưới bóng hoàng lan Một chuyện đùa nhỏ
Ngôi của người kể chuyện
Ngôi thứ ba Ngôi thứ ba Ngôi thứ nhất
Nhân vật chính
Giăng-van-giăng, Gia-ve, Phăng- in
Nhân vật Thanh, Nga Na-đi-a, nhân vật tôi
Điểm nhìn Điểm nhìn trần thuật của người kể chuyện:
điểm nhìn thay đổi theo từng nhân vật
Điểm nhìn trần thuật của người kể chuyện:
dưới góc nhìn của nhân vật Thanh
Điểm nhìn trần thuật của người kể chuyện:
dưới góc nhìn của nhân vật xưng “tôi”
Chủ đề Những người có uy quyền trong cuộc
sống
Thiên nhiên bình yên, giản dị với những kỉ
niệm ấm áp
Hồi ức về kỉ niệm đẹp, nhỏ bé trong quá
khứ
Câu 2 (trang 69 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Từ các văn bản đã học trong bài, lập bảng tổng hợp về đặc điểm của các ngôi kể theo gợi ý sau:
Nội dung Người kể chuyện thứ nhất
Người kể chuyện thứ ba
Dấu hiệu để nhận biết Chức năng của lời kể
Khả năng bao quát điểm nhìn
Quan hệ với các nhân vật trong truyện
Khả năng tác động đến người đọc
Trả lời:
Nội dung Người kể chuyện thứ nhất Người kể chuyện thứ ba
Dấu hiệu để nhận biết Người kể chuyện xưng “tôi” Người kể chuyện giấu mình, không xưng “tôi”
Chức năng của lời kể Có tác động chủ quan đến câu chuyện
Tác động khách quan đến câu chuyện
Khả năng bao quát điểm nhìn
Khả năng bao quát không rộng, câu chuyện mang tính
chủ quan nhiều hơn
Khả năng bao quát rộng, câu chuyện mang tính khách
quan hơn
Quan hệ với các nhân vật trong truyện
Là người trực tiếp chứng kiến câu chuyện, có mối quan hệ mật thiết, có tác động đến các
nhân vật trong truyện
Không thân thiết, gần gũi, mà chỉ là nghe và kể lại
Khả năng tác động đến người đọc
Tạo độ tin cậy cao cho người đoc, khả năng tác động cao
Mang lại độ tin cậy không cao, khả năng tác động thấp
Câu 3 (trang 69 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Nêu những dấu hiệu có thể giúp ta nhận biết lời nhân vật trong tác phẩm truyện.
Lời nhân vật trong truyện thường tổn tại ở những dạng nào?
Trả lời:
- Dấu hiệu nhận biết lời nhân vật: Những gạch đầu dòng đầu tiên ở mỗi câu nói;
hoặc đặt trong dấu ngoặc kép trích dẫn y nguyên.
- Lời nhân vật tồn tại dưới hai dạng:
+ Trực tiếp: Nhân vật tự bộc lộ.
+ Gián tiếp: Lời nhân vật được thể hiện qua một yếu tố khác.
Câu 4 (trang 69 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Cho đề bài: Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh để làm nổi bật chủ đề truyện Dưới bóng hoàng lan.
a) Tìm ý và lập dàn ý cho đề bài trên.
b) Viết đoạn văn mở bài và một đoạn văn thuộc phần thân bài.
Trả lời:
a) Tìm ý và lập dàn ý:
- Tìm ý: triển khai luận điểm rõ ràng, mạch lạc:
+ Thanh mồ côi cha mẹ từ nhỏ, người thân duy nhất của Thanh đó là bà, tuổi thơ của Thanh là một cuộc sống vất vả nhưng luôn tràn đầy hơi ấm, tình yêu, sự chở che của người bà. Vì vậy mà với Thanh, người bà vừa là người cha, người mẹ, cũng là người thân duy nhất của anh.
