Tìm hiểu về kiến trúc nhà ở của người Việt ở đồng bằng Bắc Bộ và các làng Mai, Lim, Diềm - Bắc Ninh từ truyền thống đến hiện đại. Hiện trạng khai thác giá trị kiến trúc nhà ở từ truyền thống đến hiện đại trong hoạt động du lịch.
Ý nghĩa của đề tài
Luận án Tiến sĩ Khuất Tấn Hưng “Mối quan hệ giữa văn hóa và kiến trúc trong nhà dân gian vùng đồng bằng Bắc Bộ” (2007) đã khám phá và tiếp cận kiến trúc nhà dân gian từ góc độ văn hóa, phù hợp với điều kiện tự nhiên Việt Nam. Và nhiều tác giả khác nghiên cứu kiến trúc nhà ở của người Việt vùng đồng bằng Bắc Bộ như tác giả Chu Quang Trụ với cuốn “Kiến trúc dân gian truyền thống”, tác giả Vũ Tâm Lãng với cuốn “Kiến trúc Việt cổ”.
Phƣơng pháp nghiên cứu
Tuy nhiên, đây chỉ là những cuốn sách chủ yếu phục vụ ngành xây dựng, kiến trúc mà chưa đề cập đến vấn đề phát triển chúng thành tài nguyên du lịch phục vụ cho hoạt động du lịch. Phương pháp này giúp định hướng, thống kê, phân tích để có cái nhìn tương quan, phát hiện các yếu tố, mức độ ảnh hưởng của chúng đến hoạt động du lịch trong đề tài nghiên cứu; Việc phân tích, so sánh, tổng hợp thông tin, số liệu là cơ sở để đề tài thực hiện các mục tiêu dự báo, chương trình, định hướng, chiến lược và giải pháp phát triển du lịch trong phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Tổng quan về ngƣời Việt, văn hoá cƣ trú của ngƣời Việt ở đồng bằng Bắc Bộ
Khái quát về ngƣời Việt ở đồng bằng Bắc Bộ 1. Lịch sử hình thành dân tộc Việt
- Môi trƣờng sống của ngƣời Việt ở đồng bằng Bắc Bộ
- Hoạt động kinh tế
- Tổ chức xã hội
Khái quát về con người Việt Nam, văn hóa của người Việt Nam ở đồng bằng Bắc Bộ. Cư dân vùng đồng bằng Bắc Bộ là những người sống thuần túy bằng nghề trồng lúa nước và làm nông nghiệp.
Một số vấn đề lý luận liên quan 1. Định nghĩa Văn hoá
- Vấn đề khai thác kiến trúc nhà ở phục vụ du lịch ở Việt Nam và thế giới
- Vấn đề khai thác kiến trúc nhà ở của ngƣời Việt ở đồng bằng Bắc Bộ vào phục vụ du lịch
Vấn đề khai thác kiến trúc nhà ở phục vụ du lịch ở Việt Nam và thế giới. Vì vậy, kiến trúc nhà ở truyền thống Việt Nam cùng với những ngôi nhà cổ là điểm thu hút khách du lịch.
- Vật liệu xây dựng
- Phƣơng thức kết cấu và cấu tạo xây dựng
- Trình tự xây dựng kiến trúc dân gian a. Chuẩn bị nguyên vật liệu
- Màu sắc và trang trí nội ngoại thất
- Kinh nghiệm tổ chức không gian cƣ trú
Thỉnh thoảng chúng ta có thể nhìn thấy một ao sen được xây dựng trước nhà bên ngoài bức tường. Có thể xây dựng các tour du lịch khám phá vùng quê, thăm làng quê Việt Nam, cho phép du khách được sống trong những ngôi nhà truyền thống và tham gia sản xuất cùng chủ nhân của ngôi nhà. Và nhờ đó, qua thơ ca thời Trần, chúng ta hiểu thêm về hình ảnh ngôi nhà tranh.
Nói chung, đó là những ngôi nhà “nhà trắng, đèn xanh” sơ sài của các học giả như Nguyễn Hán Anh. Trong ngôi nhà dân gian truyền thống đơn giản, mộc mạc, tre được sử dụng làm vật liệu chính để xây dựng ngôi nhà, kết cấu là khung đỡ, cột, dầm, xà, kèo và cốt thép, tường, panen, cửa ra vào, cửa sổ. Cấu trúc của nhà gỗ gồm có lán, nhưng nhà tranh chủ yếu là cột (tục ngữ: nhà tranh là thế), tất nhiên có những ngôi nhà có kết cấu hỗn hợp: gạch, gỗ, tre.
