Phô n÷ Islam gi¸o ë Afganistan ngμy nay

(1)

Phô n÷ Islam gi¸o ë Afganistan ngμy nay

h¸ch n−íc ngoμi ®Õn Kabul sau ngμy Taliban bÞ ®¸nh ®æ cuèi n¨m 2001 ®Òu ng¹c nhiªn khi nh×n thÊy nh÷ng thay ®æi diÔn ra ë ®©y. Phô n÷ gia nhËp lùc l−îng c¶nh s¸t, cã quyÒn thi lÊy b»ng l¸i xe, vμ lμm phãng viªn b¸o chÝ.

NhiÒu ng−êi ®i l¹i trªn ®−êng phè, vμo mÜ viÖn söa sang s¾c ®Ñp, vμ trang ®iÓm son phÊn.Tr−íc kia, hä ph¶i choμng burqa che kÝn ng−êi theo lÖnh chÝnh quyÒn Taliban, nh−ng tÊm kh¨n ®ã b©y giê ®·

bÞ mét sè phô n÷ tõ bá. C¸c c« g¸i n« nøc kÐo nhau ®Õn tr−êng häc, hi väng kiÕm mét tÊm b»ng ®Ó xin vμo lμm viÖc ë c«ng së nhμ n−íc. Nh÷ng bøc ¶nh chôp phô n÷

khiªu vò ë ®¸m c−íi cμng cho thÊy thñ ®«

n−íc Afganistan ®ang tõng ngμy ®æi.

Nh−ng ta sÏ thÊt väng khi ra khái thμnh phè Kabul vÒ n«ng th«n, n¬i 80%

d©n sè n−íc nμy sinh sèng. HÇu nh−

ch¼ng cã g× thay ®æi, nhÊt lμ t¹i miÒn t©y Afganistan, n¬i viªn thèng ®èc ®Þa ph−¬ng lμ Ismail Khan ¸p ®Æt nh÷ng luËt lÖ khe kh¾t ®èi víi phô n÷.

Trong mét chuyªn kh¶o nhan ®Ò C¸c bé mÆt cña thay ®æi: Phô n÷ Afganistan, nhμ nghiªn cøu Louis Dupree viÕt: “§μn bμ ë miÒn b¾c Afganistan bÞ ph©n biÖt

®èi xö tõ lóc ra ®êi”. Th¸ng 4/2004,

§ç Träng Quang^(*) Afganistan th«ng qua hiÕn ph¸p míi, cã

®Ò cËp tíi ®Þa vÞ phô n÷ trong gia ®×nh, nh−ng nh÷ng ng−êi ñng hé quyÒn cña phô n÷ vÉn b¨n kho¨n v× trong v¨n kiÖn

®ã ghi râ: “T¹i Afganistan, kh«ng luËt ph¸p nμo cã thÓ tr¸i ng−îc víi tÝn ng−ìng vμ c¸c ®iÒu quy ®Þnh cña ®¹o Islam thiªng liªng.” Do ®Êy, nh©n quyÒn nãi chung, vμ ®Æc biÖt quyÒn cña phô n÷, cã thÓ bÞ c¸ch gi¶i thÝch luËt ®¹o Islam cña nh÷ng kÎ qu¸ khÝch vi ph¹m.

§¹o Islam Sunni gåm bèn hÖ ph¸i:

Hanafi, Maliki, Shariah, vμ Hannabali, trong ®ã ph¸i Hanafi b¶o thñ ®−îc d©n Afganistan h−ëng øng. Nh−ng luËt lÖ cña Hanafi ®−îc mçi téc ng−êi hiÓu theo c¸ch riªng, do tÝnh chÊt phi tËp trung vμ hÇu nh− phong kiÕn cña x· héi Afganistan tõ gi÷a thÕ kØ XVIII ®Õn gi÷a thÕ kØ XIX. TËp tôc cæ truyÒn ®ãng vai trß quan träng ë quyÕt ®Þnh cña qadis (quan tßa), ®Æc biÖt trong lÜnh vùc luËt gia ®×nh, mÆc dÇu hä nãi r»ng hä xÐt xö theo luËt lÖ Hanafi. Nh÷ng quyÒn mμ phô n÷ ®−îc h−ëng theo luËt Islam gi¸o Shariah ®Òu bÞ qadis xem nhÑ.

