êi sèng lt− liÖu khoa häc - Thµnh Nhµ Hå

(1)

§êi sèng – t− liÖu khoa häc

Thµnh Nhµ Hå – Di s¶n v¨n hãa thÕ giíi

Ngµy 27/6, t¹i Paris (Ph¸p), ñy ban Di s¶n thÕ giíi thuéc Tæ chøc V¨n hãa, khoa häc vµ gi¸o dôc Liªn Hîp Quèc (UNESCO) ®· c«ng nhËn di tÝch thµnh Nhµ Hå ë Thanh Hãa lµ Di s¶n v¨n hãa thÕ giíi. thµnh Nhµ Hå lµ thµnh cæ duy nhÊt ®−îc x©y dùng b»ng ®¸, g¾n víi mét triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt Nam tuy ng¾n (1400-1407) nh−ng ®· cã nh÷ng c¸ch t©n

®¸ng ghi nhËn nh− c¶i c¸ch thi cö, më mang tr−êng häc, ®Ò cao ch÷ n«m, ph¸t hµnh giÊy b¹c.

Thµnh Nhµ Hå (thuéc huyÖn VÜnh Léc, tØnh Thanh Hãa), c¸ch Hµ Néi kho¶ng 150km. Thµnh do Hå Quý Ly x©y dùng vµo n¨m 1397 b»ng nh÷ng khèi ®¸

xanh rÊt lín vµ kiªn cè. Thµnh cã h×nh vu«ng, mçi c¹nh dµi gÇn 500m, cao kho¶ng 4,2m. Tæng khèi l−îng ®¸ ®−îc sö dông ®Ó x©y thµnh kho¶ng 20.000m³ vµ gÇn 100.000m³ ®Êt ®−îc ®µo ®¾p.

Thµnh cã 4 cöa: §«ng, B¾c, T©y, Nam.

Mçi cöa ®Òu ®−îc më ë chÝnh gi÷a, ®é cao trung b×nh 7m-8m, c¸c cæng thµnh cßn kh¸ nguyªn vÑn. Cöa phÝa Nam rÊt gièng cöa phÝa Nam thµnh Th¨ng Long.

Quanh thµnh cã hµo s©u, phÝa trong thµnh lµ cung ®iÖn uy nghi léng lÉy. Tõ cöa Nam x©y ®−êng l¸t ®¸ th¼ng ®Õn

®µn Nam Giao ë §èn S¬n.

Trong lßng ®Êt cña khu di tÝch nµy cßn l−u gi÷ c¸c dÊu tÝch cung ®iÖn, ®Òn

®µi, ®−êng s¸ vµ nghÖ thuËt trang trÝ, c¸c lµng cæ cïng toµn bé c¶nh quan ®åi nói, s«ng hå mang ®Ëm chÊt phong thñy

®iÓn h×nh.

§Æc ®iÓm ®Þa chÊt, theo c¸c tµi liÖu

®Þa chÊt hiÖn cã, khu vùc ®Öm gåm c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt sau:

- Çc thµnh t¹o Trias h¹ (kho¶ng 225 triÖu n¨m çch ngµy nay): gåm çt

kÕt, çt kÕt tuf, tufit mµu x¸m n©u ®á xen Ýt líp máng çt kÕt, tuf chøa cuéi vµ thÊu kÝnh cuéi kÕt, trong çt kÕt cã chøa çc ho¸ th¹ch ®éng vËt th©n mÒm Entolium, Gervillia. Tiªu biÓu cho thµnh t¹o nµy lµ çc nói: Kú Ng·i, phÝa tr¸i

®Çu B¾c cÇu KiÓu (x· VÜnh Ninh); nói

§èn S¬n (x· VÜnh Thµnh) phÝa Nam; nói Thæ T−îng (x· VÜnh Long) phÝa B¾c; nói Thä §ån (x· VÜnh Yªn) phÝa T©y vµ nói BÌo (cßn gäi lµ nói H¾c khuyÓn, x· VÜnh Long) phÝa §«ng thµnh nhµ Hå.

- C¸c thµnh t¹o Trias trung (kho¶ng 200 triÖu n¨m c¸ch ngµy nay): Gåm ®¸

v«i mµu x¸m, x¸m xanh, x¸m tèi, ph©n líp râ rµng, c¸c líp th−êng máng, phÇn lín n»m ngang. §«i chç cã sÐt v«i vµ c¸t kÕt v«i mµu x¸m vµng hoÆc vµng phít n©u. BÒ dµy kh«ng qu¸ 200m. Trong ®¸

v«i chøa c¸c ho¸ th¹ch ®éng vËt th©n mÒm Entolium, Velopecten, Hoernesia, ®¸ng chó ý lµ Pseudomonotis, Lima, vµ mét sè tay cuén (Brachiopoda). §¸ v«i hiÖn ph©n bè chñ yÕu ë 3 khu vùc trong vïng

®Öm lµ: PhÝa Nam thµnh Nhµ Hå gåm c¸c nói Xu©n §µi, Tr¸c Phong n¬i cã Chïa Th«ng vµ nói TiÕn SÜ (x· VÜnh Ninh); khu vùc phÝa T©y lµ nói An T«n, n¬i cã hang Nµng (x· VÜnh Yªn) vµ khu vùc phÝa B¾c lµ nói Eo Lª (x· VÜnh Quang).