Ở nhà ở dân gian, do điều kiện kinh tế còn hạn chế và quy mô công trình nhỏ - màu sắc trong nhà chủ yếu là màu sắc tự nhiên của vật liệu xây dựng địa phương: đơn giản, sạch sẽ hoặc gần gũi. Với cuộc sống của người nông dân Việt Nam, họ sống cần cù, giản dị trong làng tre.
Giá trị kiến trúc nhà ở từ truyền thống đến hiện đại tại một số làng vùng đồng bằng Bắc Bộ
Làng Mái
- Giới thiệu về làng
- Ngôi nhà truyền thống của ngƣời dân làng Mái 1. Hiện trạng nhà cổ
- Ngôi nhà hiện đại của ngƣời dân làng Mái 1. Tình hình xây dựng mới ở làng Mái
Ngôi nhà gỗ truyền thống, nơi lưu giữ những dấu vết văn hóa của các dân tộc trong làng. Nội thất trong khuôn viên của mỗi ngôi nhà thường được xây dựng dựa trên việc tuân thủ phong tục Trung Hoa và thuyết phong thủy. Đây là những kiểu mái phổ biến của những ngôi nhà gỗ lớn ở vùng đồng bằng Bắc Bộ.
Những người thợ mộc dân gian đã khéo léo vẽ hoa văn, lá cây trên gỗ để trang trí cho ngôi nhà. Trong những ngôi nhà hiện đại của dân làng, mái không gian tâm linh thường được đặt linh hoạt hơn, có thể ở phòng làm việc, phòng khách hay trên tầng thượng.
Làng Lim
- Giới thiệu về làng
- Ngôi nhà truyền thống của ngƣời dân làng Lim 1. Hiện trạng nhà cổ
- Ngôi nhà hiện đại của ngƣời dân làng Lim 1. Tình hình xây dựng mới ở làng Lim
Những ngôi nhà cổ trong làng hiện nay đã xuống cấp rất nhiều và người dân sống trong những ngôi nhà này không có cảm giác an toàn. Vì vậy, trong nhà thường có sự chắp vá, hoặc xây dựng một ngôi nhà hiện đại ngay cạnh ngôi nhà cũ làm phá vỡ không gian hài hòa của ngôi nhà. Ở các nhà công cộng, sân còn được dùng để phơi đồ và là nơi sinh hoạt của gia đình trong dịp cưới hỏi.
Trong khuôn viên ngôi nhà ở làng Lim còn có một chiếc giếng sinh hoạt gia đình, đó là nét đặc trưng của làng Lim. Đây là căn phòng quan trọng trong nhà nên luôn được gia chủ chọn làm nơi đặt bàn thờ.
Làng Diềm
- Giới thiệu về làng
- Ngôi nhà truyền thống của ngƣời dân làng Diềm 1. Hiện trạng nhà cổ
- Ngôi nhà hiện đại của ngƣời dân làng Diềm 1. Tình hình xây dựng mới ở làng Diềm
Ngoài ra, ngôi nhà còn là nơi bạn có thể dạy Quan Họ Sang cho con cháu và những ai muốn học Quan Họ Sang. Những ngôi nhà cổ trong làng có kiến trúc khá đẹp và hoa văn tinh xảo, chạm khắc rồng và hoa. Vì vậy, cần phải sắp xếp lại không gian ngôi nhà một cách hợp lý và khoa học.
Nhà ở đây thường có hai lớp mái: mái trước và mái sau. Trong ngôi nhà hiện đại của người dân làng Diềm, không gian tâm linh cũng được bố trí linh hoạt hơn, có thể là phòng làm việc, phòng khách hoặc tầng trên.
Định hƣớng khai thác kiến trúc nhà ở truyền thống của ngƣời Việt ở đồng bằng Bắc Bộ để phục vụ du lịch
Các giá trị của kiến trúc nhà ở truyền thống của ngƣời Việt ở đồng bằng Bắc Bộ
- Khai thác vật liệu tại chỗ
- Khai thác và chế ngự thiên nhiên
- Giá trị nghệ thuật
- Giá trị tâm linh
Mỗi người đều cần có một ngôi nhà để ở. Đối với nhà khung tre, mỗi gia đình có thể tự xây nhà nhưng thường người thân, hàng xóm đến giúp đỡ từng người mà không cần thợ chuyên nghiệp. Nếu bạn chỉ cần một con dao, một cái đục và một cái cưa thì bạn thật may mắn, mọi người đều có thể xây được một ngôi nhà gọn gàng, đẹp đẽ. Ngôi nhà là sản phẩm của thiên nhiên, lịch sử và tư duy kiến tạo của người Việt.