*. Nhµ nghiªn cøu, ViÖn Th«ng tin Khoa häc X· héi, Hµ Néi.

K

(2)

Do ®Êy, ë vïng n«ng th«n bÞ xu h−íng t«n gi¸o chÝnh thèng ngù trÞ, khi luËt ®¹o Islam ®−îc gi¶i thÝch mét c¸ch tïy tiÖn th×

con ®−êng gi¶i phãng phô n÷ Afganistan cßn xa vêi. H¬n n÷a, hiÕn ph¸p míi cßn cã chç mËp mê, khi cho phÐp quan tßa cã thÓ ®−îc ®μo t¹o hoÆc theo luËt d©n sù hoÆc theo luËt ®¹o Islam.

Afganistan lμ mét x· héi phô quyÒn, viÖc dùng vî g¶ chång chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn trong ph¹m vi lμng x·. Do vËy, ng−êi ®μn bμ Ýt khi sèng xa gia ®×nh vμ th−êng rμng buéc chÆt chÏ víi chång. Gi¸

trÞ ng−êi phô n÷ trong x· héi kh«ng ®−îc xem träng. Trong c¸c gia ®×nh qu¸ ®«ng con x−a kia, bÐ g¸i s¬ sinh cã thÓ chÕt do bÞ cè t×nh bá mÆc kh«ng ch¨m sãc. C¶ ®μn

«ng vμ ®μn bμ ®Òu thÝch sinh con trai, v×

nh÷ng ®øa con ®ã lμm t¨ng cña c¶i gia

®×nh, vμ b¶o ®¶m cã ng−êi nèi dâi.

T− t−ëng l¹c hËu ®èi víi phô n÷ cßn tån t¹i ngay c¶ trong nh÷ng gia ®×nh cã häc vÊn thuéc giai cÊp trªn. MÆc dÇu nh÷ng gia ®×nh ®ã cã thÓ cho phÐp nh÷ng ng−êi phô n÷ trong nhμ bá m¹ng che mÆt khi xuÊt hiÖn gi÷a c«ng chóng vμ ®Ó cho hä ®i lμm ë c«ng së, nh−ng con g¸i hay em g¸i hä vÉn ph¶i lÊy chång do cha mÑ hay anh chÞ lùa chän.

Con g¸i th−êng kÕt h«n lóc 15 hay 16 tuæi, ®em vÒ nhμ chång cña “Islam m«n”

gåm quÇn ¸o, ch¨n mμn, vμ mét sè ®å gia dông. Cã thÓ hä bÞ gia ®×nh Ðp lÊy chång sím tr¸i víi ý muèn, v× môc ®Ých vô lîi.

H«n nh©n c−ìng Ðp vμ t¶o h«n lμ chuyÖn th−êng t×nh ë Afganistan ngμy nay. ThÊt nghiÖp vμ nghÌo tóng khiÕn nhiÒu gia

®×nh ph¶i Ðp con g¸i lÊy chång. Héi Ch÷

thËp ®á Quèc tÕ cho biÕt cã nh÷ng em g¸i 10 tuæi bÞ ®em g¶ b¸n lÊy mét t¹ bét m×,

vμ h¬n 50% con g¸i ë Afganistan lÊy chång lóc 15 tuæi. Mét héi nghÞ phô n÷

häp ë Kabul tõ ngμy 7 ®Õn ngμy 9 th¸ng 6 n¨m 2000 ®· ra lêi kªu gäi coi viÖc c−ìng Ðp phô n÷ lÊy chång lμ mét téi h×nh sù.

ThËt ra, trong lÞch sö Afganistan ®· cã nh÷ng cuéc c¶i c¸ch ph¸p luËt liªn quan

®Õn gia ®×nh vμ quyÒn cña phô n÷, vμ tõng cã nh÷ng nhμ c¶i çch tiÕn bé. Emir (tiÓu v−¬ng) Abd al-Rahman, trÞ v× tõ n¨m 1880 ®Õn n¨m 1901, ®· thùc hiÖn mét lo¹t cuéc c¶i çch vμ ban bè nh÷ng farmans (chiÕu chØ) nh»m hÖ thèng hãa vμ thi hμnh luËt mét çch thèng nhÊt.