+ Thanh là nhân vật trung tâm của tác phẩm, anh có một tình yêu quê hương da diết, một thứ tình cảm gắn bó thiêng liêng với ngôi nhà, mà trên tất cả là với người bà mà anh rất mực yêu thương, kính trọng.
+ Theo bước chân Thanh, người đọc như được hòa nhập làm một với nhân vật, cùng trải qua bao trạng thái, cảm xúc, từ bồi hồi, mừng rỡ đến hạnh phúc ngập tràn khi gặp lại người bà của mình. Chỉ một câu nói của bà “Đi vào trong nhà không nắng cháu” cũng có thể khiến cho người đọc cảm thấy xúc động vô cùng, sự quan tâm của bà dù rất nhỏ bé nhưng nó chứa đựng tình cảm, tấm lòng bao la của người bà đối với Thanh.
+ Câu chuyện tình yêu nhẹ nhàng giữa Thanh và Nga cũng khiến cho người đọc cảm thấy xúc động bởi đó là một tình yêu trong sáng và cũng rất đáng yêu Dàn ý chi tiết
1. Mở bài
Giới thiệu tác giả, tác phẩm, chủ đề bài viết.
2. Thân bài
- Khái quát về tác phẩm.
- Giới thiệu nội dung của tác phẩm: Truyện ngắn Dưới bóng hoàng lan viết về nhân vật Thanh thông qua một lần trở về quê hương, thăm bà, gặp lại những người anh luôn yêu thương, tôn trọng.
- Phân tích nhân vật để làm rõ chủ đề:
+ Giới thiệu về hoàn cảnh nhân vật xuất hiện và giới thiệu về nhân vật: không gian, thời gian. ngoại hình, tính cách nhân vật.
+ Tâm trạng của nhân vật Thanh theo trình tự thời gian của tác phẩm: khi bước vào nhà, trong lúc nói chuyện với người bà, trong lúc nói chuyện với nhân vật Nga.
+ Tâm trạng của nhân vật Thanh có ảnh hưởng gì đến việc thể hiện chủ đề của tác phẩm.
- Ý nghĩa nhân vật, chủ đề đem lại: Truyện ngắn Dưới bóng hoàng lan là một câu chuyện nhẹ nhàng, giản dị nhưng đầy tinh tế, sâu sắc, bởi nó mang đến cho người đọc cảm giác thư thái, nhẹ nhàng thông qua câu chuyện của Thanh.
3. Kết luận
b) Viết đoạn văn mở bài và đầu thân bài - Mở bài:
Thạch Lam – nhà văn luôn biết cách xoa dịu tâm hồn độc giả. Giữa những bộn bề của cuộc sống thường nhật, con người ta thường thèm khát sự yên bình và Dưới bóng hoàng lan chính là câu chuyện yên bình như dòng suối mát cho những tâm hồn khô cằn cần bình yên. Dưới bóng hoàng lan. tác phẩm là truyện ngắn không có cốt truyện. Nó không kể một câu chuyện mà nó gợi sâu suy nghĩ.
Thời gian đọng lại không gian tĩnh lặng hé lộ kín đáo bi kịch đời người màn người đọc phải cảm nhận kĩ mới cảm nhận được. Đó chính là cái thú vị cái đặc sắc của tác phẩm.
- Đoạn văn thân bài:
Chuyện kể về một chàng trai mồ côi cha mẹ, hai bà một cháu quấn quýt nhau.
