Những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ biết bao! Dân tộc Việt Nam ch a kịp h ởng niềm vui của độc lập tự do thì lại phải gồng mình cho một cuộc chiến mới. Từ những làng quê Việt, bao thế hệ ng ời con yêu n ớc lên đ ờng ra trận. Họ từ bỏ tất cả, nén tình riêng để đi theo tiếng gọi của non sông đất n ớc. Có biết bao bài thơ ra đời trong hoàn cảnh khốc liệt của cuộc chiến, viết về họ, nói giùm họ những điều mà họ giữ kín trong lòng.
Chính Hữu từ ng ời lính Trung đoàn Thủ đô trở
thành nhà thơ quân đội. Thơ của ông hầu nh chỉ
viết về về ng ời lính và hai cuộc kháng chiến, đặc
biệt là những tình cảm cao đẹp của ng ời lính, nh
tình đồng chí, đồng đội, tình quê h ơng, sự gắn bó
giữa tiền tuyến và hậu ph ơng…
I.Tìm hiểu về tác giả và hoàn cảnh ra đời bài I.Tìm hiểu về tác giả và hoàn cảnh ra đời bài thơ thơ
1.Tác giả:
Chính Hữu tên khai sinh là Trần Đình Đắc (1926 - 2007) quê ở Hà Tĩnh. Năm 1946 ông gia nhập Trung đoàn Thủ đô và hoạt động trong quân đội trong suốt hai cuộc kháng
chiến chống Pháp và chống Mĩ.
Ông làm thơ từ năm 1947 và hầu như chỉ viết về người lính và chiến tranh.
2. Hoàn cảnh ra đời bài thơ:
2. Hoàn cảnh ra đời bài thơ:
I.Tỡm hiểu về tỏc giả và hoàn cảnh ra đời I.Tỡm hiểu về tỏc giả và hoàn cảnh ra đời
bài thơ bài thơ
Chính Hữu cùng đơn vị tham gia chiến đấu trong chiến dịch Việt Bắc (thu đông 1947). Nhà thơ Chính Hữu khi ấy là chính trị viên đại đội thuộc Trung đoàn Thủ đô. Trong chiến dịch ấy, cũng nh những năm đầu của cuộc kháng chiến, bộ đội ta còn hết sức thiếu thốn nh ng nhờ tinh thần yêu n ớc, ý chí chiến
đấu và tình đồng chí, đồng đội họ đã v ợt qua tất cả để làm nên chiến thắng. Sau chiến dịch Việt Bắc, Chính Hữu viết bài thơ
Đồng chí vào đầu năm 1948, tại nơi ông phải nằm điều trị bệnh.
Bài thơ là sự thể hiện những tình cảm tha thiết, sâu sắc của tác giả với những ng ời đồng chí, đồng đội của mình.
II- Tiếp xúc văn bản
II- Tiếp xúc văn bản
Đồng chí Đồng chí
Thể loại và bố cục:
Thể loại và bố cục:
Bài thơ theo thể tự do, có 20 dòng, chia làm 3 đoạn.
Cả bài thơ tập trung thể hiện vẻ đẹp và sức mạnh của tình đồng chí đồng đội, nh ng ở mỗi đoạn, sức nặng của t t ởng và cảm xúc đ ợc dẫn dắt để dồn tụ vào những dòng thơ gây ấn t ợng sâu đậm.
Quờ hương anh nước mặn, đồng chua Làng tụi nghốo đất cày lờn sỏi đỏ.
Anh với tụi đụi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau, Sỳng bờn sỳng, đầu sỏt bờn đầu,
Đờm rột chung chăn thành đụi tri kỉ Đồng chớ!
Ruộng nương anh gửi bạn thõn cày Gian nhà khụng, mặc kệ giú lung lay Giếng nước gốc đa nhớ người ra lớnh.
Anh với tụi biết từng cơn ớn lạnh Sốt run người vừng trỏn ướt mồ hụi.
Áo anh rỏch vai
Quần tụi cú vài mảnh vỏ Miệng cười buốt giỏ
Chõn khụng giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.