C¸c quyÕt ®Þnh cña emir dùa trªn luËt Islam gi¸o Shariah cÊm c−ìng Ðp h«n nh©n, cÊm b¾t trÎ em g¸i lÊy chång, kh«ng cho phÐp th¸ch c−íi cao qu¸, kh«i phôc quyÒn li h«n cña phô n÷, c«ng nhËn quyÒn thõa kÕ cña phô n÷ gãa chång.

Con trai Abd al-Rahman lμ emir Habibullah Khan, lªn nèi ng«i tõ n¨m 1901 ®Õn n¨m 1919, ®· kh¼ng ®Þnh l¹i c¸c ®iÒu luËt Shariah vÒ h«n nh©n vμ gia

®×nh.

QuyÒn cña phô n÷ ®−îc ®Ò cao thªm d−íi triÒu Quèc v−¬ng Amanullah (1919- 1929) b»ng tinh thÇn c¶i c¸ch ph¸p luËt thÓ hiÖn trong c¸c s¾c lÖnh cña nhμ vua.

TiÕc thay, Quèc v−¬ng bÞ nh÷ng kÎ b¶o thñ chèng ®èi buéc tho¸i vÞ. V× thÕ tÊt c¶

nh÷ng ®iÒu ®· ®−îc thùc hiÖn tõ cuèi thÕ kØ XIX vÒ gia ®×nh vμ ®Þa vÞ phô n÷ bÞ xãa bá. Trong thêi k× chÝnh phñ céng hßa cña Tæng thèng Muhammad Daoub (1973- 1978), mét ®¹o luËt d©n sù ®−îc ban hμnh n¨m 1977, kh«ng bã hÑp ë c¸ch gi¶i thÝch luËt theo hÖ ph¸i Hanafi, mμ c¨n cø vμo luËt cña hÖ ph¸i Maliki tho¸ng h¬n.

N¨m 1978, Héi ®ång C¸ch m¹ng lªn cÇm

(3)

quyÒn, ban hμnh S¾c lÖnh sè 7, cÊm con g¸i d−íi 16 tuæi, vμ con trai d−íi 18 tuæi, lËp gia ®×nh. §iÒu 5 vμ ®iÒu 6 cña s¾c lÖnh nμy quy ®Þnh ph¹t tï tõ s¸u th¸ng

®Õn ba n¨m nh÷ng kÎ vi ph¹m.

Khi chiÕm Kabul th¸ng 4/1992, c¸c phÇn tö Mujiahidin ®· gi¶i thÝch quyÒn cña phô n÷ theo kiÓu Islam gi¸o b¶o thñ.

§¹o luËt ®Çu tiªn mμ chóng ban hμnh lóc n¾m chÝnh quyÒn lμ cÊm phô n÷ lμm ng−êi giíi thiÖu ch−¬ng tr×nh trªn truyÒn h×nh, vμ quy ®Þnh phô n÷ ph¶i ¨n mÆc theo kiÓu ®¹o Islam. N¨m 1996, thñ ®«

Kabul r¬i vμo tay Taliban sau cuéc néi chiÕn. ChÝnh quyÒn míi th«ng b¸o r»ng nhiÖm vô ®Çu tiªn vμ quan träng nhÊt cña chóng lμ thi hμnh ®Çy ®ñ luËt Shariah.