Thanh ra tỉnh làm rồi đi về hàng năm, các ngày nghỉ. Lần trở về này đã cách kỳ trước hai năm. Có phải đời sống thị thành đã nhiều lúc khiến Thanh quên bằng người bà tóc bạc phơ đang sống những ngày cuối cùng trong đời mỏi mắt trông chờ anh, đáp lại tiếng gọi bà ơi một cái bóng nhẹ từ bên trong vụt ra rơi xuống mặt bàn anh chàng định thần nhìn con mèo của nhà anh chàng. Thanh mỉm cười lại gần vuốt ve con mèo “Bà mày đâu”. Cũng như bao lần Thanh trở lại ngôi nhà cũ nhưng dường như ngôi nhà thân thuộc ấy phần nào lại khiến cho anh chàng cảm thấy hồi hộp bồi hồi đến kì lạ khiến chàng thấy cảm động quá. Chốn Thanh về mọi thứ đều già cỗi và không đổi. Thời gian như quay ngược lại, không gian đứng lặng. Phong cảnh vẫn y nguyên, gian nhà vẫn tịch mịch và bà chàng vẫn tóc bạc phơ và hiền từ. Trong cảnh bình yên và thong thả của chốn xưa, một hình ảnh tươi mát hiện lên. Khu vườn xưa hiện lên trước mắt anh chàng với con đường Bát Tràng rêu phủ với những vòm ánh sáng lọt qua vòm cây với bức tường hoa thấp chạy thẳng đến đầu nhà với cả một mùi lá tươi non phảng phất trong không khí. Tất cả hiện lên trước mắt chàng thanh niên vốn quen thuộc nhưng lại rất mát mẻ và dịu dàng đối với người anh đến lạ thường.
Và hình ảnh những cô thiếu nữ xinh xắn trong tà áo trắng, mái tóc đen lánh buông trên cổ nhỏ, bên cạnh mái tóc bạc trắng của bà chàng cũng khiến chàng
thanh niên trẻ xốn xang và hơi dao động phần nào. Chàng cảm thấy không gian náo nhiệt ồn ào ngoài kia như đang dừng lại trên bậc cửa.
Câu 5 (trang 69 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Trên cơ sở dàn ý bài viết đã lập ở câu 4, hãy chuẩn bị dàn ý cho bài nói và tập luyện cách trình bày.
Trả lời:
Lựa chọn đề tài: Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh để làm nổi bật chủ đề truyện Dưới bóng hoàng lan.
Tìm ý và sắp xếp ý:
- Giới thiệu khái quát về nhân vật Thanh: là một chàng trai mồ côi, sống cùng với một người bà; có một tuổi thơ tuy sống vất vả nhưng luôn tràn đầy hơi ấm, tình yêu, sự chở che của người bà.
- Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh trong từng diễn biến của câu chuyện:
Khi gặp bà có tâm trạng vui mừng, nhớ nhung; lúc nhìn thấy cây hoa hoàng lan thì lại có tâm trạng nhẹ nhõm, thoải mái khi về lại chốn xưa; tiếp đến là tâm trạng bồi hồi, thương nhớ lúc nhìn thấy Nga và cảm xúc về thứ tình yêu trong sáng của đôi lứa; cuối cùng là tâm trạng khi phải xa nhà.
- Từ những ý phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh chỉ ra chủ đề của tác phẩm: chủ đề về tình cảm gia đình, tình yêu lứa đôi và thấm đượm hương vị của tình người qua khung cảnh bức tranh thiên nhiên làng quê yên bình.
Luyện tập nói: Cần tập luyện thường xuyên để cải thiện kĩ năng nói trước đám đông sao cho tự tin, mạch lạc và hiệu quả
Câu 6 (trang 69 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức)
Tìm đọc thêm một số tác phẩm truyện được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ nhất, khái quát ngắn gọn chủ đề của tác phẩm đã đọc.
Trả lời:
- Truyện Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê. Chủ đề của truyện: Những nữ chiến sĩ xung phong trên tuyến đường Trường Sơn chiến đấu bảo vệ tổ quốc với một tâm hồn ngây thơ và một trái tim dũng cảm.
- Truyện Bài học đường đời đầu tiên của Tô Hoài. Chủ đề của truyện: Những bài học mà cuộc sống mang lại sẽ khiến con người ta khắc ghi mãi mãi.