- Çc thµnh t¹o §Ö Tø (kho¶ng 12.000-3000 n¨m çch ngµy nay): Gåm çc trÇm tÝch biÓn tiÕn (sÐt, sÐt - bét vµ çt pha sÐt chøa ho¸ th¹ch Corbula, Turitella, Streblus, Elphidium, Gramostocum lµ nh÷ng d¹ng ®éng vËt biÓn n«ng vµ n−íc lî) t¹o nªn bÒ mÆt ®ång b»ng çc x·

VÜnh Ninh, VÜnh Khang, VÜnh Phóc, VÜnh TiÕn, VÜnh Long, VÜnh Yªn, VÜnh Quang ngµy nay.

§Æc ®iÓm ®Þa h×nh c¶nh quan, vÒ c¬

b¶n, vïng ®Öm khu di s¶n Thµnh Nhµ

(2)

58 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2011 Hå n»m gi÷a hai con s«ng M· phÝa T©y

vµ s«ng B−ëi phÝa §«ng hîp l−u víi nhau ë phÝa Nam thuéc khu vùc x·

VÜnh Khang. Nh×n trªn kh«ng qua ¶nh vµ b¶n ®å thÊy râ ng−êi x−a ®· chän ®Æt tßa thµnh trong (Inner citadel) vµo trung t©m cña vïng ®ång b»ng thung lòng. Hai con s«ng bao bäc gÇn nh− ba mÆt phÝa tr−íc cña tßa thµnh nh− hai gi¶i lôa uèn quanh vµ chÝnh lµ c¸c yÕu tè n−íc trong thuyÕt phong thñy cña mét kinh thµnh ph−¬ng §«ng cæ ®¹i.

Di s¶n Thµnh Nhµ Hå cßn thÓ hiÖn sù giao thoa v¨n hãa gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n−íc trong khu vùc §«ng Nam ¸. Víi sù c«ng nhËn Thµnh Nhµ Hå lµ Di s¶n V¨n hãa ThÕ giíi, cho ®Õn nay ViÖt Nam

®· cã 7 di tÝch ®−îc c«ng nhËn lµ di s¶n thiªn nhiªn vµ v¨n hãa thÕ giíi. Tr−íc

®ã, ViÖt Nam ®· ®−îc UNESCO c«ng nhËn c¸c di s¶n v¨n hãa thÕ giíi lµ:

QuÇn thÓ di tÝch Cè ®« HuÕ, Phè cæ Héi An, Th¸nh ®Þa Mü S¬n, Khu di tÝch trung t©m Hoµng thµnh Th¨ng Long, VÞnh H¹ Long, V−ên quèc gia Phong Nha - KÎ Bµng.

Mai Linh

(theo http://www.thanhnhaho.vn/) Héi th¶o tËp huÊn: T×m hiÓu vµ ®èi phã víi kú thÞ vµ ph©n biÖt ®èi xö liªn quan ®Õn ng−êi khuyÕt tËt Trong 3 ngµy 15-17/06/2011, t¹i Hµ Néi, ViÖn nghiªn cøu Ph¸t triÓn x· héi (ISDS) phèi hîp víi Ban Tuyªn gi¸o Trung −¬ng, ñy ban Trung −¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam tæ chøc Héi th¶o tËp huÊn “T×m hiÓu vµ ®èi phã víi kú thÞ vµ ph©n biÖt ®èi xö liªn quan ®Õn ng−êi khuyÕt tËt (NKT)”.

Héi th¶o ®· dµnh thêi gian theo dâi kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ NKT do ViÖn nghiªn cøu Ph¸t triÓn x· héi tiÕn hµnh n¨m 2007 t¹i 49 x·/ph−êng ë Th¸i B×nh, §µ N½ng, Qu¶ng Nam vµ §ång Nai víi c¸c con sè ®¸ng b¸o ®éng nh−: 18,4% NKT ph¶i chÞu sù kú thÞ vµ ph©n biÖt ®èi xö

trong nhµ tr−êng, 14,2% bÞ tõ chèi tiÕp nhËn lµm viÖc, 15,9% bÞ tõ chèi hoÆc cÊm kh«ng cho kÕt h«n, 29,5% kh«ng

®−îc tham gia c¸c ho¹t ®éng céng ®ång, 22,1% bÞ xua ®uæi, 54,2% bÞ l¨ng nhôc, 11% bÞ ®¸nh ®Ëp, 10,2% bÞ nhèt, xÝch, 8,5% bÞ gia ®×nh bá mÆc kh«ng ch¨m sãc, 3,9% bÞ l¹m dông t×nh dôc vµ 1,5%

bÞ b¾t ®i ¨n xin.