Trong thùc tÕ, kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc n−íc Islam gi¸o ®Òu chØ c¨n cø trªn mét hÖ ph¸i cña ®¹o Islam ®Ó ban hμnh luËt gia ®×nh. Ch¼ng h¹n, Malaysia ban hμnh luËt gia ®×nh t−¬ng ®èi tiÕn bé, nh− h¹n chÕ nam giíi ®¬n ph−¬ng li h«n, cho phÐp phô n÷ chñ ®éng li h«n..., sau khi chÝnh phñ lùa chän çc ®iÒu kho¶n tõ çc hÖ ph¸i Islam gi¸o kh¸c nhau còng nh− tõ luËt ph¸p ph−¬ng T©y. Mét sè n−íc Islam gi¸o kh¸c theo hÖ ph¸i Hanafi còng lÊy cña hÖ ph¸i Hanbali mét ®iÒu kho¶n cho phÐp phô n÷ ®−a vμo h«n −íc quyÒn ®¬n ph−¬ng li h«n. Cßn hiÕn ph¸p míi cña Afganistan n¨m 2004, th× tuy nãi r»ng

“kh«ng luËt ph¸p nμo tr¸i víi tÝn ng−ìng vμ tËp tôc cña ®¹o Islam”, nh−ng vÉn thÓ hiÖn mét th¾ng lîi cña phô n÷ khi nã quy

®Þnh nam vμ n÷ ®Òu “cã quyÒn vμ nhiÖm vô ngang nhau tr−íc ph¸p luËt” vμ “bÊt cø kiÓu ph©n biÖt nμo gi÷a c¸c c«ng d©n n−íc Afganistan còng bÞ ng¨n cÊm”. HiÕn

ph¸p dμnh cho ®¹i biÓu n÷ 25% sè ghÕ ë h¹ viÖn vμ 17% sè ghÕ t¹i th−îng viÖn, vμ quy ®Þnh phô n÷ cã quyÒn häc hμnh vμ lμm viÖc. Nh−ng theo lêi Tæng thèng Hamid Karzai, th× mäi hiÕn ph¸p chØ lμ

“mét m¶nh giÊy”, ®iÒu quan träng lμ c¸c thÕ hÖ míi gi¶i thÝch vμ thi hμnh nã ra sao.

§Þa vÞ phô n÷ trong x· héi cßn ®−îc

®¸nh gi¸ qua viÖc hä ®−îc ch¨m sãc vÒ søc kháe nh− thÕ nμo. VÒ ®iÓm nμy, cã thÓ nãi Afganistan lμ mét trong nh÷ng n−íc cã ®iÒu kiÖn y tÕ tåi tÖ nhÊt thÕ giíi.

NhiÒu n¨m chiÕn tranh ®· tμn ph¸ phÇn lín c¸c bÖnh viÖn. Nh÷ng bÖnh viÖn cßn l¹i ®Òu thiÕu thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó ch÷a trÞ cho bÖnh nh©n ë møc tèi thiÓu. Trong hoμn c¶nh ®ã, t×nh h×nh cña phô n÷ cßn bi ®¸t h¬n. Hä th−êng lμ nh÷ng ng−êi bÖnh bÞ bá qua ë n−íc nμy. Trong s¸u th¸ng ®Çu n¨m 2002, Quü Nhi ®ång Liªn hîp quèc (UNICEF) ®· tiÕn hμnh kh¶o s¸t c¸c tr−êng hîp chÕt trong khi sinh ®Î t¹i bèn tØnh ë c¶ thμnh phè, n«ng th«n, vμ miÒn nói. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy cø 100.000 s¶n phô, th× 1.700 ng−êi chÕt khi sinh ®Î, trong khi ë Hoa Kú chØ cã b¶y hay t¸m ng−êi chÕt trong sè 100.000 s¶n phô.

Mét t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi søc kháe con ng−êi lμ ®iÒu kiÖn kinh tÕ qu¸ thÊp kÐm. Trong khi ë nhiÒu n−íc nghÌo kh¸c, d©n chóng ®−îc h−íng dÉn vÒ vÖ sinh vμ y tÕ qua m¸y thu thanh cña gia ®×nh, th×

ë ®©y chØ 30% sè ng−êi ®−îc pháng vÊn cã m¸y thu thanh. ChÝnh phñ Afganistan gÆp khã kh¨n khi muèn truyÒn ®¹t nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ y tÕ vμ vÖ sinh cho 37.000 lμng m¹c trong c¶ n−íc, víi 80% d©n sè sinh sèng.