Đờm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bờn nhau chờ giặc tới Đầu sỳng trăng treo.
Lí giải về cơ sở của tình
đồng chí
Biểu hiện của tình đồng chí và sức mạnh của tình cảm ấy.
Bức tranh đẹp về tình đồng chí
III- Đọc - Hiểu văn bản III- Đọc - Hiểu văn bản
1. Cơ sở hình thành tình đồng chí:
1. Cơ sở hình thành tình đồng chí:
Quê hương anh
Quê hương anh nước mặn, đồng chua nước mặn, đồng chua Làng tôi
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá. nghèo đất cày lên sỏi đá.
Hai câu thơ đối nhau rất chỉnh - Những
người lính đều là những người nông dân từ các miền quê nghèo khó.
Chung cảnh
ngộ, chung giai cấp.
Anh với tôi
Anh với tôi đôi đôi người xa lạngười xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau, Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau, Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Súng bên súng, đầu sát bên đầu,, Đêm rét chung chăn thành đôi
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉtri kỉ Đồng chí !
Đồng chí !
Từ đôi chỉ hai người- hai đối tượng chẳng thể tách
rời nhau
Từ những phương trời tuy chẳng quen nhau nhưng cùng đồng điệu trong nhịp
đập của trái tim, cùng tham gia chiến đấu, giữa họ đã nảy nở một thứ tình cảm
Hình ảnh thơ cụ thể, giản dị mà gợi cảm . Những người lính về bên nhau theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Họ có chung mục đích lí tưởng. Tình đồng chí được nảy sinh từ việc cùng chung nhiệm vụ chiến đấu, sự chan hoà, gắn bó chia sẻ với nhau
những vui buồn gian khổ
Đồng chí!
Đồng chí!
Hai tiếng "Đồng chí" được tách riêng thành một dòng thơ với âm điệu lắng sâu là một dụng ý nghệ thuật
+ Gợi lại cảm xúc của đoạn thơ đoạn thơ trên
+ Mở ra cảm xúc cho đoạn thơ sau tạo nên mạch cảm xúc thống nhất.
Câu thơ giống như một nét nhấn, một khoảng lặng trong âm nhạc diễn tả sự thiêng liêng đằm sâu, tha thiết của tình đồng chí.
2.Biểu hiện của tình đồng chí và sức mạnh của tình cảm ấy:
Ruộng nương
Ruộng nương anh anh gửi bạn thân càygửi bạn thân cày Gian nhà không
Gian nhà không mặc kệmặc kệ gió lung gió lung laylay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra Giếng nước gốc đa nhớ người ra
línhlính
Người này nói hộ lòng người kia -> Hiểu những tâm tư nỗi lòng của
nhau
Theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc họ đã lên đường đi chiến đấu với thái độ cương quyết dứt khoát, không để tình cảm riêng tư
lấn át chi phối
Hình ảnh hoán dụ – Biểu tượng cho quê hương – Người lính ra đi cứu nước để lại sau lưng mình tất cả, và quê hương vẫn luôn dành cho người lính tình cảm nhớ thương. Và chính đó là nguồn động viên to lớn đối với người lính
Họ chia sẻ cùng nhau những niềm vui, nỗi
buồn qua những câu chuyện tâm tình nơi quê nhà
Anh với tụi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vừng trỏn ướt mồ hụi.
Áo anh rỏch vai
Quần tụi cú vài mảnh vỏ Miệng cười buốt giỏ
Chõn khụng giày
Những chi tiết chõn thực khụng hề tụ vẽ. Đú là những chi tiết từ hiện thực của cuộc sống người lớnh. Qua đú ta hiểu được cuộc sống khổ cực, thiếu thốn của người lớnh
Kể sao xiết những gian khổ mà ng ời lính phải trải qua trong chiến đấu. Nói về cái gian khổ của ng ời lính trong kháng chiến chống Pháp, ta nhớ đến cái rét xé thịt da trong bài Lên Cấm Sơn của Thôi Hữu:
Cuộc đời gió bụi pha s ơng máu Đợt rét bao lần xé thịt da
Khuôn mặt đã lên màu tật bệnh...
nhớ đến cái ác nghiệt của bệnh sốt rét trong Tây Tiến của Quang Dũng:
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Họ chia sẻ cùng nhau những gian nan, vất vả,
thiếu thốn nơi
chiến tr ờng.