Trong ngôi nhà truyền thống của người Việt, không gian tinh thần vô cùng quan trọng và chiếm vị trí quan trọng nhất trong gia đình. Có rất nhiều ngôi nhà chính được trang trí với các họa tiết tinh xảo và tinh xảo trên cột và kèo gỗ, là những mảnh ghép được chạm khắc từ thiên nhiên trong các ngôi nhà truyền thống của người Việt.
Các biện pháp bảo tồn kiến trúc nhà ở dân gian truyền thống của ngƣời Việt ở đồng bằng Bắc Bộ tại một số làng đã nghiên cứu
Trong nhà, bàn thờ là nơi nhận được nhiều sự quan tâm, chăm sóc nhất. Vì chịu ảnh hưởng của Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo nên bàn thờ được đặt ở trung tâm gian chính, xung quanh là tranh vẽ. Nếu gia cảnh gia chủ khiêm tốn hơn thì bàn thờ luôn được đặt ở nơi trang trọng nhất. Như ở gian chính vốn luôn xa lạ, không gian giữa vừa trang trọng vừa huyền bí, đảm bảo tính đối xứng về kết cấu và toát lên tinh thần đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Về vấn đề này, những ngôi nhà hộp mái bằng, số phòng chẵn không thể bày tỏ được tình cảm của mình đối với tập thể, với tổ tiên.
Nhà phải duy trì kiến trúc, công năng như nhà 3 gian, 2 chái hoặc nhà 2 tầng, lợp gạch hoặc mái tôn 3 lớp cách nhiệt màu đỏ. Ở nhà cổ, người ta tổ chức các món ăn cũ đãi khách, chủ nhà kể chuyện nhà mình, khách đến sống chung với chủ nhà.
Giải pháp khai thác phát triển du lịch 1. Du lịch tham quan nhà cổ
Xây dựng, đa dạng hóa sản phẩm du lịch bằng những sản phẩm mới độc đáo, hấp dẫn từ nguồn lực mới là kiến trúc dân gian truyền thống Việt Nam kết hợp với các tài nguyên du lịch khác của địa phương. Duy trì và phát triển liên kết với các địa phương lân cận cũng đã khai thác tài nguyên du lịch kiến trúc dân cư truyền thống như Hà Nội, Bắc Giang, Hải Dương, Hưng Yên. Theo đó, hoạt động du lịch tại khu vực này sẽ phát triển theo hướng chuyên nghiệp và sâu rộng hơn.
Hoạt động tuyên truyền, quảng cáo giới thiệu du lịch có vai trò quan trọng trong việc thu hút du khách đến các điểm đến. Kiến trúc nhà ở truyền thống Việt Nam ở vùng đồng bằng Bắc Bộ là tài nguyên du lịch có giá trị và độc đáo, rất hấp dẫn đối với du khách, đặc biệt là du khách quốc tế.
KẾT LUẬN
Đó là bảo tồn và khôi phục kiến trúc nhà ở truyền thống, khai thác nguồn tài nguyên này kết hợp với các tài nguyên khác của địa phương như di tích lịch sử văn hóa, ẩm thực và nghề thủ công truyền thống để xây dựng một số tour du lịch có hướng dẫn viên. Du lịch văn hóa tại làng nghề, phát triển du lịch mới loại hình du lịch – du lịch homestay. Kiến trúc dân gian truyền thống Việt Nam ở đồng bằng Bắc Bộ có giá trị văn hóa dân tộc và là tài nguyên du lịch phong phú. Trong luận án, người viết đã đề cập đến những giá trị này và đề xuất các giải pháp duy trì, khai thác phát triển du lịch.
Từ đó, chúng tôi xây dựng những tour du lịch văn hóa độc đáo, hấp dẫn du khách, đặc biệt là du khách quốc tế. Bùi Thị Hải Yến, Địa điểm du lịch Việt Nam, Nhà xuất bản Giáo dục 7.
PHỤ LỤC