(4)

Tæ chøc Thμy thuèc v× Nh©n quyÒn (PHR) kh¶o s¸t ë tØnh Herat thuéc miÒn t©y Afganistan cho biÕt cø 100.000 trÎ em sinh ra cßn sèng th× 593 bμ mÑ chÕt, ®a sè ë n«ng th«n. Kho¶ng 97% sè tr¶ lêi pháng vÊn ë Herat nãi r»ng, hä ®−îc nh÷ng ng−êi hé sinh kh«ng cã chuyªn m«n ch¨m sãc lóc sinh ®Î. TØ lÖ tö vong cao ë c¸c bμ mÑ lμ do gia ®×nh hä quyÕt ®Þnh qu¸

chËm tr−íc lóc hä sinh ®Î, vμ thiÕu thiÕt bÞ y tÕ. Mét n÷ b¸c sÜ thuéc Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi nãi r»ng: “C¸c gia ®×nh kh«ng muèn göi bÖnh nh©n ®Õn bÖnh viÖn...

NhiÒu gia ®×nh thËm chÝ kh«ng cã kh¶

n¨ng tr¶ tiÒn chuyªn chë, v× thÕ phô n÷

sinh ®Î t¹i nhμ víi sù gióp ®ì cña ng−êi th©n”.

Kh«ng cã tiÒn ®Õn c¸c trung t©m y tÕ, hÇu hÕt phô n÷ nghÌo tr× ho·n viÖc ch÷a trÞ cho m×nh vμ con c¸i m×nh ®Õn khi t×nh thÕ cÊp b¸ch. TØ lÖ tö vong trÎ em, ë n−íc nμy còng thuéc lo¹i cao nhÊt thÕ giíi.

Theo b¸o c¸o cña tæ chøc Thμy thuèc kh«ng biªn giíi, th× cø n¨m trÎ em Afganistan, cã mét em chÕt tr−íc n¨m tuæi, vμ ë miÒn b¾c n−íc nμy, cø s¸u trÎ em th× cã mét em suy dinh d−ìng nÆng.

KÕt qu¶ kh¶o s¸t n¨m 2002 cho biÕt 25 triÖu d©n Afganistan chØ cã 1.038 c¬ së y tÕ, tøc lμ 24.000 ng−êi cã mét n¬i ch÷a bÖnh. Mét nöa sè c¬ së y tÕ cã n−íc s¹ch, 27% cã ®iÖn, vμ 37% cã nhμ vÖ sinh cho nh©n viªn vμ bÖnh nh©n. Thñ ®« Kabul chiÕm 12% d©n sè nh−ng ®−îc h−ëng mét nöa sè gi−êng bÖnh cña c¶ n−íc⁽¹⁾.

T¹i Afganistan, kho¶ng 50% trÎ em bÞ cßi cäc do suy dinh d−ìng l©u n¨m. V×

khung x−¬ng chËu kh«ng ph¸t triÓn nªn nh÷ng em g¸i trë thμnh bμ mÑ qu¸ sím th−êng ®Î khã, con hä sinh ra dï lμnh lÆn

còng kh«ng sèng ®−îc ®Õn khi tr−ëng thμnh. Sè trÎ em ®−îc tiªm chñng còng qu¸ Ýt, kh«ng kÓ t×nh tr¹ng thiÕu vitamin vμ i«t phæ biÕn ë miÒn trung, khiÕn nhiÒu bμ mÑ bÞ b−íu cæ vμ con c¸i hä m¾c chøng

®Çn ®én.

§iÒu kiÖn ch¨m sãc søc kháe cho d©n chóng gÆp nhiÒu khã kh¨n mét phÇn lín do khan hiÕm nh©n viªn y tÕ. D−íi chÕ ®é Taliban, c«ng t¸c ®μo t¹o y tÕ kh«ng ®−îc chó träng, ch−a kÓ nhiÒu b¸c sÜ vμ y t¸

ch¹y sang n−íc kh¸c tÞ n¹n trong thêi gian chiÕn tranh liªn miªn. Trong sè thμy thuèc cßn l¹i, nhiÒu ng−êi ph¶i ®i kiÕm nghÒ kh¸c ®Ó nu«i sèng gia ®×nh v× ®ång l−¬ng cña hä thÊp qu¸. ë n«ng th«n, bªn c¹nh n¹n khan hiÕm thμy thuèc lμ n¹n khan hiÕm thuèc, phßng xÐt nghiÖm cña bÖnh viÖn kh«ng cã ph−¬ng tiÖn ®Çy ®ñ

®Ó lμm viÖc. TØ lÖ tö vong cao cña bμ mÑ vμ trÎ em phÇn lín do kh«ng cã thuèc.