Héi th¶o chó träng th¶o luËn mét sè néi dung sau:

Mét lµ nh÷ng ®Þnh kiÕn phæ biÕn vÒ NKT. NKT th−êng ®−îc cho lµ nh÷ng ng−êi èm yÕu vµ ®au èm liªn miªn, lµ nh÷ng ng−êi kh«ng thÓ cã cuéc sèng b×nh th−êng, trän vÑn vµ h÷u Ých, ph¶i sèng lÖ thuéc vµo ng−êi kh¸c, lu«n cÇn sù gióp ®ì nªn hä cÇn ®−îc coi lµ mét nhãm ®Æc biÖt vµ cÇn ®−îc ®èi xö mét c¸ch kh¸c biÖt. Hä lµ g¸nh nÆng mµ x·

héi ph¶i c−u mang suèt ®êi. Nh÷ng NKT th−êng bÞ coi lµ mét nhãm x· héi cã nhu cÇu vµ mèi quan t©m gièng nhau vµ bÞ kú thÞ gièng nhau. C¸ biÖt cã quan niÖm cho r»ng, NKT lµ nh÷ng ng−êi can

®¶m vµ dòng c¶m, cÇn ®−îc ch¨m sãc t¹i c¸c trung t©m nu«i d−ìng.

Hai lµ vÊn ®Ò t×nh dôc cña NKT.

C¸c quan niÖm phæ biÕn cho r»ng, hÇu hÕt nh÷ng NKT kh«ng cã nhu cÇu t×nh dôc vµ/hoÆc kh«ng thÓ cã quan hÖ t×nh dôc. NÕu mét ng−êi b×nh th−êng kÕt h«n víi mét NKT, mäi ng−êi th−êng cã nghi ngê vÒ mét ®éng c¬ bÊt th−êng chø kh«ng nghÜ ®ã lµ t×nh yªu. NKT cßn ®éc th©n, ng−êi ta th−êng nghÜ ®ã lµ do kh«ng ai muèn lÊy hä chø kh«ng ph¶i lµ sù lùa chän cña hä. NKT kh«ng cã kh¶

n¨ng sinh con, ng−êi ta th−êng nghÜ ®ã lµ do hä kh«ng may m¾n chø kh«ng ph¶i ®ã lµ sù lùa chän cña hä…

Ba lµ nh÷ng yÕu tè hç trî vµ nh÷ng yÕu tè c¶n trë trong cuéc sèng ®èi víi NKT ®−îc xÐt ®Õn ë çc khÝa c¹nh: çc yÕu tè ç nh©n NKT, m«i tr−êng x· héi (c¬ së

(3)

§êi sèng – T− liÖu... 59 h¹ tÇng y tÕ, gi¸o dôc, c¸c dÞch vô x·

héi…) vµ m«i tr−êng ph¸p lý/chÝnh s¸ch.

Bèn lµ nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña NKT: quyÒn ®−îc b¶o vÖ, nu«i d−ìng trong gia ®×nh; quyÒn ®−îc ph¸t hiÖn sím vµ nhËn dÞch vô can thiÖp, hç trî;

quyÒn ®−îc h−ëng c¸c dÞch vô cÇn thiÕt cho viÖc hßa nhËp x· héi ®Çy ®ñ nhÊt.

®×nh hä.

S¸u lµ nh÷ng gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng gióp ®ì NKT ë tõng khu vùc,

®Þa bµn, c¬ quan, tæ chøc, bèi c¶nh cô thÓ.

Ngoµi nh÷ng néi dung trªn, Héi th¶o cßn quan t©m ®Ò cËp ®Õn nh÷ng tr¶i nghiÖm vÒ kú thÞ vµ ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi NKT; t×m hiÓu sù kú thÞ qua nh÷ng tr−êng hîp cô thÓ; cuéc sèng cña NKT víi nh÷ng ®iÒu cã thÓ lµm, kh«ng thÓ lµm vµ kh«ng nªn lµm; nh÷ng quan niÖm phæ biÕn vÒ trÎ em khuyÕt tËt; sù tham gia cña NKT trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ra c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan

®Õn NKT còng nh− sù tham gia trong gia ®×nh, céng ®ång, trong c¸c tæ chøc x·

héi ë ®Þa ph−¬ng;...