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.
Cỏch biểu lộ tỡnh thương yờu khụng ồn ào mà
thấm thớa. Trong buốt giỏ gian lao, những bàn tay tỡm đến để truyền cho nhau hơi ấm, truyền cho nhau niềm tin, truyền cho nhau sức mạnh để
vượt qua tất cả, đẩy lựi gian khổ. Những cỏi nắm tay ấy đó thay cho mọi lời núi. Cõu thơ ấm ỏp
trong ngọn lửa tỡnh cảm thõn thương!
Tình đồng chí,
đồng đội gắn bó keo sơn là sức mạnh để giúp ng ời lính đi đến
thắng lợi cuối
cùng.
3.Bức tranh đẹp về tình đồng chí:
Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo.
Hình ảnh người cầm súng đứng gác trong một đêm trăng, hoàn cảnh khắc nghiệt
- Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới -> Tư thế hiên ngang thái độ bình thản, ung dung. Họ sát cánh bên nhau với một tâm thế hoàn toàn chủ động: Chờ giặc.
+ Gợi ra hình ảnh thực: Trong đêm khuya người lính cầm súng đứng gác họ chỉ có súng và trăng làm bạn - Đêm càng khuya có cảm giác như trăng càng thấp xuống và ánh trăng dường như treo trên đầu mũi súng.
+ Hình ảnh biểu tượng: ¸nh trăng tượng trưng cho cuộc sống yên lành,cho đất nước quª hương. Súng tượng trưng cho chiến đấu.
Người lính cầm súng là để bảo vệ cho cuộc sống ấy. Đó là mục đích, là lý tưởng cao đẹp của người lính.
+ Vẻ đẹp tâm hồn của người lính: Tuy cầm súng chiến đấu nhưng tâm hồn người lính không hề chai sạn. Họ vẫn thả hồn mình rung động trước vẻ đẹp của ánh trăng khuya. Đó là tâm hồn bay bổng lãng mạn, đầy chất thơ.
Chính Hữu đã từng nói ấn t ợng và suy nghĩ của mình :
“Đầu súng trăng treo”, ngoài hình ảnh, bốn chữ này còn có nhịp điệu nh nhịp lắc của một cái gì lơ lửng chông chênh, trong sự bát ngát. Nó nói lên một cái gì l lửng
ở rất xa chứ không phải là buộc chặt. Suốt đêm vầng trăng ở bầu trời cao xuống thấp dần và có lúc nh treo lơ lửng trên đầu mũi súng. Những đêm phục kích chờ giặc, vầng trăng đối với chúng tôi nh một ng ời bạn; rừng hoang s ơng muối là một khung cảnh thật.
Tổng kết Tổng kết
Hình ảnh người lính:
+ Đó là những anh bộ đội xuất thân từ nông dân. Họ đã sẵn sàng bỏ lại những gì quý giá nhất thân thiết nhất nơi làng quê ra đi vì nghĩa lớn
+ Họ đã trải qua những gian lao thiếu thốn tột cùng, nhưng từ những gian lao vất vả ấy tình đồng chí thêm nồng đượm thắm thiết
+
ở
người lính có một tình đồng chí đồng đội gắn bó keo sơn,thiêng liêng cao cả. Và tình cảm ấy đã gắn kết họ lại thành một khối thống nhất để họ có đủ sức mạnh vững tin chiến đấu
chống lại kẻ thù.
Nghệ thuật:
- Bài thơ giàu hình ảnh, cảm xúc dồn nén ngôn ngữ cô đọng hàm súc
- Bút pháp hiện thực hoà quyện với bút pháp lãng mạn