Nh©n viªn y tÕ n÷ thiÕu thèn còng g©y trë ng¹i cho viÖc kh¸m bÖnh vμ ®iÒu trÞ bÖnh nh©n n÷. Bèn m−¬i phÇn tr¨m c¬ së y tÕ cña n−íc nμy kh«ng cã nh©n viªn n÷.

Trong mÊy n¨m cÇm quyÒn cña Taliban, kh«ng n÷ b¸c sÜ hay n÷ y t¸ nμo ®−îc ®μo t¹o, v× chÝnh quyÒn cÊm phô n÷ häc hμnh, kh«ng cho phô n÷ ra khái nhμ ®i lμm. C¶ miÒn nam Afganistan cã mét b¸c sÜ s¶n khoa ®éc nhÊt. VÞ b¸c sÜ nμy ®−îc phÐp hμnh nghÒ d−íi chÕ ®é Taliban v×

nh÷ng ng−êi cÇm ®Çu chÝnh quyÒn ®−a vî

®Õn nhê «ng ta ch¨m sãc. Tuy vËy, vÞ b¸c sÜ kh«ng ®−îc phÐp dïng tay kh¸m bé phËn sinh dôc cña ng−êi ®μn bμ, v× mét sè ®μn «ng Islam gi¸o thμ ®Ó vî chÕt cßn h¬n cho mét b¸c sÜ nam kh¸m ch÷a. Sau

1. Asian Survey, No 3, May/June 2004.

(5)

BÖnh t©m thÇn còng lμ ®iÒu ®¸ng lo ng¹i ë phô n÷ vμ trÎ em Afganistan. Theo b¸o c¸o cña Quü Nhi ®ång Quèc tÕ (UNICEF) th× 60% trÎ em n−íc nμy bÞ nh÷ng chuyÖn ®au buån trong c¸c n¨m chiÕn tranh xung ®ét lμm chÊn th−¬ng t©m thÇn. Cßn theo mét c¬ quan thuéc Héi ®ång Kinh tÕ vμ X· héi Liªn Hîp Quèc, th× trªn 70% phô n÷ sèng d−íi chÕ

®é Taliban cã triÖu chøng bÞ trÇm c¶m nÆng. Phô n÷ th−êng bÞ chÝnh quyÒn Taliban b¾t ®Õn dù nh÷ng cuéc hμnh quyÕt, nh÷ng c¶nh ®¸nh ng−êi b»ng roi, hay nh÷ng h×nh thøc hμnh h¹ con ng−êi mét c¸ch d· man kh¸c. Phô n÷ trÎ l¹i cã thÓ bÞ bän lÝnh Taliban b¾t cãc, nh−ng ng−êi nhμ kh«ng d¸m ®i tr×nh b¸o v× sî tr¶ thï. Nh÷ng hoμn c¶nh ®ã khiÕn phô n÷ th−êng xuyªn sî h·i vμ m¾c c¸c chøng bÖnh t©m thÇn.

T×nh c¶nh vμ vÞ thÕ cña phô n÷ ®−îc gi¶i thÝch theo hai c¸ch kh¸c nhau ®Òu dùa vμo luËt ®¹o Islam. Nh÷ng kÎ c¾t nghÜa ®¹o Islam theo lèi thñ cùu ®Æt phô n÷ ë vÞ trÝ d−íi nam giíi. Hä dïng Kinh Koran ®Ó chøng minh cho c¸ch gi¶i thÝch cña m×nh. Nh÷ng ng−êi t©n tiÕn th× ®¸p l¹i r»ng kh«ng cã chç nμo trong Kinh Koran nãi phô n÷ ph¶i ë vÞ trÝ thÊp kÐm.