Th«ng tin tõ Héi th¶o cho biÕt, ë ViÖt Nam hiÖn nay cã trªn 5 triÖu NKT, chiÕm 6,3% tæng d©n sè. GÇn 8% hé gia ®×nh ViÖt Nam cã NKT vµ hÇu hÕt ®Òu lµ c¸c hé nghÌo. Cã tíi 80% NKT sèng phô thuéc vµo nguån trî cÊp tõ gia ®×nh, x·

héi th«ng qua Nhµ n−íc vµ céng ®ång.

NKT lµ mét vÊn ®Ò cÇn nhËn ®−îc sù quan t©m s©u s¾c cña toµn thÓ céng ®ång x· héi. Héi th¶o lµ mét nç lùc quan träng gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc cho c¸c tæ chøc lµm viÖc víi NKT, tõ ®ã thay ®æi nhËn thøc cña céng ®ång vµ x· héi ®èi víi NKT, gãp phÇn c¶i thiÖn chÊt l−îng sèng cho NKT, t¹o m«i tr−êng ph¸p lý, x· héi thuËn lîi ®Ó NKT hßa nhËp céng ®ång.

DI£N Vò

Héi th¶o "BÊt æn kinh tÕ vÜ m« vµ t¸c ®éng phóc lîi:

kinh nghiÖm quèc tÕ vµ bµi häc ®èi víi ViÖt Nam"

Ngµy 28/6 võa qua, t¹i Hµ Néi, V¨n phßng ChÝnh phñ vµ Ng©n hµng ThÕ giíi t¹i ViÖt Nam cïng phèi hîp tæ chøc Héi th¶o BÊt æn kinh tÕ vÜ m« vµ t¸c ®éng phóc lîi: kinh nghiÖm quèc tÕ vµ bµi häc

®èi víi ViÖt Nam. Tham dù Héi th¶o cã çc vÞ ®¹i biÓu ®Õn tõ hai c¬ quan chñ qu¶n cïng ®«ng ®¶o çc nhµ qu¶n lý, nhµ nghiªn cøu, çc häc gi¶, chuyªn gia kinh tÕ trong vµ ngoµi n−íc.

NhËn ®Þnh vÒ t×nh h×nh kinh tÕ vÜ m« sau 4 th¸ng thùc hiÖn NghÞ quyÕt 11 cña ChÝnh phñ nh»m kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, ®¶m b¶o an sinh x· héi, nhiÒu ®¹i biÓu cho r»ng nguy c¬ tiÕp tôc bÊt æn kinh tÕ vÜ m«

trong nh÷ng th¸ng tíi vµ nh÷ng n¨m tíi vÉn cßn rÊt lín.

Nguy c¬ ®Çu tiªn n»m ë çc tËp ®oµn kinh tÕ, sù ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña çc tËp ®oµn sÏ vÉn tÝch tô kh¸ nhiÒu nî xÊu cho chÝnh hä vµ cho çc ng©n hµng th−¬ng m¹i. Sù thiÕu minh b¹ch trong khu vùc ng©n hµng vµ tµi chÝnh c«ng hiÖn nay còng ®ang ë møc trÇm träng. Nguy c¬

thø hai lµ nî c«ng t¨ng víi tèc ®é rÊt nhanh, tèc ®é cña 3 n¨m võa råi b»ng tèc

®é 7-8 n¨m tr−íc ®ã. Chi phÝ vay nî c«ng ngµy cµng lín, l·i suÊt ngµy cµng nÆng.

Nguy c¬ thø ba n»m ë t×nh tr¹ng ®« la hãa vµ vµng hãa vÉn cßn kh¸ nghiªm träng.

Nguy c¬ thø t− lµ, "hÖ thèng tµi chÝnh trong nh÷ng n¨m qua ®· bÞ tµn ph¸ ghª gím vÒ ®¹o ®øc, kû luËt". HÖ thèng gi¸m s¸t tµi chÝnh cña ViÖt Nam hiÖn cßn v«

vµn vÊn ®Ò, hiÖu qu¶ thÊp, ®e däa kinh tÕ vÜ m« víi bé ba khñng ho¶ng: khñng ho¶ng tiÒn tÖ, khñng ho¶ng vµng vµ khñng ho¶ng nî. Cuèi cïng, bÊt æn n»m ngay trong sù thiÕu nhÊt qu¸n, ®ång bé trong ®iÒu hµnh cña ChÝnh phñ, mµ nguån gèc s©u sa lµ do c¸ch nh×n nhËn kh«ng nhÊt qu¸n vÒ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«.

(xem tiÕp trang 62)