Mét sè qu¶ quyÕt r»ng ®Þa vÞ thÊp kÐm cña phô n÷ lμ do nh÷ng tËp tôc tr−íc kia ë miÒn t©y vμ miÒn nam Ch©u ¸, chø kh«ng ph¶i do t«n gi¸o. Hä dÉn Kinh Th¸nh ®Ó nãi r»ng phô n÷ còng cã vÞ thÕ vμ quyÒn uy ch¼ng kÐm nam giíi. Theo lêi hä, th× §Êng tiªn tri Mohammad ®·

lÊy mét ng−êi ®μn bμ nhiÒu tuæi h¬n tªn

lμ Khadija. Bμ nμy sinh cho «ng bèn con g¸i vμ kh«ng biÕt bao nhiªu con trai chÕt lóc cßn nhá. Mét trong c¸c con g¸i lμ Fatima kÕt h«n víi em hä §Êng tiªn tri lμ Ali. Nμng ®−îc cha vμ chång th−êng xuyªn ®em theo trong nh÷ng cuéc chiÕn trËn gi÷a Mecca vμ Medina. VÒ sau, ng−êi vî trÎ nhÊt vμ ®−îc sñng ¸i nhÊt cña Mohammad lμ Aisha ®· tham gia ©m m−u chèng Ali, caliph (vua) thø t− vμ lμ con rÓ §Êng tiªn tri.

Do vËy, mét cuéc ®Êu tranh gay g¾t ®· diÔn ra gi÷a nh÷ng kÎ b¶o thñ vμ nh÷ng ng−êi

«n hßa vÒ viÖc kiÓm so¸t ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng vμ quyÕt ®Þnh giíi thiÖu n÷ ca sÜ trªn truyÒn h×nh. Mét phe tiªu biÓu lμ Muhammad Ishaq, Gi¸m ®èc §μi Ph¸t thanh vμ TruyÒn h×nh Kabul, kh«ng cho giíi thiÖu n÷ ca sÜ vμ phim hμi nh¹c kÞch Ên §é, mét h×nh thøc gi¶i trÝ rÊt ®−îc d©n Afganistan h©m mé. Ishaq l¹i cã quan hÖ th©n thiÕt víi Muhammad Qasim Fahim, Phã Tæng thèng kiªm Bé tr−ëng Bé quèc phßng, mét nh©n vËt cã thÕ lùc rÊt lín trong n−íc. Phe kia lμ Sayyid Mahkoom Raheen, Bé tr−ëng Bé V¨n hãa vμ Th«ng tin. VÞ bé tr−ëng tiÕn bé nμy hñy bá lÖnh cÊm, cho giíi thiÖu n÷ ca sÜ vμ phim ¶nh n−íc ngoμi trªn truyÒn h×nh. KÕt qu¶ lμ, phim hμi nh¹c kÞch Ên §é l¹i ®−îc chiÕu trªn §μi TruyÒn h×nh Kabul, nh−ng c¸c c¶nh phô n÷ móa h¸t bÞ c¾t bá.

Tßa ¸n tèi cao Afganistan ñng hé quyÕt

®Þnh cña ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng nhμ n−íc, kh«ng cho phô n÷ h¸t trªn ®μi ph¸t thanh, vμ kiÓm duyÖt c¸c phim Ên §é cã c¶nh phô n÷ mÆc quÇn ¸o bã s¸t ng−êi.

(6)

Sù bÊt ®ång nμy ph¶n ¸nh nh÷ng thùc tÕ chÝnh trÞ vμ x· héi mμ mét n−íc Islam gi¸o muèn hiÖn ®¹i hãa ph¶i gi¶i quyÕt.

Trong cuéc ®Êu tranh gi÷a phe b¶o thñ vμ phe t©n tiÕn, ®¹o Islam lu«n lu«n ®−îc dïng lμm vò khÝ, phe nμo còng cho m×nh lμ ng−êi hiÓu Kinh Koran nhÊt. Sau khi Taliban bÞ ®¸nh ®æ, nh÷ng ng−êi Islam gi¸o «n hßa chiÕm −u thÕ, tuy phe b¶o thñ vÉn cã nhiÒu ¶nh h−ëng.

LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö Afganistan, phô n÷ ®−îc ®μo t¹o lμm phãng viªn quay phim ë Kabul. C¸c nhμ b¸o Ph¸p ®· tæ chøc ë Th«ng tÊn x· quèc tÕ Afganistan mét ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o trong mét n¨m, huÊn luyÖn t¸m phô n÷ vμ 12 ®μn «ng c¸ch sö dông m¸y quay phim ®Ó lÊy tin tøc vμ lμm phim tμi liÖu, ®ång thêi cho hä häc tiÕng Anh vμ m¸y tÝnh ®Ó cËp nhËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.

C¸c phãng viªn n÷ b¶n ®Þa ®−îc ®μo t¹o v× hä cã kh¶ n¨ng th©m nhËp mét sè lÜnh vùc tèt h¬n nam giíi. Phô n÷ häc mçi tuÇn bèn ngμy, ®−îc tr¶ 100 ®«-la/th¸ng

®Ó hä tËp trung vμo häc tËp chø kh«ng ph©n t¸n t− t−ëng vμo nh÷ng c«ng viÖc kh¸c cña gia ®×nh. Líp häc yªu cÇu c¸c n÷ häc viªn ph¶i lμm hai bé phim tμi liÖu dμi 50 phót b»ng tiÕng Dari. Cuèi cïng, c¸c n÷ phãng viªn ¶nh n−íc ngoμi ®·

pháng vÊn ®−îc 70 phô n÷ Afganistan

vμ lÇn ®Çu tiªn ®−îc nghe hä kÓ c«ng khai vÒ nçi khæ mμ hä ph¶i chÞu ®ùng d−íi chÕ ®é Taliban.

Tãm l¹i, phô n÷ Afganistan râ rμng ph¶i sèng ë ®Þa vÞ phô thuéc d−íi chÝnh quyÒn Taliban, nh−ng ®¸ng buån lμ t×nh tr¹ng ®ã vÉn tån t¹i ®èi víi ®¹i ®a sè phô n÷ n−íc nμy ngμy nay. Ngay ë thñ ®«

Kabul, hä còng kh«ng c¶m thÊy an toμn h¬n tr−íc ®©y. Trong nhμ, hä lμ mét trong nhiÒu ng−êi vî, vμ ë nh÷ng dÞp bμn b¹c chuyÖn gia ®×nh, ng−êi ®μn «ng ®øng

®Çu bao giê còng cã tiÕng nãi quyÕt ®Þnh.

§¹o Islam cho phÐp ®μn «ng lÊy nhiÒu vî, nh−ng t©m lÝ phô n÷ nãi chung kh«ng thÝch chång lÊy thªm vî n÷a nªn ph¶i hÕt søc phôc tïng chång ®Ó gi÷ riªng cho m×nh. Phô n÷ Afganistan dÔ lμ n¹n nh©n cña b¹o lùc vμ l¹m dông t×nh dôc, nh©n phÈm cña hä bÞ xem th−êng. T¹i Herat, c¶nh s¸t huÊn luyÖn nh÷ng ®éi thiÕu niªn häc sinh bÝ mËt theo dâi phô n÷ xem hä cã lμm ®iÒu g× bÞ coi lμ “phi ®¹o ®øc”

kh«ng. Nh÷ng phô n÷ bÞ b¾t gi÷ ®Òu ®−îc

®−a tíi bÖnh viÖn phô s¶n ®Ó kh¸m xem hä cã ho¹t ®éng t×nh dôc kh«ng. MÆc dÇu Taliban ®· bÞ ®¸nh ®æ, hoμn c¶nh x· héi vμ chÝnh trÞ vÉn kh«ng t¹o cho phô n÷

Afganistan nh÷ng c¬ héi b×nh ®¼ng vμ gióp hä thùc hiÖn nh÷ng nguyÖn väng trong ®êi sèng./.